Untitled - Aquaria HS

Aquaria H-S.
Aquariumvereniging Aquaria H-S. Opgericht 1950.
Aangesloten bij de NBAT.
Voorzitter
Nico Bulthuis
Achterdiep ZZ 16, Sappemeer
0598-390894
Voorzitter@aquariahs.nl
Penningmeester
Peter Wieringa
Singellaan 51, Heiligerlee
0597-424989
penningmeester@aquariahs.nl
Bestuurslid
Bart Vries
Ijzerwerker 45, Sappemeer
0598-392458
biologisch@aquariahs.nl
Beeldmateriaal voor de
vereniging wordt verzorgd door
Pieter Medema
050-5370518
Pieter@medemaatjes.nl
Secretaris
Marleen Ammerlaan
J. Leysterstraat 22 , Hoogezand
06-18999111
secretaris@aquariahs.nl
Giro 3324148
t.n.v. AV Aquaria HS,
Heiligerlee
www.aquariahs.nl
info@aquariahs.nl
Bestuurslid
Engel Zonneveld
Julianastraat 48 Hoogezand
0598-391105
Heeft U vragen over de
keuring?
Of technische problemen?
Bel dan
Martin Koetze
0596-617530
Heeft u last van algen of wilt u advies over vissen of planten?
Neem dan contact op met:
Bart Vries
Ijzerwerker 45, Sappemeer
0598-392458
biologisch@aquariahs.nl
Heeft u iets voor ons boekje?
Bel dan de voorzitter of stuur een mailtje naar:
Voorzitter@aquariahs.nl

Wandeling door het Drentsche Aa gebied en de BBQ
(alleen voor leden en hun huisgenoten)
Geef je nu op, zaterdag 28 juni zullen we een wandeling gaan maken door
het Drentsche Aa gebied als afsluiting van het seizoen. Deze wandeling stond
al geplant voor vorig jaar, maar kon toen helaas niet doorgaan. Nu hebben
we er een hele tijd naar uit kunnen kijken, en ik heb er in ieder geval zin in.
Wat gaan we precies doen: we gaan een wandeling maken bij de Drentsche
Aa te Gasteren. Arjen de Vroomen, werkzaam bij Staatsbosbeheer en
gespecialiseerd in vissen in dit gebied zal ons begeleiden. Hij zal ons
vertellen over het gebied en over de vissoorten die er leven. De Drentsche Aa
is een Nationaal beek- en esdorpenlandschap. In dit gebied komen ruim 30
vissoorten voor waaronder een aantal heel bijzondere en wettelijk
beschermde soorten.
Ik heb Arjen de Vroomen nu een aantal keren gesproken en hij is erg
enthousiast. Het belooft een erg interessante en leuke middag te worden. De
wandeling zal ongeveer 1,5 uur duren.
Voor deze wandeling kun je je opgeven bij één van de bestuursleden,
vermeld daarbij ook even of je met eigen auto kunt rijden.
Wandeling
Wanneer: zaterdag 28 juni
Waar: Gasteren
Verzamelen: op het Rembrandplein te Hoogezand.
Hoe laat: om 13.15 uur verzamelen om 14.00 uur begint de wandeling.
Na de wandeling kunnen we natuurlijk ook weer gezellig barbecueën bij Greet
en Nico in de tuin. Deze jaarlijks terugkerende activiteit belooft ook weer heel
erg leuk en lekker te worden. Ook hiervoor kunt u zich opgeven bij één van
de bestuursleden. U kunt vanzelfsprekend aan beide activiteiten deelnemen
of aan één van beide.
Barbecue
Wanneer: zaterdag 28 juni
Waar: Achterdiep ZZ 16, Sappemeer
Kosten: € 5,- per persoon
Graag een stoel meenemen als het kan.
Hoe laat: we verwachten om 17.00 uur zeker wel weer terug te zijn van de
wandeling.
Marleen
1

