Jaarverslag 2005 - Joods Historisch Museum
15.09.2013 • Views
Share Embed Flag

Jaarverslag 2005 - Joods Historisch Museum

Jaarverslag 2005 - Joods Historisch Museum

Jaarverslag 2005 - Joods Historisch Museum

SHOW MORE
SHOW LESS
ePAPER READ
DOWNLOAD ePAPER
jhm.nl

Create successful ePaper yourself

Turn your PDF publications into a flip-book with our unique Google optimized e-Paper software.

START NOW

<strong>Jaarverslag</strong> <strong>2005</strong>

<strong>Jaarverslag</strong> <strong>2005</strong>

De verbouwing van de Obbene Sjoel kan beginnen. Foto: Jan Theun van Rees

Inhoudsopgave<br />

4<br />

6<br />

11<br />

16<br />

22<br />

24<br />

27<br />

32<br />

34<br />

38<br />

40<br />

42<br />

48<br />

50<br />

52<br />

58<br />

60<br />

62<br />

64<br />

67<br />

71<br />

72<br />

74<br />

76<br />

Inleiding door Joël Cahen, directeur<br />

Financiële ondersteuning<br />

Tentoonstellingen<br />

Financieel jaarverslag<br />

Communicatie<br />

Refl ectie: Irene Faber<br />

<strong>Museum</strong>collectie<br />

Refl ectie: Rien van Gendt<br />

Educatie<br />

Mediatheek<br />

Refl ectie: Otto Visser<br />

Evenementen<br />

Refl ectie: Herman Kossmann<br />

Website<br />

Wetenschap<br />

Refl ectie: Monique Rietbroek<br />

Personeelszaken<br />

Bezoekersaantallen<br />

Refl ectie: Maarten Asscher<br />

Medewerkers<br />

Rondleiders, vrijwilligers<br />

Besturen<br />

Refl ectie: Nick Coffill<br />

Summary in English

Inleiding<br />

Groei en bloei<br />

Discussie en fl exibiliteit, verankerd in de joodse traditie,<br />

garanderen de continuïteit van het jodendom. Het <strong>Joods</strong><br />

<strong>Historisch</strong> <strong>Museum</strong> laat met haar tijdelijke en semipermanente<br />

tentoonstellingen zien hoe die traditie<br />

op verschillende plaatsen en in verschillende tijden gestalte<br />

kreeg, en krijgt. Ik hoop dat de grootscheepse vernieuwing<br />

van het museum die wij vanaf 2004 aan het uitvoeren zijn,<br />

in dezelfde traditie mag staan en ook voor de komende<br />

decennia een bloeiend museum zal garanderen.<br />

Tussen de heropening van de Grote Synagoge op 20 en 21 november<br />

2004 en de geplande heropening van de Nieuwe Synagoge en de<br />

Obbene Sjoel in het najaar van 2006, genoten wij in <strong>2005</strong> een grote<br />

belangstelling voor de nieuwe tentoonstellingen Religie en Geschiedenis<br />

van de joden in Nederland 1600-1890. Tegelijkertijd werkten<br />

wij aan de voorbereiding van onze verdere vernieuwing. Deze moet<br />

resulteren in het Prentenkabinet en een Auditorium onder de Nieuwe<br />

Synagoge, een semi-permanente tentoonstelling over de geschiedenis<br />

van de joden in Nederland in de 20ste eeuw, een nieuwe ruimte<br />

voor wisseltentoonstellingen en het permanente Kinder museum in<br />

de Obbene Sjoel. Ook de entree, de museumwinkel en het café worden<br />

vernieuwd. Deze ingrijpende verbouwingen maakten het noodzakelijk<br />

een deel van het museum vanaf oktober voor het publiek af<br />

te sluiten. De laatste drie maanden waren hierdoor alleen de tentoonstellingen<br />

in de Grote Synagoge voor het publiek toegankelijk.<br />

Groei<br />

Wij presenteerden twee tijdelijke tentoonstellingen: Jevgeni Chaldej,<br />

fotograaf van het Rode Leger 1941-1946 en O Waterlooplein… De<br />

oude Amsterdamse jodenbuurt. De belangstelling voor beide overtrof<br />

onze verwachtingen. De kindertentoonstelling In Mokum staat een<br />

huis werd opnieuw met veel succes vervolgd. Steeds meer scholen<br />

maakten een bezoek hieraan onderdeel van hun onderwijsprogramma.<br />

In totaal ontvingen wij 90.407 bezoekers, dat is 13.500 (+17,<br />

5%) meer dan in 2004. Onverwacht groot was de belangstelling voor<br />

- door onze staatssecretaris herhaaldelijk geprezen - vernieuwde<br />

website. Die telde 633.614 unieke bezoekers, een vertienvoudiging<br />

4 jaarverslag jhm <strong>2005</strong>

ten opzichte van vorige jaren. In juni <strong>2005</strong> verscheen de eerste elektronische<br />

Nieuwsbrief, die sindsdien maandelijks wordt toegestuurd<br />

aan een snel groeiende groep belangstellenden en vrienden.<br />

Bloei<br />

Ook buiten de muren van ons historische complex valt nog veel te<br />

winnen. Samen met professionals van buiten, werd in <strong>2005</strong> begonnen<br />

met de visie-ontwikkeling op de positie van het museum in de<br />

oostelijke binnenstad. De samenwerking met de vele potentiële<br />

partners in onze directe omgeving - waaronder de Portugese<br />

Synagoge, de Hermitage Amsterdam, het Rembrandthuis en de<br />

onder ons beheer staande Hollandsche Schouwburg, kan de zichtbaarheid,<br />

aantrekkingskracht en bereikbaarheid van dit deel van<br />

Amsterdam versterken. Ook hopen wij een construc tieve bijdrage<br />

te leveren aan een acceptabele herinrichting van het Mr. Visserplein,<br />

dat sinds jaar en dag een nachtmerrie is voor onze bezoekers en<br />

wandelaars in onze omgeving. Een substantiële bijdrage van de<br />

Gemeente Amsterdam om de samenwerking op het gebied van<br />

publiciteit en marketing in de komende periode gestalte te geven,<br />

betekent een belangrijke stap in de goede richting.<br />

Refl ectie<br />

Net als in het vorige jaarverslag reflecteert een aantal direct betrokkenen,<br />

zowel van binnen als van buiten het museum, in een eigen<br />

bijdrage op ons werk. Samen staan zij voor die enorme groep mensen<br />

die op allerlei manieren een band heeft met ons museum.<br />

Steun<br />

Wij ontvingen in <strong>2005</strong> steun van veel verschillende kanten. De imposante<br />

lijst met begunstigers vervult ons dan ook met trots en dankbaarheid.<br />

Bij het schrijven van dit jaarverslag zijn wij een heel eind op<br />

weg en ontbreekt er nog één miljoen euro voor de financiële dekking<br />

van de ingrijpende verbouwingen. Zeker zullen wij opnieuw een beroep<br />

op u doen. Een culturele instelling als de onze kan niet bestaan<br />

zonder een doorlopend beroep op vrienden, donoren, sponsors, en de<br />

overheid. Het presenteren van het joods-Nederlandse culturele erfgoed<br />

in de breedste zin des woords is onze taak. Wij zijn dankbaar dat<br />

u ons daarbij heeft geholpen.<br />

Joël Cahen, directeur<br />

inleiding 5

Financiële ondersteuning<br />

Subsidiënt<br />

Ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap<br />

Voor behoud, restauratie en uitbreiding van de collectie<br />

Begunstigers<br />

Stichting Vrienden van het <strong>Joods</strong> <strong>Historisch</strong> <strong>Museum</strong><br />

Ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport, Directie OHW<br />

Gemeente Amsterdam<br />

Mondriaan Stichting<br />

Stichting Levi Lassen<br />

salomon de jong Stichting<br />

vsb Fonds<br />

sns Reaal Groep<br />

Prins Bernhard Cultuurfonds<br />

Stichting Maror-gelden overheid<br />

Bernard van Leer Foundation<br />

Stichting Iton<br />

The Foundation for the Jewish Historical <strong>Museum</strong> in Amsterdam Inc.<br />

Mij. Tot Nut der Israëlieten in Nederland<br />

Centraal Israëlitisch Weeshuis, Utrecht<br />

Nettie van Zwanenberg Stichting<br />

Hein en Lilian Beuth<br />

The Broere Charitable Foundation, in gratitude of the contribution<br />

of the Jewish people to the Dutch Society<br />

Kempen & Co<br />

Canal Company<br />

Menno en Louise Paktor-Jaeger<br />

Stichting Het Amsterdamsche Fonds<br />

mdm Invest bv<br />

Robert Weisz<br />

6 jaarverslag jhm <strong>2005</strong>

Van Leer Group Foundation<br />

Stichting Will en Rita Jaeger Fonds<br />

Lexhanna Stichting<br />

Stichting Democratie en Media<br />

Stichting Moosj<br />

Apax Partners Worldwide<br />

Stichting Elise Mathilde Fonds<br />

Frits en Rita Markus z.l.<br />

s.f.m.o.<br />

Independent Media<br />

Ambassade van het Koninkrijk der Nederlanden, Berlijn<br />

Diverse particulieren<br />

Alle hieronder genoemde personen bouwden met de aanschaf<br />

van één of meerdere stenen à € 500,- mee aan het<br />

nieuwe museum. Met de vermelding van een door de gevers<br />

bepaalde naam, bijvoorbeeld van kinderen en/of kleinkinderen,<br />

zullen deze stenen op een creatieve manier een<br />

plek krijgen in het nieuwe museum.<br />

R. Baruch<br />

D. Beesemer<br />

S. Beesemer<br />

H. Benjamins<br />

H. en L. Beuth<br />

mw. C. Beuth<br />

fam. J. Blocq<br />

J.G. Brummelhuis<br />

dhr. en mw. Cohen Paraira<br />

J. Coronel<br />

Dhr. en mw. Davidson<br />

Etienne Denneboom<br />

H.J. van Everdingen<br />

P.M.B. Frèrejean<br />

Mw. Heerma van Vos-Loeb<br />

Johanna Rebecca Wolff fonds<br />

T. Kirzner<br />

Klein Esveld bv<br />

Mw R.J. Kommehl<br />

J. Krant<br />

Financiële ondersteuning 7

D. Krayenhoff<br />

Dhr. en mw. Krukziener<br />

F. Leydesdorff<br />

Doron en Marianne Livnat<br />

J. Meijers<br />

W. Melkman<br />

Prof. Dr. Herman Musaph Fonds<br />

J. Noach<br />

H. Pagrach<br />

Dhr. M. Paktor<br />

R. Pieterse<br />

K.J. de Poel<br />

J. Polak<br />

Mw. Van Randen<br />

Rembrandtplein Mon. Beheer bv<br />

T.A. Rodrigues Pereira<br />

Dhr. En mw. De Ruuk<br />

Mw. M. Schipper<br />

Fam. Stoffer<br />

T. de Swaan<br />

Dhr. Vles<br />

R. Wagschal<br />

Dhr. R. Weisz<br />

Willem van Nus Stichting<br />

Dhr. en mw. M.J.M. Witteveen<br />

H.A. Wolff<br />

Fondsen op naam beheerd door de Stichting Vrienden van<br />

het <strong>Joods</strong> <strong>Historisch</strong> <strong>Museum</strong><br />

Moos Cohen Fonds<br />

Sam Waagenaar Fonds<br />

Prof. dr. Herman Musaph Fonds<br />

Helmuth Mainz & Lore Bacharach Fonds<br />

Edith & Harry Philips Fonds<br />

Socher Kirzner & Fania Kirzner-Shusterman Fonds<br />

Hans en Elly Jaffé Fonds<br />

Stichting Etty Hillesum Fonds<br />

Van Hessen Fonds<br />

Gerard Metzelaar Fonds<br />

Kahn Fonds<br />

8 jaarverslag jhm <strong>2005</strong>

Ellen Damsma, managing director van de BankGiro Loterij, overhandigt de checque<br />

aan Ted Musaph, Joël Cahen en Ralph Levie van het JHM. Foto: Roy Beusker<br />

Johanna Rebecca Wolff Fonds<br />

Alfred & Inge Nijkerk-von der Laden Fonds<br />

Margot Refish en Fiep Westendorp Fonds<br />

Zachor Herinnerings Fonds<br />

Familiefonds Gompen<br />

Financiële ondersteuning 9

10 jaarverslag jhm <strong>2005</strong><br />

Het rendier Jasja, Noordpoolgebied, september 1941.<br />

Foto: Jevgeni Chaldej. Chaldej/Voller Ernst, Berlijn<br />

Het leven gaat door, Sebastopol, Krim, mei 1944.<br />

Foto: Jevgeni Chaldej. Chaldej/Voller Ernst, Berlijn

Tentoonstellingen<br />

Jevgeni Chaldej, fotograaf van het Rode Leger 1941-1946<br />

18 maart tot en met 5 juni<br />

Projectleider: Edward van Voolen<br />

Ruimtelijke en grafische vormgeving: MV Levievandermeer<br />

Het jhm toonde, precies zestig jaar na het einde van de Tweede<br />

Wereldoorlog, de indrukwekkende iconen van oorlog en bevrijding<br />

van de Russisch-joodse fotograaf Jevgeni Chaldej. Wereldberoemd<br />

is de foto die hij op 2 mei 1945 maakte: een sovjetsoldaat plant de<br />

rode vlag op het dak van het rijksdaggebouw in Berlijn. Deze geënsceneerde<br />

foto is een symbool geworden van het einde van de nazioverheersing.<br />

De tentoonstelling werd geopend door Gerrit Jan Wolfensperger,<br />

voorzitter van World Press Photo en kreeg veel media-aandacht. Ze<br />

werd besproken in de grote dagbladen (‘Prachtfoto’s van alledaagse<br />

oorlog’ - NRC Handelsblad, 05-04-<strong>2005</strong>) en in verschillende regionale<br />

kranten en tijdschriften. Ook werd Jevgeni Chaldej in verschillende<br />

publicaties als voorkeur genoemd in de culturele agenda.<br />

Zelfs buitenlandse kranten als The Wall Street Journal, de Frankfurter<br />

Allgemeine en het Turkse Evrensel besteedden aandacht aan de<br />

tentoonstelling. Het nos-journaal wijdde er een item aan en de<br />

tentoonstelling was een van de onderwerpen in het populaire radioprogramma<br />

Met het oog op morgen. Ook kreeg Jevgeni Chaldej aandacht<br />

in verschillende binnen- en buitenlandse fototijdschriften<br />

(zoals Fotografi e Magazin uit Tsjechië) en in lifestylebladen.<br />

De publiciteitscampagne bestond onder meer uit het verspreiden van<br />

een museumkrant en een brochure. Gedurende de tentoonstelling<br />

waren in Amsterdam vier weken affiches te zien op de zogenoemde<br />

driehoeksborden. Behalve advertenties waren er ook diverse lezersaanbiedingen<br />

bij dagbladen en tijdschriften. Aan de gevel van het<br />

museum trok een banier de aandacht. Tevens werd een speciale<br />

website ontwikkeld die te bezoeken was via www.jhm.nl.<br />

De tentoonstelling trok 26.000 belangstellenden.<br />

Tentoonstellingen 11

Wolfgang Suschitzky, De grammofoonplatenkraam, ca. 1935<br />

O Waterlooplein… De oude Amsterdamse jodenbuurt<br />

24 juni tot en met 4 september<br />

Projectleider: Irene Faber<br />

Ruimtelijke en grafische vormgeving: MV Levievandermeer<br />

O Waterlooplein… gaf aan de hand van schilderijen, tekeningen,<br />

foto’s en filmbeelden een gevarieerd beeld van de oude<br />

Amsterdamse jodenbuurt. De tentoonstelling haalde herinneringen<br />

op aan een bijzondere buurt met een roerig verleden. Het was een<br />

hommage aan een vitaal, avontuurlijk en armoedig stukje vooroorlogs<br />

Amsterdam, waar joden en niet-joden naast elkaar woonden<br />

en werkten. Een verzameling schilderijen en tekeningen van Cor<br />

Hund, die voor het eerst werd getoond, was onderdeel van de tentoonstelling.<br />

