PASSANO - OPZ Geel

Openbaar Psychiatrisch Zorgcentrum
LENTE 2011
Omwenteling
Er is in de geestelijke gezondheidszorg een
indrukwekkende omwenteling aan de gang.
Die omwenteling moet uitmonden in een
grotere vermaatschappelijking van de zorg
en minder nadruk op hospitalisatie.
Ambulante zorgteams gaan een actieve rol
spelen op het vlak van preventie, vroegdetectie
en vroeginterventie. Behandelingsteams
lenigen de eerste noden en zijn een
alternatief voor een ziekenhuisopname. Er
komen congruente zorgtrajecten over de
grenzen van instellingen en hulpverleningsorganisaties
heen. Dat moet leemtes
in de zorg invullen en een te snelle opname
voorkomen.
Het OPZ Geel heeft samen met PAAZ
Turnhout, PVT Salto, Beschut Wonen
Kempen en CGG Kempen een projectvoorstel
ingediend om een Netwerk
Geestelijke Gezondheidszorg Kempen op
te richten. Dat voorstel kreeg een gunstig
advies en kan, mits enkele bijsturingen,
binnenkort van start gaan. Het Netwerk
beantwoordt ten volle aan de doelstellingen
van vermaatschappelijkte zorg.
(zie pagina 5)
De Geelse gezinsverpleging is een prachtvoorbeeld
van zorg in de gemeenschap. Het
systeem wordt nu ook hervormd en
ingepast in hedendaagse systemen en
denkkaders. We gaan werken met de
doelgroepen Jongeren, Volwassenen en
Driemaandelijks tijdschrift: januari-februari-maart 2011
Afgiftekantoor 2400 Mol 1 - Erkenningsnr. P608070
OPZ Geel, Dr. Sanodreef 4, 2440 Geel
België-Belgique
P.B. 2400 Mol 1
12/17003
PASSANO
Nieuwsbrief voor professionele partners
Ouderen en met een zorgteam per doelgroep.
Doelgroepen en zorgteams komen
in de plaats van de huidige wijkwerking met
wijkverpleegkundigen. De zorgteams zijn
samengesteld uit casemanagers met
verschillende opleiding: verpleegkundige,
psycholoog, maatschappelijk werker en
therapeut. Door hun verschillende achtergrond
kunnen ze elk een eigen inbreng
hebben bij de begeleiding van de patiënten.
De Geelse gezinsverpleging evolueert naar
psychiatrische pleegzorg. We differentiëren
naar perspectiefzoekende, behandelende
en ondersteunende pleegzorg en zetten
de zorgvorm flexibeler in. Waar niet
aan geraakt wordt is de essentie: het
feit dat burgers kwetsbare mensen met
een beladen levensverhaal in hun gezin
opnemen en hen een volwaardige familiale
en sociale context bieden. Dat is de essentie
van Geel en daar hebben hervormingen
nooit vat op.
Dr. Tom Geuens
Hoofdgeneesheer
Pieter Jans
Administrateur-generaal
OPZ Geel 2011 / 1

Psychosezorg
2 / OPZ Geel 2011
Psychosezorg is een afdeling binnen de divisie Volwassenen die zorg op maat biedt aan mensen
die lijden aan een psychotische stoornis. Kenmerkend voor de aanpak zijn de multidisciplinaire
werking, het belang dat aan de vertrouwensrelatie met de patiënt wordt gehecht, psycho-educatie en
participatie van de patiënt.
••• Doelgroep
Mensen die lijden aan schizofrenie, een
manisch-depressieve psychose, een schizoaffectieve
stoornis of een andere psychotische
stoornis.
Typerend bij de doelgroep is een blijvende
kwetsbaarheid,
1. ofwel ontstaan uit een wisselende combinatie
van genetische (= aangeboren) en
biologische factoren;
2. ofwel verworven of uitgelokt door middelengebruik;
3. ofwel wordt een psychose uitgelokt
door psychologische en/of sociale factoren
(stress).
Meestal gaat het om een combinatie van deze
factoren.
De behandeling vereist een aanpak die zich
op verschillende niveaus situeert.
••• Therapeutische invalshoeken
1. Medisch-biologisch
De ziekte vindt een oorzaak in een verstoorde
werking van neurotransmitters. Een medicamenteuze
aanpak is noodzakelijk.
