rapport - Provincie Drenthe

Veenvlinders
Verschillen tussen biologische
kwaliteitselementen
Aanbevelingen voor het beheer
Samenvatting en conclusies
terkever Hygrotus novemlineatus en de kokerjuffer Molanna albicans, bijvoorbeeld,
werden in het verleden in grote aantallen aangetroffen. Sinds 1991 worden
beide soorten nog maar af en toe waargenomen. Andere karakteristieke
waterkeversoorten komen nog steeds veelvuldig voor (Dytiscus lapponicus) of
zijn recentelijk herontdekt (D. latissimus).
In hoogveenvennen zijn het aantal karakteristieke soorten en de EKR afgenomen
en is het aantal storingssoorten toegenomen of gestabiliseerd. Een verklaring
hiervoor kan de toegenomen (interne) eutrofiëring zijn. Drie zandbodemvennen
(Ganzenpoel, Grenspoel en Koopmansveentje) laten een positieve trend
zien in het aantal karakteristieke soorten. Deze vennen zijn geschoond of gebaggerd.
Een actueel beeld van deze vennen is niet te geven, omdat er geen
recente bemonsteringen zijn uitgevoerd. In twee zandbodemvennen (Kliplo en
Schurenberg) nemen de karakteristieke soorten in de tijd juist af. Het aantal
storingssoorten in alle vijf zandbodemvennen is stabiel of neemt af.
Het Veenbesblauwtje, de Veenbesparelmoervlinder en het Veenhooibeestje
zijn ernstig bedreigde dagvlinders en min of meer specifiek voor de Drentse
hoogveenvennen. In de 18 onderzochte vennen is van elk van deze soorten één
vindplaats. Ze zijn in de afgelopen vijftig jaar sterk achteruitgegaan, waarschijnlijk
door stikstofdepositie, verzuring, verdroging, bosopslag, habitatisolatie
en temperatuurstijging. Ook is de kleinschalige turfwinning gestaakt, waardoor
in overigens geschikte veentjes de verschillende benodigde ontwikkelingsstadia
van de vegetatie naar hoogveen ontbreken.
De biologische kwaliteitselementen reageren verschillend op de abiotische veranderingen
in de vennen. De kiezelwieren hebben de meest directe relatie met
de watersamenstelling. Dan volgen de sieralgen, waarvoor de ruimtelijke differentiatie
(zoals aanwezigheid van waterplanten) naast de waterchemie wat belangrijker
is. De macrofauna is, behalve van de waterchemie en de ruimtelijke
differentiatie binnen het ven, ook afhankelijk van de waterbodemsamenstelling
en - voor de verschillende levensstadia - van het omringende landschap. Ook
voor de macrofyten is naast de waterchemie de bodemsamenstelling belangrijk.
Voor de veenvlinders zijn ook nog factoren van een hoger schaalniveau belangrijk.
In het algemeen verschilt het oordeel over de huidige kwaliteit per ven op basis
van de vegetatie, de kiezelwieren en de sieralgen niet meer dan één klasse op
een schaal van vijf. In sommige gevallen zijn de verschillen groter, bijvoorbeeld
doordat de algen vooral reageren op de chemische samenstelling van het
water in het open water en de vegetatie meer op de habitatdifferentiatie en waterstandsvariatie
in het veentje daaromheen. De kwaliteit van de macrofauna
verschilt regelmatig twee klassen van de overige organismengroepen. Dit hangt
waarschijnlijk samen met het slechte koloniserende vermogen van veel macrofaunasoorten,
de zuurstofarme waterbodem met toxische zwavelverbindingen
en een eventuele ontoereikende omgevingskwaliteit van het ven (leefomgeving
voor de adulte stadia).
Het beheer van de onderzochte vennen is op betrokken en kundige wijze uitgevoerd.
Dat moet vooral zo doorgaan, want continuïteit in het beheer, zoals regelmatig
maaien, plaggen en verwijderen van opslag, is essentieel voor de
kwaliteit van vennen en hun omgeving.
Adviseur Water en Natuur rapport 1010, Koeman en Bijkerk rapport 2012-076, Alterra-rapport 2351 6