Anton Tsjechov - Zeeland Nazomerfestival

S U B U R B I A .nl
www. T H E A T E R G R O E P
OOM
Anton
Tsjechov
WANJA
Regie
Albert
Lubbers

‘Je moet toch wel
een hersenloze barbaar
zijn, om al dat
moois in je kachel te
Anton Tsjechov
verbranden en iets
te vernietigen, wat nooit meer
terug zal komen. In plaats
van zijn verstand en talent te
gebruiken om iets te maken
en te onderhouden, heeft de
mens alleen maar vernietigd.
Er zijn steeds minder bossen,
de rivieren drogen op, het wild
sterft uit. En iedere dag wordt
de aarde armer en lelijker.’
Uit: Oom Wanja
OOM WANJA - Anton Tsjechov
Regie en vertaling Albert Lubbers
Dramaturgie Alex Mallems
Oom Wanja Wim Danckaert
Astrow Mathias Sercu
Sonja Jessica Zeylmaker
Maria Els Ingeborg Smits
Jelena Angelique de Bruijne
Professor Serebrjakow Wim van der Grijn
Telegin Willem Schouten
Marina Ingeborg Uyt den Boogaard
Knecht Guillaume Ramaekers
Decor Marlies Schot
Kostuums Dorien de Jonge
Lichtontwerp Reinout Hofman
Regie-assistentie en inleiding Guillaume Ramaekers
Techniek Arne Haijtink (Evelements)
Grafisch ontwerp Studio Ron van Roon
Fotografie affiche Jaap Vrenegoor
Scènefotografie Claudia Kamergorodski
Russisch diner Marijn Klaver (Klaver Catering)
Productieleiding Josta Visser
Publiciteit Tim Beldman
Assistentie publiciteit Iris Schiffers
Zakelijke leiding Jort Vlam
Artistieke leiding Albert Lubbers

U Negen BENT redenen
MIJN om van Tsjechov
MOEDER te houden
150 Jaar geleden werd de Russische
verhalen- en toneelschrijver Tsjechov geboren.
Tegenwoordig is hij nog steeds één van de
modernste auteurs ter wereld.
Door Elke Schmitter
Vertaling Chiara Tissen

Bovenal: Iemand die vrouwen begrijpt. Van zijn moeder hield
1 hij. Zijn vader, voor wie hij als kind doodsbang was, verachtte
hij uiteindelijk. Maar omdat hij eigenlijk niet in staat was tot totale
verachting, heeft hij zich ten slotte aan de mannelijke zwakheden
gewijd. En wel met zoveel begrip, dat ook mannen van hem houden.
Niet op de laatste plaats de grote ego’s die het theater bestieren,
de regisseurs. Hij is een schrijver die iedereen begrijpt en die
door iedereen begrepen wordt.
2
Zoveel gebeurt er niet in zijn stukken. Een heel klein beetje
intrige, een sluipend faillissement, vergeefse liefde, af en toe
een schot (achter de deur). Tussendoor: eten en drinken. Wodka
en thee. Gepraat. De tijd tikt langzaam verder. Als een Masja, een
Sonja of Jelena aan het raam staat en de tuin inkijkt, dan is het
heel stil om haar heen wanneer ze zegt: ‘Het regent.’ Het regent,
dat betekent zoveel als: Niet de tijd vergaat, in de provincie, maar
het leven. Het betekent dat het verschrikkelijk is voor een vrouw om
aan het raam te staan en naar het weer te kijken. Maar beter zo,
met de rug naar de anderen toe, dan het gezelschap te moeten aanschouwen:
de ouderwordende echtgenoot, de beschonken dokter,
de verdrietige oom. Het regent: Daarbuiten gebeurt iets. Het regent:
Je kan er niet uit. Het regent: Dat getik gaat op je zenuwen werken.
Het regent: Vertroebeld uitzicht, geen uitzicht. Het regent: Dat kan je
tenminste zeggen zonder tirades te hoeven houden of diepzinnigheid
te veinzen. Het regent: Luistert er eigenlijk wel iemand naar me?
Niet alleen regisseurs, ook toneelspelers houden van hem. Je kan
zoveel doen met zijn zinnen. Vooral met die heel eenvoudige. Met zinnen
die mensen zeggen wanneer ze niet meer weten hoe nu verder.
Hij is een toneelspelers-auteur.
3
Hij kende ze goed, zijn mensen. Aanvankelijk omdat het van
levensbelang was. Zijn vader was een strenggelovig despoot;
het aan zien komen van diens driftbuien kon hem wellicht voor pijn
behoeden. ‘Ik herinner me: mijn vader begon me op te voeden, of
liever gezegd te slaan toen ik nog geen vijf jaar oud was. Hij kastijdde
me met een roe, trok me aan m’n oren, sloeg me tegen mijn
hoofd en iedere morgen als ik wakker werd, was het eerste wat ik
dacht: word ik vandaag geslagen?’
Angst leert je goed te kijken en te luisteren, te voorvoelen. Vijf
broers en zussen, hij ertussen. In zo’n klein huis, dat je overal het
kermen kan horen. Je merkt hoe verschillend mensen zijn. Je ziet
wat hen irriteert, waar ze verlegen van worden of opgewonden, je
leert om hun stemming te ruiken. Alleen laat zo’n kind zich later
nauwelijks zonder verwondering aanraken.’ Ik ben als kind zo weinig
geliefkoosd, dat ik, nu ik volwassen ben, vriendelijkheid als iets
ongewoons, iets buitensporigs ervaar.’ Hij kende ze goed, zijn mensen.
Zoals hij het leven kende. Hij is een realistisch auteur.

