Sibert Holla, boegbeeld van CHN neemt afscheid - CIHN

KRANT
HUISARTSENPOSTEN & -PRAKTIJKEN
April 2012 jaargang 6 nummer 2
Sibert Holla,
Gasthoofdredactie:
CIHN, HAP Nijmegen
boegbeeld van CHN
neemt afscheid
Een HAP verhuizen
De CIHN zit samen met de SEH op een spoedplein.
Wat houdt dit in en hoe is het zover gekomen?
Pagina 5
Leren besturen
Veel jonge huisartsen lopen niet warm voor bestuurlijke
functies; de CIHN heeft hier wat op gevonden.
Pagina 6
Kindermishandeling
Mishandelde kinderen verschijnen vaak op een
HAP. De CHN neemt het daarom hoog op en is hier
proactief mee bezig.
Pagina 9
En verder
> HAPklaar p 4
> ICT-pioniers p 8
> Casus p 10
> Puzzel p 14
> Juridisch p 15

2
inhoud
Via e-Spoed verwijzen
naar de SEH?
Met Protopics HAP
kan dat.
Gerben Helder, Project Manager
Steeds meer huisartsenposten in Nederland kiezen voor Protopics HAP. Geen wonder,
want Protopics HAP is het systeem dat het functioneren van de huisartsenpost over
de volle breedte ondersteunt. Met Protopics HAP kunt u ‘s avonds en in het weekend
kerntaken uitvoeren met volledige integratie in de regionale zorgprocessen. Zo heeft
u altijd de zekerheid dat medicatie wordt voorgeschreven volgens het bestaande
dossier van de huisarts.
Protopics HAP is ontwikkeld in nauwe samenwerking met een huisartsenpost en is
Benieuwd? Bel of
mail ons; wij vertellen
u er graag alles over!
daarmee een typisch Protopics-product. Want bij Protopics denken we niet vanuit
de techniek, maar vanuit de praktische behoefte van de eerstelijnszorg. Spreekt
onze benadering u aan, en wilt u weten wat Protopics HAP voor úw huisartsenpost
kan betekenen? Neem contact op voor een vrijblijvende afspraak, dan vertellen we
u er alles over. Bel 088 77 686 00 of stuur een e-mail naar info@protopics.nl.
Mr. H.F. de Boerlaan 36a 7417 DB Deventer Tel (088) 77 686 00 www.protopics.nl
Onze producten • Protopics HAP − het complete huisartsenpostsysteem • Protopics MD − de medische module voor uw ECD • Protopics Patiëntportaal − het patiëntgerichte
online serviceportaal • Protopics ELS − onze eerstelijns server is dé regionale communicatiemanager • Protopics Zorgportaal − het centrale portaal voor de
zorgregio • Protopics KIS − het effi ciënte ketenzorgsysteem

VooRwooRd
‘Samen’ als sleutelwoord
Wij zijn blij dit keer het gasthoofdredacteurschap te mogen
vervullen van de HAPkrant. Een mooie gelegenheid om terug
te kijken op de afgelopen dertien jaar. Want wat is er toch veel
gebeurd. Ik denk bijvoorbeeld aan de omvorming in 2008 van
de Coöperatieve Huisartsendienst Nijmegen e.o. tot de Centrale
Huisartsendienst Nijmegen e.o. (CHN). Tegelijkertijd werd de
OCE (Organisatie Chronische Eerstelijnszorg) opgericht en is de
CIHN (Coöperatie voor Integrale Huisartsenzorg Nijmegen e.o.)
als overkoepelende organisatie van de zuster-bv’s in het leven
geroepen. Sindsdien verlenen we naast de zorg in de ANW-uren
ook chronische zorg. We zijn gestart met een diagnose-behandelcombinatie
(DBC) voor diabetes type 2. Inmiddels is er ook
een zorgprogramma voor COPD. En we zijn bezig met de ontwikkeling
van cardiovasculair risicomanagement (CVRM) en
ouderenzorg. Wat mij betreft goede voorbeelden van samenwerking
in de keten; we laten ermee zien hoe diverse zorgverleners
in de eerste lijn sámen doelmatige en efficiënte chronische
zorg kunnen bieden.
De oprichting van de OCE bv blijkt een uitstekende opmaat
voor onze volgende uitdaging: een sterk georganiseerde, wijkgebonden
eerstelijnszorg neerzetten waarbinnen er goede afspraken
zijn met de tweede lijn. Ook daarbij streven we optimale
kwaliteit, doelmatigheid, efficiëntie en betaalbaarheid
na, zonder over te medicaliseren. Het spreekt voor zich dat we
alle partijen in het veld erbij betrekken: van wijkverpleegkundigen
tot en met de gemeente. Samen werken we naar een sterke
eerste lijn toe. De ervaring die we met het ANW-bedrijf hebben
opgedaan komt bij dit alles goed van pas.
Misschien dat u het tussen de regels van dit voorwoord door
Patiënt mag samenwerking verlangen
‘Ieder doet zijn eigen ding’, om het in de taal van 2012 te zeggen. Als we ons
op de positie van de patiënt richten is samenwerking in de keten van spoed-
zorg niet alleen vanzelfsprekend, maar eigenlijk een harde eis: voor de kwali-
teit, voor de veiligheid en voor de service aan de patiënt.
Vanaf hun ontstaan eind vorige eeuw voeren huisartsenposten
gesprekken met ketenpartners over samenwerking om de patient
zo goed mogelijk van dienst te zijn. En er is al veel bereikt, ik
noem maar: HAP met de SEH, HAP met de ambulancezorg, HAP
met de thuiszorg, de GGZ en niet te vergeten de dienstapotheek.
Goede samenwerking vraagt veel overleg om uiteindelijk tot duidelijk
afspraken te komen. Over wie doet wat en vooral hoe gaan
we met de overdracht van patiënten aan elkaar om, welke criteria
gelden er en welke informatie-uitwisseling is er nodig. Daar
horen domeindiscussies bij en de discussie over geld en macht,
als je niet oppast. Schotten in de financiering zijn een grote sta in
de weg om tot praktische oplossingen te komen.
De patiënt heeft daar natuurlijk helemaal geen boodschap aan.
Die heeft een spoedvraag en wil gewoon goede zorg, snel en
niet te ver weg. Domeinen en competenties laten hem koud. De
verplichting ligt bij het veld om met goede en praktische oplossingen
te komen.
leest, maar ook in de rest van de
artikelen in deze HAPkrant is ‘samen’
ons sleutelwoord. Alles wat
we met onze organisatie hebben
bereikt is voor een groot deel te
danken aan de inzet van iedereen
die bij de CIHN betrokken is:
huisartsen, doktersassistenten,
chauffeurs, bestuur, bureau, clientenraad,
OR, raad van commissarissen.
Ze hebben stuk voor
stuk de ambitie goede zorg te leveren.
Sámen maken ze het verschil.
Toch zou ik één iemand in
het bijzonder willen noemen: Sibert
Holla, onze medisch adviseur.
Het verschijnen van deze HAPkrant
valt namelijk samen met
zijn afscheid op 12 april, tijdens
het congres ‘Spoedzorg in uitvoering’.
Sibert heeft vanaf 2000 een
zeer belangrijke rol gespeeld in de
kwaliteitsontwikkeling van onze
huisartsenpost. Eerst vanuit de Marion Borghuis
kwaliteitscommissie, later als medisch
adviseur van de CHN. Ook landelijk gezien heeft hij veel bijgedragen. We zijn Sibert
veel dank verschuldigd. Ik zeg dan ook vanuit de grond van mijn hart: we gaan hem
missen!