2. Systeemtheoretisch
Het is belangrijk te kijken hoe het systeem
rond de patiënt eruit ziet: waar zitten moeilijkheden
en mogelijkheden? En – als de patiënt
het toelaat – betrekken we de context in het
zorgtraject. Mensen met een psychische
kwetsbaarheid blijven na een ziekenhuisopname
immers nood hebben aan ondersteuning.
De omgeving kan voor die steun zorgen.
De omgeving kan ook een mogelijke stressor
zijn en ook hier zal dan aan gewerkt worden.
De psychiater spreekt de familie bij opname,
ontslag en sleutelmomenten. De maatschappelijk
werker maakt een sociaal verslag op en
overlegt met de familie rond praktische zaken
als financiën en woonst. De psychologe en
psychologisch assistente nodigen de gezinsleden
uit om te spreken over gezinsprocessen,
emoties, het omgaan met de ziekte…
We proberen de patiënt ook zoveel mogelijk
te motiveren en helpen bij het uitbouwen van
een steunend netwerk door hem bijvoorbeeld
te stimuleren om zich aan te sluiten bij een
vereniging, te gaan wonen in groep, contact
te houden met vrienden, aan te sluiten bij een
patiëntenvereniging…
De meeste therapieën zijn in groep, omdat
we merken dat patiënten veel steun vinden
bij elkaar en gemakkelijker dingen van elkaar
aannemen.

3. Cognitieve gedragstherapie
De invloed van het denken op het voelen en het handelen wordt besproken om zo mensen
meer controle te geven over hun eigen leven. Deze cognitieve technieken worden ook
gebruikt bij het in vraag stellen en herkaderen van psychotische ervaringen en eigen
verwachtingen (vb. ik moet perfect zijn). Anders leren denken, verlaagt je stressniveau.
We bespreken de relatie tussen situatie-gedachten-emoties-gedrag tijdens de emotionelevaardigheidstraining
en tijdens metacognitieve training wordt dieper ingegaan op denkfouten.
Deze denkwijze van koppeling tussen situatie, gedachten, gevoelens en gedrag
passen we ook toe wanneer we het hebben over middelengebruik. Hierover worden ook
hervalpreventiesessies gegeven.
Patiënten hebben er ook veel baat bij te begrijpen wat hun eigen ziekte inhoudt, hoe ze
ermee om kunnen gaan en welke alarmsignalen eraan vooraf gaan. Dat wordt hen door
psycho-educatie bijgebracht. Als ze signalen zelf kunnen herkennen, kunnen ze tijdig hulp
zoeken en herval vermijden. Het team probeert samen met de patiënt prodromen (voortekens)
in kaart te brengen.
4. Cliëntcentered therapie
Het team bekijkt de patiënt als een zorgpartner. Als de patiënt eraan toe is, worden samen
met hem doelstellingen voor de opname geformuleerd en een pad uitgetekend om naar die
doelstellingen toe te werken.
Een grote zorg voor het team is het installeren van een vertrouwensrelatie. Er moet een
luisterend oor zijn voor de patiënt en oprechte betrokkenheid. Dat staat niet altijd gelijk
met meegaan in de denkwereld van de betrokkene. De patiënt ervaart wel dat het personeel
het goed met hem voorheeft. Vanuit de vertrouwensrelatie kunnen vragen worden
gesteld, waarna over het ziek zijn kan worden gesproken en over het therapeutisch traject.
Die relatie kun je niet opleggen, maar groeit naarmate de patiënt zich beter aanvaard voelt
en de mogelijkheid verwerft om over zijn ziekte en behandeltraject mee te overleggen.
••• Aanpak
1. Supportief model
a. Individugericht: de zorg wordt op
maat van de patiënt gemodelleerd.
De aanpak richt zich op resocialisatie
(kooksessies, arbeidszorg,
weekend-evaluatie en –planning,
actua, ontspanning, marktbezoek,
sport en vrije tijd…) en herstel;
het bieden van structuur, zodat de
patiënt na ontslag voorbereid is op
het ritme van de maatschappij.
b. Antiregressief: de patiënt wordt
gestimuleerd, maar mag niet overbevraagd
worden. Naarmate zijn
toestand stabieler wordt, neemt hij
meer verantwoordelijkheden op.