4
Elke vorm van ellende was hem vertrouwd. ‘Wat adellijke
schrijvers van nature meekrijgen, daarvoor betalen mensen
zonder rang of titel met de prijs van hun jeugd. Schrijft u daar toch
eens een verhaal over’, raadde een collega hem aan (en bedoelde
zichzelf), ‘ hoe een jonge man, zoon van een lijfeigene die zelf een
of andere klungelige winkelbediende was, koorknaap, Gymnasiast
en student, opgevoed tot eerbied voor belangrijke mensen, tot het
kussen van papenhanden, tot een buiging voor andersdenkenden, tot
dankbaarheid voor elk stukje brood, die vaak in elkaar geslagen is,
die zonder overschoenen naar school ging, die gevochten heeft, dieren
mishandeld, die graag bij rijke familieleden ging eten, die zonder
noodzaak huichelde tegenover God en de mensen, alleen maar vanuit
het bewustzijn van zijn minderwaardigheid – schrijft u, hoe deze
man druppelsgewijs het slaafse uit zichzelf perst en hoe hij op een
mooie ochtend wakker wordt en merkt dat er door zijn aderen geen
slavenbloed meer, maar echt, menselijk bloed vloeit.’ Lang duurde
het niet. Als medicijnenstudent schreef hij al voor literaire tijdschriften,
vooral korte verhalen en humoresken, wel zo’n honderd per jaar.
Zijn humor werd subtieler met de tijd, maar galgenhumor werd het
nooit, noch werd hij door wrok geleid. Zijn talent werd erkend; op
zijn 28ste ontving hij de Pushkinprijs. Hij genoot van het succes voor
zover dat ging. (niet zo heel ver.) Hij was een bescheiden auteur.
5
Hij ging niet alleen met collega-schrijvers om. Als arts
bestreed hij met succes een cholera-epidemie, tegen hongersnood
organiseerde hij hulpacties. Als bekroond schrijver reisde hij
in z’n eentje naar Siberië. Maandenlang trok hij door sneeuwstormen
en moerassen om het gevangeneneiland Sachalin te bezoeken,
de bewoners te behandelen en om te documenteren hoe de
mensen er afgeranseld werden en hoe ze in hun ketenen crepeerden.
Van het schandaal maakte hij ‘een Schandaal’. Dat was zijn
antwoord op de beroemde Russische vraag: ‘wat kunnen we eraan
doen?’ (‘Tschto djelat?’). Hij is een nauwkeurig auteur.

6
Nooit schreef hij propaganda, ook niet voor het leven zelf. Wie
hem verweet dat het in zijn literatuur aan deugd, mooie zonsondergangen
en aan parels ontbrak, antwoordde hij: ‘Mee eens,
parels zijn prachtig maar een schrijver is toch geen banketbakker
of kapper, of cabaretier.’
Bij sommige van zijn komedies zit je te huilen in de zaal. Daartegenover
staat weer dat je om andere gebeurtenissen, die in wezen
diep tragisch zijn, vaak moet glimlachen en soms zelfs schateren.
Hij is een merkwaardig auteur.
7
Zijn ironie werkt nog steeds. Hoewel zijn personages mijlenver
van ons verwijderd lijken: De vermoeide Russische adel,
de versmaadde meisjes, corrupte ambtenaren, de salonfilosofen en
officieren, de voedsters en lakeien, de arme boeren en ongelukkige
echtgenotes - , zijn het zielsverwanten. Verveling en rusteloosheid,
gedweep met de natuur, een vaag maar indringend verlangen naar
‘verwerkelijking’. Met een champagneglas in de hand, afkeer hebben
voor alles wat modern is, dat alles kennen wij net zo goed als
de verwondering over hoe goed we het eigenlijk hebben terwijl de
wereld om ons heen uiteenvalt.
Hij is een modern auteur.
8
Hij schrijft uitsluitend mooie zinnen, laconiek, stil, niet
protserig. In de Humoresken voor de krant leerde hij de kunst
van het weglaten; dat heeft hij volgehouden. In zijn stukken speelt
het meeste zich tussen de zinnen af. Ook in ‘Oom Wanja’.
Jelena: wat een heerlijk weer vandaag… niet te heet…’
(pauze)
Wanja: mooi weer om je op te hangen.
(Telegin stemt zijn gitaar. Marina loopt om het huis en lokt de kippen.)
Marina: kiep, kiep, kiep.
Hij is een onverbiddelijk auteur.
9
Hij was dol op zijn personages, ook al laat hij ze drinken en
zwetsen of spartelen in hun eigen halfslachtigheid. Zijn theatermensen
ontwikkelen zich niet. Ze zijn met zichzelf bezig, ruziën
hier en daar, verbazen zich, praten een beetje en keren zich weer
in zichzelf. Hij is hun dokter. Hij kan ze niet genezen, maar beschrijft
hun ziekten en hun onvolmaakte troost.
Ook deze dialoog staat in ‘Oom Wanja’:
Sonja: Ik ben lelijk.
Jelena: Je hebt heel mooi haar.
Sonja: Nee! Als een vrouw lelijk is, dan zeggen ze tegen haar: ‘je
hebt hele mooie ogen, je hebt heel mooi haar’…Ik hou al zes jaar
van hem…
Hij begrijpt vrouwen.

In Melichowo, April 1897
Anton Tsjechov is de dichter van de ontgoocheling en de onttovering,
van het twijfelen en het talmen. Een levensschets van deze grote
Russische schrijver, bij zijn 150ste geboortedag.
Voor altijd, wellicht
Door Mathias Greffrath • Vertaling Chiara Tissen
Het pure Azië! Zo’n Azië, dat ik mijn ogen niet geloof.
60.000 inwoners houden zich bezig met eten, drinken
en paren. Andere interesses – geen… Ze zijn allemaal
muzikaal, hebben fantasie, esprit, zijn nerveus, gevoelig, maar
dat gaat allemaal zinloos verloren… Tien jaar nadat hij Taganrog in
het voorjaar van 1877 met zijn diploma op zak verlaten had, keerde
Doctor in de Medicijnen Anton Tsjechov nog één keer terug naar de
stad waar hij op 17 januari 1860 geboren was. Het was geen sentimental
journey maar een reis ondernomen uit vermoeidheid, uit de
melancholie van het succes, gedreven door de angst verslonden te
worden.
De verhalen, die hem zo geliefd maakten bij de lezers van de Petersburger
Nieuwe Tijden sprankelden niet meer zo als in de voorgaande
jaren. Zijn zogenaamde ‘ontwikkelde’ vriendinnen verweten
hem deze half dubbelzinnige vertellingen en misdaadverhalen. Een
bekend romancier, die hij als arts behandelde, waste hem de oren:
Hij mocht zijn talent niet vergooien. Ik was als door de bliksem
getroffen. En zoals altijd knaagde de familie aan hem: de eeuwige
huwelijksperikelen en de drankzucht van zijn broer Alexander en de
verslaving van zijn Broer Nikolaj, die in de ondergrondse leefde. Allemaal
hadden ze geld nodig. Geld, geld en nog eens geld.