In het naast het jhm gelegen gebouw van de Academie van<br />

Bouwkunst werd een zomercafé ingericht met een selectie foto’s<br />

van het Waterlooplein. Te zien waren werken van de op 30-7-<strong>2005</strong><br />

overleden fotograaf Philip Mechanicus en van de in Londen woonachtige<br />

Wolfgang Suschitzky, die voor deze gelegenheid naar<br />

Amsterdam kwam.<br />

12 jaarverslag jhm <strong>2005</strong>

Deze zomertentoonstelling was een echte publiekslieveling. Veel<br />

bezoekers kenden de buurt zelf en waren getroffen door de beelden.<br />

Er waren zelfs bezoekers die familieleden op de werken van<br />

Hund herkenden.<br />

Ook deze tentoonstelling mocht rekenen op aandacht van de media.<br />

O Waterlooplein… werd besproken in de grote dagbladen en in vele<br />

regio nale kranten (Jodenbuurt hartverwarmend verbeeld – gpdbladen,<br />

29-06-<strong>2005</strong>) en tijdschriften en werd als voorkeur genoemd<br />

in verschillende culturele agenda’s. In een aantal radioprogramma’s<br />

werd de tentoonstelling positief besproken.<br />

De publiciteitscampagne bestond uit een museumkrant, een brochure,<br />

affiches, advertenties en een gevelbanier.<br />

De tentoonstelling trok 31.000 belangstellenden.<br />

Kleine tentoonstellingen<br />

Letters van licht<br />

26 april t/m 20 oktober<br />

Het werk van Monique van der Feer (1955) werd tentoongesteld in<br />

het <strong>Museum</strong>café en in de Hans Jaffé Zaal (beperkt toegankelijk). Zij<br />

is gefascineerd door kleur, letters, schrift en tekens. De grafische<br />

vorm van Hebreeuwse letters en hun mystieke betekenis stonden<br />

in deze kleine tentoonstelling centraal.<br />

<strong>Historisch</strong>e foto’s van het Waterlooplein en omgeving<br />

13 juli t/m 28 augustus<br />

Deze tentoonstelling met historische foto’s van onder anderen Philip<br />

Mechanicus en Wolf Suschitzky werd gehouden in de galerijen van<br />

de Academie voor Bouwkunst. Bezoekers van het jhm konden ook<br />

verpozen op het zomerterras dat grensde aan deze galerijen.<br />

Speciale activiteiten<br />

Inside Design Amsterdam<br />

Tijdens Inside Design Amsterdam (23 september t/m 2 oktober)<br />

presenteerde het jhm hedendaags design van toonaan gevende<br />

ontwerpers als Karim Rashid, Feek en Arne Jacobson. In samenwerking<br />

met Label werd de Nieuwe Synagoge ingericht met meubels<br />

Tentoonstellingen 13

van Karim Rashid en vele exemplaren van zijn Menorahmorph.<br />

Deze chanoekakandelaar van hitte bestendige silliconen ontwierp<br />

hij in 2004 vanwege het honderd jarig bestaan van The Jewish<br />

<strong>Museum</strong> in New York. Het jhm was hiermee onderdeel van een<br />

honderd locaties omvattende ontwerpmanifestatie, georganiseerd<br />

door Elle Wonen en ontwerper Jacob de Baan. Op 24 en zondag 25<br />

september stond de mobiele sushi bar Evento© van The Last<br />

Samurai met verse sushi in het jhm.<br />

Eerste joodse huwelijk in de Grote Synagoge sinds de Tweede<br />

Wereldoorlog<br />

Op 8 mei trouwden Melanie Serrao en Ruben Weishut op traditioneel<br />

joodse wijze in de monumentale Grote Synagoge. Zij waren het<br />

eerste bruidspaar dat sinds de Tweede Wereldoorlog in het historische<br />

Hoogduitse synagogencomplex trouwde. Het huwelijk werd<br />

gesloten door Rabbijn Menachem Sebbag en vond plaats onder een<br />

unieke choepa (baldakijn) uit de collectie van het jhm, vervaardigd<br />

door de moeder van de bruidegom, Saskia Weishut-Snapper.<br />

Reizende tentoonstellingen<br />

14 jaarverslag jhm <strong>2005</strong><br />

Het eerste joods huwelijk in de Grote Synagoge sinds de Tweede Wereldoorlog vond<br />

plaats op 8 mei. Rabbijn Raph Evers leest de ketoeba (het huwelijkscontract).<br />

Foto: Han Singels

JIBANEE! <strong>Joods</strong>e identiteit in hedendaagse architectuur:<br />

Jüdisches <strong>Museum</strong> Berlin te Berlijn (Duitsland) van 18 maart t/m<br />

29 mei<br />

Jüdisches <strong>Museum</strong> Wien te Wenen (Oostenrijk) van 12 juli t/m<br />

4 September<br />

<strong>Museum</strong> of the History of Polish Jews te Warschau (Polen) van<br />

26 september t/m 23 oktober<br />

Münchner Stadtmuseum te München (Duitsland) van 4 november<br />

<strong>2005</strong> t/m 5 februari 2006<br />

Charlotte Salomon<br />

Kunstsammlungen Chemnitz te Chemnitz (Duitsland) van<br />

10 maart t/m 21 mei<br />

Sprengel <strong>Museum</strong> Hannover te Hannover (Duitsland) van<br />

10 oktober <strong>2005</strong> t/m 15 januari 2006<br />

Tentoonstellingen 15<br />

Daniel Libeskind: Jewish <strong>Museum</strong> Berlin, Berlin, Germany, 1989-1999.<br />

Foto: Stefan Müller

Financieel jaarverslag<br />

Balans per 31 december<br />

activa <strong>2005</strong> 2004<br />

€ €<br />

vaste activa<br />

Materiële vaste activa 1.397.539 1.540.590<br />

vlottende activa<br />

Voorraden en onderhanden<br />

activiteiten 222.398 104.733<br />

Vorderingen<br />

Debiteuren 36.574 33.720<br />

Op gelieerde rechtspersonen 54.897 349.103<br />

Overige vorderingen 55.581 193.833<br />

Overlopende activa 34.931 238.066<br />

Totaal vorderingen 181.983 814.722<br />

Liquide middelen 1.107.058 476.661<br />

totaal activa 2.908.978 2.936.706<br />

16 jaarverslag jhm <strong>2005</strong>

Balans per 31 december<br />

passiva <strong>2005</strong> 2004<br />

€ €<br />

Eigen vermogen<br />

Besteedbaar vermogen - 171.566 - 201.082<br />

Bestemmingsfonds OCW 1.028.053 923.608<br />

Overige reserves 30.130 32.985<br />

Totaal eigen vermogen 886.617 755.511<br />

Voorzieningen<br />

Pensioenen 167.000 237.928<br />

Langlopende schulden<br />

Investeringssubsidie 1.301.486 1.454.652<br />

Kortlopende schulden<br />

Crediteuren 92.633 377.247<br />

Belastingen en premies<br />

sociale verzekeringen<br />

Overige schulden<br />

Overlopende passiva<br />

30.741<br />

207.912<br />

222.589<br />

48.265<br />

63.103<br />

-<br />

Totaal kortlopende schulden 553.875 488.615<br />

totaal passiva 2.908.978 2.936.706<br />

Financieel jaaroverzicht 17

Staat van baten en lasten<br />

baten<br />

Opbrengsten<br />

Directe opbrengsten<br />

Indirecte opbrengsten<br />

Totaal opbrengsten<br />

Bijdragen<br />

Subsidie ocw<br />

Subsidie overige overheden<br />

Overige subsidies en bijdragen<br />

Totaal bijdragen<br />

Som der baten<br />

18 jaarverslag jhm <strong>2005</strong><br />

<strong>2005</strong><br />

€<br />

403.717<br />

12.958<br />

416.675<br />

2.148.490<br />

21.437<br />

975.941<br />

3.145.868<br />

3.562.543<br />

2004<br />

€<br />

204.281<br />

15.111<br />

219.392<br />

1.950.247<br />

12.635<br />

833.886<br />

2.796.768<br />

3.016.160

Staat van baten en lasten<br />

lasten<br />

Salariskosten<br />

Afschrijvingen<br />

Huur<br />

Overige lasten<br />

Som der lasten<br />

Rentebaten/-lasten<br />

Exploitatieresultaat<br />

Het resultaat is als volgt bestemd:<br />

Mutatie algemene reserve<br />

Mutatie bestemmingsfonds ocw<br />

Mutatie overige reserve<br />

Exploitatiesaldo<br />

<strong>2005</strong><br />

€<br />

2.316.447<br />

203.150<br />

45.400<br />

877.619<br />

3.442.616<br />

11.179<br />

131.106<br />

29.516<br />

104.445<br />

- 2.855<br />

131.106<br />

2004<br />

€<br />

2.005.826<br />

28.988<br />

45.400<br />

966.387<br />

3.046.601<br />

18.167<br />

- 12.274<br />

- 12.274<br />

-<br />

-<br />

- 12.274<br />

Financieel jaaroverzicht 19

Het exploitatiesaldo is ten opzichte van 2004 toegenomen<br />

met € 143.380<br />

Nadere analyse:<br />

Meer<br />

- opbrengsten<br />

- ontvangen subsidies en bijdragen<br />

Minder<br />

- rente<br />

Per saldo hogere baten<br />

Hogere<br />

- salariskosten<br />

- afschrijvingen<br />

Lagere<br />

- overige lasten<br />

Per saldo hoger exploitatiesaldo<br />

20 jaarverslag jhm <strong>2005</strong><br />

€<br />

197.283<br />

349.100<br />

546.383<br />

6.988<br />

310.621<br />

174.162<br />

484.783<br />

88.768<br />

€<br />

539.395<br />

396.015<br />

143.380

Accountantsverklaring<br />

Opdracht<br />

Wij hebben het bijgaande financieel jaarverslag van de Stichting<br />

<strong>Joods</strong> <strong>Historisch</strong> <strong>Museum</strong> te Amsterdam over <strong>2005</strong> gecontroleerd.<br />

Dit financieel jaarverslag is ontleend aan de door ons gecontroleerde<br />

jaarrekening <strong>2005</strong> van de Stichting <strong>Joods</strong> <strong>Historisch</strong> <strong>Museum</strong>.<br />

Bij die jaarrekening hebben wij op 3 april 2006 een goedkeurende<br />

accountantsverklaring verstrekt.<br />

Het financieel jaarverslag is opgesteld onder verantwoordelijkheid<br />

van het bestuur van de stichting. Het is onze verantwoordelijkheid<br />

een accountantsverklaring inzake het financieel jaarverslag te verstrekken.<br />

Oordeel<br />

Wij zijn van oordeel dat het financieel jaarverslag op alle van<br />

materieel belang zijnde aspecten in overeenstemming is met de<br />

jaarrekening waaraan deze is ontleend. Voor het inzicht dat vereist<br />

is voor een verantwoorde oordeelsvorming omtrent de financiële<br />

positie en de resultaten van de Stichting <strong>Joods</strong> <strong>Historisch</strong> <strong>Museum</strong><br />

en voor een toereikend inzicht in de reikwijdte van onze controle<br />

dient het financieel jaarverslag te worden gelezen in samenhang<br />

met de volledige jaarrekening, waaraan deze is ontleend, alsmede<br />

met de door ons daarbij op 3 april 2006 verstrekte goedkeurende<br />

accountantsverklaring.<br />

Amsterdam, 3 april 2006<br />

mazars paardekooper hoffman n.v.<br />

Drs. R.P. Krouwer RA<br />

financieel jaarverslag 21

Communicatie<br />

De afdeling Communicatie was op diverse fronten actief om<br />

het museum onder de aandacht te brengen: er kwamen allerlei<br />

nieuwe pr-materialen voor de tentoonstellingen, er<br />

werd een opvallende affi checampagne gelanceerd en er<br />

kwam een elektronische Nieuwsbrief. Daarnaast is de afdeling<br />

betrokken bij diverse samenwerkingsverbanden in de<br />

stad en de buurt.<br />

Een experiment was de campagne met drie grote, felgekleurde tekstaffiches.<br />

De woorden bij-bel-boek / ver-zoen-dag / kip-pen-bot<br />

werden als concepten gepresenteerd; hun betekenis is direct<br />

verbonden met de tentoonstellingen in de Grote Synagoge. Deze<br />

woorden sierden ook de cover van de museumkrant die verscheen<br />

bij de start van de verbouwing (zie illustratie pag. 23).<br />

Met een tijdelijke algemene brochure werd met name de vaste<br />

opstelling in de Grote Synagoge onder de aandacht gebracht.<br />

De afdeling was ook actief in het promoten van het algemene museumaanbod,<br />

evenementen en speciale activiteiten. De media<br />

besteedden niet alleen aan de tentoonstellingen ruim aandacht,<br />

maar ook aan verschillende evenementen, aankopen en speciale<br />

activiteiten zoals het huwelijk in de Grote Synagoge.<br />

Het jhm werd ook afgelopen jaar vaak geraadpleegd door de media<br />

over zaken betreffende het jodendom. Ook diverse film- en<br />

documentaire makers wisten het museum te vinden voor research<br />

voor hun projecten.<br />

Naast het verzorgen van de publiciteit was ook de marketing een<br />

belangrijk aandachtspunt van de afdeling. Specifieke doelgroepen<br />

werden benaderd door middel van lezersaanbiedingen in verschillende<br />

nationale en internationale publicaties (New York Times) en<br />

door kortingsacties met onder meer de <strong>Joods</strong>e Gemeente, <strong>Museum</strong><br />