2. Stress-kwetsbaarheidsmodel
Bepaalde stressoren maken dat de
patiënt uit evenwicht geraakt en een
psychose krijgt. Medicatie is een noodzakelijk
hulpmiddel en zal bij zowel
aanvang als bij verdere stabilisatie
een grote rol spelen. Naast medicatie
wordt gezocht naar andere manieren
om met stress om te gaan, zoals
sporten, erover praten, er uiting aan
geven via kunst of muziek, relaxatie…
De patiënt moet onder andere ontdekken
waar zijn eigen kwetsbaarheid ligt
en hoe hij met stress kan omgaan. Er
zijn specifieke sessies rond drugs en
sociale vaardigheidstraining.
Psycho-educatie speelt ook een rol.
De naaste familieleden worden uitgenodigd
voor vorming over de ziekte,
de behandeling en de eigen rol die ze
bij de ondersteuning van de patiënt
kunnen spelen.
Uiteraard moet de leefeenheid zorgen
dat er een veilig klimaat heerst. Elke
patiënt moet de kans krijgen zich te
ontplooien en uit te drukken. Dat vereist
van de begeleiders een laagdrempelige
aanwezigheid. De patiënt moet
zich geaccepteerd voelen.
Ook structuur is noodzakelijk om een
houvast te bieden en terugkeer naar
de oorspronkelijke omgeving mogelijk
te maken.
OPZ Geel 2011 / 3

••• Rol van het kernteam
Het multidisciplinaire team zorgt ervoor dat vanuit verschillende
invalshoeken naar de patiënt wordt gekeken. Tijdens
het teamoverleg worden die verschillende indrukken en
standpunten besproken. Het team formuleert een advies over
de stand van zaken en een mogelijk vervolgtraject.
Het kernteam nodigt de patiënt uit om van hem te horen wat
zijn ervaring is en hoe hij het verdere verloop van de behandeling
ziet. De patiënt krijgt ook het standpunt van het team te
horen. In overleg wordt het vervolgtraject afgesproken.
••• Ontslagmanagement
Vaak nemen verschillende zorgpartners een stuk van de
nazorg voor hun rekening. Het ontslag is een sleutelmoment.
De patiënt komt terug thuis vanuit een ‘veilige’ omgeving. De
permanente begeleiding valt weg. Ervaring leert dat herval
niet alleen het gevolg is van het niet stipt innemen van medicatie,
maar ook van het gebrek aan duidelijkheid over wie
welk aspect van de nazorg voor zijn rekening neemt.
Hier is een belangrijke rol weggelegd voor de maatschappelijk
werker. Zij stelt voor ontslag een overzicht op van
alles wat afgesproken is. Dat overzicht of ontslagplan gaat
bij ontslag naar elke zorgpartner waarmee die geïnformeerd
wordt over:
— wie de huisarts en de behandelende psychiater zijn
— welke zorgpartners aan huis komen
— contactgegevens van alle betrokkenen
Het ontslagplan moet zorgen voor een naadloze overgang
tussen residentiële zorg en zorg in de eigen context.
Bij onduidelijkheid of problemen hieromtrent blijft de
maatschappelijk werker de contactpersoon voor alle
zorgpartners. Heel de ontslagplanning gebeurt uiteraard met
instemming van de patiënt.
Er zijn verschillende woonvormen of zorgpartners waar
we na opname beroep op doen: Beschut Wonen Kempen,
gezinsverpleging, Psychiatrisch Verzorgingstehuis Salto,
dagkliniek ’t Knooppunt, Psoikos (psychiatrische thuiszorg),
diensten voor thuisverpleging en gezinshulp, OCMW’s…
Een medische ontslagbrief volgt eveneens zo snel mogelijk
na het ontslag en wordt enkel verstuurd naar de huisarts.