Taganrog is een prachtige stad. Als ik zo’n getalenteerd Architect
was als u, zou ik haar afbreken. De door Russen, Grieken en Armeniërs,
door handelaren, matrozen en boeren bevolkte havenstad aan
de Zee van Asow was in verval. Twee decennia lang had Tsjechovs
vader, de zoon van een vrijgekochte lijfeigene, er een kruidenierswinkel
gedreven. Pawel Tsjechov, een magere kletsmajoor, had weinig
zakelijk talent. Tegenover zijn klanten hield hij moraliserende praatjes,
zijn vrouw noemde hem ‘Hoogheid’. Zijn leerknechten, die vijf
jaar lang zonder loon, in stofjassen zonder zakken voor hem werkten,
mishandelde hij zo erg, dat de bedienden ingrepen – bij zijn zonen
had hij de vrije hand.
‘Tirannie en leugens hebben onze kindertijd misvormd’
Na schooltijd stonden de kinderen achter de toonbank om haring
en muizenvallen te verkopen. Of de specialiteit van het huis, het
medicament ‘vogelnest’; een mengsel van minerale olie, strychnine
en een of andere bijtende oplossing, dat als vruchtafdrijvend middel
verkocht werd. Toen Pawel Tsjechov een keer een rat in de olijfolie
vond, was hij te gierig om de olie weg te gooien en te lui om het op
te warmen en te zeven. Maar hij was ook weer te vroom om niets te
doen, dus liet hij een priester komen, die toen maar alles zegende.
Tirannie en leugens hebben onze kindertijd zo misvormd, dat ik
misselijk word, als ik eraan terugdenk. Eén passie had deze kleinzerige
tiran evenwel toch: kerkmuziek. Toen er geen vrouwenstemmen
te vinden waren voor het koor van de Hoefsmid, waarvan hij dirigent
was, rekruteerde hij zijn zonen, die vanaf toen op zondagmorgen
met hun blote knieën op de koude plavuizen moesten zingen; ze
zongen zo mooi, dat men de ouders Tsjechov benijdde. En het resultaat?
Ik ben niet gelovig.
De school werd voor Tsjechov en zijn broers hun toevluchtsoord.
Daar werd niet geslagen, daar leerden ze andere kinderen met een
ander soort ouders kennen. De priester, die godsdienstonderwijs gaf
– de kunst om levendige taal
in een elegante vorm te gieten,
heb ik van hem, was een kindervriend,
die de catechismus
links liet liggen en over Goethe,
Shakespeare en Pushkin vertelde
en die een abonnement had op
satirische tijdschriften uit Sint
Petersburg, de enige drukwerken
in het hele tsaristische rijk
waarin vrij geschreven mocht
worden. Tsjechov hield tot aan
zijn dood contact met hem.
Een oom nam de jonge scholier Jalta, 1894
mee naar het theater. Anton
schreef kluchten voor amateurs, was geliefd bij zijn welgestelde vrouwelijke
medeleerlingen. Zijn eerste overleverde tekst schreef hij op een
tuinhek. Een kritisch bericht in krijt aan het buurkind: Veeg de melk
toch van je mond,/ kortgerokte, onbekende dichteres!/ Ga met je
poppen spelen, / je verzen zijn niet ritmisch en niet rond.
In april 1876 vluchtte vader Tsjechov in het holst van de nacht de
stad uit, om aan schuldeisers en schande te ontsnappen. Hij dook
in Moskou onder bij zijn oudste zonen en haalde later zijn vrouw en
de jongste kinderen op. Anton, net 16, handelde de zaken met de
schuldeisers af, gaf bijles, deed de winkel van de hand en stuurde
geld naar Moskou. Toen hij zelf eenmaal in Moskou aan zijn medicijnenstudie
begon, werd hij kostwinner voor het hele gezin. Bovendien
werd hij het opperhoofd: de grote broers, getalenteerd, maar onevenwichtig,
waren niet opgewassen tegen de verhuizing naar de metropool.
Alexander probeerde schrijver te worden, werd douanebeambte
en verviel tot drankzucht; Nikolaj, de schilder en tekenaar, raakte

Tsjechov in zijn werkkamer, Jalta 1900
verloren tussen de Bohémiens. Beiden waren ze, evenals de rest van
de familie, gedurende hun hele leven van Anton afhankelijk.
Hij schreef, alleen voor het geld. Eerst satirische en sentimentele
artikelen: over de Mimmi’s en de Fannie’s in de achterkamertjes van
het variété, over burgermansbruiloften in de provincie en over het
dubieuze amusement van de Moskouse middenklasse. Hij schreef
snel en licht, aan de keukentafel, ’s nachts, na de colleges en de
lijkschouwingen in de armenafdelingen van de ziekenhuizen. Door
de journalistiek ontwikkelde hij gevoel voor dialoog: voor die tussen
boeren, handelaren, professoren en adellijken. En hij kreeg oog voor
bijzonderheden. Bij hem, zo zal later in de Meeuw, de romantische
Kostja over de geroutineerde Trigorin zeggen, heb je niet het schitterende
licht van de sterren…, bij hem flikkert de scherpe rand van
een kapotgeslagen fles – en klaar is de nacht vol maneschijn. Zijn
toekomst zag hij nog altijd als arts; de literatuur was zijn minnares,
de geneeskunde zijn echtgenote.
Zijn toon veranderde. In drie verhalen uit deze jaren zijn al de contouren
van het Tsjechov-universum te ontwaren: De Steppe, de
Aanval en Een Saaie Geschiedenis. De eerste novelle verhaalt over
een lange reis door het oneindige Russische landschap, waarbij
een jongen met een kinderlijke, alles in zich opnemende blik in de
opwindende, onbegrijpelijke wereld van de volwassenen verkeert.
De tweede gaat over het zedelijk instorten van een student, die na
een zorgeloze toer langs de bordelen van Moskou in een psychose
terechtkomt. Ten slotte Een Saaie Geschiedenis. De levensschets
van een beroemd arts, voor wie alles verbrokkelt, omdat aan alle
gedachten en gevoelens en denkbeelden, die ik over alles gevormd
heb iets gemeenschappelijks ontbreekt, wat dit allemaal tot een
geheel zou kunnen maken. Elk gevoel en elke gedachte bestaat
afzonderlijk in mij,… niets van wat men een algemeen ideaal of de
God van de levende mensen noemt. En als dat niet voorhanden is,
dan is er helemaal niets voorhanden. Ook tegenover de enige die
hem dierbaar is, zijn pupil, uit hij zich niet. En, wat nog erger is, hij
kan ook de jonge vrouw geen raad geven die hem in de grootste vertwijfeling
vraagt: wat moet ik doen? ‘Op mijn woord van eer, Katja,
ik weet het niet…’ Ik kijk haar aan en schaam me dat ik gelukkiger
ben dan zij. … het ontbreken van datgene wat de collegae filosofen
de Idee noemen, heb ik pas kort voor de dood gemerkt…, maar de
ziel van dit arme mensenkind heeft nooit enig toevluchtsoord gekend
en zal die haar leven lang ook niet kennen. ‘Hoeveel van uw
mentale inrichting is nog onbeschadigd’ vraagt Virginia Woolf zich af
in een Essay, ‘nadat u Een Saaie Geschiedenis gelezen heeft?’
De onttovering van het beschermende vaderland; de ziel die in verwarring
gebracht kan worden door een overvloed aan gevoeligheid;
de vervreemding van naasten, van zichzelf; de verbrokkeling van
kennis en van gevoelens – dat zijn de Tsjechoviaanse motieven die
de 20 ste eeuw aankondigen. Hij toont ze koel; hij kent geen excuus
voor het ongeluk, geen ‘kwade genius’, geen ‘structurele macht’. Er