het Rembrandthuis, Stadspas en in de reis- en toeristenbranche<br />

met de anwb, ns, Amsterdam Cruise Pass en Canal Company.<br />

Tevens was de afdeling Communicatie betrokken bij een aantal<br />

samenwerkingsverbanden van het jhm, zoals Plantage aan het<br />

Water, waarin vijftien culturele attracties in de Plantagebuurt<br />

gezamenlijk marketingacties ondernemen.<br />

22 jaarverslag jhm <strong>2005</strong>

Verder was de afdeling actief in een door het jhm, Hermitage<br />

Amsterdam, Hortus, <strong>Museum</strong> het Rembrandthuis en Gassan<br />

Diamonds geïnitieerde internationale marketing- en zichtbaarheidscampagne.<br />

Dit zogenoemde Drie pleinen-project, naar<br />

Waterlooplein, Mr. Visserplein en het Jonas Daniël Meijerplein,<br />

wordt gesteund door Economische Zaken (hermez) van de gemeente<br />

Amsterdam. De resultaten van de campagne zullen in<br />

2007 bekend zijn.<br />

Communicatie 23<br />

Ontwerp affi che: MV Levievanderrmeer

Refl ectie: Irene Faber<br />

‘Charlotte’s<br />

werk van Charlotte Salomon: de serie Leben? Oder Theater? Behalve<br />

werk krijgt<br />

heden zomaar van het papier afvallen. Goed beheer is daarom geen<br />

straks de<br />

van 277 werken is begeleid naar Chemnitz en Hannover, en deze se-<br />

aandacht<br />

Charlotte’s werk in het nieuwe Prentenkabinet dat hier wordt ge-<br />

die het<br />

Prentenkabinet op ware grootte van de ruimte nagebouwd. Dit heeft<br />

verdient’<br />

Hoofd Collectiebeheer<br />

‘Een van onze topstukken bestaat eigenlijk uit 1325 delen. Het is het<br />

de serie heeft het museum ook veel van haar schetsjes en voorstu-<br />

dies. Wat de meeste mensen niet weten is dat de gouaches heel erg<br />

fragiel zijn. De stukjes waterverf kunnen onder slechte omstandig-<br />

theater, maar betekent het behoud van de gou aches, zodat ook de<br />

komende generaties er van kunnen genieten. Het afgelopen jaar<br />

heeft mijn afdeling veel zorg besteed aan Charlotte’s werk. De tour<br />

lectie wordt in 2006 in Parijs getoond. Hierna gaat deze ook nog naar<br />

Israël en Ulm.<br />

Als straks de kelder onder de Nieuwe Synagoge is uitgegraven, kan<br />

bouwd de aandacht krijgen die het verdient. Samen met de architect<br />

en de lichtadviseurs hebben we gekeken naar een goede manier om<br />

het werk daar tentoon te stellen. Er is zelfs een deel van het<br />

opgesteld gestaan in het <strong>Museum</strong>café. Ergens in Charlotte’s werk<br />

staat dat ze presteert ‘über der Durchschnitt’: boven de middelmaat.<br />

Uit respect voor haar werk zullen wij proberen dat als motto vast te<br />

houden voor de presentatie ervan: bovengemiddeld dus.’<br />

24 jaarverslag jhm <strong>2005</strong>

Tekening van het Jonas Daniël Meijerplein uit het schetsboekje van Salomon Garf (1879-1943).<br />

Aankoop met steun van de BankGiro Loterij<br />

26 jaarverslag jhm <strong>2005</strong>

<strong>Museum</strong>collectie<br />

Aanwinsten in <strong>2005</strong><br />

Aankopen met steun van de BankGiro Loterij, Menno en<br />

Louise Paktor-Jaeger en het Johanna Rebecca Wolff Fonds<br />

27 schilderijen door Cor Hund (1915) van mensen en straattaferelen<br />

in de oude jodenbuurt rond het Waterlooplein<br />

Aankopen met steun van de BankGiro Loterij<br />

● Twee foto’s door Ed van der Elsken (1925-1990), gemaakt tijdens<br />

de sloop van het Waterlooplein<br />

● Twaalf foto’s door Philip Mechanicus (1935-<strong>2005</strong>) waaronder foto’s<br />

van de oude jodenbuurt uit de periode 1955-1962 en een aantal<br />

portretten van bekende Nederlanders<br />

● Schetsboekje met tekening door Salomon Garf (1879-1943) van<br />

onder andere het Jonas Daniël Meijerplein en vier portrettekeningen<br />

waaronder twee zelfportretten<br />

Aankopen met steun van de Stichting Vrienden van het jhm<br />

● Drie schetsboeken met tientallen tekeningen en twee zelfportretten<br />

in houtskool en olieverf door Eduard Frankfort (1864-1920)<br />

● Map met tekeningen van Amsterdamse types door Albert Hahn sr.<br />

(1877-1917)<br />

● Tekening van diamantslijper Jacob Seckel door Joseph Seckel<br />

(1881-1945)<br />

● Cliché van ex-libris van Koos Vorrink door Fré Cohen (1903-1943)<br />

Aankoop mogelijk gemaakt door schenking P. Weishut naar<br />

aanleiding van zijn zeventigste verjaardag<br />

Schilderij Afbraak Rapenburg door Ronald Terpstra (1948)<br />

Aankoop met steun van de Stichting Iton<br />

Tekening van de Rapenburgwal met een gezicht op Uilenburg door<br />

L.W.R. Wenckebach (1860-1937)<br />

Legaat Mw. K. Polak Daniëls-Smith<br />

Aanvaard (zonder voorwaarden):<br />

● Jongensportret van L. Polak Daniels, op jonge leeftijd gemaakt door<br />

Isaac Israels<br />

<strong>Museum</strong>collectie 27

● Aquarel door Isaac Israels voorstellende het Scheveningse strand<br />

met pier<br />

● Ets voorstellende het oude Jeruzalem<br />

Schenkingen<br />

● Dhr. W.J. Alferink: muurbord met opschrift ‘Voor Maatschappelijk<br />

Hulpbetoon’<br />

● Dhr. J. Beekhuizen: 18e-eeuws tinnen bord<br />

● Mw. H. Berg: twee handdoeken vervaardigd door fa. Spanjaard<br />

● Dhr. P. Boersma: schilderijtje door Frits Verduin, patiënt in de inrichting<br />

Het Apeldoornsche Bosch<br />

● Dhr. A.A. Bonsaksen: kistje en potlood van Amsterdamse ijzerwarenhandel<br />

Van Embden<br />

● Dhr. C. de Brabander: bord met opschrift ‘Voor Joden Verboden’,<br />

afkomstig uit het Haagse Bos<br />

● Collectieve Israël Actie uit de nalatenschap van de dames B. en C.<br />

Wolf: 18e-en 19e-eeuwse tinnen sederschotels, poerimschotel, een<br />

tinnen en een stenen chanoekia<br />

● Dhr. E. Content : vier studie’s voor een decoratie van een loofhut<br />

● Dhr. G. van Eendenburg: drie knopen van de Haagse fa. Van Oven<br />

● Mw. L. Stemerding-Blazer: schilderij voorstellende de dierenhandel<br />

van de gebroeders Blazer in Rotterdam<br />

● Dhr. A. van Gelderen: eeuwige lamp, ontwerp A. van Gelderen<br />

● Erven T.L. Heikens: Larens boereninterieur, geschilderd door<br />

Salomon Garf (1879-1943)<br />

● Mw. D. Jansma: 19e-eeuwse tinnen Pesachschotel<br />

● Mw. I. Kleiterp: stenen mezoeza, ontwerp I. Kleiterp<br />

● Mw. M. Klijn: 18e-eeuwse messing sjabbatlamp uit voormalig bezit<br />

van Nanny Ruth Schaffit (1918-<strong>2005</strong>)<br />

● Dhr. Ed. Lessing: aquarel joodse padvindersgroep TOP<br />

● Dhr. M.B. Levit : affiche ‘De Hope Israels’, ca. 1933 en een ontwerptekening<br />

voor het gelijknamige maandblad<br />

● Dhr. J. Limperg: bronzen portretbuste van Izaak Rafalowicz (1899-<br />

1990), vervaardigd rond 1980<br />

● Stichting Meijer Bleekrode: nieuwjaarswens voor 1927 door Elias<br />

(Elie) Smalhout (1889-1939)<br />

● Meldpunt Discriminatie Amsterdam: zes affiches tegen discriminatie<br />

● Dhr. en mw. T. Mulder-Nijkerk: twee collectebusjes van Talmoed<br />

Tora en sanatorium Zonnestraal uit ca.1930<br />

● Mw. H.M. Oosterhuis: jodenster en kampgeldbiljet uit Westerbork<br />

28 jaarverslag jhm <strong>2005</strong>

Hutkoffers met persoonlijke bezittingen. Schenking van de familie W.A. Piets<br />

● Dhr. A. Petersen: twee fotoportretten van Willem Sandberg en<br />

Moshe Kupferman<br />

● Fam. W.A. Piets: twee hutkoffers waarvan één met diverse stuks<br />

textiel, persoonlijke bezittingen, foto’s en dergelijke, uit de nalatenschap<br />

van de Berlijns-joodse vluchteling Ernst Alfred Witt<br />

● Dhr. H. Ree: kartonnen vervoersdoos Hollandia Matzes met opdruk,<br />

ca. 1950<br />

● Dhr. H. Rodrigues Pereira, toga en muts, ca. 1960<br />

● Mw. S. Roos: tekening, atelier Willem van Konijnenburg, en een<br />

litho door Meijer Bleekrode<br />

● Mw. A.J.F. Rombouts-Porcelijn: tekening van soepkar in<br />

de jodenbuurt<br />

● Mw. K.I. Schuil: rubberen stempel met opschrift ‘sgs’ op houten<br />

handvat<br />

● Dhr. J. van Velzen: handnaaimachine Lewenstein, ca. 1970<br />

● Dhr. C.F.W. Wernecke: Aardewerken herinneringsbord André<br />

Herzberger, geschilderd portret van Dina Herzberger-Lindeman<br />

geschilderd in 1937 door Jan Wiegers (1893-1959), een portret van<br />

Connie Herzberger uit 1940 door Maarten Krabbé (1908-<strong>2005</strong>)<br />

<strong>Museum</strong>collectie 29

● Dhr. B. Zuidings: drie wandtegeltjes en een emaillen reclamebordje<br />

van de naaimachinefabriek Lewenstein<br />

● Stichting Wiessing van den Eeckhout: lithografie en drie schilderijen<br />

van Mommie Schwarz (1876-1942) en Else Berg (1877-1942)<br />

Collectiemobiliteit<br />

Langdurige bruiklenen van derden<br />

● Mw. C.H. Elte- van Beever: zeven schilderijen en tekeningen door<br />

Emanuael Samson van Beever (1876-1912), en een ets door Jozef<br />

Israëls (1824-1911)<br />

● Dhr. C. Hund: 127 tekeningen door Cornelis Hund (1915) van mensen<br />

en taferelen uit de oude jodenbuurt rond het Waterlooplein<br />

● Mw. P. Katzenstein: gouden oorijzer en jaartijdlichtje van Philips uit<br />

ca. 1930<br />

● Mw. D. Leifermann: portret Netje Asser (1807-1893) uit 1832, geschilderd<br />

door Jan Adam Kruseman Jzn. (1802-1862)<br />

● NIG De Stedendriehoek: twee lijkwaskisten met schragen en emmers<br />

● Theaterinstituut Nederland: jurk en kroon, gedragen door Magda<br />

Janssens<br />

● Dhr. E. van Voolen: radio uit de onderduik en atlas met aantekeningen<br />

over de frontverschuivingen gedurende de Tweede Wereldoorlog<br />

Kortdurende bruiklenen aan derden<br />

(tentoonstellingen buitenshuis)<br />

● Einstein in Nederland (één voorwerp), <strong>Museum</strong> Boerhaave, Leiden,<br />

18 oktober 2004 t/m 25 maart <strong>2005</strong><br />

● Het Kwaad (elf voorwerpen), KIT Tropenmuseum, Amsterdam,<br />

12 november 2004 t/m 20 september <strong>2005</strong><br />

● Dubbelop 25 + 5, Jubileumtentoonstelling Jan Matthesius en Pauline<br />

Barendse (één voorwerp), Watertoren, Schoonhoven, 7 maart tot<br />

20 april <strong>2005</strong><br />

● Stadse Beesten (twee voorwerpen), Amsterdams <strong>Historisch</strong> <strong>Museum</strong>,<br />

10 maart t/m 4 september <strong>2005</strong><br />

● Charlotte Salomon, Leben? Oder Theater? (277 voorwerpen),<br />

Kunstsammlungen Chemnitz, 10 maart t/m 16 mei <strong>2005</strong><br />

● De jarige kerk’ (zeven voorwerpen), <strong>Museum</strong> in ’t Houten Huis,<br />

De Rijp, 18 maart t/m 8 juni <strong>2005</strong><br />

● Van hieraf moet je gaan. Wereldreligies over geboorte, huwelijk en<br />

30 jaarverslag jhm <strong>2005</strong>

dood: het Belgische verhaal (één voorwerp), <strong>Museum</strong> Vlaamse<br />

Minderbroeders, Sint Truiden, België, 24 maart t/m 1 juli <strong>2005</strong><br />

● Gat in de Stad (één voorwerp), Limburgs <strong>Museum</strong>, Venlo, 26 augustus<br />

t/m 2 november <strong>2005</strong><br />

● U zult geen beelden maken, geen afbeelding van enig wezen boven in<br />

de hemel, beneden op aarde of in de wateren onder de aarde (twee<br />

voorwerpen), <strong>Museum</strong> Van Bommel van Dam, Venlo, 24 september<br />

t/m 9 oktober <strong>2005</strong><br />

● Charlotte Salomon, Leben? Oder Theater? (277 voorwerpen),<br />

Sprengel <strong>Museum</strong> Hannover, 11 oktober <strong>2005</strong> t/m 15 januari <strong>2005</strong><br />

● Samuel Jessurun de Mesquita: Indrukwekkende eenvoud, (vijf voorwerpen),<br />

Gemeentemuseum Den Haag, 29 november <strong>2005</strong> t/m 12 maart 2006<br />