Marion Borghuis, directeur CIHN
dE HAPKRANT woRdT mEdE
moGELIjK GEmAAKT dooR:
Foto: Rob Gieling
Spoedzorg is relatief dure zorg. In
deze tijd van financiële schaarste
moeten we er dan ook zinnig en
zuinig mee omgaan. Goed, veilig en
doelmatig zijn de drie pijlers waarop
de spoedzorg en de afspraken
tussen de ketenpartners gebouwd
moeten worden. Samenwerken begint
met de bereidheid om niet alleen iets te winnen, maar ook iets te geven. Iets van de
eigen autonomie in te leveren voor een gezamenlijk product dat voor de patiënt per saldo
beter is. Dat mag de patiënt van de spoedzorg verwachten. Hoe groter de schaarste, hoe
groter de noodzaak. Ofwel: onder druk wordt alles vloeibaar…?
Hansmaarten Bolle,
directeur VHN
vooraf
3
Colofon
Februari 2012, Jaargang 6, nummer 2
De HAPkrant informeert alle medewerkers en huisartsen
van huisartsenposten en praktijken ter ondersteuning van
hun dagelijkse werkzaamheden. Bij de HAPkrant hoort
ook de website www.hapkrant.nl, voor verdere verdieping
en nieuws. De Vereniging Huisartsenposten Nederland
(VHN) verzorgt twee verenigingspagina’s in de HAPkrant
en is uitsluitend voor deze pagina’s verantwoordelijk.
Redactieadres
Y-Publicaties, postbus 10208, 1001 EE Amsterdam
Redactie@hapkrant.nl
Oplage
5.000 exemplaren
Verspreiding
De HAPkrant komt zes keer per jaar uit.
Een abonnementsjaar loopt gelijk aan een kalenderjaar.
Opzeggen is mogelijk tot twee maanden voor het einde
van het kalenderjaar.
Een abonnement op één exemplaar kost € 17,50 per jaar.
10 exemplaren: € 44,50 per jaar
25 exemplaren: € 59,50 per jaar
50 exemplaren: € 79,50 per jaar
Overige tarieven op aanvraag bij Y-Publicaties.
Uitgever
Ralf Beekveldt
Redactiecoördinatie
Romy Uyen, Y-Publicaties
Eindredactie
Nienke Cazemier, redactie@hapkrant.nl
Website
B&M Design
Adverteren
Cross Advertising
Westerkade 2, 3116 GJ Schiedam
010-7421023
gezondheidszorg@crossadvertising.nl
www.crossmedianederland.com
Vormgeving/DTP
Hans Jansens (Impaginator.nl)
Aan deze HAPkrant werkten mee:
Arend van Dam, Dirkzwager Advocaten, Ad van Dun,
CIHN (Margriet van Aalten, Simone de Clercq, Marcia
Bos, Rob Gieling en Gerard Verschooten), Cor Uildriks,
Erik Plat, VHN.
Copyright
All rechten voorbehouden. De HAPkrant is niet aansprakelijk
voor eventuele onjuistheden in deze uitgave. De
HAPkrant is niet verantwoordelijk voor handelingen van
derden die mogelijkerwijs voortvloeien uit het lezen van
deze uitgave. De HAPkrant behoudt zich het recht voor
ingezonden materiaal zonder kennisgeving vooraf geheel
of gedeeltelijk te publiceren.
KRANT
HUISARTSENPOSTEN & -PRAKTIJKEN
April 2012 jaargang 6 nummer 2
Sibert Holla,
boegbeeld neemt
afscheid van CIHN
Een HAP verhuizen
De CIHN zit samen met de SEH op een spoed- Veel jonge huisartsen lopen niet warm voor be- Mishandelde kinderen verschijnen vaak op een
plein. Wat houdt dit in en hoe is het zover gestuurlijke functies; de CIHN heeft hier wat op ge- HAP. De CHN neemt het daarom hoog op en is hier
komen?vonden.
proactief mee bezig.
Pagina 5
Leren besturen
Pagina 6
Kindermishandeling
Pagina 9
Gasthoofdredactie:
CIHN, HAP Nijmegen
En verder
> HAPklaar p 4
> ICT-pioniers p 8
> Casus p 10
> Puzzel p 14
> Juridisch p 15
HAPKrant02_april_2012.indd 1 3/27/12 11:06 PM

4 HAPklaar
Onderzoek naar
werkbeleving huisartsen
Huisartsenposten bestaan gemiddeld tien jaar. Reden voor de
onderzoekers van IQ healthcare om te onderzoeken welke
motiverende en belastende aspecten huisartsen ervaren
tijdens een dienst. Welke diensten ze uitbesteden en
waarom.
Tussen 2008 en 2011 is er een webenquête afgenomen
bij huisartsen van vijf huisartsenposten. Door
58 procent van de artsen is de enquête ingevuld.
Daaruit bleek dat de meeste huisartsen, 84 procent,
zelf hun diensten draaien op de post of af en toe
eens uitbesteden. Behoud van registratie als huisarts
en behoud van deskundigheid zijn de belangrijkste
motieven om de diensten te draaien.
Het meest belastend vinden de artsen de grote aan-
tallen patiënten tijdens
piekuren en de niet-
urgente patiëntcontacten.
Meer resultaten van
het onderzoek kunt u
lezen op de website
van de VHN.
De NvvPO door rechter
gelijkgesteld
De Nederlandse Vereniging van Praktijkondersteuners (NVvPO) mag vanaf nu ook aan de
onderhandelingstafel zitten van de CAO Huisartsenzorg.
De rechtbank in Utrecht heeft alle argumenten van de Landelijke
Huisartsen Vereniging (LHV) en de Vereniging Huisartsenposten
(VHN) van tafel geveegd. Deze verenigingen wilden de NVvPO
niet toelaten tot de onderhandelingstafel over de CAO Huisartsenzorg.
De bodemprocedure die de NVvPO begin 2011 had aangespannen
tegen de werkgeversorganisaties werd half februari van dit
jaar afgerond met een uitspraak in hun voordeel.
De werkgeversorganisaties werden op alle punten in het ongelijk
gesteld. De NVvPO hoopt nu beter de belangen te kunnen behartigen
van de praktijkondersteuners.
NVvPO
VHN en LHV komen
met collectieve WGAverzekering
De Vereniging Huisartsenposten Nederland en de Landelijke
Huisartsen Vereniging hebben een collectieve verzekering laten
ontwikkelen voor de regeling Werkhervatting Gedeeltelijk
Arbeidsongeschikten (WGA). De CAO Huisartsenzorg 2011-
2012 verplicht werkgevers om zo’n verzekering af te sluiten.
De WGA is een arbeidsongeschiktheidsregeling voor werknemers
die meer dan 35 procent arbeidsongeschikt zijn en niet genoeg verdienmogelijkheden
hebben. Met deze collectieve verzekering krijgen
werknemers gegarandeerd 70 procent van het laatstverdiende loon
bij een WGA-beoordeling door het UWV. Als iemand meer dan 80
procent arbeidsongeschikt is, keert het Pensioenfonds een uitkering
uit en vult de WGA-verzekering het resterende loon, de UWV-uitkering
en de eventuele uitkeringen uit aan het Pensioenfonds.