zijn (in ieder geval niet in de verhalen) geen dramatische sensaties.
Hij ontkent een grote Catharsis zoals het Laatste Oordeel, maar zaait
daarentegen onzekerheid. Laat ons ontredderd achter.
De mensen gaan niet naar de Noordpool. Ze gaan naar kantoor,
maken ruzie met hun vrouw en eten soep. Tsjechovs mensen zijn
eenzaam, maar geen zelfmoordenaars; wanhopig, maar ook weer
makkelijk af te leiden van hun ellende; verhard, maar nooit versteend.
Ze weten hoe het zit, maar ze doen niets. Ze vertrekken…
maar nooit helemaal.
Van Ivanov, de held uit zijn eerste toneelwerk, die verward tegen
het verwijt dat hij harteloos zou zijn, inbrengt: kan best, kan best.
U als buitenstaander ziet dat waarschijnlijk duidelijker…, tot aan
de Bruid in Tsjechovs gelijknamige laatste vertelling, die haar koffer
pakt om te vertrekken, voor altijd…nam ze aan. In deze dramaturgie
van besluiteloosheid, van twijfel, van dralen, van hang naar bevrijding
en van zelfoverschatting is Tsjechov onze tijdgenoot.
Hij vereert Tostoj, waardeert Gorki, maar hij gelooft niet in de
Russische Intelligentsia.
Tsjechov, als arts, wist sinds zijn 24 ste levensjaar, dat tuberculose
- toen nog een ongeneeslijke ziekte - zijn lichaam aanvrat. Ook zijn
broer Nikolaj leed aan tuberculose en stierf in 1889. De geliefde oudere
broer, die veel van de verhalen van zijn jongere broer geïllustreerd
had. Tsjechov, toen 30 jaar oud, forceerde een breuk. Tegen de raad
van zijn artsen, het protest van zijn uitgever en tot verdriet van enige
liefhebbende en geliefde jonge dames, ging hij op reis naar het eiland
Sachalin. Naar deze Goelag in het uiterste oosten van het Russische
rijk werden criminelen, onaangepasten en oppositievoerders verbannen.
Sachalin is de plek van het meest onverdraaglijke lijden waartoe
een vrij of onvrij mens in staat is.
Een half jaar was hij onderweg, Tsjechov. Drie jaar lang verwerkte hij
de 10.000 systeemkaarten waarop hij de levens van de gevangenen
Tsjechov met L.S. Misinowa,
Melichowo, Mei 1897
daar had gedocumenteerd. De
gegevens over hun voeding en
hun ziekten had hij bijgehouden,
maar ook informatie over details
van executies en over de incompetentie
en de indolentie van de
Gouverneurs. Uiteindelijk schreef
hij een sociaalwetenschappelijke
reportage in kil helder proza. Het
boek had zijn werking. De regering stuurde een onderzoekscommissie,
Tsjechov zamelde geld in, en zorgde voor boeken in de bibliotheek en
op de scholen van Sachalin.
Vanaf die tijd tonen de foto’s een in zichzelf gekeerde, iele Tsjechov.
En het Tsjechov-lachje verschijnt waarover Samuel Beckett zou zeggen:
there never was a smile like his. Hij heeft nog 14 jaar te leven.
Ten zuiden van Moskou kocht hij voor zichzelf en zijn familie het
kleine landgoed Melichowo. Hij plantte bomen en struiken, werkte
onbezoldigd in het ziekenhuis, vocht tegen cholera en hongersnood.
Hij zette zich in voor zijn jonge collegae, leende geld en financierde
ook een bibliotheek voor Taganrog. Hij vluchtte weg van het klimaat
en van zijn familie, naar de zwarte zee, naar Nice, naar Biarritz.
Help! Veel te veel Russen hier. Ook Poliakov (de spoorwegmiljonair)
en zijn familie. Zowel de oude als de jonge Russische mannen hebben
gezichten als van fretten, de vrouwen gaan nog wel. De hoeren
hier zijn afstotelijk, gierig en schaamteloos – en voor de respectabele
familievaders, die hier heen gekomen zijn om van hun werk
uit te rusten is het moeilijk om zich in te houden en niet onhebbelijk
te worden. Poliakow ziet erg bleek.