Kortdurende bruiklenen aan eigenaar<br />

● Twee kronen en een priesterschaal voor gebruik tijdens de Hoge<br />

Feestdagen aan de Portugees-Israëlitische Gemeente Amsterdam<br />

(drie voorwerpen)<br />

● Chanoekalamp (‘Rintel-menora’) voor gebruik tijdens Chanoeka in<br />

de Rav Aron Schuster synagoge Amsterdam (één voorwerp)<br />

Langdurige bruiklenen aan derden<br />

Een naambord van het Centraal Israëlitisch Weeshuis Utrecht aan<br />

de Stichting Merkaz te Utrecht<br />

Restauraties en conserverende maatregelen<br />

● Tekening en lijst Portret mw. Mof door Alb. Hahn sr. (1879-1917)<br />

● Tegeltableau van het oude modehuis Hirsch voor 1911, gerestaureerd<br />

als studieobject door het Instituut Collectie Nederland (ICN).<br />

● Sjabbatklok, ca. 1930, natuursteen en metaal<br />

● Groot aantal tekeningen door Cornelis (Cor) Hund (1915)<br />

● Twee voorhangen, uit 1987 en 1830, een Torawikkel uit ca. 1830<br />

en een armband en spandoek (20e-eeuw) ● Naambord Centraal Israëlitisch Weeshuis Utrecht, ca. 1913<br />

Met steun van de BankGiro Loterij<br />

● Schilderij Critiek door Meijer de Haan (1852-1895)<br />

● Schilderij Waar is het papegaaitje? door Sara Teixeira de Mattos<br />

(1814-1893)<br />

● Zeven schilderijen van Cor Hund (1915) gerestaureerd, oude lijsten<br />

voor zover mogelijk hersteld en een aantal nieuwe lijsten laten maken.<br />

<strong>Museum</strong>collectie 31

Refl ectie: Rien van Gendt<br />

‘Het <strong>Joods</strong><br />

Executive Director Van Leer Group Foundation<br />

‘Historie is nauw verbonden met heden en toekomst. Heden en toe-<br />

komst worden beter begrepen vanuit een historisch perspectief.<br />

<strong>Historisch</strong><br />

Historie krijgt diepte en wordt interessanter als men de relatie met<br />

heden en toekomst legt. Het <strong>Joods</strong> <strong>Historisch</strong> <strong>Museum</strong> is een pionier<br />

in dit opzicht. Het realiseren van een permanent Kindermuseum be-<br />

tekent niet alleen dat je de wortels van een eigen cultuur blootlegt.<br />

<strong>Museum</strong> is<br />

Het betekent ook, dat je in de huidige samenleving – gekenmerkt<br />

door religieuze en culturele spanningen – een instrument in handen<br />

hebt om culturele diversiteit te respecteren en te ontwikkelen. Het<br />

toegankelijk maken van cultureel erfgoed, draagt ertoe bij dat kinde-<br />

opnieuw<br />

ren het heden beter begrijpen en hopelijk beter waarderen. De Van<br />

Leer Foundations zijn er trots op verbonden te zijn met het nieuwe<br />

Kindermuseum in het <strong>Joods</strong> <strong>Historisch</strong> <strong>Museum</strong>. Het belang elkaar<br />

te ontmoeten kan niet worden onderschat.<br />

een pionier’<br />

Datzelfde geldt voor de realisatie van het Auditorium. Het<br />

Auditorium zal onder andere dienen om vorm te geven aan een unie-<br />

ke relatie met het Jerusalem Film Center, dat wordt geleid door Lia<br />

van Leer en dat één van de culturele ‘landmarks’ van Israel is. Het<br />

jaarlijkse Internationale Filmfestival en het <strong>Joods</strong>e Filmfestival ge-<br />

nieten internationale bekendheid. Deze samenwerking zal er toe lei-<br />

den dat joodse en eigentijdse Israëlische fi lms, die ook draaien in<br />

Jeruzalem, met een grote regelmaat in Amsterdam zullen worden<br />

vertoond. Het <strong>Joods</strong> <strong>Historisch</strong> <strong>Museum</strong> heeft met de nieuwe ont-<br />

wikkelingen zowel visie als marktinzicht getoond. Profi ciat!’<br />

32 jaarverslag jhm <strong>2005</strong>

Educatie<br />

Vanzelfsprekend besteedde de educatieve dienst veel tijd<br />

en energie aan de voorbereidingen van het nieuwe Kindermuseum<br />

in de Obbene Sjoel. Het oude Kindermuseum bleef<br />

open tot 1 oktober, het moment waarop de bouwwerkzaamheden<br />

voor het nieuwe begonnen. Vanwege de sluiting ontwikkelde<br />

de educatieve dienst een aantal nieuwe educatieve<br />

programma’s gericht op de tentoonstellingen in de Grote<br />

Synagoge en de Hollandsche Schouwburg.<br />

Kindertekeningen In de maand mei werd er in het Kinder museum<br />

een kleine expositie ingericht met tekeningen van joodse kinderen.<br />

Bezoek In de zomer was de ontvangst van een groep Marok kaanse<br />

kinderen en hun moeders een bijzondere en gezellige gebeurtenis.<br />

Leesplankje Van het originele leesplankje uit de collectie van het<br />

museum, dat als inspiratiebron diende voor de grote leesplank van<br />

de kunstenaar Ram Katzir, werd een facscimile-uitgave gemaakt.<br />

Het eerste exemplaar werd op 23 juni aangeboden aan de familie<br />

van de oorspronkelijke maakster, mevrouw Schoontje Engelsman.<br />

Educatieve programma’s<br />

Basisonderwijs:<br />

Raadselachtige voorwerpen (groep 3 t/m 8)<br />

Wat heeft een stoffer en blik met een joodse feestdag te maken?<br />

Welk muziekinstrument luidt het joods nieuwjaar in? Waarom<br />

trouw je onder een dakje?<br />

In dit speelse en informatieve programma maken kinderen via<br />

voorwerpen kennis met de joodse traditie en cultuur. In de Grote<br />

Synagoge krijgen zij een raadselachtig voorwerp in handen. Wat zou<br />

het zijn en waarvoor kun je het gebruiken? Kinderen mogen raden<br />

en fantaseren. Vervolgens gaan ze in de tentoonstelling op zoek<br />

naar dit voorwerp en de betekenis ervan. Daarna vertelt de rondleider<br />

ze meer over voorwerpen en gebruiken uit de joodse traditie.<br />

Tot slot kijken ze met elkaar naar een korte film over deze synagoge<br />

en de mensen en voorwerpen die je hier tegenkomt.<br />

34 jaarverslag jhm <strong>2005</strong>

Kinderen van de Einsteinschool bezoeken het museum. Foto: Han Singels<br />

<strong>Museum</strong>spel (groep 5 t/m 8)<br />

Voor kinderen die van schrijven en tekenen houden, wordt in de<br />

Grote Synagoge het museumkaartspel gespeeld: een spel van<br />

combineren en associëren. Kaarten met details van voorwerpen<br />

uit de collectie van het museum worden gelegd naast afbeeldingen<br />

van andere voorwerpen. Kinderen vertellen elkaar hun eigen verhaal<br />

geïnspireerd op deze beelden. Met kaarten in de hand gaan<br />

ze op de tentoonstelling op zoek naar een passend voorwerp. Een<br />

detail van dit voorwerp wordt bekeken en getekend. Vervolgens<br />

schrijven de kinderen hun eigen verhaal. Het werk van de kinderen<br />

wordt door het museum verzameld.<br />

Combinatieprogramma (groep 7 en 8)<br />

In dit combinatieprogramma maken leerlingen zowel kennis met<br />

het vervolgingsverleden als de levende joodse cultuur en traditie.<br />

In de voor malige deportatieplaats de Hollandsche Schouwburg<br />

komt de jodenvervolging in de jaren ‘40-‘45 aan de orde. Kinderen<br />

ronden het bezoek bij het monument af door het plaatsen van een<br />

tulp met persoonlijke boodschap. Na een halfuur pauze gaat het<br />

programma verder in de Grote Synagoge. Hier maken leerlingen<br />

via voorwerpen kennis met de levende joodse cultuur.<br />

Evenementen 35

Voortgezet onderwijs:<br />

<strong>Joods</strong>?!<br />

Dit nieuwe programma voor het voortgezet onderwijs met de titel<br />

<strong>Joods</strong>?! vindt deels op school en deels in het museum plaats. Aan<br />

de hand van het lespakket gaan leerlingen op school via de museumwebsite<br />

een onderwerp onderzoeken dat te maken heeft met<br />

jodendom of met de ge schie denis van de joden in Nederland.<br />

Tijdens een begeleid bezoek aan het museum krijgen de leerlingen<br />

een ‘verdiepende’ opdracht waarbij gebruikt wordt gemaakt van<br />

de interactieve museale opstelling. Vervolgens geven zij een korte<br />

presentatie over hun onderwerp. Samen geven de presentaties<br />

een gevarieerd beeld van wat joods in Nederland inhoudt.<br />

Rondleiders en audiotour<br />

Hoe modern de overdrachtsmiddelen ook zijn, een ‘ouderwetse’<br />

rondleiding blijft een geweldig middel om bezoekers op een persoonlijke<br />

manier te informeren. De tientallen rondleiders van het<br />

jhm worden steeds bijgeschoold op zowel inhoud als overdracht.<br />

De educatieve dienst bewaakt kwaliteit en kwantiteit. Eens per<br />

twee jaar wordt het rondleidersteam aangevuld met nieuwe mensen.<br />

In het afgelopen jaar is de werving en selectie van een nieuwe<br />

groep rondeleiders gestart. Tevens zijn voorbereidingen getroffen<br />

voor de cursus voor de potentiële rondleiders. Deze cursus zullen<br />

zij het komend jaar volgen alvorens ingezet te worden.<br />

Voor de volwassen individuele bezoeker leverde de educatieve<br />

dienst een belangrijke bijdrage aan de nieuwe audiotour voor de<br />

Grote Synagoge.<br />

Internationaal<br />

Ook het afgelopen jaar was er weer grote internationale belangstelling<br />

voor de educatieve activiteiten van het <strong>Joods</strong> <strong>Historisch</strong><br />

<strong>Museum</strong>. Het hoofd van de educatieve dienst werd tijdelijk gedetacheerd<br />

bij het <strong>Joods</strong> <strong>Museum</strong> in Berlijn om daar een bijdrage te<br />

leveren aan de ontwikkeling van een interactief programma voor<br />

jeugdige bezoekers. Het programma met de titel Sansanvis Park<br />

ontving inmiddels een belangrijke Duitse prijs voor softwareontwikkeling.<br />

36 jaarverslag jhm <strong>2005</strong>

Educatie 37<br />

Het afscheid van het tijdelijke Kindermuseum: Max de Matze vertrekt per koets. Beeld: Ram Katzir

Mediatheek<br />

Bezoekers<br />

Het afgelopen jaar bezochten 1.600 mensen de mediatheek. Dat<br />

betekent slechts een kleine afname ten opzichte van 2004, toen de<br />

mediatheek nog het grootste deel van het jaar rechtstreeks vanuit<br />

het museum bereikbaar was. In <strong>2005</strong> was dat niet mogelijk vanwege<br />

de verbouwing en moesten bezoekers zich van tevoren telefonisch<br />

melden. Er werd 160 keer vaker dan in 2004 per e-mail, telefoon en<br />

brief een beroep gedaan op de mediatheek. Het totale aantal informatieverzoeken<br />

bedroeg in totaal 2.300. De toename van het aantal<br />

verzoeken per e-mail is voor een belangrijk deel het gevolg van de<br />

beschikbaarheid van de mediatheekcatalogus via de website.<br />

Ontsluiting joodse pers<br />

Gedurende het hele jaar is aan de ontsluiting van het Nieuw<br />

Israelietisch Weekblad-archief gewerkt. Dit project werd van 2001 tot<br />

en met <strong>2005</strong> gesubsidieerd door de Commissie voor de Geschie denis<br />

en de Cultuur van de Joden in Nederland. In deze periode hebben<br />

wij de ontsluiting van het NIW-archief tot circa 1897 kunnen realiseren.<br />

Dankzij subsidie van de Stichting Maror-gelden Overheid kunnen<br />

wij het project voortzetten. Wij hopen binnen drie jaar het Nieuw<br />

Israelietisch Weekblad te hebben ontsloten tot 1940.<br />

Aanwinsten mediatheek<br />

Een bijzondere aanwinst vormt de Collectie Wereldwandelaars, die<br />

als uitgangspunt diende voor de virtuele tentoonstelling Abraham<br />

Travels. De collectie bestaat uit honderden brieven, dagboeken,<br />

stempelboeken, persoonlijke documenten, ruim tweehonderd foto’s<br />

en ruim zestig tekeningen. Het zijn de overgebleven herinneringen<br />

aan een voetreis van Gerard Perfors en enkele vrienden rond de<br />

wereld die in 1911 begon. De verzameling werd door kleindochter<br />

Winnifred Perfors aan het jhm geschonken.<br />

Aanwinsten documenten- en fotocollectie<br />

De documentencollectie werd uitgebreid met ruim 110 aanwinsten.<br />

Hieronder bevinden zich 70 losse stukken en 40 dossiers of kleine<br />

archieven. Aan de fotocollectie werden 9 verzamelingen toegevoegd,<br />

8 foto-albums, en 40 losse foto’s. Tot de aanwinsten behoren onder<br />

andere:<br />

38 jaarverslag jhm <strong>2005</strong>

● archief van naaimachinefabriek Lewenstein, van circa 1868 tot 1970<br />

● dossier met documenten betreffende uitkeringen aan joodse<br />

Concertgebouw-leden, 1945-1952<br />

● archiefje met brieven, rekeningen en dergelijke van Swelheims<br />

Linnen-Industrie in Almelo, 1938-1940<br />

● archief met documenten en boeken van Ernst Witt die in de jaren<br />

dertig naar Nederland kwam, 1900-1943<br />

● dossier met documenten, fotokopieën en dergelijke van het <strong>Joods</strong><br />

