MONUMENTEN EN WATER Diest 2005 - WTA

Abstract
EFFECTEN VAN WATER IN METSELWERK, PLEISTERS EN HOUT
Yves Vanhellemont
Technologisch Adviseur “Renovatie van gebouwen”, WTCB
Adviseerdienst gesteund door IWT-Vlaanderen
in het kader van het VIS-project
Water en vocht zijn bekend als grote vijand van bouwmaterialen. De specifieke
eigenschappen van steenachtige materialen, en deze van hout, die de water- en
vochtschade in deze materialen beïnvloeden, worden besproken. De schade-mechanismen
worden verduidelijkt en in relatie gebracht met de verschijningsvorm van de schadebeelden.
1. Inleiding
Het is bekend dat vocht en water in veel gevallen een grote vijand zijn van bouwmaterialen.
Vocht is toch wel één van de belangrijkste oorzaken van degradatie van bouwwerken. Zowel
hout als steenachtige materialen hebben met dit fenomeen te maken. De zeer sterk
verschillende eigenschappen van steenachtige materialen en hout liggen wel aan de basis
van het feit dat de schadetypes aan hout en steen behoorlijk verschillen.
In het geval van steen ligt de schade-oorzaak doorgaans in de lage treksterkte van het
materiaal, en vloeien de zichtbare schadefenomenen daaruit voort. In het geval van hout ligt
de anisotropie van het materiaal, en de grote vervorming onder invloed van vocht en droging
aan de basis van de schade.
In deze bijdrage bespreken we kort enkel de schade die direct gekoppeld is aan de
aanwezigheid van water en het transport ervan. Biologische degradatie van, en ontwikkeling
van micro-organismen op steen en hout worden hier niet besproken, we verwijzen hiervoor
naar de studiedag van WTA-Nl-Vl van 11 oktober 2002 “Biodegradatie”.
2. Steenachtige materialen: baksteen, natuursteen, pleister, mortel
2.1. Relevante eigenschappen van steenachtige materialen inzake vochthuishouding.
2.1.1. Porositeit
De poriënstructuur van steenachtige materialen is best voor te stellen als de microscopische
(in de orde van µm) verzameling buisjes en holten die zich tussen het ‘echte’ steenmateriaal
bevindt.
De porositeit is het percentage van een materiaal dat door de poriën wordt ingenomen (de
hoeveelheid ‘lege ruimte’ in een materiaal). Men onderscheidt de
§ open porositeit: de poriën die in verbinding staan met elkaar, en waardoor dus
vochttransport kan plaatsvinden. De open porositeit geeft aan hoeveel water een
materiaal (maximaal!) kan opslorpen, maar geeft uiteindelijk relatief weinig informatie
over de weerstand van het materiaal ten opzichte van degradatiefenomenen;
§ gesloten porositeit, de poriën die niet in verbinding staan met andere poriën. De gesloten
porositeit kan slechts moeilijk bepaald worden, aangezien deze poriën niet van belang
zijn bij absorptieproeven. Ook via de courante microscopische technieken is het quasi
onmogelijk om gesloten poriën van open poriën te onderscheiden, aangezien er een
tweedimensionale doorsnede van het materiaal wordt gemaakt. In de praktijk blijken de
gesloten poriën minder belangrijk te zijn voor aan water gekoppelde degradatiefenomen
- 1 -