••• Team
Psychiater: Dr. Sandra Geys
Teamcoördinator: Michaël Loots
Psycholoog: Veerle Feytongs
Maatschappelijk werker: Lieve Deprins
Contact
OPZ Geel
Divisie Volwassenen - Psychosezorg
Dr. Sanodreef 4
2440 Geel
tel: 014 57 91 11
fax: 014 57 92 38
e-mail: volwassenen.psychosezorg@opzgeel.be
OPZ Geel 2011 / 4

Netwerk Geestelijke Gezondheidszorg Kempen
De overheid wil psychiatrische ziekenhuisbedden afbouwen en met de vrijgekomen middelen meer zorg in de gemeenschap organiseren
met behulp van ambulante teams. In een eerste beweging werden hulpverleners uitgenodigd om in een regio de handen in elkaar te slaan
om projecten op te zetten. OPZ Geel diende samen met PAAZ Turnhout, CGG Kempen, PVT Salto en Beschut Wonen het projectvoorstel
Netwerk Geestelijke Gezondheidszorg Kempen (Netwerk GGZ Kempen) in. Het project werd mits enkele aanpassingen goedgekeurd en zal
vermoedelijk in het voorjaar van 2011al van start gaan. In een eerste proeffase is de doelgroep beperkt tot volwassenen.
Projectvoorstel
Doelgroep
— (Jong-)volwassenen met een psychiatrische problematiek in
het arrondissement Turnhout
- 18 tot 65 jaar
- ernstige psychische of psychiatrische stoornis
- eerstelijnshulp is ontoereikend of onvoldoende intensief
De doelgroep omvat naar schatting 27 524 tot 44 038 inwoners
met psychische problemen waarvan 963 – 1431 personen met
een langdurige stoornis.
Doelstellingen
— Netwerk GGZ Kempen wil gemeenschapsgerichte zorg
bieden: dit betekent zorg in de nabijheid van de thuissituatie,
vertrekkende vanuit de noden en de leefomgeving van de
cliënt.
— De zorg is beschikbaar, toegankelijk, continue en in verhouding
tot de zorgbehoefte.
— De cliënt én zijn omgeving zijn betrokken in de zorg, er is ook
aandacht voor zorg voor de mantelzorger. Cliënten nemen
een actieve rol op en worden verondersteld op hun eigen
niveau verantwoordelijkheid op te nemen. Ze kunnen hier
ook op aangesproken worden.
— De zorg is gericht op herstel en op maatschappelijke participatie.
— Het netwerk GGZ Kempen voorziet in een GGZ-aanbod
voor cliënten met ernstige psychische en/of psychiatrische
problemen en dit in samenwerking met partners uit de
eerste lijn. We organiseren een netwerk van zorg, waarbij
het mogelijk is individuele zorgtrajecten te creëren.
— Vanuit het netwerk GGZ Kempen komt ondersteuning naar
de partners van de eerste lijn voor personen met minder
ernstige psychische problemen.
— Vroegtijdige detectie van problemen kan voorkomen dat
problemen complexer worden en kan de behoefte aan meer
5 / OPZ Geel 2011
gespecialiseerde zorg voorkomen. Dat vraagt opnieuw een
samenwerking tussen de GGZ-partners en de eerstelijns
actoren.
— Gezien de complexe relatie van psychische problemen met
de bredere sociale context waarin mensen zich bevinden
is een samenwerking met welzijnsactoren van primordiaal
belang.
— Verhogen competentie en schakelvermogen van personeel
door vorming, wederzijdse stages, continue samenwerking,
heldere visie, beleidsdocumenten en afspraken.
Zorgaanbod
Functie 1: activiteiten van preventie en promotie van geestelijke
gezondheidszorg, vroegdetectie, screening en diagnosestelling
en eerste behandeling.
Verwijzing kan vanuit functie 1 naar andere functies, vb. naar
ambulante teams inzake crisisinterventie.
Functie 2: ambulante intensieve behandelteams voor zowel de
acute als chronische problemen inzake geestelijke gezondheid.
Functie 3: psychosociale rehabilitatieteams die werken rond
reïntegratie op het vlak van arbeid, leren en sociale inclusie.
Functie 4: intensieve residentiële behandelunits voor zowel de
acute als chronische problemen van geestelijke gezondheid en
indien een opname noodzakelijk is.
Functie 5: specifieke woonvormen waarin zorg kan aangeboden
worden als het thuismilieu of het thuisvervangende milieu niet in
staat is om de nodige zorg te organiseren.