Lyceum in Den Haag, 1941-1947<br />

● archief uit de nalatenschap van Jozef Rakower (1896-1981) betreffende<br />

het kindertransport ‘de 500 kinderen’<br />

● enkele documenten betreffende de familie Gokkes, waaronder een<br />

verslag van de repatriëring van Mimi Gokkes, 1918-2004<br />

● album amicorum van Mina Cohen uit Groningen, 1879-1881<br />

● album amicorum van Marianna B. Catz te Nieuwe Pekela,<br />

1845-1854<br />

● fotoalbum van de heer H.M. Verhoeve met foto’s gemaakt door<br />

Frans Stoppelman van het interneringskamp voor vluchtelingen bij<br />

Les Verrières in Zwitserland, 1943-1944<br />

● archief met betrekking tot Rob en Nettie Heilbut-Frankfort, ca.<br />

1939-1945<br />

● fotoalbums van de familie Frankfort, 1900-1940<br />

● huwelijks- en fotoalbum van Rob en Nettie Heilbut-Frankfort,<br />

1933-1942<br />

Audiovisuele collectie<br />

De muziekcollectie werd uitgebreid met 44 cd’s,enkele lp’s en singles.<br />

De videocollectie kreeg er ruim 80 dvd’s en video’s bij, hoofdzakelijk<br />

met van televisie opgenomen programma’s over joodse<br />

onderwerpen.<br />

Literatuur<br />

Aan de literatuurcollectie werden 515 titels toegevoegd, waarvan<br />

ruim 200 afkomstig uit schenkingen. Daarnaast werden ruim 120<br />

artikelen uit tijdschriften gedocumenteerd.<br />

Aanwinstenlijst<br />

De volledige lijst met aanwinsten van de mediatheek werd vier<br />

maal uitgebracht.<br />

Mediatheek 39

Refl ectie: Otto Visser<br />

‘De keuken<br />

jaar heb ik op deze prachtige plek gewerkt, in de <strong>Museum</strong>shop en<br />

komt daar<br />

fébezoekers hebben deze plek zeer gewaardeerd. Nu gaan café en<br />

waar vroeger<br />

daar waar vroeger een joodse vleeshal was. <strong>2005</strong> was voor het muse-<br />

een joodse<br />

bracht in een stichting, waardoor het meer dan voorheen deel gaat<br />

vleeshal was’<br />

Manager <strong>Museum</strong>shop en <strong>Museum</strong>café<br />

‘Met weemoed neem ik afscheid van de Obbene Sjoel. Zo’n veertien<br />

het laatste jaar ook in het museumcafé Kokadorus. De hoge ramen,<br />

de prachtige lichtinval, het heldere blauwe plafond en de mooie<br />

hardstenen vloer maakten deze ruimte tot een unieke plek. Veel ca-<br />

shop de Sjoel verlaten om plaats te maken voor het huis van Max de<br />

Matze in het Kindermuseum. Het café zakt een verdieping, het zitge-<br />

deelte komt in de Omloop en de keuken komt onder de Obbene Sjoel,<br />

umcafé een overgangsjaar. Niet alleen door de geplande verhuizing,<br />

maar ook doordat voor een andere opzet is gekozen. Het Mediacafé,<br />

zoals het nieuwe museumcafé gaat heten, wordt in 2006 onderge-<br />

uitmaken van de museumorganisatie.<br />

Er is in het afgelopen jaar heel wat gepraat en nagedacht over de<br />

inrichting van het nieuwe Mediacafé. De plannen zien er geweldig<br />

uit. Een splinternieuwe keuken en een mooi, speciaal voor ons ont-<br />

worpen interieur. De bezoekers zullen niet alleen uit een kaart met<br />

joodse specialiteiten kunnen kiezen, maar ook uit een breder aan-<br />

bod. In het café wordt een aantal pc’s geplaatst waar men zich kan<br />

informeren over de collectie. Ook zal er een leestafel worden inge-<br />

richt. Al schrijvend over al deze plannen, maakt mijn weemoed<br />

plaats voor enthousiasme. We gaan een mooie tijd tegemoet!’<br />

40 jaarverslag jhm <strong>2005</strong>

Evenementen<br />

Op de zondagmiddag was er, net als voorgaande jaren,<br />

een gevarieerd evenementenprogramma. Verschillende<br />

van deze activiteiten vonden plaats op locatie, veelal in<br />

samenwerking met andere instellingen en organisaties.<br />

Tot oktober werden de zogenoemde binnenevenementen in het<br />

museum gehouden, daarna werd – in verband met de verbouwing<br />

van een groot deel van het jhm – een aantal evenementen in de<br />

Hoge Zaal van de aanpalende Academie van Bouwkunst georganiseerd.<br />

Lezingen<br />

● ‘Berlijn na de Götterdämmerung’ van 1945 door Frits Boterman,<br />

hoogleraar Moderne Geschiedenis van Duitsland na 1750,<br />

Universiteit van Amsterdam<br />

● ‘De Russische soldaat in de oorlog’ door Marius Broekmeijer,<br />

voormalig medewerker aan het Oost-Europa Instituut,<br />

Amsterdam<br />

● ‘Van Bergen Belsen naar Tröbitz. April 1945’ door Micha Gelber,<br />

voorzitter Overlevenden het Verloren Transport Bergen Belsen –<br />

Tröbitz april 1945<br />

● ‘De illegale camera’ door Flip Bool, hoofd collecties Nederlands<br />

Fotomuseum<br />

● ‘De joodse eetcultuur, een eeuwenoude smeltkroes’ door Berthe<br />

Meijer, culinair journaliste en auteur van <strong>Joods</strong>e Keuken Nieuwe<br />

Stijl<br />

● ‘Louis Kahn, architect’ door Professor Alexander Tzonis, hoogleraar<br />

Architectuurtheorie en Ontwerpmethoden, tu Delft, directeur<br />

dks (Design Knowledge Systems)<br />

● ‘Remembering Survival. The Starachowice Factory Slave Labour<br />

Camps in Occupied Poland’ door Christopher Browning (Frank<br />

Porter Graham Professor of History, University of North Carolina).<br />

Respondent: Nanci Adler, Centrum voor Holocaust en Genocide<br />

Studies, Universiteit van Amsterdam. Programma in het Goethe-<br />

Instituut. In samenwerking met Goethe-Instituut, Duitsland<br />

Instituut, Stichting Hollandsche Schouwburg en Nederlands<br />

Instituut voor Oorlogsdocumentatie.<br />

42 jaarverslag jhm <strong>2005</strong>

Theatermonoloog<br />

Een vrouw in Berlijn – Dagboekaantekeningen van april tot juni 1945,<br />

door Cox Habbema, theatermaakster en actrice.<br />

Vertelling<br />

Wanneer is het joodse kerst? Een luchtige vertelling over een lastige<br />

vraag door Wout van Bekkum, hoogleraar Semitische Talen en<br />

Culturen, Rijksuniversiteit Groningen.<br />

Voorleesprogramma<br />

Bij O Waterlooplein… De oude Amsterdamse jodenbuurt door Fajga<br />

Szmulewicz, voordrachtskunstenares.<br />

Rondleidingen<br />

● Diaspora: thuis in ballingschap. Foto’s van Frédéric Brenner<br />

● Religie en Geschiedenis van de joden in Nederland 1600-1890<br />

● Jevgeni Chaldej, fotograaf van het Rode Leger 1941-1946<br />

● O Waterlooplein… De oude Amsterdamse jodenbuurt<br />

● Hoge Feestdagen. Inkeer en ommekeer<br />

● Het eren van het alledaagse. <strong>Joods</strong>e gebruiken in het dagelijks leven<br />

● De schoonheid van heiligheid. Ceremoniële voorwerpen in de Grote<br />

Synagoge<br />

● De eerste generaties joden in Amsterdam 1600-1650<br />

● Joden in de Gouden Eeuw<br />

● Chanoeka, feest van licht!<br />

Wandelingen<br />

● Langs stenen herinneringen<br />

● Diamanthandel<br />

● Meijer, Menasse, Multatuli en meer<br />

● Voormalige jodenbuurt<br />

● Plantage<br />

Exclusieve arrangementen op het water<br />

● Vijf maal werd een exclusieve boottocht met koosjer diner aan boord<br />

georganiseerd langs sporen van de oude Amsterdamse jodenbuurt<br />

i.s.m. Canal Company, Van Niftrik Traiteurs en Jacobs koosjere catering.<br />

● Boottocht naar de Portugees-Israëlietische Begraafplaats in Ouderkerk<br />

aan de Amstel i.s.m. Canal Company, Van Niftrik Traiteurs en Jacobs<br />

koosjere catering.<br />

Evenementen 43

Speurtochten<br />

Portugees-joods Amsterdam voor ouders en kinderen (in het kader<br />

van Plantage aan het Water, een samenwerkingsverband met o.a.<br />

Scheepvaartmuseum, Hortus, Artis, Verzetsmuseum,<br />

Vakbondsmuseum).<br />

Concerten<br />

● Pianorecital door Marcel Worms met werken van Gideon Klein,<br />

Erwin Schulhoff, Victor Ullmann en Rosy Wertheim<br />

● <strong>Joods</strong>e componisten met werken van Henriëtte Bosmans, Jeff<br />

Hamburg, Dick Kattenburg, Darius Milhaud, Maurice Ravel, Leo<br />

Smit en Rosy Wertheim. Uitgevoerd door Irene Maessen (zang),<br />

Eleonore Pameijer (fluit) en Marja Bon (piano)<br />

Speelfi lms<br />

● Der Neunte Tag (Nederlandse première, Duitsland, 2004,<br />

Volker Schlöndorff, 97 min.) in het Filmmuseum, i.s.m. het<br />

Filmmuseum Amsterdam, Genootschap Nederland-Duitsland<br />

en Goethe-Instituut<br />

● Nina’s Tragedies (Israël, <strong>2005</strong>, Savi Gavizon, 110 min.)<br />

Documentaires<br />

● Les derniers Marranes (De laatste marranen, 1991, Frédéric Brenner<br />

en Stan Neumann, 55 min.)<br />

● Madres de Desaparecidos (Moeders van vermisten, 2003,<br />

Frédéric Brenner, 26 min.)<br />

● Tykocin (2003, Jérôme de Missolz en Frédéric Brenner, 19 min.)<br />

● De Europees-joodse Keuken (<strong>2005</strong>, Sofie Rosengart, Straatsburg;<br />

Emanuele Ascarelli Rome; Ilona Török, Boedapest; Shaul Kesslassi,<br />

Amsterdam; <strong>Joods</strong>e Omroep, 40 min. )<br />

● Hommage aan Bram Cardozo (<strong>2005</strong>, Annet Betsalel, <strong>Joods</strong>e<br />

Omroep, 30 min.)<br />

Speciale programma’s<br />

● Dag van de Dialoog. De eerste dag in 2004 leverde inspirerende<br />

ideeën en initiatieven op. Ook in <strong>2005</strong> schoven vertegenwoordigers<br />

van diverse gezindten weer aan bij de dialoogtafel in het jhm, net<br />

als op diverse andere plekken in de stad.<br />

● <strong>Joods</strong>-Marokkaanse middag. Cultureel programma met Marok kaansjoodse<br />

muziek en eten i.s.m. Sami Kaspi, Stichting Maimon.<br />

44 jaarverslag jhm <strong>2005</strong>

Boottocht naar de Portugese begraafplaats in Ouderkerk aan de Amstel.<br />

Foto: Pauline Prior. Uit: Fotozuil <strong>Joods</strong> leven in Amsterdam 1999-2002,<br />

Anita Frank en Pauline Prior<br />

● Bloemlezing Gioconda. De joden van Thessaloniki in de Griekse<br />

literatuur. Inleiding over de geschiedenis van de joden in<br />

Griekenland door Wout van Bekkum, hoogleraar Semitische Talen<br />

en Culturen, Rijksuniversiteit Groningen; voordracht uit Gioconda<br />

door Fajga Szmulewicz, voordrachtskunstenares en Griekse<br />

Ladino-liederen door Gabi Wagschal, begeleid door gitarist Max<br />

Herzog. Programma in samenwerking met Stichting Ta Grammata.<br />

● <strong>Joods</strong>e boekenmarkt met acht antiquariaten i.s.m. De Kan, m.m.v.<br />

Christie’s Amsterdam<br />

● Shookbook, Hebreeuwse boekenmarkt<br />

Cd-presentatie<br />

Mokum – Jerusalem of the West. The Musical Tradition of the<br />

Ashkenazi Congregation of Amsterdam (Pre-War Recordings) werd<br />

gepresenteerd in de Uilenburgersjoel. Met concert van Amsterdams<br />

chazanoet door het Amsterdams Synagogaal Koor, met Joppe<br />

Poolman (piano), en werk van hedendaagse joodse componisten<br />

als Dick Kattenburg, Yuval Shaked, Leo Smit en Rosy Wertheim,<br />

uitgevoerd door Eleonore Pameijer (fluit), Martin Kaaij (gitaar) en<br />

Marcel Worms (piano). De cd werd aangeboden aan Schelto Patijn,<br />

voormalig burgemeester van Amsterdam.<br />

Evenementen 45

Boekpresentatie<br />

Een verhaal van liefde en duisternis. Amos Oz leest voor uit zijn<br />

nieuwe boek (uitgeverij De Bezige Bij).<br />

Cursus<br />

<strong>Joods</strong> Amsterdam. <strong>Museum</strong>rondleiding en buurtwandelingen.<br />

Cursus i.s.m. de Vrije Academie voor Kunsthistorisch Onderwijs<br />

Kinderevenementen<br />

● Afi komannetjes met Cara Boerwinkel, creatief therapeute<br />

● In Mokum staat een huis<br />

● <strong>Museum</strong>spel<br />

● Verhuisfeest kindermuseum. Ballonnenshow, Hebreeuwse liedjes<br />

zingen, met Max de Matze op de foto, matzeballen gooien, en<br />

matzes versieren<br />

<strong>Museum</strong>nacht<br />

Tijdens de zesde museumnacht op zaterdag 5 november stond het<br />

museum in het teken van verstilling en contemplatie. De Nieuwe<br />

Synagoge was het toneel van de Synagogue Soundscapes, een<br />

speciaal voor de museumnacht ontworpen programma met beeld<br />

en geluid, met medewerking van Erik Voermans, Gert-Jan Blom,<br />

Eric Vloeimans en Robert Wiering. Voor de soundscapes werd<br />

geput uit de geluid- en beeldcollectie van het jhm. In de Grote<br />

Synagoge werd het programma <strong>Joods</strong>?! aangeboden.<br />

De museumnacht werd door ongeveer 1.800 belangstellenden,<br />

voornamelijk jongeren, bezocht.<br />

46 jaarverslag jhm <strong>2005</strong>

Evenementen 47<br />

Zelfportret aan ezel van Samuel (Mommie) Schwarz (1876-1942).<br />

Schenking van de Stichting Wiessing van den Eeckhout / mw. M.H. Teng-Diephuis.