Onlangs hebben alle LHV- en VHN-leden bericht gekregen van deze
verzekering. Als zij nog geen WGA-verzekering hebben, kunnen ze
deze met terugwerkende kracht tot 1 april 2011 gebruik maken van
de aangeboden collectieve verzekering. LHV
VHN
stockxchange
stockxchange
stockxchange
Column
Uitloop
Spreekuur doen is tempo maken. Meestal zo’n 25-30 consulten per
dag, dan nog de 10 telefoontjes, 2-3 visites, koffie-pauze-assistenteoverleggen
en de gebruikelijke, tijdslurpende hechtwondjes die ineens
voor je neus staan. Met een beetje pech is een en ander nog gelardeerd
met een onverwachte spoedvisite! Dit alles tezamen in de
dag van de huisarts gepropt…
Onvermijdelijk op deze overvolle dagen is de uitloop tijdens de
spreekuren. Zeker wanneer de ‘breedsprakigen’ gevolgd worden
door de ‘lijstjes met klachten’, de ‘burn-outs’ en de ‘anderszins vastlopenden’.
En uitloop geeft chagrijn, bij de patiënt en bij de dokter.
Aangezien deze dokter wel een beetje lol in zijn werk wil houden,
heeft hij een aantal werkafspraken gemaakt, de pauzes wat geshuffeled,
de ‘lijstjes’-patiënten herhaaldelijk gesommeerd dubbel te
boeken en een zwarte lijst van tijdsveelvraters aangelegd die standaard
een dubbel consult krijgen. Mij zullen ze niet krijgen!!
Hoewel voornoemde acties duidelijk hun vruchten afwerpen en mijn
meeste dagen gewoon in de derde versnelling met weinig uitloop
worden afgelegd, zijn er toch die mensen die je dwingen even terug
te schakelen. U kent ze ongetwijfeld. Als eerste zijn daar de pubers.
Als je ze uit de wachtkamer roept, kijken ze eerst om zich heen
van ‘moet je mij hebben?’ (3 sec verlies), staan rustig op (2 sec), kijken
eerst nog op het mobiel (3 sec), trekken de afgezakte broek weinig
succesvol op (4 sec), overleggen nog met vader of moeder of ze
wel of niet meegaan (10 sec) en besluiten dan om sloffend de weg
naar de spreekkamer af te leggen (10 sec). Je bent al gauw een extra
minuut kwijt en als ik in de modus van de vierde versnelling zit,
word ik daar niet blij van.
Erger nog zijn de op Russische wijze in maxi-cosi’s ingepakte baby’s.
Meestal zonder pardon op mijn bureau geparkeerd, speeltuigje eraf
(5 sec verlies), dakbedekking wegklappen (4 sec), hengsel naar beneden
(2 sec), overdekje eraf (5 sec), dekentje (4 sec) en lakentje eraf
(3 sec), knuffels ruimen (6 sec), slabbetje opbergen (4 sec), muts (2
sec), sjaal (4 sec), handschoenen (6 sec), mondje teruggeven (1 minuut
inclusief opruimen) en als klap op de vuurpijl: ‘o, ik geloof dat
hij gepoept heeft’… Luiertas volgt, doekjes,... Ik ga niet alles opnoemen,
want u kent het beloop. Totale kosten: ruim 3 minuten. Aan het
einde van het consult moet hetzelfde riedeltje nog eens vice versa en
er blijven dus hooguit 4 minuten over voor het consult. Gaat nooit
lukken. Paniek! Ik neig over te schakelen naar de vijfde versnelling,
maar weet dat dit tevergeefs is. Als ik deze moeder te snel inhaal,
rijdt ze de vangrail in…
Op mijn horloge kijkend besef ik dat de uitloop alleen maar verder
toeneemt, evenals mijn lichaamstemperatuur en hartslag. Met rode
wangen en klotsende oksels besluit ik een parkeerplaats te nemen
en van de nood een deugd te maken. Ik ga gewoon kijken wat er gebeurt,
schakel terug naar de twee, leun tegen de muur en observeer,
gratis theater. Met volle aandacht zie ik hoe de inrichting van een
maxi-cosi plaatsvindt, hoe allerhande doekjes hun weg vinden in allerhande
tasjes en hoe een baby een glimlach op zijn gezicht gaat
vertonen. Mijn hartslag is intussen weer op 60 per minuut gekomen.
Even die rust pakken op deze drukke dag, heerlijk.
Erik Plat, huisarts
Lees dagelijks het actuele
nieuws op
www.hapkrant.nl
en neem een
gratis abonnement op onze
digitale nieuwsbrief

voorstellen: CIHN
Nieuwe HAP’s: geoliede
machines
CIHN in beweging
Huisartsen en Spoedeisende Eerste Hulp samen op een spoedplein; het was al jarenlang de wens van
CIHN-voorzitter Theo Voorn. Geen utopie. Sinds juni 2011 zit de huisartsenpost bij de SEH in het Canisius
Wilhelmina Ziekenhuis te Nijmegen. De emeritushoogleraar Huisartsgeneeskunde ziet het als een mooi
begin van vergaande samenwerking van acute zorg: ‘Voor spoed zit je er goed.’
Het begon allemaal met een pilot: de Acute Zorgpost Boxmeer. Al
sinds 2007 werken de CHN (wat toen nog stond voor de Coöperatieve
Huisartsendienst Nijmegen e.o.) en SEH daar samen in het Maasziekenhuis.
Met succes. Het was min of meer de blauwdruk van de
vernieuwde HAP van de CHN. In juni 2011 verhuisde de post van het
terrein van het UMC St. Radboud naar de nieuwe locatie bij het Canisius
Wilhelmina Ziekenhuis (CWZ). De keuze voor dit ziekenhuis is in
overleg met het Radboud, SMK en zorgverzekeraars bepaald. De eer-
CIHN-voorzitter Theo Voorn: ‘We groeien langzamerhand naar verdere samenwerking
binnen acute hulp.’ Foto: Gerard Verschooten
ste onderhandelingen begonnen in 2005. Zo kon de CHN uitgebreid
meedenken over nieuwbouw. CIHN-voorzitter Theo Voorn is zeer lovend
over de organisatie rondom de verhuizing: ‘Zo’n omvangrijke
en professionele verhuizing is niet mogelijk zonder goede mensen.
De staf, de directie en alle mensen eromheen zijn steengoed. We
hebben vanuit de staf een projectcoördinator aangewezen. Er is een
bouwcommissie ingesteld die zich met de inrichting bezighield en
een tweede commissie om de processen in de samenwerking met de
SEH te bespreken.’
Op het spoedplein bevinden zich een apotheek, tandartsenpost, verloskundigen,
de huisartsenpost en de SEH. Dat alles gelegen op een
goed bereikbare locatie in het CWZ. De patiënt meldt zich met zijn
spoedvraag bij de HAP, die helpt de patiënt of verwijst hem zo nodig
door naar de SEH.