Van de voorzitter
Zo, dit is dan al weer het laatste stukje van mij voor dit seizoen. Wat
gaat de tijd weer snel. Natuurlijk hebben we in juni nog wel iets op
stapel staan, maar daar lezen jullie meer over verderop in dit boekje.
Met de vijver gaat het de goede kant op, alleen heb ik hem met hulp
van vrienden en een dikke pomp helemaal leeg gehaald. Er zat op de
boden een laag drap van heb ik jou daar, en om mijn filter niet gelijk te
verstoppen moest hij dus leeg. Nou, dat was me het klusje wel.
Zondags voor 1/3 laten leeg lopen en het ondiepe gedeelte schoon,
maandags de rest met de vuilwater pomp verder leeg gehaald. De
voorntjes die er in zaten hebben nog meer ruimte gekregen en
zwemmen nu weer in het Achterdiep (een honderd stuks waren het
zeker). Helaas was het water van het Achterdiep vrij troebel, en een
week later weer mooi helder natuurlijk, dus ik ga hem nog een keer
opnieuw leeg en weer vol pompen. Hieronder een foto van het vullen.
Er zwemmen nog 3 koi’s in en ik heb er 18 blauwe windes in
losgelaten maar die heb ik nog niet weer gezien, zal wel door het
troebele water komen maar dat heeft ook als voordeel dat de reiger ze
ook niet ziet.
Maar na de vakantie zal ik verder vertellen.
Tot ziens bij de wandeling of de BBQ en vanuit het bestuur een hele
leuke, zonnige vakantie toegewenst!
Nico
2

Terugblik op de hobbyavond
De laatste spreker van dit seizoen heeft ons alweer bezocht, wat gaat
de tijd toch snel. Michiel van der Waaij had prachtige foto’s
meegenomen van de onderwaterwereld in het Noordelijke deel van de
Rode zee. Daar bevinden zich twee zeearmen van de Rode zee, de
Golf van Suez aan de westelijke kant en tussen Egypte en Israël de
Golf van Akaba of zoals de Israëliërs zeggen de Golf van Eilat. Michiel
heeft ons verteld over dit smalle maar erg diepe deel.
Foto: Rechts de Golf van Akaba
Bron: Wikipedia
Een erg interessant gebied waar als één van de weinige gebieden ter
wereld een enorme hoeveelheid zeedieren voor komen. De Golf van
Akaba heeft een erg steile wand (op de meeste plekken zelfs
compleet verticaal) die volop begroeid is met lagere dieren. Tussen
deze anemonen e.d. zitten de meest prachtige vissen, kreeften,
slakken en andere dieren. De echt grote vissen zwemmen meestal in
open water.
Vervolg op pagina 4
3

Vervolg- Terugblik op de hobby-avond / Vakantie tips
Het is dus de moeite waard om ook eens naar het “oneindige” blauwe
water te kijken i.pv. alleen continue naar de prachtige wand.
Ik zal er maar niet aan beginnen om de prachtige foto’s te beschrijven,
die moet je gewoon zelf zien. Ik heb weer genoten van al die prachtige
onderwaterwezens. Misschien moet ik toch ook eens leren duiken.
Marleen
Vakantie tips: (Herhaling van vorig jaar.)
Voor we op vakantie gaan, en van onze rust gaan genieten, wil ik je
graag nog enkele tips meegeven, om zonder problemen de vakantie
door te komen.
1. Zorg dat je vissen voor de vakantie goed gevoerd worden,
bijvoorbeeld levend voer. Op deze manier kunnen ze best 2 a 3 weken
zonder voer doorstaan. Als je deze periode te lang vindt, maak dan
kleine porties voer klaar en laat de verzorger dit voeren, maar......zeg
er wel bij, dat er beslist niet méér gevoerd mag worden!
2. Top vlak voor je op reis gaat de planten in op halve bak hoogte,
en zuig de bodem goed af. Vul het aquarium maximaal!
3. Haal oude en zieke vissen uit het aquarium, en zet ze het liefst
apart, laat ze er vooral niet in zitten. Als zieke vis dood gaat kan dit
problemen geven.
4. Zorg ervoor, dat je het motorfilter hebt verschoond, en dat er
klemmen op de slangen zitten, zodat er geen overstroming kan
plaats vinden.
5. Stel de klok zo in, dat deze `s avonds het licht uit laat gaan als
het buiten nog licht is, zodat het aquarium niet plotseling donker staat.
Als je geen tijdklok hebt, laat het licht dan niet aldoor branden, maar
zorg ervoor, dat de verzorger op vaste tijden het licht uit en aan doet.
4