Refl ectie: Herman Kossmann<br />

Kossmann & De Jong, exhibition architects<br />

‘Het is heerlijk<br />

‘Elke ochtend kom ik, fi etsend over de Wibautstraat op weg naar ons<br />

kantoor, langs de Nieuwe Synagoge met het mooie torentje. En elke<br />

keer denk ik weer: wat is het toch bijzonder dat wij in dit gebouw iets<br />

om dit oude<br />

mogen doen. Een aantal weken geleden zijn de adembenemende<br />

lichtblauwe gewelven met het koepeltje te voorschijn gekomen, na<br />

het slopen van het tijdelijke kindermuseum en de lichtschermen uit<br />

de tijd van de renovatie in 1987. Het is heerlijk om dit al meer dan 250<br />

gebouw zoveel<br />

jaar oude gebouw zoveel mogelijk in zijn oorspronkelijke staat te<br />

zien terugkeren.<br />

Wij hebben de bijzondere maar lastige opdracht om op de galerijen<br />

van deze synagoge de joodse geschiedenis in Nederland in de 20<br />

mogelijk in zijn<br />

e<br />

eeuw tot leven te laten komen. Een soms bekende, maar meestal<br />

onbekende wereld van verhalen, mensen en collectiestukken uit een<br />

voorbije wereld trekt aan ons voorbij. De arme en overvolle joden-<br />

buurt rond het Waterlooplein, de prachtige foto’s van leden van de<br />

oorspronkelijke<br />

joodse elite gemaakt in het Hirsch-gebouw, een sjabbatpaal, Brutale<br />

Coba, die altijd weer verschrikkelijke oorlog, en de vele dilemma’s die<br />

daarop volgden zoals blijven of weggaan, om er maar een paar te<br />

noemen. Samen met de conservatoren van het museum, fi lmmakers,<br />

staat te zien<br />

researchers, tekstschrijvers en vele anderen proberen we er het beste<br />

van te maken. We zullen zien... ik denk wel dat het lukt.’<br />

terugkeren’<br />

48 jaarverslag jhm <strong>2005</strong>

Website<br />

De volledige museumcollectie en een groot deel van de literatuurcollectie<br />

en audiovisuele middelen zijn toegankelijk<br />

via de site. De databases worden door Google tot op objectniveau<br />

doorzocht. Dit verklaart voor een groot deel de<br />

hoge gebruikersaantallen: 60 à 70% van de websitebezoekers<br />

komt rechtstreeks op de mediatheek- of collectiepagina’s<br />

binnen.<br />

De interesse in de joodse geschiedenis en cultuur is groot. De<br />

website www.jhm.nl wordt veel geraadpleegd: het maandelijks<br />

aantal individuele bezoekers steeg in de loop van het jaar van<br />

60.000 naar 80.000. In totaal waren er 633.614 unieke bezoekers.<br />

Veel bezoekers kwamen via Google, waar op woorden of personen<br />

gezocht werd; deze ‘zoekers’ kwamen terecht bij de onderdelen<br />

‘woordenlijst’, ‘Nederland’, ‘Amsterdam’ en ‘personen’.<br />

Nieuwe onderdelen<br />

● Afgelopen jaar verscheen Abraham Travels, de eerste virtuele<br />

tentoonstelling op de website. Deze tentoonstelling is gebaseerd<br />

op een verzameling brieven, dagboeken, stempelboeken, foto’s<br />

en tekeningen, die verslag doet van de voetreis rond de wereld<br />

die drie jongemannen bijna honderd jaar geleden ondernamen.<br />

De verzameling is tientallen jaren zorgvuldig bewaard en werd<br />

door de kleindochter van Gerard Perfors en Marie Zwarts aan het<br />

jhm geschonken. Eindexamenstudenten van de Hogeschool voor<br />

de Kunsten Utrecht maakten er een virtuele tentoonstelling van.<br />

● Ruim tweehonderd teksten over de geschiedenis van de joden in<br />

de mediene werden in het Engels vertaald en op de site geplaatst.<br />

● De 3D-reconstructie van het synagogencomplex zoals al gebruikt<br />

werd in het museum, werd in een aangepaste versie toegevoegd<br />

aan de website. De virtuele rondgang is een reconstructie van elk<br />

van de vier synagogen in verschillende periodes.<br />

50 jaarverslag jhm <strong>2005</strong>

Wetenschap 51<br />

Virtuele tentoonstelling Abraham Travels op www.jhm.nl

Wetenschap<br />

De medewerkers van de afdeling Wetenschap waren nauw<br />

betrokken bij de voorbereiding van de nieuwe tijdelijke en<br />

permanente tentoonstellingen in de te verbouwen Nieuwe<br />

Synagoge. Daarnaast publiceerden zij en hielden incidenteel<br />

voordrachten op hun vakgebied.<br />

Mirjam Alexander<br />

Lezing: ‘Identificatie van kunstwerken bij inventarisatieprojecten’,<br />

voor de werkgroep tentoonstellingsprojecten, <strong>Museum</strong>studies,<br />

Universiteit van Amsterdam, 8 november <strong>2005</strong>.<br />

Julie Marthe Cohen<br />

Lezing: ‘Changing values of Jewish ritual textiles’, gehouden op<br />

het internationale symposium The Preservation of Religious<br />

Textiles, georganiseerd door de Nederlandse Textiel Commissie<br />

op 10 september <strong>2005</strong> in Den Haag<br />

Publicaties:<br />

● ‘Jewish Ceremonial Objects in Transcultural Context’, Studia<br />

Rosenthaliana, vol. 37 (2004), in samenwerking met Shlomo<br />

Berger en Irene E. Zwiep (eds)<br />

● ‘The Inventory of Ceremonial Objects of the Portuguese Jewish<br />

Community of Amsterdam of 1640’, in Studia Rosenthaliana 37,<br />

p. 225-307<br />

Irene Faber en Jelka Kröger<br />

Publicatie: ‘Van harte geschonken: joods Nederlands zilver in de<br />

collectie van het <strong>Joods</strong> <strong>Historisch</strong> <strong>Museum</strong>’, De Stavelij, jaarboek<br />

<strong>2005</strong>, p. 123-139<br />

Irene Faber<br />

Lezing: ‘<strong>Joods</strong> religieus zilver in Nederland’, op het zesde nationale<br />

Zilverstad Symposium, georganiseerd door de Stichting Nationale<br />

Zilverdag, 30 november <strong>2005</strong> in Schoonhoven<br />

Jelka Kröger<br />

Lezing: ‘Hebreeuwse opschriften op ceremoniële objecten’, lezing en<br />

rondleiding voor de Vereniging Hebreeuws, Academie van Bouwkunst<br />

en <strong>Joods</strong> <strong>Historisch</strong> <strong>Museum</strong>, 15 december <strong>2005</strong> in Amsterdam<br />

52 jaarverslag jhm <strong>2005</strong>

Edward van Voolen<br />

Publicaties:<br />

● ‘Charlotte Salomon Vie? ou Théâtre?’, in samenwerking met<br />

Judith Belinfante e.a., Prestel, München – Berlin – London - New<br />

York, Musée d’art et d’histoire du Judaïsme, Paris, <strong>2005</strong><br />

● ‘Ashkenazi Jews in Amsterdam’, in: Mokum Jerusalem of the West.<br />

The Musical Tradition of the Ashkenazi Community of Amsterdam,<br />

tekstboekje dubbel-cd Beth Hatefutsoth Records – Jewish<br />

Musical Heritage, <strong>2005</strong>, p. 5-12<br />

● <strong>Joods</strong> leven, Heerenveen <strong>2005</strong><br />

● ‘Van dialoog naar trialoog: naar een nieuwe agenda’, in:<br />

Verkenningen naar de toekomst, Stichting Nes Ammim<br />

Nederland, april <strong>2005</strong>, p. 25-27<br />

Voordrachten:<br />

● ‘Bauen jüdische Identität in der Zeitgenössischen Architektur’,<br />

openingslezing Jüdisches <strong>Museum</strong> Berlijn, 3 maart <strong>2005</strong> en<br />

Stadtmuseum München, 3 november <strong>2005</strong><br />

● ‘Charlotte Salomon Leben? Oder Theater?’, openingslezing<br />

Kunstsammlungen, 10 maart <strong>2005</strong> in Chemnitz, en Sprengel<br />

<strong>Museum</strong>, 11 oktober <strong>2005</strong> in Hannover<br />

● ‘<strong>Joods</strong>e moderniteit in de kunst’, Katholieke Theologische<br />

Universiteit, 6 juni <strong>2005</strong> in Utrecht<br />

● ‘Joden en de Kruistochten’, openingslezing tentoonstelling<br />

Catharijneconvent, 2 september <strong>2005</strong> in Utrecht<br />

● ‘Common Exhibitions‘, forum met Hanno Loewy en Felicitas<br />

Heimmann-Jelinek, Association of European Jewish <strong>Museum</strong>s,<br />

14 november <strong>2005</strong> in Brussel<br />

Wetenschappelijke commissies en<br />

samenwerkingsverbanden<br />

KNAW<br />

Stichting Bijzondere Leerstoel <strong>Joods</strong>e Studiën<br />

Voorzitter: prof.dr. C.L. Davidson<br />

Secretaris: drs. J.J. Cahen<br />

Organisatie: drs. S. Burbigde, drs. M. Witvoet<br />

Op 1 december <strong>2005</strong> organiseerde de stichting een goed bezocht<br />

symposium met de titel ‘History of the Jews and anti-Semitism in<br />

Wetenschap 53

the former Dutch Indies and in Indonesia, within the context of<br />

Southeast Asia’. Dit was in samenwerking met het Nederlands<br />

Instituut voor Oorlogsdocumentatie (niod) en het Regionaal netwerk<br />

Zuidoost-Azië (sea-vu) van de Faculteit Sociale<br />

Wetenschappen (fsw, vu) en de Vakgroep Cultuur, Organisatie &<br />

Management (com) van de Vrije Universiteit. Het symposium behandelde<br />

in twee sessies de geschiedenis van de joden en het<br />

antisemitisme in voormalig Nederlands-Indië en Indonesië. De<br />

navolgende sprekers gaven lezingen:<br />

● prof. dr. Jonathan Goldstein (University of West-Georgia): ‘The<br />

Harbin Paradigm and the Jews of Southeast Asia in historical<br />

perspective’<br />

● dr. Esther Captain (Stichting Het Indisch Huis, Den Haag/<br />

Universiteit Utrecht): ‘Changing identities of (former) Jewish<br />

internees in the occupied Dutch Indies and the post-colonial<br />

Netherlands’<br />

● dr. Clara Brakel-Papenhuyzen (University of Leiden): ‘Peutjoet,<br />

the Dutch cemetery of Banda Aceh as lieu de mémoire: a view on<br />

the historiography of the Jews in the Dutch Indies and Indonesia<br />

based on the research of Lode F. Brakel’<br />

● Arjan Onderdenwijngaard (tap Multimedia, Tilburg): ‘Visible<br />

Invisibles. 350 years of Jewish presence in literature (fiction) on<br />

the Dutch Indies and Indonesia’<br />

● Shoshanna Lehrer (Tempo Dulu, Israel): ‘Tempo Dulu in Israel. A<br />

story of the piled identities of Jewish Indonesians (of Dutch, Iraqi,<br />

Austrian and German origin) in the Jewish State’<br />

● Key note lecture: prof. dr. Anthony Reid (National University of<br />

Singapore): ‘Paranoia; foreign ideas and conspiracy theory. Does<br />

Anti-Semitism help us understand Southeast Asia and the<br />

Chinese?’<br />

● drs. Theo Kamsma (Vrije Universiteit, Amsterdam): ‘Anti-<br />

Semitism without Jews, Jewish absence versus presence in the<br />

Straits’<br />

● drs. Didi Kwartanada (National University of Singapore): ‘Bahaja<br />

Jahoedi: Anti-Semitism in Java during the Japanese Occupation<br />

(1942-1945). A preliminary look at its origin, its actors and their<br />

works’<br />

54 jaarverslag jhm <strong>2005</strong>

knaw Commissie voor de Geschiedenis en de Cultuur van<br />

de Joden in Nederland<br />

Voorzitter: prof. dr. S. Leydesdorff<br />

Secretaris: drs. J.J. Cahen<br />

Organisatie: drs. S. Burbidge, drs. M. Witvoet<br />

De Commissie voor de Geschiedenis en de Cultuur van de Joden in<br />

Nederland van de Koninklijke Nederlandse Akademie der<br />

Wetenschappen wijdde op 20 september <strong>2005</strong> een studiemiddag<br />

aan enkele bekende joodse componisten en musici. De studiemiddag<br />

vond plaats in de Nieuwe Synagoge van het <strong>Joods</strong> <strong>Historisch</strong><br />

<strong>Museum</strong>, onder voorzitterschap van Dr. Sabine Lichtenstein, universitair<br />

docent aan het Instituut voor Muziekwetenschap van de<br />

Universiteit van Amsterdam en drs. Joël Cahen.<br />

Het programma omvatte de volgende lezingen:<br />

● ‘Lex van Delden – de wil om te leven’: aan de hand van muziekfragmenten<br />

besprak de zoon van de componist Lex van Delden<br />

joodse elementen in het werk van zijn vader.<br />

● ‘Burton Greene: een eigenzinnig joods musicus’: drs. Anton<br />

Molenaar besprak het leven en werk van de pianist, componist en<br />

arrangeur Burton Greene<br />

● ‘Israël J. Olman (1883-1968) – A perspective on his life and his<br />

music’ door Barry Mehler<br />

● ‘<strong>Joods</strong>e muziek in een 20e-eeuws perspectief’ door Leo Samama<br />

● ‘De Gneser Chazzen’: prof. dr. Hans Bloemendal gaf een beknopt<br />

overzicht van de carrière van Isaac Heijmann in Amsterdam en<br />

zijn betekenis voor het Amsterdams Chazzanoet<br />

● ‘Max Bruchs Kol Nidrei: kind uit een gemengd huwelijk’: dr.<br />

Sabine Lichtenstein besprak de overgang van orthodoxe naar<br />

liberale synagoge-muziek in Duitsland in de 19e eeuw aan de<br />

hand van Max Bruchs Kol Nidrei.<br />

Het Menasseh ben Israel Instituut (MbII)<br />

Voorzitter: prof.dr. I.E. Zwiep<br />

Secretaris: drs. J.J. Cahen<br />

Penningmeester: dr. E.G.L. Schrijver<br />

Uitvoerend secretaris: drs. M. Witvoet<br />

Het MbII is een van de wetenschappelijke verbindingen tussen het<br />

jhm en de academische wereld. Het museum participeert met de<br />

Wetenschap 55

Universiteit van Amsterdam in het Menasseh ben Israel Instituut<br />

(MbII) voor joodse sociaal-wetenschappelijke en cultuurhistorische<br />

studies. Het MbII is gevestigd in het museum. Namens het jhm<br />

hebben drs. Joël Cahen en drs. R. C. Musaph-Andriesse zitting in<br />

het bestuur. Per 1 januari <strong>2005</strong> werd prof. dr. Shlomo Berger vanwege<br />

het MbII benoemd tot hoogleraar Jiddische taal en cultuur,<br />

in het bijzonder in Nederland. Op 2 november <strong>2005</strong> hield Berger<br />

zijn oratie, gevolgd door de eerste collegereeks ‘Bijbel in/en<br />

Jiddisch’. Als afsluiting vond in december een colloquium plaats<br />

onder dezelfde titel.<br />

Een aantal projecten werd voortgezet, waaronder ‘Joden in<br />

Nederland in de Twintigste Eeuw, een Biografisch Woordenboek’<br />

en de catalogisering van hebraica titels na 1800. In mei werd voor<br />

de derde maal de Leeser Rosenthal/Juda Palache-lezing gehouden.<br />

Ditmaal sprak prof.dr. Shimon Iakerson over de verzameling<br />

Hebreeuwse en Samaritaanse manuscripten van Abraham<br />

Firkovich de Karaïet in Sint Petersburg.<br />

Portugees-Israëlitische Gemeente<br />

Het <strong>Joods</strong> <strong>Historisch</strong> <strong>Museum</strong> verleende hulp en steun bij:<br />

