Het gesprek, de tienduizend dingen en de ... - Robbert Dijkgraaf

van de natuurlijke rijkdommen die tot hun beschikking
stonden en ze waren doordrongen van de absolute
noodzaak om deze te behouden.
De tekst van de 180 regels van deze vroege boerengemeenschappen
is nooit doorgedrongen tot de
officiële Chinese literatuur en met het verdwijnen
van de Weg van de Hemelse Meester is het reglement
in vergetelheid geraakt. Pas onlangs is het
herontdekt tussen de bewaard gebleven teksten van
de taoïstische canon (Daozang). Dit is een enorme
verzameling van meer dan 1500 werken waarvan
de meeste nog niet door wetenschappers zijn bestudeerd.
Ook naar de ecologische volksbeweging
die hieruit voortkwam, dient nog gedetailleerd onderzoek
gedaan te worden. Als dat gebeurt, vinden
we in de wijsheid van het oude China wellicht nog
een overvloed aan ideeën die ook nu nog bruikbaar
zouden kunnen blijken.
Dat neemt niet weg dat we op basis van onze huidige
kennis al enkele belangrijke inzichten kunnen
verwerven. Allereerst zouden we misschien ons
moeten realiseren dat reeds lang geleden mensen
hebben ingezien dat de natuurlijke omgeving beschermd
moest worden en dat zij hadden ook al
op positieve wijze nagedacht over hoe dat dan wel
moest. Het feit dat deze mensen geen wetenschappers
of politici waren, maar gewone boeren uit de
vlakten van Sichuan, zou ons tot bescheidenheid
kunnen inspireren. Een tweede punt dat hier natuurlijk
vermeld moet worden is, dat de problemen
die zij eeuwen geleden probeerden op te lossen, nu
nog steeds bestaan. Ze zijn niet opgelost. Ze zijn er
nog steeds, alleen vele malen groter.
De historische feiten die hier naar voren zijn gebracht,
mogen ons echter ook reden geven voor
nieuwe hoop. Ze bewijzen dat de noodzaak het
milieu te beschermen en te behouden geen recente
ontwikkeling is, maar al heel lang bestaat en
bovendien universeel is. Dat maakt dat we mogen
vertrouwen dat dit besef zal blijven bestaan en de
mensheid zal mobiliseren om de planeet te redden.
Een laatste gedachte: misschien dat nu, van waar
ze ook mogen zijn, de oude filosofen en hun vrienden
uit de boerengemeenschappen van weleer
naar ons kijken en zeggen: “Geweldig! Misschien
gaat deze keer de hele wereld het begrijpen!”
Kristofer M. Schipper (1934), is emeritus hoogleraar Oriëntaalse
studies aan de Leidse universiteit en de Sorbonne in Parijs.
Hij is als hoogleraar verbonden aan Fuzhou universiteit en het
Zhangzhou College in China.
42
43