Tsjechov met met zijn Frau Olga
L. Knipper, Jalta 1902
Zijn plezier aan satire, aan
stekeligheden, aan plagen aan
onzin, die hem sinds zijn graffiti
op het tuinhek zo inspireerde,
verliet hem niet. En ook niet
zijn hang naar gezelligheid,
naar goed eten en het werken
in de tuin. ‘Hij was vriendelijk,
maar gereserveerd’ schrijft Iwan
Bunin, zijn dierbaarste gesprekspartner van de laatste jaren. ‘Niet
alleen in de omgang met mij, maar vooral ook met de mensen die
hem zeer nabij waren, [en dat] betekende, zoals later bleek, geen
onverstoorbaarheid, maar iets veel en veel groters.
Hij vereerde Tolstoj, maar hij was geen Tosltojaan. Hij waardeerde
Gorki, maar hij sloot zich niet bij een politieke beweging aan. Ik
geloof niet in onze ‘intelligentsia’ die huichelachtig, onoprecht
en lui zijn. Ik geloof er niet in wanneer zij zich beklagen, want
hun onderdrukkers komen uit dezelfde gelederen… Zolang ze nog
studeren zijn ze eerlijk en goed, maar ze zouden niet volwassen
moeten worden. Onze hoop op de toekomst van Rusland gaat op in
rook….Zomerhuisbezitters… Zonen van dit tijdperk.
Zijn teksten van de laatste jaren zijn van een ondragelijke lichtheid;
De toestanden in Rusland, waar het verstand slechts in het gekkenhuis
overleven kan, vertaald naar het verhaal Ziekenzaal Nr. 6. De
jonge advocaat Wladimir Iljitsch Uljanov (later bekend als Lenin) werd
helemaal naar bij het lezen van dit verhaal. ’Ik had het gevoel dat ik
zelf in deze ziekenzaal was opgesloten.’ Het zijn treurige romances en
absurde histories, zoals die over grafkistenmaker Jakov, die iedere dag
dat hij niet werkt nauwkeurig als ‘verlies’ te boek stelt. Die opgelucht
sterft omdat hij dood meer rendabel is, dan levend.
En natuurlijk zijn grote toneelwerken: Oom Wanja, de Meeuw, Drie
zusters, de Kersentuin – stukken over de teloorgang van de oude en de
hoop op een nieuwe tijd en over de rare spartelingen van mensen die
voor die langverwachte nieuwe tijd eigenlijk veel te moe zijn. Tsjechovs
blik is mild maar messcherp. Hij laat het over aan het publiek, aan de
regisseur en de acteurs: of het eeuwige ‘geeft niet’ van oom Wanja, de
113 keer ‘maakt niet uit’ in de Drie Zusters, het gejeremieer over voorbije
levens of omgehakte Kersenbomen droevig of, melancholisch is ,
of verachtelijk. Of dat het nou eenmaal de uitdrukking van de eeuwige
condition humaine is. Is dit het eind van een tijdperk, of het begin?
Voor het verscheiden drinkt hij nog een laatste glas champagne
Hij hield van het theater, ook en misschien vooral vanwege de actrices.
De schrijver Tsjechov heeft zichzelf opgesplitst tussen de genres:
de verhalende vorm is de wettelijk echtgenote, de dramatische
een luide, brutale en vermoeiende geliefde. Eén verhaal illustreert
wat het schrijven nou eigenlijk voorstelt. Het is het verhaal over een
student, die twee arme boerinnen op goede vrijdag het verhaal vertelt
van Petrus verraad en van zijn verdriet daarover in de tuin van
Gethsemane. De student wordt vervuld van een geluksgevoel als hij
de ontsteltenis van de twee vrouwen bemerkt; De tranen van Petrus
en die van de boerinnen laten zien: dat het verleden door een keten
van gebeurtenissen met het heden verbonden is, waar weer zoveel
dingen uit voortkomen. En hij dacht eraan, dat de waarheid en de
schoonheid, die samen het menselijk leven in de tuin en bij de
hogepriesters bepaald hadden, zich ononderbroken tot vandaag de
dag aan toe voortzetten en blijkbaar het belangrijkste zijn in het
leven van mensen op deze aarde.
De waarheid en de schoonheid van het menselijk leven – zetelen die
in verraad en de tranen daarover? Sean O’Casey, de Ierse vrijheidsstrij-

der, socialist en toneelschrijver, heeft Tsjechov een ‘Bisschop zonder
mijter’ genoemd. Dat lijkt te duiden op een soort aardse metafysica,
die zich verre houdt van hel en verdoemenis, maar die eenvoudigweg
weet dat verraad tot het menselijk leven behoort. Alleen maar omdat
we aardig gevonden willen worden. Door de wereld, door onze naasten
en door onszelf. Omdat we nou eenmaal moeten gehoorzamen
aan onze gevoelens en ons verstand. En niet te vergeten aan onze
wensen en overtuigingen. Daaruit komt toch nooit een consequent
leven te voorschijn? Een leven zonder tegenstrijdigheden?
Het beroep van de schrijver is het om daarover te vertellen. Over
verraad en de tranen over het verraad, opdat we aandachtig blijven.
Want, zo zegt een van zijn helden: Het leven herhaalt zich niet, je
moet er voorzichtig mee omgaan.
Tsjechov was een goed mens. Zo wordt het de kinderen verteld, die
het museum in Melichowo bezoeken. Het zou goed zijn, noteerde hij
in zijn opschrijfboekje, als ieder van ons een school of een waterput
of zoiets zou achterlaten, opdat zijn leven niet onopgemerkt voorbij
gaat en in de eeuwigheid oplost. Het zou goed zijn – Tsjechov was
een beleefd mens.
Op 2 juli 1904, om twee uur ’s nachts, bestelt de Kuurarts van Badenweiler
champagne voor de kamer van Dr. Anton Tsjechov. Onder
collegae weet men wat dat betekent. Tsjechov ‘ging rechtop zitten en
zei ‘ik sterf’, daarop nam hij het glas, draaide zijn hoofd naar me
toe, lachte zijn wonderlijke lachje en zei ‘ik heb zo lang geen champagne
gedronken’. Hij dronk het glas rustig leeg, ging stil op zijn
linkerzij liggen en was al snel voor altijd verstomd’. Zo beschrijft de
actrice Olga Knipper, met wie hij in zijn laatste levensjaren een temperamentvol
huwelijk op afstand leidde, zijn sterven. Zijn doodskist
werd in een koelwagon voor oesters naar Moskou vervoerd.
De schrijver is publicist en woont in Berlijn.
Stadsboerderij
Theatergroep Suburbia maakt jaarlijks een toneelvoorstelling op
Stadslandgoed de Kemphaan. Dit jaar wordt Tsjechov’s meesterwerk
Oom Wanja gespeeld. Suburbia gebruikt de nieuwe boerenschuur
van de Stadsboerderij op het stadslandgoed als decor voor deze
voorstelling. Een locatie waar het verhaal van Oom Wanja, dat zich
op het platteland afspeelt, volledig tot zijn recht komt. Vanaf het
eerste gesprek met stadsboeren Tineke van den Berg en Tom Saat
hebben zij enthousiast meegeholpen om Oom Wanja in hun nieuwe
schuur te kunnen spelen en het decor mogelijk te maken.
De stadsboerderij is een biologisch bedrijf met koeien, akkerbouw
en groenteteelt. De weiden en de akkers zijn te vinden in en rondom
Almere. De boer beheert op milieuvriendelijke wijze de groene ruimte
van Almere, en Almere levert zo akkergronden aan de Stadsboerderij.
Maar de Stadsboerderij is meer dan een landbouwbedrijf. Door
activiteiten op het gebied van educatie, zorg en onderzoek wil de
Stadsboerderij bewoners betrekken bij het boerenwerk, hen bewust
maken van de waarde van de aarde en zinvol werk bieden.
Meer informatie: www.stadsboerderijalmere.nl
Bezoekers zijn
welkom om een
kijkje te nemen in
de stal of het vlees
van de eigen koeien
te kopen. Elke
laatste zondag van
de maand houden
(hulp)boeren vanaf
14.00 uur koeien-
praatjes in de stal.