Posten zonder SEH
Vlak voordat Nijmegen de verhuisdozen pakte, ging ook de HAP van
Boxmeer samen met de SEH naar een nieuwe locatie, het nieuwe
Maasziekenhuis Pantein. Een dergelijke samenwerking met een SEH
zat er voor de HAP in Wijchen niet in. Daarom is besloten die post
samen te voegen met de HAP in Nijmegen. Het CWZ is ook vanuit
Wijchen goed bereikbaar. Voor de medewerkers was het minder gemakkelijk
om op te gaan in het ‘grotere’ Nijmegen. Voorn: ‘Daar zat
een hechte club mensen die op hun eigen manier werkten. Dat zit
diep in het hart. Bij zo’n veranderingsproces krijg je als bestuur met
emoties te maken. Die kun je met rationele redeneringen proberen
op te lossen; op je kop krijg je toch. Maar we moeten naar de financiering
en de toekomst kijken. Posten zonder SEH verdwijnen als er in
de nabijheid een HAP/SEH is; er zijn in het land te veel SEH’s. Inmiddels
zijn de gemoederen bedaard, het lijkt goed te gaan.’
Samenwerking acute hulp
Theo Voorn is zeer tevreden over de nabijheid van de SEH. Nou ja,
een beetje een ‘loketgevoel’ krijgt hij nog wel. Maakt een hokjesgebaar:
‘Hier zit ambulancevervoer, daar eerste hulp en daar de
HAP. En toch loopt het als een geoliede machine.’
Volgens Voorn zijn patiënten gebaat bij het Spoedplein. ‘Voor
spoed zit je er goed. Het mooie is dat er op de werkvloer ongemerkt
al processen gaande zijn die op de toekomst vooruitlopen.
De huisarts kijkt even mee bij de SEH. De informatie over de doorverwezen
patiënt sturen we straks digitaal naar de SEH en de huisarts
krijgt daar feedback op. Met de artsen van de SEH gaan we
casuïstiek bespreken. Al met al neemt het aantal contactmomenten
toe, waardoor ook de samenwerkingskansen groter worden. Zo
groeien we langzamerhand naar verdere integratie van acute hulp.’
Ideaal spoedplein
Of de verhuizing daadwerkelijk tot betere inhoudelijke zorg heeft
geleid, gaat de CHN nog onderzoeken. Onder meer door bij mensen
thuis te kijken hoe het gaat. Want de patiënt, daar draait het
immers om. Altijd patiëntgericht denken is de vuistregel van Voorn
en dat bepaalt zijn visie op acute zorg. Van hem mag zo’n pleingedachte
veel verder gaan. ‘Mijn ideaal...,’ pakt een papier, tekent
een rondje. ‘Hier ligt de patiënt.’ Twee pijlen richting rondje: ‘Dít is
de huisarts en dát de specialist. Dus van alle kanten stroomt hulp
toe; de patiënt wordt niet verplaatst. Ik voorspel dat het zeer binnenkort
die kant uitgaat.’
Zachte kanten
De CIHN-voorzitter broedt op nog veel meer plannen voor zorgvernieuwing.
Via de tak Organisatie Chronische Eerstelijnszorg
(OCE) heeft de CIHN in samenwerking met diverse partners twee
zorgprogramma’s opgezet: voor diabetes en COPD. Een programma
voor cardiovasculair risicomanagement zit in de pijplijn, net als
ouderenzorg. Voorn: ‘Om de processen te stroomlijnen willen we
een coalitie aangaan met onder meer geriaters, specialisten ouderengeneeskunde,
thuiszorg, buurtzorg én gemeenten. Op die manier
biedt de CIHN naast integraal acute zorg ook integrale chronische
zorg.’
5
Het Spoedplein bij het CWZ, met behalve de huisartsenpost en de SEH ook een apotheek,
tandartsenpost en geboortehuis. Foto: Rob Gieling
De Acute Zorgpost Boxmeer is min of meer de blauwdruk geweest voor de vernieuwde
Nijmeegse post van de CHN. Foto: Rob Gieling
Bij alle vernieuwingen mogen zorgverleners vooral de patiënt niet
uit het oog verliezen. ‘Het begrip zorg vercommercialiseert,’ constateert
Voorn. ‘Marktwerking verhardt de zorg. Er wordt van alles gemeten,
maar niet het commitment. Waar blijft de affiniteit, het gevoel?
Dat is juist wat patiënten waarderen in de zorg. En dat is wat
de huisarts als een van zijn kernwaarden beschouwt. Kies je voor
huisartsgeneeskunde, dan kies je voor mensen. Daarom is het zo’n
mooi beroep. Dus we moeten met z’n allen de zachte kanten in de
zorgsector keihard maken.’
Met z’n allen... Maar die saamhorigheid kan volgens Voorn wel een
extra impuls gebruiken. ‘Het gaat niet snel genoeg. We moeten als
huisartsen meer eenheid uitstralen. Laten we niet te veel energie
verspillen aan de boze buitenwereld, maar als beroepsgroep kijken
waar onze krachten liggen en die als uitgangspunt gebruiken.
Samen kunnen we de huisartsgeneeskunde van binnenuit verbeteren,
nieuwe plannen ontwikkelen en vooral: lief blijven voor de patiënt!’
Perspectief van de posten
‘Mening klankbordgroep telt’
Yvo Goffin, voorzitter postcommissie Nijmegen: ‘Een postcommissie is een klankbordgroep van huisartsen en locatiemanager die heel
concrete, praktische zaken bespreekt. Bij elke vergadering is een bestuurslid aanwezig. Uit dit overleg kwam bijvoorbeeld het voorstel
voor kortere diensten. Daar is daadwerkelijk iets mee gedaan.’
Volgens Goffin zijn de huisartsen zeer tevreden over de kwaliteit van de nieuwe werkruimte en de ligging naast de SEH. Maar met ruim
250 collega’s en 75 assistenten kent niet iedereen elkaar. ‘De postcommissie wil de anonimiteit verminderen. Er hangt nu een prikbord
met namen van de aanwezige assistenten en huisartsen en we krijgen een badge. De betrokkenheid van huisartsen bij de CHN blijkt overigens
bijzonder groot.’
‘Soepele overgang’
Nu de overstap van Wijchen naar de huisartsenpost in Nijmegen eenmaal is gemaakt, is Jan van Herpen, voorheen voorzitter postcommissie
Wijchen, zeer enthousiast: ‘Het is een mooie, schone setting en - dat wisten we al - de artsen van de Nijmeegse post zijn prima
lui. Maar de huisartsen uit Wijchen moeten even wennen aan de grootschaligheid. Op onze kleine post waren maar twee artsen aanwezig
- de consultarts en de visitearts - en die sprongen de ander zo nodig bij. Hier zie ik door de drukte mijn collega’s amper. Het zou veel
prettiger werken als onze pauzes samenvallen of dat je kunt vragen: “Kijk eens even mee?” Ook dat komt de kwaliteit ten goede.’
‘Goed contact met SEH’
In Boxmeer is de fysieke afstand tussen HAP en SEH sinds de verhuizing iets groter, maar volgens de voorzitter van de postcommissie
Boxmeer, Cees Mosch, blijft het contact goed. ‘We zijn vijf jaar geleden al bij de SEH ingetrokken. Dit is een kleiner ziekenhuis, je kent elkaar
persoonlijk en dus overleg je gemakkelijker. Wel merk ik dat ik door de toegenomen werkdruk minder vaak bij de SEH binnenloop
om naar een foto te kijken. Het is drukker vanwege de zelfverwijzers. Dat wordt opgevangen met extra waarnemers, waarvoor we extra
budget krijgen. Maar de postcommissie vraagt zich af of dat een langetermijnoplossing is. Wij denken aan delegatie van taken, onder
meer aan gespecialiseerde verpleegkundigen.’

