Vuursalamander - NVD Dierentuinen

Vuursalamander
Trouw aan huis
Met een lengte tot wel 25 cm is de
vuursalamander vrij opvallend. Als
vuursalamanders kleiner waren geweest,
vielen ze nog steeds op door hun zwart met
felgele of knaloranje huid. De vrouwtjes zijn
iets groter dan mannetjes, maar dat is haast
niet te zien. Vuursalamanders blijven trouw
aan het gebied waarin ze leven. Ze blijven
hier voor het grootste deel van de tijd. Hun
winterslaap houden ze ook steeds op
dezelfde plaats. Soms gaan ze wel 20 jaar op rij naar dezelfde grot waar ze de winter
doorkomen. Ze herkennen hun plek door goed te onthouden hoe de omgeving eruit
ziet.
Paspoort-gegevens
Vuursalamander
Verspreiding:
Voedsel:
Leeftijd:
Gewicht:
Draagtijd:
Aantal eieren:
IUCN-status:
Hoe zie ik er uit?
Salamandra salamander
Centraal- en Zuid-Europa, delen van Noord-Afrika en West-Azië
planten, vooral gras, twijgen en mos
wormen, slakken, vliegen, duizendpoten, spinnen, insectenlarven
25 jaar in het wild, tot wel 50 jaar in de dierentuin
20 tot 50 gram
10 maanden
15 tot 70
Minste zorg
Opvallende vlekken
Een vuursalamander is een opvallende verschijning met zijn kleurige huid. De
vuursalamander beweegt zich langzaam vooruit met kronkelende bewegingen van
zijn romp en staart. De staart is eenderde van zijn totale lengte. Aan elke achterpoot
zitten vijf tenen en de voorpoten hebben elk vier vingers. De felle kleuren van de
salamander zijn een signaal voor andere dieren. Het uiterlijk van het dier zegt
daarmee als het ware: ‘Kijk uit, ik ben giftig!’. Als de vuursalamander zich bedreigd
voelt, sproeit hij een melkachtige vloeistof naar zijn belager. De gifklieren zitten vlak
achter zijn ogen. Voor een mens is het gif niet zo gevaarlijk, onze huid raakt wel
geïrriteerd. Eenmaal besproeide dieren bedenken zich wel een tweede keer voor ze
weer een vuursalamander aanvallen.
Vochtig verleden
De vuursalamander is een landdier, maar zijn leven begint in het water. In zijn eerste
maanden leeft een vuursalamander namelijk in beekjes en sloten. In het water kan hij

dan ademen met kieuwen en door zijn dunne huid. Tijdens de overgang naar het
volwassen stadium op het land verliest de huid die ademfunctie. De vuursalamander
gebruikt op het land zijn longen om te ademen. Om te voorkomen dat de dunne huid
uitdroogt, heeft een vuursalamander een glibberig laagje op de huid. Het slijm wordt
afgescheiden door aparte klieren.
Waar woon ik?
Donker en nat
Vuursalamanders komen voor van Centraal- en Zuid-Europa tot Noord-Afrika en
West-Azië. In het zuidelijkste puntje van Nederland leeft de vuursalamander op koele
beboste hellingen. De dieren zijn te vinden in een schaduwrijke en vochtige
omgeving. Voor hun larven is het noodzakelijk dat er snelstromende beken of
bronnen in de buurt zijn. Ze zijn koudbloedig en nemen de temperatuur van hun
omgeving aan. Overdag schuilen ze tegen de zon onder een boom of in een kier.
Pas bij schemer worden de vuursalamanders actief. Om niet te bevriezen houden ze
van eind oktober tot eind maart een winterslaap. Ze graven zich in onder de grond en
liggen er maandenlang zonder zich te bewegen. Het lijkt alsof ze dood zijn. Maar als
de temperatuur omhoog gaat draaien de lichaamsfuncties weer op volle toeren.
Wat eet ik?
Insecten als hapje
Vuursalamanders zijn vleeseters, oftewel carnivoren. Ze eten eigenlijk alles wat in
hun bek past, onder andere wormen, spinnen, slakken, duizendpoten, vliegen, bijen
en insectenlarven. Daarbij gaan ze af op alles wat beweegt. Ook geur speelt een
belangrijke rol in het opspeuren van prooidieren. Het zicht en het gehoor zijn wat
minder goed ontwikkeld dan het reukvermogen.
Mijn familie en ik
Neus achterna
Een mannetje gaat niet alleen zijn neus achterna om eten te zoeken maar ook om te
paren. De geur van vrouwtjes is aantrekkelijk voor mannetjes. Aan het begin van de