In elk programmaboekje vragen wij onze acteurs die dingen die je een
acteur niet hoort te vragen, maar waar iedereen nieuwsgierig naar is.
DE VERBODEN
doe
VRAAG:Wat
je het laatste
halfuur, voordat de
voorstelling begint?
Wim Danckaert
Hoe frisser
de kop, hoe
fijner de
voorstelling.
Een kleine tien jaar geleden speelde ik mee in het stuk Zomergasten
van Maxim Gorki bij het Belgische toneelgezelschap De Tijd. Onderweg
naar de Haarlemse Toneelschuur stonden we zo verschrikkelijk
lang in de file dat de voorstelling eigenlijk al begonnen had moeten
zijn toen we in Haarlem arriveerden. Elke acteur stapte in zijn of
haar kostuum, en ging onmiddellijk het podium op. Het was waarschijnlijk
één van de beste en meest frisse voorstellingen die ik ooit
heb gespeeld.
Alles wat je moet weten voor het spelen van een goede voorstelling
neem je mee uit de repetities. Daarop moet je vertrouwen. En elke
avond opnieuw moet HET gebeuren. Hoe frisser de kop, hoe fijner
de voorstelling. Heilige rituelen een half uur voor aanvang zijn aan
mij niet besteed...

Niets, stil zijn
of ijsberen in ‘t
donker achter
het toneel.
Wim van der Grijn
Niets, stil zijn of ijsberen in ‘t donker achter het toneel.
Best gezellig
eigenlijk zo
een half
uurtje voor de
voorstelling.
Mathias Sercu
Eens kijken. Ik heb mijn kostuum al aan, mijn rekwisieten heb ik gecheckt
en nu hang ik gewoon een beetje rond. Beetje keuvelen met
collega’s (met diegenen die aanspreekbaar zijn tenminste), koffietje,
een eventuele krant, smsje naar die of die hoe je het beste hiernaartoe
rijdt en waar je je auto beter niet kan parkeren, nog een koffietje,
mobieltje uit, mobieltje weer aan - want toch nog even kijken hoe
laat het is - en of niemand mij gebeld heeft, nog een koffietje, naar
de wc lopen, want ja, na drie koffietjes… nog wat keuvelen, beetje
kletsen…
Best gezellig eigenlijk zo een half uurtje voor de voorstelling.
Behalve bij premières..
Bij premières is dat anders.
Een half uur voor een première stel ik mij meestal maar één vraag.
En die vraag spookt door mijn hoofd tòt ik op moet: waarom heb ik
in godsnaam geen écht vak geleerd???????

Een kwartier
voor aanvang
zit ik op een
stoel achter
het toneel.
Angelique de Bruijne
Een half uur voor aanvang van de voorstelling leg ik nog even de
finishing touch aan mijn make-up, doe ik nog snel even m’n eerste
regels tekst en inspecteer ik de zaal. En de sfeer die er in de lucht
hangt. Een kwartier voor aanvang zit ik op een stoel achter het toneel
en luister ik naar het publiek dat binnenkomt.
En dan
Bam!!
We gaan
beginnen!
Jessica Zeylmaker
Een uur voor de voorstelling begint mijn ritueel; kostuum aan,
haar en make-up doen, rekwisieten klaarleggen, twintig minuten
stem opwarmen. Meestal heb ik nog een kwartier over, voordat de
voorstelling begint. Het verschilt per groep of je samen nog een
concentratie-oefening doet. Ik vind dit altijd fijn, omdat je samen de
voorstelling speelt. Dan heb ik nog tien minuten over en doe ik het
liefst helemaal niets; liggen, rusten, mijn hoofd leegmaken, zoveel
mogelijk energie sparen voor de voorstelling. En dan Bam!! We gaan
beginnen!