6 talent
dA’s met een plus
Carrière maken binnen de CHN
De huisarts en doktersassistente vormen samen de spil op de HAP. Toch zijn ook de CODA, SUDA en
NADA onmisbaar in het primaire proces. Maar eh, waar we het dan over hebben? Mariël Kamps,
locatiemanager in Nijmegen: ‘Daarmee duiden we al die andere interessante functies binnen de CHN
aan. Als je wilt, kun je het ver schoppen.’
‘Laatst hoorde ik een doktersassistente voor de grap zeggen dat ze
wel een “HOPA” leek: Hoofd van de Oud-Papier-Assistenten. Een
knipoog naar het lijstje functies dat almaar langer wordt.’ Aan het
woord is Lisette Willems, locatiemanager op post Boxmeer. ‘Ik snap
best dat die afkortingen voor een buitenstaander verwarrend zijn.
Wat je uit het totaal ervan kunt afleiden is dat de CHN carrièreperspectief
biedt.’ Lisette en Mariël zijn er het levende bewijs van. Ze
begonnen respectievelijk twaalf en tien jaar geleden als DA, nu zijn
ze doorgewinterde managers.
Talenten en wensen
‘De CHN heeft bewust een duidelijke functiedifferentiatie in de organisatie
van de zorg in de ANW-uren aangebracht,’ legt Mariël uit.
‘Niet om meer hiërarchie te creëren, maar omdat we uitgaan van de
talenten en wensen van onze werknemers. DA is de basisfunctie. Heb
je interesse in specifiek werk, dan kijken we wat we daarmee kunnen
doen. Heel simpel: wil je vooral in de nachtelijke uren werken omdat
het bij jouw persoonlijke situatie past, dan kun je als NADA aan de
slag. Maar wil je dat per se niet? Ook prima. Anders dan bij veel andere
HAP’s is het bij ons geen verplichting nachtdiensten te draaien.’
Verdieping
Waar DA’s in andere HAP’s meestal per toerbeurt SUDA zijn, kiest
de CHN juist voor de SUDA als specialisme. Mariël: ‘Wij kijken naar
kwaliteit, zoeken verdieping op. Zestien van de 65 DA’s zijn gekwalificeerd
als SUDA. Zij krijgen bovenop de basistrainingen van de DA
extra scholing. Zoiets als reanimatietraining is relevant, of agressietraining.’
Momenteel is de CHN ook bezig intern HODA’s op te leiden.
‘Eigenlijk ons antwoord op toekomstige functies als de nurse practioner
en physician assistant.’ Nee, Mariël en Lisette vinden niet dat al
die specialisaties het werk van de DA uithollen. ‘Iedere DA is sowieso
verplicht het triagediploma te halen. Je krijgt doorlopend trainingen,
wordt gecoacht door je “eigen” CODA en tweejaarlijks geaudit. Het
blijft een aantrekkelijke functie. We ontvangen niet voor niets maandelijks
zoveel open sollicitaties!’
Locatiemanagers Lisette Willems (l.) en Mariël Kamps zijn er het levende bewijs van dat
de CHN carrièreperspectief biedt. Foto: Rob Gieling
Kweekvijver bestuurlijk talent
Leergang besturen: zo werkt het!
Jonge huisartsen lopen niet bepaald warm voor bestuurlijke functies. Best lastig, nu de oudere generatie langzamerhand afzwaait. De CIHN ontwikkelde samen
met de Huisartsenkring Nijmegen e.o. de leergang ‘Besturen? Zo werkt het’. Huisarts en docent van de leergang Jaap Schreuder en deelnemer Merijn Kemper
vertellen over hun ervaringen.
‘Het is van wezenlijk belang dat je als huisarts meedenkt en -beslist.
Op het moment dat huisartsen totaal niet meebesturen in hun organisaties,
worden beslissingen onuitvoerbaar.’ Jaap Schreuder zette in
de jaren negentig zijn eerste schreden in het bestuurdersvak. Eerst
zat hij in het bestuur van de Regionale Huisartsen Vereniging; later
was hij voorzitter van de Huisartsenkring Nijmegen e.o. ‘Je gezond
verstand gebruiken, dat is eigenlijk waar het op neerkomt. Met die
instelling ben ik er zelf ook ooit als bestuurder in gestapt. Ik heb het
altijd leuk en plezierig gevonden om te doen.’
Professioneler dan ooit
Schreuder heeft ervaring opgedaan als bestuurder door vooral te
doen. Daar had je zo’n twintig jaar geleden ook nog de tijd en ruimte
voor. ‘De huisartsensector was relatief rustig, veranderingen volgden
elkaar niet zo snel op en hadden niet zo’n impact als nu. De tijden
zijn veranderd. Het is allemaal een stuk complexer geworden. Huisartsen
zijn massaal gaan samenwerken in grootschalige organisaties
als HAP’s en zorggroepen. We hebben met marktwerking te maken,
de discussies met zorgverzekeraars verdiepen zich. HAP’s zijn in
een stroomversnelling terechtgekomen, je moet verantwoording afleggen
aan stakeholders. Daarbovenop is de complete bestuursorganisatie
professioneler dan ooit. Besturen anno 2012 vraagt om meer
inzicht, politiek denken; er wordt meer van je gevraagd.’
Ieder z’n stijl
‘Ik ben al vaker benaderd met de vraag of ik in een bestuur zitting
wilde nemen,’ vertelt Merijn Kemper. ‘Ik dacht: wat moeten ze nu
met mij? Besturen leek me eng, omdat ik er geen verstand van heb.
Toch wilde ik wel een beetje rondsnuffelen en onderzoeken wat je
Een overzicht van de overige ‘dragers’ van de organisatie:
De LM (locatiemanager) is verantwoordelijk voor de dagelijkse leiding binnen de HAP. Ze implementeert het beleid en is het aanspreekpunt
voor het personeel.
De teamleider valt onder de LM en stuurt de 65 DA’s aan. Voor de DA’s is zij het centrale aanspreekpunt.
De CODA (coördinerend doktersassistente) is tijdens de avond- en weekenduren verantwoordelijk voor het aansturen van het operationele
proces. Ze stuurt de visiteauto’s aan, houdt zicht op de planning en fungeert als vraagbaak voor de DA’s, HA’s en chauffeurs. Overdag
heeft ze een coachtaak; ze verzorgt bijvoorbeeld de audits van de DA’s. De CODA legt aan de LM verantwoording af.
De DA (doktersassistente) wordt aangestuurd door de teamleider. Voor coaching krijgt elke DA een CODA aangewezen.
De NADA (nacht-doktersassistente) draait gemiddeld vier tot acht nachtdiensten per maand. ‘s Nachts zijn er maar twee van aanwezig;
samen dragen ze de verantwoordelijkheid voor het hele gebied.
SUDA’s (spreekuur-doktersassistenten) doen de ontvangst aan de balie, verrichten de ABCD-check en assisteren de HA tijdens het spreekuur.
Ook verzorgen ze de triage bij de zelfverwijzers op het Spoedplein en houden zelfstandig spreekuur.
Momenteel zijn er twaalf HODA’s (huisartsen ondersteunende doktersassistente) in opleiding. Het idee is dat ze voor geprotocolleerde
taken (bijvoorbeeld enkeldistorsie, brandwonden) zelfstandig spreekuur houden.
kunt doen als je iets anders wilt dan het dagelijkse praktijkwerk.
