Anton Tsjechov - Zeeland Nazomerfestival

Bovenal: Iemand die vrouwen begrijpt. Van zijn moeder hield
1 hij. Zijn vader, voor wie hij als kind doodsbang was, verachtte
hij uiteindelijk. Maar omdat hij eigenlijk niet in staat was tot totale
verachting, heeft hij zich ten slotte aan de mannelijke zwakheden
gewijd. En wel met zoveel begrip, dat ook mannen van hem houden.
Niet op de laatste plaats de grote ego’s die het theater bestieren,
de regisseurs. Hij is een schrijver die iedereen begrijpt en die
door iedereen begrepen wordt.
2
Zoveel gebeurt er niet in zijn stukken. Een heel klein beetje
intrige, een sluipend faillissement, vergeefse liefde, af en toe
een schot (achter de deur). Tussendoor: eten en drinken. Wodka
en thee. Gepraat. De tijd tikt langzaam verder. Als een Masja, een
Sonja of Jelena aan het raam staat en de tuin inkijkt, dan is het
heel stil om haar heen wanneer ze zegt: ‘Het regent.’ Het regent,
dat betekent zoveel als: Niet de tijd vergaat, in de provincie, maar
het leven. Het betekent dat het verschrikkelijk is voor een vrouw om
aan het raam te staan en naar het weer te kijken. Maar beter zo,
met de rug naar de anderen toe, dan het gezelschap te moeten aanschouwen:
de ouderwordende echtgenoot, de beschonken dokter,
de verdrietige oom. Het regent: Daarbuiten gebeurt iets. Het regent:
Je kan er niet uit. Het regent: Dat getik gaat op je zenuwen werken.
Het regent: Vertroebeld uitzicht, geen uitzicht. Het regent: Dat kan je
tenminste zeggen zonder tirades te hoeven houden of diepzinnigheid
te veinzen. Het regent: Luistert er eigenlijk wel iemand naar me?
Niet alleen regisseurs, ook toneelspelers houden van hem. Je kan
zoveel doen met zijn zinnen. Vooral met die heel eenvoudige. Met zinnen
die mensen zeggen wanneer ze niet meer weten hoe nu verder.
Hij is een toneelspelers-auteur.
3
Hij kende ze goed, zijn mensen. Aanvankelijk omdat het van
levensbelang was. Zijn vader was een strenggelovig despoot;
het aan zien komen van diens driftbuien kon hem wellicht voor pijn
behoeden. ‘Ik herinner me: mijn vader begon me op te voeden, of
liever gezegd te slaan toen ik nog geen vijf jaar oud was. Hij kastijdde
me met een roe, trok me aan m’n oren, sloeg me tegen mijn
hoofd en iedere morgen als ik wakker werd, was het eerste wat ik
dacht: word ik vandaag geslagen?’
Angst leert je goed te kijken en te luisteren, te voorvoelen. Vijf
broers en zussen, hij ertussen. In zo’n klein huis, dat je overal het
kermen kan horen. Je merkt hoe verschillend mensen zijn. Je ziet
wat hen irriteert, waar ze verlegen van worden of opgewonden, je
leert om hun stemming te ruiken. Alleen laat zo’n kind zich later
nauwelijks zonder verwondering aanraken.’ Ik ben als kind zo weinig
geliefkoosd, dat ik, nu ik volwassen ben, vriendelijkheid als iets
ongewoons, iets buitensporigs ervaar.’ Hij kende ze goed, zijn mensen.
Zoals hij het leven kende. Hij is een realistisch auteur.