Vakantie tips / Vervolg: Slakken in het aquarium 5
6. Voor je van huis gaat, laat dan een briefje of het voorblad van
ons maandblad achter, waarop de adressen staan van het bestuur en
kader, die eventueel bij problemen kunnen helpen. Dat geeft een stuk
meer zekerheid.
Met deze tips hoop ik dat je met een gerust hart van je vakantie zult
genieten.
Vanaf deze plaats wens ik jullie allen een prettige en vooral zonnige
vakantie toe.
Nico
6.7 De voortplanting.
Slakken zijn een- of tweeslachtig, leggen eieren of zijn eierleggendlevendbarend
en ontwikkelen zich steeds via een gedaanteverwisseling.
6.7.1 De conceptie.
Ook tweeslachtige dieren moeten paren, omdat ze hun eigen eitjes niet
kunnen bevruchten. Of die bevruchting wederkerig is, waarbij dus het
ene individu als het vrouwelijke, het andere als het mannetje en
omgekeerd functioneert, is twijfelachtig. Vermoedelijk heeft slechts
enkelvoudige bevruchting plaats en zal een van beide individuen in
staat zijn om een legsel te produceren.
Als twee slakken samenkomen om te paren (cfr. tekening 3), schieten
ze als sexuele prikkel een kalkachtige dolk -de "liefdespijl"- in elkaars
lichaam. Die stimuleert de uitwisseling van sperma tussen de twee
dieren. De eitjes worden dan in het lichaam bevrucht.
De meeste in het water levende slakken planten zich zo voort.
Sommige echter laten hun ei- en zaadcellen los in het water, waar dan
de bevruchting gebeurt.
Zowel de posthoorn als de appelslak moeten paren alvorens ze hun
eieren kunnen afzetten.
6.7.2 Het afzetten.
Na de bevruchting in het slakkenlichaam krijgen de eicellen een

Slakken in het aquarium
hoeveelheid eiwit uit de eiwitklier en een schaal uit de kalkklier mee en
worden, afzonderlijk of in groepjes van losse eieren, of bij enige
tegelijk in een gelatineus kapsel gelegd of in een kapsel van een
hoornachtige stof. Immers, na de paring gaan de slakken uit elkaar en
een van beide -of elk individu?- legt verscheidene eierpakketjes op het
afzetsubstraat.
Het aantal eieren varieert sterk naargelang de soort, leeftijd en verloop
van het seizoen.
Elke soort heeft een eigen typische vorm van legsel en de
rangschikking van de eieren in het kapsel zijn ook soortgebonden. De
grootte en vorm van het kapsel is o.a. afhankelijk van de temperatuur
en de ouderdom van de slak.
De posthoorn zet meestal af aan planten, stenen en glaswand, maar
onder water. De eipakketjes zijn gelatineus, klein en plat. De appelslak
daarentegen zet boven het water af, tegen de glaswand. Zijn produkt
lijkt op een kleine maiskolf (hoornachtig kapsel).
6.7.3 De ontwikkeling.
De levenscyclus bevat diverse larvale stadia. De bevruchte eitjes
ontwikkelen zich -na enkele weken- tot larven met een dunne schelp
die d.m.v. trilharen vrij kunnen rondzwemmen.
In het volgende larvale stadium wordt de schelp groter, de voet
ontwikkelt zich en de inwendige organen worden volledig gevormd. In
het laatste stadium tenslotte, hecht de jonge slak zich vast aan de
ondergrond.
6.8 De schelpkleur.
Bij de Planorbis corneus bestaat er een totaal albinisme. Het dier en de
schelp zijn nagenoeg kleurloos, pigmentloos, hetgeen tot gevolg heeft
dat het rode bloed van het dier door de huid en schelp heen schemert,
wat een verrassend effect heeft in het aquarium, vooral bij een goede
verlichting.
De meest voorkomende schelpkleur bij de Ampullarius scalaris is geel
of bruin.
7.De relatie tot:
6