Els Ingeborg Smits
Ik moet een
andere afleiding
vinden
om mijn
demonen in
bedwang te
houden.
Een half uur voor aanvang op de voorstelling....
Kan ik mijn gemoedstoestand wel beschrijven? Die beweegt en
schommelt en knaagt.
Het is een toestand van alertheid en verdoving die getemd moet
worden.
Vroeger was ik druk in de weer met loze handelingen, de laatste
jaren zit ik het liefst in een stille kleedkamer en repeteer tot de laatste
minuut mijn tekst.
Op zoek naar rust en controle, dat bevalt me. Als moeder van Wanja
heb ik bijna geen tekst.
Ik moet een andere afleiding vinden om mijn demonen in bedwang
te houden.
Misschien lees ik wel één van Tsjechovs verhalen. De beste genezing
voor de rusteloze ziel.
Als het publiek
binnenkomt wil
ik ze zien, liefst
allemaal.
Willem Schouten
Een paar spullen leg ik altijd bewust heel gestructureerd neer; portemonnee,
telefoon, agenda en soms een zakje Fisherman’s Friends. Na
het eten ga ik wat rondlopen over het podium. Ook achter de coulissen.
Ik ga nooit op de tribune zitten. Ik loop de hele voorstelling in
mijn hoofd een keer door. Doe wat stemoefeningen. Als ik mijn kostuum
aan heb, ga ik nog een keer het podium op. Beetje rondlopen,
beetje kletsen met medespelers, niet veel, ik ben geen kletskous.
Vlak voor de zaal open gaat, loop ik meestal nog een keer de kleedkamer
in. Zonder reden.
Als het publiek binnenkomt wil ik ze zien, liefst allemaal. Als ze van
twee kanten binnenkomen, vind ik het niet fijn dat ik maar één zijde
kan zien.
Ik luister heel bewust naar het geluid dat het publiek maakt.
Vlak voor het zaallicht uitgaat focus ik me alleen op het eerste wat
ik moet doen, meestal van punt A naar punt B lopen. En ik vertrek.

Vertrouw
erop dat u
een goede
keuze hebt
gemaakt
Ingeborg Uyt den Boogaard
Laat me in een gelijkenis spreken om uw vraag te beantwoorden:
Als u met een aperitief in een goed restaurant op uw bestelling zit te
wachten, probeer dan niet te gissen naar de bezigheden van de kok
op dat moment.
Vertrouw erop dat u een goede keuze hebt gemaakt, dat de kok er
een eer in stelt de reputatie van zijn restaurant opnieuw waar te
maken. Vertrouw erop dat hij u zo dadelijk heerlijkheden zal voorschotelen
waar hij zijn ziel en zaligheid in heeft gelegd en… laat u
verrassen!
Ik loop wat op
en neer. Rook
nog een sigaretje.
Guillaume Ramaekers
Ik kijk of de rekwisieten die ik nodig heb op zijn plek liggen. Ga even
naar de wc. Bedenk of ik niks ben vergeten. Pak mijn mobiele telefoon
nog eens erbij, nog een smsje misschien?
Ik loop wat op en neer. Rook nog een sigaretje. En ga toch nog even
snel naar het toilet.
Neem nog een slok water.
Dan ga ik rustig ergens zitten, soms nog een praatje met een van de
anderen.

3 x Leven Yasmina Reza
In het seizoen 2008-2009
speelde Theatergroep Suburbia
met veel succes De god van de
slachting van Yasmina Reza. In
het voorjaar van 2012 brengt
Suburbia opnieuw een toneelstuk
van de Franse schrijfster.
Tekst: Yasmina Reza, Regie:
Albert Lubbers, Spel: Dic van
Duin, Carola Arons, Lieke-Rosa
Altink, Marijn Klaver
Twee echtparen, 3 scènes
en een koekje...
In 3 x Leven vertelt Yasmina
Reza het verhaal van het echtpaar
Sonja en Henri, Sonja een
succesvolle zakenvrouw en Henri
een minder succesvolle sterrenkundige.
Ze staan aan het begin
van wat een gewone avond lijkt
te worden. Totaal onverwacht
staat er belangrijk bezoek voor
de deur. De ijskast is leeg en
zoonlief jengelt om een koekje.
Wat volgt is een hilarische
avond over het menselijk tekort.
Conflicten, onthullingen en
pogingen tot toenadering wisselen
elkaar af. De gesprekken
gaan over het leven zoals het is
en zoals het zou kunnen zijn. 3
x Leven is turbulent, virtuoos,
geestig en altijd weer verrassend.
Want humor is misschien
wel de beste manier om iets
ernstigs te vertellen.
In wisselende coalities – mannen
tegen vrouwen, paar tegen
paar en ieder voor zich – manoeuvreert
Reza haar acteurs
vakkundig de afgrond in. In 3 x
Leven is niets wat het lijkt.
Yasmina Reza is de ster van
het Europese theater. De Franse
schrijfster verrast het publiek met
haar wrange tragikomedies over
de middenklasse. Over mannen
en vrouwen die in materieel
opzicht niets te klagen hebben,
maar er toch niet in slagen een
gelukkig bestaan op te bouwen.
U bent mijn moeder
De reisvoorstelling voor het
komend najaar is U bent mijn
moeder. Onder regie van Albert
Lubbers speelt Marie-Christine
de Both deze legendarische tekst
uit 1981 van Joop Admiraal. U
bent mijn moeder is een hoogtepunt
uit de geschiedenis van het
Nederlandse theater.
In het stuk U bent mijn moeder
geeft Joop Admiraal een
persoonlijk en eerlijk beeld van
het leven van zijn 80 jarige, demente
moeder die hij iedere zondag
in een tehuis bezoekt. In een
eenvoudige taal en vol humor
wordt verteld hoe het verleden
het heden inhaalt. Albert Lubbers
bewerkte en regisseerde de
tekst tot een moeder - dochter
verhaal. Marie-Christine de Both
speelt de moeder en de dochter.
Marie-Christine de Both: “Het
feit dat ik allebei de rollen speel,
maakt U bent mijn moeder
spannend en uniek. Ik ken geen
stuk waarin één acteur twee
rollen tegelijkertijd speelt. Ik vind
dit stuk de ultieme uitdaging
voor een acteur. Ik ben aan het
jongleren met twee mensen.”
Voor de speellijst kijk op
www.theatergroepsuburbia.nl
‘Theatergroep Suburbia heeft “U
bent mijn moeder” weer opgepakt.
Gelukkig maar.’ – Trouw
‘De ontroering is groot en even
intens als de versie van Joop
Admiraal dertig jaar geleden.’
– NRC
‘Dynamische en prachtige voorstelling’
– Gooi en Eemlander
‘Ik heb gehuild en gelachen’
‘Indrukwekkend en heel
herkenbaar’
‘Moeder en dochter treffend
neergezet’
‘Heftig, mooi en geweldig
gespeeld’

