7-18 - Kees Boersma

16 onderwijs in de kennissamenleving — jaarboek 2007
vloed wordt door globalisering. De kennissamenleving en globalisering hangen
met elkaar samen, zoveel is wel duidelijk, maar hoe beïnvloeden ze elkaar
en wat is de consequentie daarvan voor het hoger onderwijs? Een van de tendensen
die Overbeek signaleert is het leren aan de hand van praktijkgestuurde
vragen. Hij laat zien dat dit door beleidsmakers niet zelden onproblematisch
wordt ingevoerd. Overbeek gaat niet zozeer in op het nieuwe leren en de vaardigheden
die nodig zijn voor de kennissamenleving, maar maakt een politieke
analyse van de veranderingen in het (Europese) hoger onderwijsstelsel.
Volgens Overbeek hebben nationale regeringen zich te veel laten leiden door
het vrije marktdenken waardoor onderwijsinstellingen het gevaar lopen zich
te onderwerpen aan de tucht van de markt. Ook het Bologna-proces, waaruit
de nieuwe Bachelor-Master structuur is voortgekomen, is wat hem betreft
mede beïnvloed door het marktdenken. Immers, één van de uitkomsten van
dit proces zou kunnen zijn dat het onderzoek en leren zich eenzijdig richt
op probleemgestuurde vragen. Dat staat wat hem betreft een vrije en open
ontwikkeling van kennis in de weg. Overbeek pleit er daarom voor de keuze
voor onderwerpen niet lichtvaardig te kiezen en zeker niet te laten leiden door
eenzijdige financiële belangen.
Zijderveld en Rinnooy Kan breken tenslotte in hun bijdrage een lans voor
het heroverwegen van de financieringsstructuur van het onderwijs met het
oog op het bevorderen van talentontwikkeling in het onderwijs. Willen we verandering
op gang brengen, dan zullen wellicht bestaande financieringsstructuren
op de helling moeten. Het is Zijderveld en Rinnooy Kan vooral te doen
om talenten in de Nederlandse samenleving zo veel mogelijk te benutten, dit
met het oog op de kracht van onze kenniseconomie. Maar de effecten zouden
ook in brede zin rendement kunnen opleveren voor de kennissamenleving.
Het hanteren van tijdelijk regelvrije scholen, zoals bepleit in hun bijdrage,
kan de ruimte scheppen om op een aantal plaatsen in het land een aantal succesvolle
‘communities of learners’ op te starten. Daarin kan worden geëxperimenteerd
met de vormen waarin binnen verschillende vakgebieden studenten
effectief kunnen leren.
Wat leren we nu uit het samenbrengen van deze artikelen? We kunnen
in ieder geval constateren dat de discussie over de inrichting van het (hoger)
onderwijs met het oog op de kennissamenleving nog lang niet is uitgewoed.
Er valt hierover veel te zeggen en veel te leren. Twee hoofdpunten kunnen
worden geformuleerd. De eerste is dat er vaardigheden moeten worden ontwikkeld
bij studenten waarmee ze zich kunnen verhouden tot kennis en kennisontwikkeling.
Het tweede hoofdpunt is dat voor de ontwikkeling van deze
vaardigheden studenten tijdens de opleiding moeten worden opgenomen in
een leergemeenschap.
Als vaardigheden worden in dit boek genoemd: mediawijsheid, ontwerpend
vermogen, menings- en besluitvormingsvaardigheden, metacognitieve