Slakken in het aquarium
7.1 Planten.
Bij waterslakken biedt de schelp vaak huisvesting aan fijne wieren.
Niet zelden ziet zo'n schelp er "wollig" uit door de dichte begroeiing.
Zolang die begroeiing oppervlakkig blijft, is er geen enkel probleem.
Erger wordt het als de wieren ook de schelp gaan aantasten en de
kalkstof oplossen.
Het weekdier tracht aanvankelijk aan de beschadiging en perforatie het
hoofd te bieden door inwendig een laagje nieuwe schelpstof af te
scheiden. Aan te ernstige beschadiging gaat hij echter ten onder.
7.2. Dieren.
a. Indifferent (onverschillig)
In een aquarium kunnen slakken samenleven met soortgenoten en
andere dieren (vissen). Zij laten elkaar meestal wederkerig met rust, al
zijn er uitzonderingen (cfr. Botia macracanthus en andere
slakkeneters). Slakken beschikken over vrijwel geen enkel
afweermiddel tegen vijanden. De belangrijkste bescherming is hun
schelp, waarin ze zich kunnen terugtrekken. Als de luchtvoorraad in de
long groot genoeg is, kunnen ze naar de oppervlakte stijgen, waar ze
buiten bereik zijn van de aanvaller. Dit laatste is vaak te zien bij de
posthoorn die -in een aquarium met Ryukins- heeft geleerd te
ontkomen aan het spel van opgrondelen, afzuigen en weer uitspuwen.
b. parasitisme
Deze samenlevingsvorm hoeft geen nadelen voor de weekdieren te
hebben, maar kan weleens tot grote nadelen voor de gastheer leiden.
Het bittervoorntje (Rhodeus amarus) bijvoorbeeld, legt zijn eieren in
een mosselschelp. Dat is onschadelijk. De jongen teren op hun eigen
dooier en verlaten de mossel -na vier weken- langs dezelfde weg als ze
erin zijn gekomen, via de uitstromingsopening. De mossel heeft er zelfs
voordeel aan, want de jonge bittervoorntjes nemen de mosselparasieten
mee bij hun vertrek. Ze hechten zich namelijk aan hun kieuwen.
En een grote appelslak kan weleens het afzetsubraat worden voor een
zeer speels Ryukinkoppel.
7

Slakken in het aquarium
8. Belang van de weekdieren.
8.1 In de natuur.
Een groot deel van de slakkenbezigheden bestaat uit het opruimen van
rottende substanties van plantaardige of dierlijke aard.
Door de tussenkomst van de slak worden grotere weefselmassa's
mechanisch afgebroken en ten dele voor de opbouw van het
weekdierlichaam gebruikt, terwijl het onbruikbare als excrementen
worden verwijderd. Zo worden de afvalprodukten verwerkt, voordat ze
door afbraak, bacteriele rotting of door schimmels ten gronde gaan.
Molluscenvlees dient weer tot voedsel voor vissen, bijvoorbeeld.
En na hun dood worden ze een prooi van aasetende dieren, schimmels
en bacterien. De schelpen vergaan op den duur door chemische
afbraak; ze lossen op in het water, zodat op plaatsen waar veel schelpen
liggen vaak sterke kalkconcentraties kunnen optreden.
8.2 In het aquarium.
De meeste aquariumhouders hebben een hekel aan slakken, omdat ze
het plantenbestand schaden. Dat is terecht. Het blijft ook zeer goed
uitkijken, want vaak worden ze toevallig (met planten) in het aquarium
gebracht.
Toch kunnen slakken ook voor nuttig werk worden ingezet. Zo zijn ze
uitstekend geschikt als opruimer van allerlei restjes in kweekbakken
(na het vrijzwemmen van het visbroed). Maar ook wie een zeer mooie
onderwatertuin bezit, kan slakken aanwenden. Ze verwerken het
overtollige voedsel, ruimen de organische planten- en dierenresten op
en ontalgen de planten. Vaak houden ze ook de bodemlaag goed los,
wat weer ten goede komt aan de planten (wortels).
Wie bang is voor een slakkeninvasie kan misschien worden
gerustgesteld met de opmerking dat er nooit meer slakken in het
aquarium kunnen leven dan dat er voedsel is. Immers, het is toch niet
de bedoeling dat je ze gaat voederen? Dus hoe minder resten, hoe
minder slakken. Vergroot de afvalberg dan zullen er tijdelijk meer
slakken leven. Ze zullen weer verdwijnen -minder kweken, sterven-
naarmate er meer evenwicht heerst.
8