Financiering
OPZ Geel levert 100 plaatsen in gezinsverpleging en 15 bedden
uit het ziekenhuis in. De afbouw van de bedden gebeurt in de
projectfase met behoud van de financiering uit het Budget Financiële
middelen. Er is extra projectfinanciering voor psychiaters,
een netwerkcoördinator en casemanagers.

Jaarprogramma
lunchcauserieën, avondseminaries, studiedag
In 2011 organiseert het OPZ Geel een aantal lunchcauserieën (LC) en avondseminaries
(AS) en een studiedag (SD). Voor elk van die navormingen is accreditering aangevraagd.
Datum Spreker(s) Thema Accreditering*
LC 11 maart
6 / OPZ Geel 2011
Mieke Mondelaers
Peter Alderweireldt
Nick Mariën
AS 24 maart Dr. Johannes Adriaensen
Zorg voor ongedwongenheid
(over afzonderen en comfortrooms)
Psychotherapie in een
multidisciplinaire setting
LC 10 juni Carla Moleberghs Waardig omgaan met ouderen
Ethiek &
economie - 2 cp
Psychiatrie - 2,5 cp
Ethiek &
economie - 2 cp
AS 16 juni Guy Couturier Infant mental health (0-3j) Psychiatrie - 2,5 cp
LC 9 sept.
Em. prof. Roger
Burggraeve
AS 29 sept Dr. Roel Van Roy
Waarden en normen in verval
Comorbiditeit bij bipolaire
stoornissen
Ethiek &
economie - 2 cp
Psychiatrie - 2,5 c
SD 1 dec. Walter Krikilion e.a. Het lichaam in therapie Psychiatrie - 4,5 cp
* Aantal punten en kwalificatie waarvoor accreditering is aangevraagd.
De lunchcauserieën (LC) starten telkens om 12u met soep en een broodje, waarna de
causerie en het debat volgen. Bedoeling is thema’s aan te reiken die de brug slaan
tussen psychiatrie en maatschappij. De lunchcauserieën zijn bedoeld voor een breed,
geïnteresseerd publiek.
De avondseminaries (AS) starten telkens om 20u15 en zijn bedoeld voor huisartsen,
psychiaters, neurologen, psychologen, verpleegkundigen, therapeuten en andere
belangstellenden uit het werkveld van de gezondheids- en welzijnszorg. Er is telkens een
uiteenzetting door een deskundige spreker en een vragen- en discussieronde. De avond
wordt afgesloten met een informele babbel bij een hapje en een drankje.
Avondseminaries en lunchcauserieën grijpen plaats in het OPZ Forum, Dokter Sanodreef
4 in Geel. Deelnemen is gratis. Omwille van organisatorische redenen worden de
deelnemers wel verzocht zich vooraf in te schrijven bij Leen Mostmans
(tel. 014 – 57 90 80 of e-mail: leen.mostmans@opzgeel.be).
Een keer per jaar organiseert het OPZ Geel ook een studiedag klinische psychotherapie
(SD). Dit jaar is de studiedag gewijd aan “Het lichaam in therapie”.
COLOFON
Openbaar Psychiatrisch Zorgcentrum Geel
Dr. Sanodreef 4
2440 Geel
Tel +32-(0)14 57 91 11
Fax +32-(0)14 58 04 48
E-mail: info@opzgeel.be
www.opzgeel.be
Redactieleden
Walter Krikilion (stafmedewerker Patiëntenzorg),
Mieke Mondelaers (verpleegkundig
directeur),
Mieke Celen (psychiater), Nadine De Wachter
(psychologe), Anita Van Den Plas (afdelingshoofd
Volwassenen-Ouderen),
Julienne Aerts (ombudsvrouw),
Johan Claeys (communicatieadviseur)
Eindredactie
Johan Claeys
Bladmanagement en productiebegeleiding
Marina Nys, Hilde Daniels
Redactieadres
Bijdragen voor of reacties op dit
blad kunnen gestuurd worden naar:
Redactiesecretariaat Passano
Cel Marketing en Communicatie
Dr. Sanodreef 4 – 2440 Geel
Telefoon: +32(0)14 57 91 98
E-mail: johan.claeys@opzgeel.be
Verantwoordelijke uitgever:
Pieter Jans
Dr. Sanodreef 4 - 2440 Geel