De timing van de leergang was perfect. Niet dat ik nu direct als bestuurder
aan de slag wil, maar de leergang heeft me het vertrouwen
gegeven dat ik het wel zou kúnnen. Ik heb veel opgestoken van
de praktijkverhalen. Met name de presentatie van de directeur van
het Elisabeth Ziekenhuis in Tilburg is me bijgebleven. Aan de hand
van een casus liet hij zien dat je ook in heftige situaties nog steeds
heel integer met mensen kunt omgaan. Hoe je transparant kunt en
moet zijn en ondertussen toch gedwongen bent keuzes te maken. Ik
heb vooral geleerd dat je jezelf moet zijn en blijven. Iedereen heeft
zijn eigen stijl van besturen, zo bleek tijdens een “spiegelsessie”. Je
neemt je eigen pakketje aan persoonlijkheid en eigenschappen mee.
En dat is ook nodig, als je samenwerkt in een bestuur.’
Leergang als opwarmertje
Inmiddels hebben twee groepen van veertien deelnemers de tien
verschillende modules van de leergang doorlopen. Ervaringsdeskundigen
hebben zowel starters als zeer ervaren huisartsen inzicht gegeven
in de structuur van wet- en regelgeving, de bedrijfsvoering,
het krachtenveld en persoonlijke kwaliteiten (competenties) die voor
een bestuurder belangrijk en nuttig zijn. Ook is er begrip gekweekt
voor de verantwoordelijkheden en taken die bij bestuurlijk werk in
de zorgsector horen. Schreuder: ‘Ook ik heb een presentatie gehouden,
met voorbeelden uit eigen werk, inclusief tips en valkuilen. Tijdens
die sessie merkte ik hoe nuchter de jongere generatie is ingesteld.’
Kemper: ‘Wij stonden er juist versteld van dat jullie vroeger
maar gewoon in het diepe zijn gesprongen en jullie enorm hebben
ontwikkeld.’
Of het nu concreet iets heeft opgeleverd? ‘Het is niet zo dat de CIHN
Jaap Schreuder en Merijn Kemper. Schreuder: ‘Besturen anno 2012 vraagt om inzicht en
politiek denken.’ Foto: Rob Gieling
en Huisartsenkring, uit een hele club nieuwe bestuurders kunnen
kiezen,’ nuanceert Schreuder. ‘Dat is ook niet onze insteek geweest.
Onze leergang is vooral als een soort opwarmertje bedoeld. We willen
de generatie na ons van hun “koudwatervrees” af helpen. Als de
deelnemers - en indirect de huisartsenzorg - op de lange termijn plezier
van de leergang hebben, is het ook goed.’

coöperatie 7
de kracht van coöperatie
Wederzijds vertrouwen als basis
De Verenigde Naties hebben 2012 uitgeroepen tot het jaar van de coöperatie. Motto: coöperaties bouwen aan een betere wereld. Zo ver reikt de invloed van
de CIHN niet, maar de organisatie bouwt wél aan betere zorg. Marion Borghuis, directeur CIHN, vindt het coöperatiemodel daarvoor het ultieme vehikel.
‘Samen bereik je meer.’
Dertien jaar na de oprichting van de CHN (nu opgegaan in de
CIHN) spreekt Marion Borghuis nog steeds met enthousiasme
over de coöperatie als rechtsvorm. ‘Ik hoor en lees veel dat huisartsen
bij andere rechtsvormen het gevoel hebben dat ze te veel
op afstand worden gehouden. Ze herkennen zich niet in het beleid.
Terwijl het juist van cruciaal belang is dat je de huisartsen
aan je bindt. Ik geloof in betrokkenheid en zeggenschap van de
professionals. Ze hebben een natuurlijke drive om goede, betaalbare
en bereikbare zorg te leveren waarbij vooral niet over-gemedicaliseerd
wordt en er nauwelijks sprake is van overhead.’
In gesprek
Binnen het coöperatieve model van de CIHN weten de huisartsen,
bestuur en directie elkaar feilloos te vinden. ‘Ondanks dat
ieder z’n eigen verantwoordelijkheden heeft en daar ook op
aangesproken kan worden.’ Primaire taak van bestuur en directie
is dat de zorginstelling voldoet aan alle wet- en regelgeving.
Daarnaast moeten ze verantwoording afleggen aan diverse organen
zoals zorgverzekeraars, Inspectie voor de Gezondheidszorg,
de Raad van Commissarissen, de ondernemings- en cliëntenraad.
Het is aan de huisartsen om zorg te leveren die voldoet
aan de geldende professionele standaarden en kwaliteitseisen
van de beroepsgroep. ‘Het is belangrijk dat we elkaar hierin vinden.
Dat bereik je vooral door met elkaar in gesprek te gaan en
afspraken te maken. Zo is de kans groot dat de complete beroepsgroep
een besluit omarmt.’
Patiënt en professional centraal
Dat bestuur en directie een bescheiden rol spelen, hoort bij de
organisatiestructuur. ‘De besluitvorming verloopt volgens het
Rijnlandse model. Dit houdt in dat de patiënt en de professional
centraal staan en niet het management. Daarom past top-down
besturen ook niet bij ons. We zijn meer van het ondersteunend
leiderschap. We leggen verantwoording af aan onze leden - de
huisartsen - en patiënten. Als dat betekent dat ze er dicht bovenop
zitten: prima. Dat houdt ons scherp. Een transparante opstelling
hoort er ook bij. Je zou kunnen zeggen dat het in onze
genen zit om inzicht te geven in onze prestaties. Of het nu gaat
over kwaliteit of financiën.’
Vertrouwen hebben
Verantwoordelijkheid delen, nemen en afleggen aan elkaar, het
klinkt mooi, maar toch ook best zakelijk. ‘Het is meer dan dat.
Uiteindelijk draait het om vertrouwen. Wij hebben alle fiducie in
onze leden. Maar wij verwachten van de professionals dat zij op
hun beurt ons ook vertrouwen geven. Dat houdt in dat ze echt
gebruikmaken van de mogelijkheden om hun stem te laten horen
en actief deelnemen aan bijvoorbeeld de diverse commissies
en (leden)vergaderingen. Want hoe bescheiden we ons als
bestuur en directie ook opstellen, uiteindelijk is het ónze taak
ervoor te zorgen dat iedereen de gezamenlijk afgesproken regels
naleeft. Niet de huisartsen, maar wíj worden afgerekend op
de kwaliteit van zorg.’
Klaar voor de toekomst
Wat Borghuis misschien nog wel het aantrekkelijkst aan het cooperatieve
model vindt, is dat het een cultuur creëert van kennis
delen, betrokkenheid tonen en samenwerken. ‘In zo’n omgeving
komen de beste ideeën tot bloei. Neem de omvorming van de
CHN naar de CIHN. Het was de expliciete wens van de huisartsen
integrale zorg aan te bieden om meer continuïteit in de zorg
voor chronische patiënten te brengen en een betere afstemming
tussen zorgverleners (huisartsen én ketenpartners) te bereiken.’
Toegegeven, de besluitvorming over de oprichting van de OCE
en de inrichting van de CIHN verliep niet snel. ‘Maar is de knoop
doorgehakt, dan weet je zeker dat de beslissing wordt gedragen.’
Of de coöperatie wat Borghuis betreft toekomstproof is?
‘Het kan niet anders of de meerwaarde die het de professional
en patiënt brengt, wordt ook zichtbaar voor andere zorginstellingen.
Ik durf zelfs te stellen dat ziekenhuizen iets kunnen oppikken
van onze structuur.’