Slakken in het aquarium
Het is wel belangrijk dat lege schelpen -vooral als het om grote
exemplaren of grote hoeveelheden gaat- worden afgeheveld. Door de
kalk die in het water vrijkomt, zou de samenstelling ervan (hardheid)
kunnen veranderen.
9. Te gebruiken in het aquarium.
Natuurlijk komt het erop aan om een juiste keuze te doen.
* In een kweekbak -met weinig of geen planten- is de appelslak
(Ampullarius scalaris) een flinke hulp. Hij kan enorm veel afval
verstouwen en er is geen enkel gevaar dat hij zich aan de planten
vergrijpt. In een beplant aquarium durft hij weleens zondigen...
Let erop dat er in het aquarium voldoende ruimte is tussen het dekglas
en het wateroppervlak. Dit is niet alleen belangrijk voor het
voorplanten (het afzetten gebeurt boven water), maar ook om de
adembuis regelmatig vol lucht te kunnen pompen. Verder is het
aangeraden om het verblijf goed af te sluiten, want de slak houdt wel
eens van een wandelingetje.
* De posthoornslak (Planorbis corneus) is veel kleiner en ook mooier -
niet alleen qua vorm, ook wat kleur betreft- en kan voor de kweekbak
aangewend worden. Hij doet het echter ook zeer goed in een rijk
beplant aquarium en vergrijpt zich nooit aan de planten.
* Het puntslakje (Melanides spec.) wordt slechts 1-2 cm groot en is
levendbarend. Deze slakken zijn de regenwormen van het aquarium.
10. Grootte en leeftijd.
Kleine Planorbissoorten heten niet meer dan 1 jaar oud te worden.
Grotere soorten brengen het wel tot enkele jaren. Dat laatste geldt zeker
voor de Ampullarius die wel 5 tot 10 jaar kan meegaan.
Deze cijfers zijn afkomstig van dieren die in een aquarium werden
gehouden. In de vrije natuur zijn er geen waarnemingen bekend.
Bronnen:
- Scheurman Ines, Aquariumplanten, Thieme
- Van Ramshorst J.D., dr, Aquariumencyclopedie, Thieme
- Cursus biologie, L.U.C.
9

Vissengedrag.
Tekst: Tannia Sels Geredigeerd H.W.
Alle levende wezens die zich kunnen voortbewegen, tonen een bepaald
gedrag. Dat merk je overduidelijk aan mensen maar ook aan
bijvoorbeeld huisdieren als honden, katten of paarden; Maar ook in
onze hobby vind je dit gedrag terug bij de aquariumvissen!
Vissengedrag.
Onder vissengedrag verstaan we de som van alle motorische
antwoorden van het vissenlichaam op alle externe en interne prikkels.
Dat is een moeilijke omschrijving voor iets wat eigenlijk doodsimpel
is. Met motorische antwoorden worden alle lichamelijke reacties
bedoeld die betrekking hebben op de beweging. Bijvoorbeeld het
terugtrekken, de vinnen samenknijpen, de bek openen. Externe prikkels
komen van buitenaf, dus uit de omgeving van de vis. Denk maar aan
een dreigende soortgenoot of andere prikkels zoals je hand in het
aquarium steken, of opvoeren van een verhoogde temperatuur in de bak
. Alle prikkels die van het vissenlichaam zelf uitgaan, noemen we
inwendige prikkels. Bijvoorbeeld het hongergevoel.
Het gedrag is dus een dynamisch of veranderend verschijnsel. Het is
een reactie die exact beantwoordt aan een gegeven prikkel.
Bijvoorbeeld het vluchten bij gevaar.
Bewegen.
Bewegen is nogal belangrijk voor de meeste aspecten van het leven en
de algemene relatie tot ander gedrag, zoals:
-Het zich verplaatsen (locomotorisch of verplaatsingsgedrag);
-Het voortplanten (voortplantingsgedrag);
-Het zich voeden (voedselgedrag);
-Het strijden voor het overleven (levensbehoud).
Natuurlijk zijn er diverse vissoorten die elk over eigen mogelijkheden
beschikken.
Er werden slechts enkele soorten ervan bestudeerd. Maar daaruit
leerden we dat het gedrag soortgebonden is. Je kunt moeilijk van een
10