paring duwt hij haar met zijn snuit op haar rug. Een penis heeft een vuursalamander
niet. Hij heeft een opening waaruit een hele prop met zaadcellen tevoorschijn komt.
Dit neemt het vrouwtje in haar geslachtsdeel op. Pas later vindt de bevruchting van
de eitjes plaats. Hierdoor kunnen de vrouwtjes sturen wanneer de jongen ongeveer
worden geboren. Dat is heel handig, want dan kan ze zelf het beste moment
uitkiezen. Zo zorgt ze dat er dan meer dan genoeg voedsel te vinden is door de
jonge vuursalamanders. Bij vuursalamanders ontwikkelen de bevruchte eitjes zich
grotendeels in het moederlichaam.
Van water naar land
De bevruchte eitjes worden een paar
maanden later in een zuurstofrijk beekje
gelegd. Dit doet de moeder heel
voorzichtig, want vuursalamanders kunnen
niet zwemmen. Al snel breken de eitjes
open en komen er larven uit. Ze zijn niet
groter dan 3 cm. Het zijn er veel, soms wel
70, maar de meeste overleven het niet.
Sommige worden opgegeten door vissen of
andere roofdieren. In het water leven ze
van larven van waterdieren. Wanneer de
larven net zo lang zijn als de vinger van een mens, kruipen ze op het land. Daar
veranderen ze in een volwassen salamander.
Help!
Eten en gegeten worden
Insecten moeten ’s nachts goed oppassen
voor de vuursalamander.
Vuursalamanders zelf worden ook graag
gegeten door roofdieren zoals egels,
dassen en bunzingen. Ook uilen smullen
van een vuursalamander. Al dit gejaag op
elkaar gebeurd als het buiten donker is,
dan zijn ze actief. Zo rustig als het lijkt
wanneer wij mensen slapen is het dus niet
in het bos.
Watervervuiling
In Frankrijk en Duitsland komt de vuursalamander nog grote aantallen voor. De
vuursalamander komt echter in Nederland maar heel weinig voor. Daarom is deze
salamander bij de wet beschermd om te zorgen dat hij niet verdwijnt. Toch zijn er
soms mensen die een vuursalamander mee naar huis nemen om als huisdier te
houden. Dit is in ons land verboden. De soort wordt verder bedreigd door
watervervuiling en verdroging. In sommige gebieden, zoals in delen van Spanje,
wordt het steeds droger. Beken en waterpoelen verdampen en worden ondieper.
Hierdoor hebben vuursalamanders moeite om een plek te vinden waar ze hun eitjes

kunnen leggen. Door watervervuiling kunnen de larven niet uitgroeien tot
volwassenen. Bestrijdingsmiddelen en kunstmest vergiftigen en 'overvoeden' het
water, waardoor er veel algen gaan groeien. Deze algen verstikken de boel. De
larven van de vuursalamander kunnen niet meer goed ademen en gaan ook dood.
Wist je dat...
...de naam 'vuursalamander' te maken heeft met de 'vuurdoop' die het dier ooit
eens kreeg?
Verborgen tussen stapels brandhout, werd hij per ongeluk wel eens op het vuur
gegooid. Mensen zagen de salamander uit het vuur vluchten en hebben het beestje
zijn naam gegeven.
...de vuursalamander de enige landsalamander is in Nederland?
… als de nachttemperatuur onder de 6 tot 8 graden komt het tijd is voor de
vuursalamander om te overwinteren?
Dit is meestal na oktober. Hij gaat dan op zoek naar een geschikte plek om een
winterslaap te houden.
… de vuursalamander het liefste leeft op een bosbodem vol met afgevallen
bladeren en mos?
…veel verschillende schuilplekken de vuursalamander op zijn gemak stelt?
Het is een schuw dier en heeft een voorkeur voor beschutte plekjes zoals onder een
boomstronk.
In het echt
Wil je weten in welke dierentuin je deze diersoort in het echt kunt zien, gebruik dan
de ‘Dierzoeker’ op www.nvddierentuinen.nl.
Alle foto’s zijn gemaakt door Artis-fotograaf Ronald van Weeren