CIHN-directeur Marion Borghuis: ‘Ik geloof in betrokkenheid en zeggenschap van de professionals.’ Foto: Rob Gieling
De zorgverzekeraar
Johan van Zeelst, manager Integrale Zorg bij VGZ: ‘Voor goede zorg, zorg je samen, zo luidt het motto van VGZ als coöperatie. Net als de
CIHN sturen wij aan op de betrokkenheid van onze leden. We willen van ze weten wat ze goede zorg vinden. We geven inzicht, bieden
meer keuzevrijheid, leggen uit wat we doen. Ja, daarin zie ik duidelijke parallellen met de CIHN. Vanuit de positie als zorgverzekeraar kan
ik zeggen dat huisartsen door de coöperatie beter bereikbaar zijn dan vroeger. Dat is belangrijk, want wat ons betreft spelen ze een grote
rol in de versterking van de eerste lijn. De CIHN is op die manier een prima aanspreekpunt om de zorg beter af te stemmen op de wensen
van onze leden.’
De bank
Annemarie Scholtis, directievoorzitter Rabobank Rijk van Nijmegen: ‘Net als voor de CIHN werkt voor ons het coöperatiemodel uitstekend.
We bestaan niet voor niets al meer dan honderd jaar. In crisistijden blijkt een coöperatie zich goed staande te kunnen houden. Dat
heeft alles te maken met de rechtstreekse verbondenheid met onze leden/klanten. Ze fungeren als klankbord, wij op onze beurt leggen
verantwoording aan ze af en investeren in de samenleving, door sponsoring en ondersteuning van maatschappelijke doelen. Met elkaar
beslissen we over de koers en het handelen van de coöperatie. Voordeel van een coöperatie is dat je draagvlak creëert, gebruikmaakt van
elkaars kennis en expertise. Dat zorgt voor een sterke organisatie.’
De jurist
Louis Houwen, advocaat bij Dirkzwager, prof. mr., leerstoel privaat-publiek ondernemingsrecht aan de universiteit van Tilburg: ‘De coöperatie
als rechtsvorm staat enorm in de belangstelling; ik merk dat het coöperatief ondernemingsmodel soms zelfs als hét antwoord op
misstanden in de zorg wordt gezien. Maar dat is vooral een politiek issue. In de praktijk gaat het er uiteindelijk om of de coöperatie wel
het meest geschikte juridische model is voor een organisatie. Dat is bij de CIHN absoluut het geval. De CIHN is opgezet vanuit de medische
en professionele verantwoordelijkheid van de huisartsen voor de integrale 24-uurszorg. De coöperatie is het platform van de professionals;
het parlement van de huisartsen. Ze hebben zeggenschap op strategisch en beleidsmatig niveau en dragen samen de verantwoordelijkheid.
Met de operationele bv’s die eronder hangen (de CHN en OCE, red.) ontstaat zo een slagvaardige organisatie. Omdat
de werkzaamheden van de CIHN in het verlengde liggen van de praktijken van huisartsen, raakt het aan ‘maatschappelijk ondernemerschap’.
Van huisartsen wordt in deze tijd immers steeds meer ondernemerschap verwacht. Daarin staan gezondheidswinst en de kwaliteit
van de patiëntenzorg centraal. De coöperatie is een prima ondernemingsmodel om daar juridisch vorm aan te geven en de betrokkenheid
van de huisartsen duurzaam te waarborgen.’
De cliënt
Anneke Brand-Timmer ten Wolde, sinds 2008 lid van de cliëntenraad: ‘Wij hebben vooral contact met de directie en het bestuur van de
CIHN, zij vertegenwoordigen de coöperatie. Het is prettig te merken dat het bij de organisatie niet gaat om winst maken, zoals bij commerciële
zorginstellingen. De CIHN biedt alle ruimte aan de professionals, maar ook aan de cliënten. Misschien is het typisch iets wat bij
een coöperatie hoort: bruggen slaan tussen de verschillende groepen binnen een organisatie, draagvlak creëren en aansturen op samenwerken.’
De huisarts
Paul Giesen, huisarts en onderzoeker IQ healthcare, UMC St Radboud: ‘De coöperatie is van ons samen. We zitten dicht op de werkelijkheid
van alledag. Dat maakt dat we goed en snel kunnen inspelen op de toekomst. Bestuur en directie staan aan het front, maar krijgen
het mandaat van de rest van de huisartsen. Zo kun je stappen zetten en de eerste lijn verder organiseren. Tegelijkertijd behouden we de
kleinschaligheid van de praktijken. Ik vind de coöperatie vooral een sociaal model. Het stimuleert betrokkenheid. Er is voldoende ruimte
voor inbreng, voor de visie van de huisarts. Op die manier wordt de organisatie gevoed en versterkt.’
De Raad van Commissarissen
Marianne Hoelen, voorzitter: ‘Binnen een stichting met een Raad van Toezicht-model is statutair vastgelegd wat de rol is van die raad. Bij
een coöperatie is het nét even wat anders. De CIHN is binnen de eerstelijns gezondheidszorg een van de eerste coöperaties mét werkmaatschappijen
die een Raad van Commissarissen heeft. We zijn pas anderhalf jaar in functie en nog op zoek naar de invulling ervan. Het
is onze taak toezicht te houden op het beleid van het bestuur en advies te geven. Juist omdat we meer op afstand staan, kunnen we het
bestuur voor eventuele bedrijfsblindheid behoeden. Het coöperatiemodel kent een grote betrokkenheid van huisartsen. Dat is zeer positief,
maar het kan ook tot knelpunten leiden. In de praktijk is het namelijk denkbaar dat er een spanningsveld ontstaat tussen de verantwoordelijkheden
en bevoegdheden van de huisartsen enerzijds en die van bestuur en directie anderzijds. De beste oplossing hiervoor
moet zich, aan de hand van praktijkervaringen én in samenspraak met alle direct betrokkenen, nog aandienen. Juist die samenspraak
maakt de coöperatie voor mij een aantrekkelijke rechtsvorm.’

8 ICT
ICT in 7 stellingen
Het EPD, het LSP, de privacy van de patiënt; wat stond er de afgelopen jaren eigenlijk níet ter discussie?
Als er één organisatie is die een rotsvast vertrouwen bleef houden in e-communicatie, dan is het wel de
CIHN. Herman Levelink, huisarts en ICT-adviseur van de CIHN, reageert op een aantal hete hangijzers
rondom zorg en ICT.
Stelling 1: ICT heeft de zorg een stuk
efficiënter gemaakt
Waar... Een van de speerpunten in het ontwikkelingsbeleid van
ICT was juist dat zorgverleners op een efficiëntere manier hun werk
moeten kunnen uitoefenen. In die opzet zijn we geslaagd. Zorgverleners
hoeven minder te ‘zoeken’ naar informatie, kunnen makkelijker
samenwerken en winnen tijd. Om een paar voorbeelden te noemen:
laboratorium- en röntgenuitslagen worden elektronisch naar
de huisarts verzonden. Bij recepten wordt automatisch gecontroleerd
of de medicijnen of de combinatie van medicijnen wel veilig
zijn voor de patiënt. Bij chronische zorg, waarbij vaak meerdere
zorgverleners betrokken zijn, verzamelt het systeem gegevens voor
kwaliteitsbewaking en facturatie voor de deelnemende artsen uit de
regio. En er komen alleen maar méér efficiënte oplossingen bij. Onlangs
hebben we een kindermishandelingsprotocol ingevoerd. Ook
komt er een optie om feedback over de zorg aan patiënten te kunnen
vragen en geven. Bovendien is het straks mogelijk om memo’s over
patiënten in te voeren die ook in de praktijk bij te werken zijn. Dit is
uit te breiden naar gestructureerde memo’s bij palliatieve en complexe
patiënten.