Driestuiversopera
Na de succesvolle productie Lotzooi! en Een Faust van afgelopen seizoen
brengt Theatergroep subSuburbia, hèt jongerengezelschap van
Theatergroep Suburbia, dit seizoen Driestuiversopera. Een energieke
muziektheatervoorstelling naar het beroemde stuk van Bertolt Brecht
voor en door jongeren. De regie is in handen van Esther Bolte.
In 1928 schreef Brecht zijn beroemde Dreigroschernoper waar
Kurt Weil de muziek voor schreef. Het werd een hit en sindsdien is
het in vele landen en versies gespeeld.
Een stuk vol intriges, list, bedrog en manipulatie. Maar vooral een
stuk dat aanzet tot denken, discussie en stelling nemen. Bertolt
Brecht wilde geen lui publiek, maar zijn publiek laten meedenken en
stelling nemen over zijn positie in de maatschappij. Het publiek wordt
af en toe uit de verbeelde situatie gehaald en direct aangesproken. Zo,
dacht Brecht, ontstaat er meer betrokkenheid bij de situatie.
Gezocht:
jonge toneelspelers
Voor deze productie zoeken we
gemotiveerde en getalenteerde
jongeren tussen de 15 en 25 jaar.
De audities vinden op donderdag
22 september plaats. Vanaf
begin oktober repeteer je elke
week één avond en tot de kerstvakantie
krijg je één avond per
week les. In de voorjaarsvakantie
repeteer je de hele week. In
april zijn de voorstellingen.
Heb je zin om serieus met theater
bezig te zijn, te spelen en
te leren bij een professionele
theatergroep. En wil je een jaar
om nooit te vergeten? Meld je
dan aan via info@theatergroepsuburbia.nl
Zeeland Nazomerfestival
Theatergroep Suburbia speelt
deze nazomer Oom Wanja ook
op het Zeeland Nazomerfestival.
Dit festival brengt theater en
dans op verrassende locaties in
de openlucht en in bijzondere
gebouwen verspreid over Zeeland.
Zeeland Nazomerfestival
wordt gehouden van 23 augustus
tot en met 3 september.
Het festivalhart in de Abdij van
Middelburg toont een keuze uit
bestaand aanbod van podiumkunsten
en veel muziek. Het is
een plek waar mensen samenkomen
om te picknicken of te
zingen. Waar wordt gelachen,
gedanst en ontmoetingen ontstaan.
Ten minste drie locatievoorstellingen
worden speciaal
voor het festival gemaakt en zijn
alleen in Zeeland te zien.
De elfde editie van het Nazomerfestival
opent op 23 augustus
2011 met de grootschalige
buitenproductie Trojaanse Vrouwen
van Euripides, een Griekse
tragedie over de relativiteit van
winst en verlies tegenover de
gruwel van oorlog. In Am Ziel van
Thomas Bernhard (première 24
augustus) bereiden moeder en
dochter zich voor op het vertrek
naar hun zomerhuis aan de Nederlandse
kust. Deze jaarlijks terugkerende
reis wordt gekenmerkt
door rituelen. Op 25 augustus gaat
Toreadors van Jean-Marie Piemme
in première. Een hedendaagse
komedie over de strijd om te overleven
in economisch zware tijden.
Er zijn niet alleen theatervoorstellingen
geprogrammeerd, de
bezoeker wordt ook getrakteerd
op optredens van vele artiesten
als Waylon, Krystl en singersongwriter
Laura Jansen.
Theaterproductiehuis Zeelandia
is organisator van het Zeeland
Nazomerfestival.
www.theaterzeelandia.nl

VRIENDEN
Geniet u ook zo van onze voorstellingen
en draagt u Theatergroep
Suburbia een warm hart
toe? Word dan Vriend van
Suburbia.
Waarom?
Theatergroep Suburbia wil graag
in de toekomst mooie theatervoorstellingen
voor u blijven maken.
Hierbij kunnen wij uw steun
goed gebruiken.
Wat houdt het vriendenlidmaatschap
in?
Als vriend wordt u als eerste
op de hoogte gehouden van alle
ontwikkelingen bij Suburbia en
onze nieuwe voorstellingen door
middel van onze vriendennieuwsbrief.
Daarnaast wordt u uitgenodigd
voor de vriendenavonden.
Met het organiseren van deze
avonden proberen we u elke keer
op een andere manier iets extra’s
te bieden bij de voorstelling door
bijvoorbeeld een speciale inleiding
voor u te organiseren of u de
mogelijkheid te bieden een keer
bij een repetitie te komen kijken.
Welke kosten zijn hieraan
verbonden?
U steunt ons met slechts 15
euro per jaar.
Wat krijgt u hiervoor terug?
Naast de informatie en de speciale
vriendenavonden krijgt u
korting op uw kaartje voor de
zomerproductie op de Kemphaan
en ontvangt u de speciale
Suburbia-fleecedeken.
Hoe wordt u vriend?
U kunt zich opgeven voor het
vriendenlidmaatschap door een
emailtje te sturen naar
info@theatergroepsuburbia.nl
met daarin uw naam, e-mailadres
en adresgegevens. Wij
nemen dan snel contact met
u op.
Met dank aan: Schouwburg Almere, Victor Sprenkels, Rob Caubo, Ronald Spanier, Ischa
Arnoldus, Willeke van Wees, De Filmboulevard, Boudewijn Vlam, Willem Westhoff, Jeroen
Smith, Tineke van den Berg, Tom Saat, Bart Visser, Hans Warrink, Caroline Oort, Staatsbos-
beheer, Tanja de Wit, Hans Snel, Nik Smit, Niels van der Schaaff, Brigit Huijbens, Rob
Verduijn, Henk Knoop, Restaurant Flantuas (Lelystad), Henk Schoute, Pieter Ventevogel,
Karen Kroese, Dusty Slomp-Rijkse, medewerkers en vrijwilligers van de Stadsboerderij,
Theatergroep Suburbia en Zeeland Nazomerfestival.
Theatergroep Suburbia wordt structureel
ondersteund door Provincie Flevoland,
Gemeente Almere en Fonds Podiumkunsten.
Deze voorstelling is mede mogelijk
gemaakt door:

Theatergroep Suburbia
Stadshuisplein 2
1315 HT Almere
info@theatergroepsuburbia.nl
www.theatergroepsuburbia.nl
T 036 844 81 48