7-18 - Kees Boersma

14 onderwijs in de kennissamenleving — jaarboek 2007
ken. In dit jaarboek zijn om die reden ook enkele bijdragen opgenomen die
ingaan op de rol van de docent.
Ten Brummelhuis en Plomp schetsen een beeld van de wijze waarop scholen
in Europa in hun onderwijs proberen tegemoet te komen aan de eisen die
worden gesteld aan leerlingen in de informatiemaatschappij. Het blijkt dat op
veel plekken een transitie waarneembaar is van traditioneel naar moderner
onderwijs. Met de nadruk op de inzet van ict stellen zij vast dat het persoonlijke
ondernemerschap van docenten een belangrijke factor is in deze innovatie
binnen het onderwijs; de daadwerkelijke veranderingen worden met name
veroorzaakt door ondernemende docenten die daarin gesteund worden door
de schoolorganisatie. Ten Brummelhuis en Plomp pleiten voor een goede
balans tussen traditionele, doch effectief gebleken onderwijsmethoden en de
nieuwe, die tegemoet komen aan de veranderde eisen die aan mensen worden
gesteld in de informatiemaatschappij. Zij stellen verder vast dat het hier om
een langzaam proces gaat en dat niet verwacht kan worden dat de noodzakelijke
aanpassingen snel gerealiseerd kunnen worden.
Redenerend vanuit dezelfde opvattingen over het kennisbegrip als Fransen
in dit jaarboek pleit De Jong ervoor dat docenten in en na hun opleiding actief
zijn in kenniscreërende vakgemeenschappen. Hij onderscheidt een drietal
vakgemeenschappen, te weten (a) die van het vakdomein waarin ze onderwijs
verzorgen, (b) die ze delen met wetenschappers en andere praktijkmensen
om kennis te creëren over leren en onderwijs en (c) die ze delen met hun
studenten. Het zijn deze gemeenschappen waarmee docenten in opleiding
en zittende docenten in contact moeten treden om zich onderdeel te gaan
voelen van het kenniscreatieproces en de kennisgroei in die gemeenschappen
om hun ‘meesterschap’ (zelf docent-zijn) en die van het ‘meesterschap’
(het docent-zijn) te ontwikkelen. Als docenten dus zelf ook als kenniswerkers
functioneren, zijn zij beter in staat om kenniswerkers op te leiden. De deelname
aan de genoemde gemeenschappen is onderdeel van het beroep en kan
geplaatst worden binnen de loopbaanontwikkeling van docenten. Bovendien
biedt het perspectief en houvast voor de loopbaanfases die ze doorlopen van
een fase waarin men als beginner afhankelijk van anderen het werk uitvoert
en waarin men veel ervaring en kennis op doet, tot een fase waarin men meesterschap,
een excellent niveau van specialisme of leiderschap van een organisatie
bereikt door het hebben van visie en het vormgeven aan het vak of de
organisatie.
Stijnen en Bastiaens wijzen verder op het belang van digitale hulpmiddelen
bij het opleiden van nieuwe leraren. Met name docenten die te maken krijgen
met afstandsonderwijs (waaronder e-learning) zullen zich nieuwe (didactische)
vaardigheden eigen moeten maken. Immers, daar waar docenten traditioneel
getraind worden in het geven van face-to-face onderwijs, zullen ze
moeten worden voorbereid op situaties waarin studenten niet fysiek aanwezig