Vissengedrag.
diamantzalm (Moenkhausia pittieri) verwachten dat hij tegen de
aquariumruiten zal gaan hangen als een Ancistrus species wel pleegt te
doen.
En een Colisa sota of honinggoerami zal nooit zijn nest in een
kokoshol kiezen, zoals de Pelvicachromis pulcher wel.
Om die reden is generalisatie of veralgemening zeker ongewenst.
Verplaatsings-antwoorden op prikkels.
Vissen weten -net als vele andere dieren- hoe ze zich moeten oriënteren
in antwoord op prikkels. De eenvoudigste typen van oriëntatie en
beweging als antwoord op een prikkel, noemen we –met de
wetenschappelijke term- kinesis.
Laten we als voorbeeld een vissenlarve kiezen die onder sterke
belichting wordt geplaatst.
U kunt het allicht wel raden: de larve zal op dat felle licht reageren
door van het licht weg te zwemmen.
Het type van de gerichte beweging wordt taxis genoemd. Het is een
geforceerd antwoord op een bepaalde soort prikkel. Een voorbeeld: een
beweging, zoals de reactie van de vissenlarve op het licht, kan fototaxis
worden genoemd. Wij zagen dat de larve van het licht wegzwom, maar
het blijft gelijk of het nu weg van (negatief) of naar het licht toe
(positief) gebeurt. Dat laatste zie je bij motten, nachtvlinders en ook
wel muggen die naar het licht toe vliegen.
Oriëntatie als antwoord op een gebeuren wordt rheotaxis genoemd. De
rheotaxis impliceert een chemisch proces, chemotaxis en een beweging
naar iets toe; tygmotaxis genoemd.
De houding die de meeste vissen in het water aannemen wordt bepaald
door een reactie op de zwaartekracht (geotaxis).
Scholen en solitairen of eenzaten.
Het sociale aspect van vissengedrag heeft veel aandacht getrokken van
wetenschappers. De interactie van vissen onderling, of het op elkaar
reageren, kunnen gemakkelijk in het aquarium worden bestudeerd.
Vele aquarianen selecteren soorten omwille van hun sociale interactie.
Denk maar aan de paarvorming van bepaalde Cichlidensoorten, de
expliciete schoolvorming van de roodneuszalmen en het groepsgedrag
11

Vissengedrag.
van de Corydoras.
Het samenblijven van vissen wordt meestal aangeduid met de term
“school”. Toch is dat niet altijd zo. Niet elke groep vissen is een
school.
Om een school te worden genoemd, moeten de vissen voldoen aan
bepaalde criteria, zoals samenblijven omdat ze onderling sociale
aantrekkingskracht hebben voor elkaar.
Sommige vissen zullen heel hun leven scholen vormen (bv. haringen
en bepaalde makrelen). Andere vormen enkel op bepaalde tijdstippen
scholen (bv. bij migraties, tijdens de broedtijd of tijdens de eerste
levensfase).
De meeste vissen vormen als jongbroed scholen, terwijl slechts 20%
van de volwassen vissen het doen.
De schoolvorming kan gaan van enkele exemplaren tot een immens
aantal.
Toch heeft het schoolgedrag prettige voordelen voor het individu. Denk
maar aan:
Voordelen schoolgedrag:
1. Bescherming.
Een grote, samengepakte school kan de predator de indruk geven dat
zijn prooi heel moeilijk te veroveren is. Vele vissen worden
verorberd als ze alleen zijn, minder in een school. Immers
individuen in een school overmeesteren, wordt fysiek wel
moeilijker.
2. Lokalisatie van voedselbronnen.
Meestal wordt een bron van voedsel aan één zijde van de school
waargenomen, maar de vissen aan de andere kant zullen het heel
snel weten.
3. De voortplanting gebeurt effectiever.
Gameten (zaad- en eicellen) komen in massa in het water en
verhogen zo de bevruchtingsgraad.
4. Een hydrodynamisch voordeel.
In schoolverband gebeuren de bewegingen door het water veel
efficiënter. Je kunt zelf opmerken dat de laatste vissen vlotter bewegen
12

Vissengedrag. 13
en minder weerstand kennen.
Omdat scholen geen permanente leider hebben, is er afwisseling en
doet iedere vis qua inspanning zijn duit in het zakje als hij voorop
zwemt.
De richtingsverandering in een school gebeurt door enkele leden. De
hele school schaart zich om de initiator, de vis die -in mensentermen
uitgedrukt- bedacht dat hij wel eens een andere richting kon nemen.
Levende vissen negeren elkaar niet. Zo ontstonden er in de natuur -en
ook in het aquarium- sociale hiërarchieën en eigen territoria. Een alerte
aquariaan zal zo’n hiërarchie duidelijk opmerken. Welke vissen zullen
bij het voederen het eerst “aan tafel” komen? Wat gebeurt er als je een
schuwe vis wat extra’s probeert toe te stoppen?