● de inrichting van een kleine permanente expositie over de geschiedenis<br />

van de Portugees-Israëlietische Gemeente Amsterdam<br />

en haar erfgoed<br />

● het samenstellen van een bestandscatalogus van de ceremoniële<br />

objecten van de Portugees-Israëlietische Gemeente<br />

● de inventarisatie van het ceremonieel erfgoed van de Gemeente<br />

● de organisatie van de museumnacht<br />

De vereniging Hulpe Israëls en de Liberaal <strong>Joods</strong>e<br />

Gemeente Bet Jehoeda<br />

In opdracht van de twee bovenstaande gemeenten werden inventarisatieprojecten<br />

verricht:<br />

● een inventarisatie van de ceremoniële objecten in de synagoge<br />

aan de Gerard Doustraat te Amsterdam.<br />

● een inventarisatie van de ceremoniële objecten in de Synagoge<br />

aan de Prinsessegracht te Den Haag.<br />

Deze projecten vormden de opmaat naar een groot inventarisatieproject<br />

van het joods ceremonieel erfgoed in Nederland dat in<br />

2006 van start gaat.<br />

56 jaarverslag jhm <strong>2005</strong>

De zon tovert nog een paar ramen op de muren<br />

van de Obbene Sjoel. Foto: Jan Theun van Rees<br />

Louis Fabricius du Bourg, La fête de Purim, grafi ek.<br />

Collectie <strong>Joods</strong> <strong>Historisch</strong> <strong>Museum</strong><br />

Wetenschap 57

Refl ectie: Monique Rietbroek<br />

Rietbroek Oudijn Ontwerpers, ruimtelijk ontwerpers<br />

‘De Obbene<br />

Tweede Synagoge, in de volksmond de Obbene Sjoel genaamd van-<br />

Sjoel<br />

In 1928 werd de Tweede Synagoge gesloten en werd ze in gebruik ge-<br />

bezoeken zal<br />

In 2006 zal de Obbene Sjoel omgetoverd worden tot het woonhuis<br />

herinnerin-<br />

voorzien worden van vloeren, trappen, kamers, meubelen, objecten<br />

gen aan oude<br />

Want De Obbene heeft zelf ook een verhaal te vertellen: over het tur-<br />

tijden doen<br />

van het Kindermuseum<br />

‘Na de bouw van de Grote Synagoge in 1671, volgde in 1686 de<br />

wege haar ligging boven de joodse vleeshal. Het was een ‘eenvoudi-<br />

ge doch deftige Synagoge die vele jaren haar bezoekers uit de beste<br />

kringen der gemeente rekruteerde’.<br />

nomen als leerhuis. Sinds 1987, toen het <strong>Joods</strong> <strong>Historisch</strong> <strong>Museum</strong> in<br />

het Hoogduitse synagogencomplex gevestigd werd, bevonden zich<br />

hier het museumcafé, de boekwinkel en personeelsruimten.<br />

van de joodse familie Hollander. Onder leiding van Max de Matze,<br />

zullen kinderen – maar ook volwassenen – meer te weten komen<br />

over ‘wie en wat joods zijn’ nou eigenlijk inhoudt. ‘De Obbene’ zal<br />

en fi lmpjes. Noodzakelijke ingrepen om een permanent kindermuse-<br />

um mogelijk te maken, waarbij de ruimtelijke kwaliteiten van de<br />

Obbene Sjoel echter zoveel mogelijk zullen worden gerespecteerd.<br />

bulente leven dat zich op deze plek heeft afgespeeld. Haar bezoeken<br />

zal herinneringen aan oude tijden doen herleven en tegelijk een<br />

nieuwe fase vormen in haar lange geschiedenis.’<br />

herleven’<br />

58 jaarverslag jhm <strong>2005</strong>

Personeelszaken<br />

Personeelsopbouw:<br />

31-12-<strong>2005</strong> mannen vrouwen totaal<br />

aantal personen 25 31 56<br />

aantal fte<br />

formatie 19,4 16,7 36,1<br />

tijdelijk 0,9 7,2 8,1<br />

type dienstverband<br />

vast 20 19 39<br />

tijdelijk 5 12 17<br />

type aanstelling<br />

fulltime 6 5 11<br />

parttime 19 26 45<br />

instroom: 15<br />

uitstroom: 11<br />

De relatief hoge in- en uitstroom wordt veroorzaakt door het personeel<br />

dat tijdelijk voor het <strong>Museum</strong>café moest worden aangenomen,<br />

nadat de pachter per 1 maart haar overeenkomst had opgezegd<br />

en het museum het café tot de tijdelijke sluiting per oktober<br />

zelf ging exploiteren.<br />

Ondernemingsraad (or):<br />

Jelka Kröger voorzitter<br />

Majenka de Hey secretaris<br />

Otto Visser lid<br />

De or en de directie zijn in <strong>2005</strong> zes maal bij elkaar geweest en er<br />

is zes maal een personeelsvergadering met het zo goed als voltallige<br />

personeel gehouden.<br />

In het najaar zijn or-verkiezingen uitgeschreven vanwege het<br />

verstrijken van de zittingstermijn. De zittende OR heeft zich her-<br />

60 jaarverslag jhm <strong>2005</strong>

kiesbaar gesteld. Aangezien er geen andere kandidaten waren,<br />

heeft de or zonder verkiezingen een nieuw mandaat voor twee<br />

jaar gekregen.<br />

Opleiding en scholing<br />

Het voltallige personeel heeft een zogenoemde ‘awareness’-cursus<br />

genoten om alert te leren reageren op ongewone of verdachte<br />

zaken in het museum.<br />

Ziekteverzuim<br />

Het kort en middellang ziekteverzuim is 1,08% en blijft daarmee<br />

laag. Het langdurend verzuim omvat naast de langdurig zieken ook<br />

drie zwangerschapsverloven.<br />

2002 2003 2004 <strong>2005</strong><br />

Totaal<br />

verzuim 7.13 6.49 5.59 7.09<br />

Exclusief<br />

langdurend verzuim 1.41 1.94 1.04 1.08<br />

Personeelszaken 61

Bezoekersaantallen <strong>2005</strong><br />

Bezoekersaantallen<br />

per maand:<br />

Januari<br />

Februari<br />

Maart<br />

April<br />

Mei<br />

Juni<br />

Juli<br />

Augustus<br />

September<br />

Oktober<br />

November<br />

December<br />

Totaal<br />

6.556<br />

6.673<br />

8.144<br />

8.838<br />

10.917<br />

7.889<br />

9.398<br />

10.575<br />

6.240<br />

6.066<br />

5.200<br />

3.911<br />

90.407<br />

62 jaarverslag jhm <strong>2005</strong><br />

Bezoekersaantallen naar soorten<br />

toegangskaarten:<br />

Volwassenen normaal tarief<br />

13 t/m 17 jaar gereduceerd tarief<br />

6 t/m 12 jaar gereduceerd tarief<br />

Kinderen onder 6 jaar gratis<br />

65+<br />

<strong>Museum</strong>kaart algemeen<br />

<strong>Museum</strong>kaart ns<br />

Groepstarief volwassenen<br />

Groepstarief onderwijs<br />

Vrienden <strong>Joods</strong> <strong>Historisch</strong> <strong>Museum</strong><br />

International Youth Card<br />

Amsterdam Pass<br />

<strong>Museum</strong>nacht<br />

<strong>Museum</strong>boot/Stadspas<br />

Cultureel Jongeren Paspoort<br />

Vereniging Rembrandt<br />

Countdown Card<br />

Vrijkaarten<br />

Bezoek t.g.v. opening<br />

Canal Bus Ticket<br />

Totaal 90.407<br />

24.404<br />

1.624<br />

2.069<br />

614<br />

4.406<br />

14.681<br />

6.240<br />

3.736<br />

10.819<br />

2.181<br />

2.096<br />

5.695<br />

1.800<br />

889<br />

145<br />

337<br />

116<br />

303<br />

600<br />

1.328<br />

90.407

Bezoekersaantallen educatieve programma’s<br />

Rondleidingen<br />

<strong>Joods</strong> <strong>Historisch</strong> <strong>Museum</strong><br />

Rondleidingen<br />

Portugees-Israëlitische Synagoge<br />

Wandelingen door<br />

voormalig joods Amsterdam<br />

Kindermuseum<br />

Combinatie Kindermuseum<br />

en Hollandsche Schouwburg<br />

Rondleidingen op<br />

tijdelijke tentoonstellingen<br />

Educatief programma ‘<strong>Joods</strong> ?!<br />

Educatief programma<br />

‘Raadselachtige voorwerpen’<br />

Lesgeven over<br />

‘joods’ voor Pabo- studenten<br />

<strong>Museum</strong>spel<br />

Themawandeling<br />

‘Langs stenen herinneringen’<br />

Themawandeling ‘Religie’<br />

Workshop Identiteit & Imago<br />

Totaal<br />

groepen<br />

234<br />

178<br />

100<br />

87<br />

56<br />

15<br />

25<br />

3<br />

3<br />

1<br />

2<br />

1<br />

7<br />

712<br />

personen<br />

7.617<br />

7.220<br />

3.663<br />

2.846<br />

1.658<br />

285<br />

1270<br />

65<br />

158<br />

15<br />

24<br />

30<br />

251<br />

25.102<br />

Bezoekersaantallen <strong>2005</strong> 63

Refl ectie: Maarten Asscher,<br />

Directeur Atheneum Boekhandel, auteur en bestuurslid Stichting<br />

‘Mijn dier-<br />

ding kiezen moeilijk. Zeker voor iemand als ik, die veel van ‘dingen’<br />

baarste<br />

een specifi ek ding uit de collectie, maar aan twee boeken.<br />

herinnering<br />

Uitgeverij De Bezige Bij, was de aanleiding voor een bezoek van Amos<br />

is verbonden<br />

in zijn eenvoud en zijn directheid wel een zeer persoonlijke reactie op:<br />

aan twee<br />

verhaal van een joods leven in de twintigste eeuw. Het een geschreven<br />

boeken’<br />

Vrienden van het jhm<br />

‘Uit het vele dat het <strong>Joods</strong> <strong>Historisch</strong> <strong>Museum</strong> te bieden heeft, is één<br />

houdt. Onder de titel Dingenliefde schreef ik enkele jaren geleden een<br />

boek over voorwerpen die een bijzonder verhaal te vertellen hebben.<br />

Toch is mijn dierbaarste herinnering aan het jhm niet verbonden aan<br />

Het eerste boek is Sipoer al ahava wechosjech, de grote autobiografi sche<br />

roman van Amos Oz. De verschijning van de Nederlandse editie Een ver-<br />

haal van liefde en duisternis, (prachtig vertaald door Hilde Pach) bij<br />

Oz aan ons museum op 19 september. Voor een talrijk publiek sprak hij<br />

over zijn werk, over Israël, over de diaspora.<br />

Het tweede boek is niet van een professionele schrijver, maar het roept<br />

de autobiografi e Turbulent Times van Harry Fields, dat dankzij de boek-<br />

winkel van het jhm onder mijn aandacht kwam.<br />

Beide boeken vertellen, elk op zijn eigen manier, het onwaarschijnlijke<br />

door de gedoodverfde Israëlische kandidaat voor de Nobelprijs, het an-<br />

der door een Duitse jood die in zijn jeugd vergeefs bescherming zocht in<br />

Nederland en na de oorlog als self-made Amerikaan zijn plek veroverde.<br />

Tussen deze twee boeken in ligt voor mij het <strong>Joods</strong> <strong>Historisch</strong> <strong>Museum</strong>:<br />

aan de ene kant de Cultuur (met een grote C) die wordt gemaakt en aan<br />

de andere kant de individuele geschiedenis die wordt geleefd.’<br />

64 jaarverslag jhm <strong>2005</strong>

66 jaarverslag jhm <strong>2005</strong><br />

Acquarel van Ed Lessing uit 2004 van zijn joodse padvindersgroep (1937) in Den Haag.<br />

