Klik hier om de digitale versie (PDF) van dit boek te ... - Coos Huijsen

Kroon, revisie 14-04-2005 08:43 Pagina 16
De Nederlandse paradox
Het functioneren en de stijl van ons koningschap en de verhouding
tussen de Nederlanders en Oranje kunnen alleen begrepen
worden vanuit de wel zeer bijzondere oorsprong van het
Nederlandse koningschap. De Oranjes zijn namelijk niet zoals
de andere Europese vorstenhuizen als monarchen begonnen.
Integendeel, de ontstaansgeschiedenis van Nederland en de
spectaculaire rol van de Oranjes daarin begon ooit in de zestiende
eeuw, juist met de strijd tegen de vestiging van een absolute
monarchie. De stamvader van de Oranjedynastie, Willem van
Oranje, leidde deze opstand tegen Spanje en werd daarmee, zeer
uniek voor die tijd, de grondlegger van een vrije republiek. In
het heldenverhaal dat daarover ontstond, werd Oranje definitief
verbonden met de strijd voor vrijheid en verdraagzaamheid.
Deze ‘Oranjemythe’, die tevens de ontstaansmythe van
Nederland is, wordt in het Wilhelmus nog steeds bezongen en
is de basis voor de Oranjeliefde die uitgroeide tot het erfcharisma
van de Oranjes. 3
De nakomelingen van Willem van Oranje speelden gedurende
twee eeuwen als stadhouders en veldheren een essentiële rol
in deze republiek. Oranje was vooral bijzonder populair onder
het gewone volk. In de zeventiende eeuw beschreef Lieuwe van
Aitzema het populistische aspect van het orangisme als volgt:
‘Geheel Holland door was het meest alsoo: hoe men berooider,
ellendiger en armer wierdt hoe de gemeynte meer riep: “Vive le
Prince.”’ 4 Maar tussen Oranje en de regenten boterde het allerminst.
Toch bleven de Oranjestadhouders ondanks hun vorstelijke
allure ambtenaren in een republiek die haar burgerlijke karakter
niet wenste te verloochenen. Dit bepaalde zowel hun politieke
uitgangspositie als hun stijl van leven, zoals blijkt uit het
relatief sobere karakter van hun paleizen en van hun hofcere-
16