mrt/apr - Academisch Genootschap

20
Kennisgemaakt met …
Alex van Galen
Eigenlijk zou hier heel goed als titel kunnen
staan ‘bipolariteit als oorsprong van kunst?’
Alex van Galen noemt zijn boek Duivelssonate
een literaire thriller, maar het boek heeft
veel meer weg van een (goede) roman dan
van een thriller. Overigens zijn er wel degelijk
thrillerachtige elementen aan te wijzen.
Na een korte inleiding over zijn levensloop
(studeerde Nederlands en literatuurwetenschap
“ook buitenlandse schrijvers zijn interessant”,
schreef scenario’s voor de TV) kwam
aan het begin van zijn lezing op 22 januari
2011 de aanleiding voor het schrijven van Duivelssonate
ter sprake.
De directe oorzaak was een verhaal over de
musicus Tartini, die in zijn tijd als duivelskunstenaar
gold. Hij meende dat hij zijn wondermooie
melodieën ingegeven kreeg door
de duivel. Datzelfde gold min of meer voor
Paganini, die dat nog eens flink aandikte door
na zijn opkomst op het podium met zijn donkere,
priemende ogen minutenlang de zaal in
te kijken alvorens te gaan spelen. Paganini zag
er ook wel wat duivels uit: hij was mager en
donker met een scherp gezicht en had zwarte
tanden (als gevolg van een kwikbehandeling
tegen syfilis). Ook de pianist Liszt gold als een
duivelskunstenaar, maar dan vooral om zijn
fabelachtige techniek op de piano. Liszt ging
een duel aan met een pianist uit Parijs (Sigismund
Thalberg) die zeker zo’n verbluffende
techniek had als Liszt zelf (Liszt won het duel
wel, maar verloor zijn geliefde door zijn overhaast
vertrek naar Parijs).
Daardoor is in Duivelssonate het duel een belangrijk
thema, samen met het ‘duivelse’ (wat
een romantiek!) kunstenaarschap. Het duivelse
wordt beschouwd als de donkere kant van
het kunstenaarschap.
Dat bracht Van Galen op het manisch-depressieve
(bipolariteit) in kunstenaars: zowel ma-
nisch, met een enorme productie in korte tijd
(van Gogh), als depressief, waarbij lange tijd
niets gemaakt kon worden. Die bipolariteit is
volgens Van Galen in grofweg de helft van alle
kunstenaars aanwezig en kan meer dan eens
(zonder behandeling) tot zelfmoord leiden. Hij
noemde daarbij percentages: 1% van de mensheid,
7% van de schrijvers en zelfs 18% van de
dichters. Waarbij hij de omkering maakte door
te stellen dat dichters wel een erg gevaarlijk
beroep hebben… U bent gewaarschuwd!
Hij gaf verschillende voorbeelden van beroemde
manisch-depressieve kunstenaars, waaronder
Schumann die het presteerde om in zijn
manische periode een hele symfonie in vier
dagen te schrijven… Ook Van Galen herkende
bij zichzelf wel van die manisch-depressieve
trekjes bij het schrijven van zijn boek. In Duivelssonate
gaat de hoofdfiguur een duel aan en
wordt psychotisch (neemt geen medicijnen).
Van Galen ziet dat proces als een overdonderende
hoeveelheid aan associaties die uiteindelijk
tot een psychose kan leiden.
Volgens hem is een duivelskunstenaar iemand
die (net) niet ten onder gaat aan zijn schaduwzijde.
Met andere woorden veel geleden en dus
in staat tot de mooiste dingen. Als dat geen romantiek
is weet ik het niet meer…
Tijdens zijn voordracht werden er als illustratie
enkele pianostukken (Chopin, Liszt, Schumann)–
zeer verdienstelijk! – gespeeld door
Daniëlle Kok.
Tijdens het vragenstellen kwam de vraag wat
Van Galen van de computer als hulpmiddel bij
het schrijven vond. Hij vindt het een geweldig
instrument, vooral door de mogelijkheden
achteloos hele stukken te vervangen, te veranderen.
Een zegen voor de schrijver !
Ook vertelde hij hoeveel voordeel hij heeft
gehad van het scenarioschrijven. Volgens hem
is dat een ambacht: een heel stelsel van regels