Schenking van Ed Lessing<br />

Acquarel van het Scheveningse strand met pier door Isaac Israels.<br />

Legaat mevrouw K. Polak Daniëls-Smith

Medewerkers<br />

Management<br />

drs. Joël Cahen algemeen directeur<br />

mr. Gerrit Key zakelijk leider<br />

drs. Hetty Berg mma museaal leider<br />

Petra Katzenstein hoofd kindermuseum en<br />

Hollandsche Schouwburg<br />

drs. Ralph Levie pt directieassistent<br />

Museale zaken<br />

Communicatie<br />

drs. Daniël Bouw hoofd communicatie<br />

drs. Barbara Reuten medewerker communicatie<br />

drs. Henriëtte Sternefeld-de Beer pt medewerker communicatie<br />

en Hollandsche Schouwburg<br />

tot 1-11<br />

Ilja van Nes pt coördinator evenementen<br />

drs. Titia Zoeter pt redacteur<br />

Mario Verhoeven pt redacteur<br />

vanaf 1-12<br />

vervanging zwangerschapsverlof<br />

Wetenschap<br />

drs. Edward van Voolen pt conservator judaica<br />

drs. Julie-Marthe Cohen conservator<br />

Collectiebeheer<br />

drs. Irene Faber pt hoofd collectiebeheer<br />

Erik Koopman pt medewerker collectiebeheer<br />

Peter Lange pt medewerker collectiebeheer<br />

Petra van Mourik pt medewerker collectiebeheer<br />

tot 1-2 en vanaf 1-9<br />

Netty Wenderich pt medewerker collectiebeheer<br />

drs. Jelka Kröger-Verhorst pt wetenschappelijk<br />

medewerker collectie<br />

Medewerkers 67

Mediatheek<br />

Lonnie Stegink pt hoofd mediatheek<br />

Helma Beeuwkes pt medewerker mediatheek<br />

drs. Peter Buijs pt medewerker mediatheek<br />

Anton Kras pt medewerker mediatheek<br />

drs. Jelka Kröger-Verhorst pt medewerker mediatheek<br />

Educatie en Publiekscontacten<br />

drs. Annemiek Gringold-Martinot pt medewerker educatie en<br />

Hollandsche Schouwburg<br />

Batya Wolff pt medewerker educatie en<br />

Hollandsche Schouwburg<br />

Anita Liemburg pt educatief medewerker<br />

tot 1-6<br />

Kaat Burbidge pt coördinator publiekscontacten<br />

drs. Robyn van Rooijen pt medewerker publiekscontacten<br />

en Hollandsche Schouwburg<br />

drs. Annelie Spaans pt medewerker publiekscontacten<br />

vanaf 8-6<br />

vervanging zwangerschapsverlof<br />

Harald Barre vrijwilliger publiekscontacten<br />

tot 1-9<br />

Franz Ecker vrijwilliger publiekscontacten<br />

vanaf 19-9<br />

Gittan von Raesfeld Meijer pt educatief medewerker<br />

Kindermuseum<br />

vanaf 7-3<br />

drs. Samantha Burbidge pt educatief medewerker<br />

Kindermuseum en<br />

Hollandsche Schouwburg<br />

Alexandra Roessingh pt educatief medewerker<br />

Kindermuseum<br />

tot 1-3<br />

Tentoonstellingen en presentatie<br />

drs. Bernadette van Woerkom pt hoofd tentoonstellingen<br />

en presentatie<br />

drs. Ischa Mulder pt medewerker tentoonstellingen<br />

en presentatie<br />

68 jaarverslag jhm <strong>2005</strong>

Bedrijfsvoering<br />

Automatisering<br />

drs. Aartjan Nooter pt systeem- en<br />

netwerkbeheerder<br />

Alex Bouwman pt medewerker automatisering<br />

P&O/Financiële administratie/Stichting Vrienden<br />

mr. Jacqueline Hartgers pt beleidsmedewerker P&O<br />

en juridische zaken<br />

Majenka de Hey assistent zakelijk beheer /<br />

Stichting Vrienden<br />

Angela Blokland pt medewerker ledenadministratie<br />

Stichting Vrienden<br />

vervanging zwangerschapsverlof<br />

vanaf 16-7<br />

Ria Smit-Libert pt financieel administrateur<br />

Elma van Loenen-Eekhof pt administratief medewerker<br />

Secretariaat<br />

Guido Verboeket coördinator secretariaat<br />

drs. Machteld Kroonder pt medewerker secretariaat<br />

Robert de Bruyn medewerker postkamer<br />

secretariaat<br />

Technische Dienst<br />

Ted de Leeuw pt hoofd technische dienst td<br />

Herman Bessels pt medewerker td<br />

Alex de Leeuw pt medewerker td<br />

Ruud Visser pt medewerker td<br />

Bewaking<br />

Sjoerd de Vries hoofd bewaking<br />

René de Waardt pt assistent hoofdbewaker<br />

Carl Cabenda pt bewaker/suppoost<br />

Monique Haan pt bewaker/suppoost<br />

Jan Henzen pt bewaker/suppoost<br />

Rob Kloek pt bewaker/suppoost<br />

Guus Bergman pt suppoost<br />

David Warnink pt suppoost<br />

Medewerkers 69

<strong>Museum</strong>café<br />

Otto Visser pt beheerder<br />

vanaf 1-3<br />

Michiel de Groot pt medewerker<br />

van 12-3 tot 24-10<br />

Méuget Lavertu pt medewerker<br />

van 17-3 tot 24-10<br />

Jeroen van Loenen pt medewerker<br />

van 23-3 tot 24-10<br />

Marion van Loenen pt medewerker<br />

van 17-3 tot 24-10<br />

Jurgen Smit pt medewerker<br />

van 12-3 tot 24-10<br />

Pradeep Wawelage pt medewerker<br />

van 1-3 tot 24-10<br />

Chantal Wawelage-Roosloot pt medewerker<br />

vanaf 1-3<br />

Projectmedewerkers<br />

drs. Anat Harel pt project beschrijving<br />

<strong>Joods</strong>e Pers<br />

Marga Pepping pt project beschrijving<br />

<strong>Joods</strong>e Pers<br />

vanaf 12-4<br />

drs. Mirjam Alexander-Knotter pt herinrichting en<br />

De joodse Rembrandt<br />

Petra Drenth pt herinrichting<br />

drs. Paul van Trigt pt historisch deelonderzoek<br />

van 14-3 tot 30-4<br />

dr. Léontine Meijer pt projectmedewerker vernieuwing<br />

Kindermuseum<br />

vanaf 1-12<br />

Nely van Brederode pt vrijwilliger personeelszaken<br />

Stagiaires<br />

Eke Blanksma afdeling communicatie<br />

vanaf 7-11<br />

70 jaarverslag jhm <strong>2005</strong>

Rondleiders en vrijwilligers<br />

Rondleiders<br />

drs. Debby Abram-Uijenkruijer<br />

Linda Andriesse<br />

Bernie Aschkenasy–Joosten<br />

Merel Baracs<br />

Alvit Ben Menachem<br />

drs. Victor Brilleman<br />

Mia Corbey-van Praag<br />

Dan Einhorn<br />

Tali Gross<br />

drs. Shoshanna Haas– van Amerongen<br />

Smadar Katzin tot 1-6<br />

drs. Ruth Koster tot 1-4<br />

Martin Leeda<br />

Marcella Levie<br />

Anita Liemburg<br />

Shura Lipovsky<br />

Jeanette Loeb<br />

drs. Daniël Metz tot 1-4<br />

drs. Marike Pluis<br />

drs. Simone Rubens-Neumann<br />

mr. Gideon van der Sluis tot 1-5<br />

Fajga Szmulewicz<br />

Judith Whitlau<br />

drs. Shifra Wurms<br />

Vrijwilligers<br />

Channaleen Alant tot 1-10<br />

Inge Apt tot 1-10<br />

Willy Arnold tot 1-10<br />

Anneke Blijboom tot 1-10<br />

Ina Brandel tot 1-10<br />

Hermien Coehoorn tot 1-9<br />

Channa Elburg tot 1-10<br />

Rose Marie Frijda tot 1-10<br />

Jehudith Gartenberg tot 1-10<br />

Elly Pop tot 1-10<br />

Dror Shoshan tot 1-10<br />

Louise de Wolff tot 1-10<br />

Rondleiders en vrijwilligers 71

Besturen<br />

Dagelijks bestuur<br />

J. Krant, voorzitter<br />

D.H. Kat, penningmeester<br />

mr. S.G.M. Asser-Ribbert<br />

prof. dr. H.S.A. Heijmans<br />

drs. J. Polak<br />

drs. Ph. van Tijn<br />

drs. R.M. Weisz<br />

Algemeen bestuur<br />

drs. H.M. van Emden<br />

ing. D.Ph. Cohen Paraira<br />

S. Lilian-Stodel<br />

Bestuur Stichting Vrienden van het <strong>Joods</strong> <strong>Historisch</strong><br />

<strong>Museum</strong><br />

drs. R.M. Weisz, voorzitter<br />

drs. J. Polak, penningmeester<br />

A. van Schendel, secretaris<br />

mr. R.F. van den Bergh<br />

drs. R.C. Musaph-Andriesse<br />

L. Nijkerk-Bogen<br />

mr. M.A. Asscher<br />

mr. D. Beesemer<br />

Board of the Foundation for the Jewish Historical <strong>Museum</strong><br />

in Amsterdam, Inc. (v.s.)<br />

Leo S. Ullman, president and treasurer<br />

Harvey M. Krueger<br />

Louis van Leeuwen<br />

72 jaarverslag jhm <strong>2005</strong>

Besturen 73<br />

Het Waterlooplein, een van de twaalf foto’s van Philip Mechanicus (1935-<strong>2005</strong>) van onder andere<br />

de oude jodenbuurt uit de periode 1955-1962. Aankoop met steun van de BankGiro Loterij

Refl ectie: Nick Coffi ll<br />

museumadviseur, werkzaam als ontwerper voor culturele instellingen<br />

Refl ections<br />

May. I was walking the streets of Binnen Amstel. Ahead of me, like some gag-<br />

on the Urban<br />

discoveries, a new city, new feelings under foot, an open window, refl ections<br />

Campus<br />

in Zuidoost-Azië<br />

‘You Dutch folk take cobble stones for granted. And the cold spring days of<br />

gling parental hens, were Joel and Michelle. Michelle was amused by the cas-<br />

cading anecdotes from Joel’s exuberant memory. (Why wasn’t he the city gui-<br />

de?) They were focused, as elders should be. I am the child, my own world of<br />

from a passing tram. And then a stumble. Just a little one. A pebble dislodged<br />

by a cold toe. Forget it. A rumbling tram. No. This stone is different. It has a<br />

glint. Reach down. Put it in your pocket. Save it for a rainy day.<br />

Spring sunshine warms the streets and they unfold their secrets like the pe-<br />

tals of a fl ower. How many immigrants and merchants have walked this<br />

path? Leather on the polished cobbles. A merchant ship returns from the East<br />

Indies. Hectic trading at the Stock Exchange. Beer and wine to celebrate.<br />

And coffee. Smell it. Cup the warmth to cradled hands.<br />

Late afternoon. A sharp breeze. The sun is weak. Hunch into my coat to<br />

protect my skinny frame. (Thanks Joel for lending me your winter fur).<br />

Hands deep in pockets, fi ngers fumbling. The stone. That little pebble.<br />

Rub it like a talisman.<br />

Laughter in the café. Michelle’s chain bracelet. Her fi ne cashmere jumper.<br />

Silver on black. New friends. A silly joke. What’s on the menu? Mobile phone<br />

rings. Into the jacket. That silly stone. Unpolished. A link to memories.<br />

Candles in the Synagogue. Stone by stone. Keeps us warm.’<br />

74 jaarverslag jhm <strong>2005</strong>

Summary<br />

A spirit of open discussion and fl exibility, rooted in Judaic tradition,<br />

ensures the continuity of the Jewish people. In its temporary<br />

and semi-permanent exhibitions, the Jewish Historical<br />

<strong>Museum</strong> displays the many forms that this spirit of renewal<br />

has taken across time and space and up to the present day.<br />

The museum hopes that its large-scale programme of reno–<br />

vation, which began in 2004, will continue this tradition and<br />

enable the museum to fl ourish in the decades ahead.<br />

In <strong>2005</strong>, between the reopening of the Great Synagogue in November<br />

2004 and the planned reopening of the New Synagogue and the<br />

Obbene Shul in autumn 2006, the new exhibitions Religion and<br />

History of the Jews in the Netherlands 1600-1890 attracted great<br />

interest. In October, extensive building work made it necessary to<br />

close part of the museum to the public. Consequently, for the last<br />

three months of the year, only the exhibitions in the Great Synagogue<br />

were open for public viewing.<br />

The museum also presented two temporary exhibitions in the period<br />

covered by the report: Yevgeny Khaldei, Red Army photographer 1941-<br />

1946 and Oh, Waterlooplein…The old Jewish quarter of Amsterdam.<br />

Interest in both exhibitions exceeded expectations. The children’s<br />

exhibition Where Mokum is Home was also a great success.<br />

The museum had 90,407 visitors in total, 13,500 (17.5%) more than<br />

in 2004. The redesigned website was unexpectedly popular, with<br />

some 633.614 unique visitors. The first electronic newsletter was<br />

published in June <strong>2005</strong>, and since then monthly issues have been<br />

sent to a rapidly growing group of interested readers and friends.<br />

There is also great potential outside the walls of the historic complex.<br />

In <strong>2005</strong>, the museum began working with outside experts to<br />

develop a vision of its role in the east of Amsterdam’s city centre.<br />

Cooperative ties with the many potential partners in the vicinity –<br />

including the Portuguese Synagogue, the Hermitage Amsterdam,<br />

the Rembrandt House <strong>Museum</strong> and the Hollandsche Schouwburg<br />

(Dutch Theatre), which is under the Jewish Historical <strong>Museum</strong>’s<br />

management – could enhance the visibility, accessibility and appeal<br />

of this part of Amsterdam.<br />

76 jaarverslag jhm <strong>2005</strong>

Cor Hund, Philip en Judith Corper, olieverf op doek, ca. 1938<br />

Aankoop met steun van BankGiro Loterij, Menno en Louise Paktor-Jaeger en<br />

het Johanna Rebecca Wolff Fonds.<br />

In <strong>2005</strong>, the museum received a great deal of support from many<br />

sources. The extensive refurbishment, now in full progress, has<br />

been almost entirely financed. A cultural institution like this one<br />

cannot endure without making an ongoing appeal to the generosity<br />

of friends, donors, sponsors and government bodies. The museum’s<br />

task is to present the Netherlands’ Jewish cultural heritage,<br />

in the broadest sense, and we thank all those who have helped us<br />

carry out this work.<br />

In 2006, the museum will open its new sections to the public:<br />

a Print Room and an auditorium under the New Synagogue, a<br />

semi-permanent exhibition in the galleries of the New Synagogue<br />

on the history of the Jews in the Netherlands in the twentieth<br />

century, and the Children’s <strong>Museum</strong> in the Obbene Shul. The<br />

entrance hall, <strong>Museum</strong> Shop and café will also be renovated. In<br />

July, the exhibition Satellites by the Norwegian Jewish photographer<br />

Jonas Bendiksen will open in the refurbished temporary exhibition<br />

area. Starting in November, the museum will present the exhibition<br />

The ‘Jewish’ Rembrandt.<br />

Summary 77

Colofon<br />

Samenstelling <strong>Joods</strong> <strong>Historisch</strong> <strong>Museum</strong><br />

Vertaling David McKay<br />

Vormgeving MV Levievandermeer<br />

Foto’s portretten Liselore Kamping<br />

Foto’s objecten Frits Terpoorten<br />

Foto achterpagina Jan Theun van Rees<br />

Drukwerk Calff & Meischke<br />

<strong>Joods</strong> <strong>Historisch</strong> <strong>Museum</strong><br />

Postbus 16737<br />

1001 re amsterdam<br />

Bezoekers<br />

Nieuwe Amstelstraat 1<br />

t + 31 (0)20 5 310 310<br />

f + 31 (0)20 5 310 311<br />

info@jhm.nl<br />

www.jhm.nl

De Obbene Sjoel: klaar om het Kindermuseum te gaan herbergen. Foto: Jan Theun van Rees

logo

products

Resources

Company

Terms of service
Privacy policy
Cookie policy
Cookie settings
Imprint
Change language
Made with love in Switzerland
© 2024 Yumpu.com all rights reserved

Hooray! Your file is uploaded and ready to be published.

Saved successfully!

Ooh no, something went wrong!