Stelling 2: Er zijn veel risico’s verbonden
aan elektronische communicatie in
de zorg
Niet waar... Elke vorm van registratie en communicatie brengt risico’s
met zich mee. Brieven kunnen in verkeerde handen vallen, fysieke
dossiers kunnen rondslingeren... Ik wil maar zeggen: je kunt papieren
documentatie inzien zonder dat ook maar iemand er iets van
merkt. Ja, ook voor informatie in computers geldt dat mensen erbij
kunnen. Maar de huidige systemen - en zeker de systemen die
voldoen aan de eisen van het LSP - worden steeds veiliger. Je kunt
nergens meer bij zonder ‘iets’ achter te laten. Bij elke actie wordt je
naam vastgelegd. Als ik kijk naar ons eigen systeem: alleen zorgverleners
die daadwerkelijk betrokken zijn bij de behandeling van een
patiënt kunnen een oud contact openen. Bovendien moet je - zowel
voor toegang op het LSP als op het regionale systeem - inloggen met
je UZI-pas. We kunnen exact nagaan wie wanneer heeft ingelogd en
of het inloggedrag overeenkomstig is met de bevoegdheden van de
zorgverlener.
Stelling 3: ICT heeft een impuls
gegeven aan de bewustwording van
zorgverleners op het gebied van
privacy en veiligheid
Waar... We hebben altijd gezegd: veilige elektronische communicatie
in de zorg gaat voor tien procent om ICT en voor de overige negentig
procent om gedrag. Juist de mens vormt de grootste risicofactor.
De CIHN heeft vanaf het begin fors geïnvesteerd in privacy- en veiligheidsaspecten.
Natuurlijk, veel menselijke ‘fouten’ zijn te ondervangen
met techniek. Bijvoorbeeld met het gebruik van de hierboven genoemde
UZI-pas. Maar het gaat óók om gedragsverandering, om een
bewustwordingsproces. Mede door de maatschappelijke discussies
rondom privacy heeft de CIHN veel energie gestoken in de ontwikkeling
van handleidingen en protocollen. Uiteindelijk hebben we deelgenomen
aan een certificeringstraject om de veiligheid en privacy te
borgen. Daarmee is het veiligheids- en privacybeleid nóg verder aangescherpt
en breed geïmplementeerd in de manier van werken. Dit
houdt onder andere in dat we letten op ‘privacyhygiëne’. Medewerkers
schrikken er bijvoorbeeld niet meer voor terug hun collega’s aan
te spreken op onzorgvuldig of ongeoorloofd gedrag.
Stelling 4: Bij ICT staat vooral de zorgverlener
centraal, niet de patiënt
Niet waar... Natuurlijk willen we het de zorgverlener zo makkelijk
mogelijk maken, zodat hij in staat wordt gesteld de beste zorg
te leveren. Tegelijkertijd komt het accent steeds meer te liggen op
de rechten, wensen en behoeften van de patiënt. In het beheer van
de patiëntengegevens is een verschuiving opgetreden. Eerst was het
zo dat alle gegevens werden uitgewisseld, tenzij de patiënt daar bezwaar
tegen maakte. Straks - eind dit jaar - is het andersom; het geautomatiseerd
opvragen van een dossiersamenvatting is alleen mogelijk
met uitdrukkelijke toestemming van de patiënt (het gericht
versturen van verwijsbrieven, labuitslagen en specialistenbrieven
vormt hierop een uitzondering, tenzij de patiënt daar bezwaar tegen
maakt). Ook kan hij aangeven welke onderwerpen niet in aanmerking
komen voor inzage. Daarnaast biedt ICT - internet in het bijzonder
- de patiënt (en zijn familie) de mogelijkheid ‘mee te kijken’.
Bij diabetes bijvoorbeeld heeft de patiënt vanuit huis toegang tot
onderdelen van het dossier. Daarnaast kan de patiënt via internet
afspraken inplannen in de praktijkagenda. En hij kan bijvoorbeeld
thuismetingen online doorgeven, online therapie volgen en ervaringen
uitwisselen. Zo bepaalt de patiënt steeds meer het ‘waar’, ‘wanneer’
en ‘hoe’ van de zorg.
Stelling 5: Het is begrijpelijk dat HAP’s
teruggrijpen op de regionale variant nu
aansluiting op het LSP niet verplicht is
Niet waar... Er zijn regio’s waar zorgverleners graag alleen regionaal
willen uitwisselen. Anderen vinden dat een regionale oplossing
niet bijdraagt aan veiligheid of meer bereidheid om gegevens uit te
wisselen. Als voorloper op het gebied van ICT zijn wij hier in de regio
Nijmegen van mening dat het voor patiënten en zorgverleners
niet helderder wordt als in elke regio iemand anders verantwoordelijk
is. Ook vinden we dat je beveiliging beter centraal en gezamenlijk
kunt regelen en controleren dan regionaal op kleine schaal. Daarom
zoeken we zoveel mogelijk aansluiting op het LSP. Technisch gezien
is het de beste standaard met betrekking tot veiligheid en privacybescherming.
En we merken dat patiënten met een min of meer uitgebreide
ziektegeschiedenis en medicatie het gewoon erg belangrijk
vinden dat een professionele samenvatting uit het dossier beschikbaar
is op het moment dat ze door een zorgverlener buiten de regio
worden geholpen.
Stelling 6: De eerste en tweede lijn
vinden totaal nog geen aansluiting op
elkaar
Niet waar... In veel ziekenhuizen wordt weliswaar nog veel met
papier gewerkt en kost het moeite de eindjes van allerlei losse systemen
aan elkaar te knopen. Ook als het gaat om veiligheid, dan is
er best wat werk aan de winkel. Toch zien we dat de tweede lijn een
flinke inhaalslag aan het maken is met betrekking tot elektronische
communicatie. In Nijmegen komen specialistenbrieven inmiddels
elektronisch bij huisartsen binnen. Laboratorium- en röntgenverslagen
worden veilig verzonden via een elektronisch postbussysteem.
Momenteel loopt het pilotproject ‘E-acute zorg’ met het CWZ waarbij
we aan elektronische verwijzing werken vanuit de huisartsenpost
naar de ziekenhuizen. Het is de bedoeling dat de SEH de medische
gegevens ontvangt van patiënten die door de huisartsenpost zijn
doorverwezen. Op basis van de actuele en accurate medische gegevens
kan de SEH-arts betere behandelkeuzes maken en wordt de
kans op medische fouten door informatiegebrek kleiner. Prettige bijkomstigheid
is dat de patiënt niet zijn hele verhaal hoeft te herhalen.
En met de privacy van de patiëntgegevens zit het ook goed, omdat
we aansluiten bij de bestaande beveiligde systemen. Is het project
een succes, dan zoeken we die elektronische samenwerking ook met
andere ziekenhuizen op.
Stelling 7: ICT heeft de kwaliteit van
zorg verbeterd
Waar... Ja, dat hele pakketje samen, van efficiëntie, snelheid, accuratesse,
veiligheid en privacy, maakt dat de kwaliteit van zorg erop
vooruit is gegaan. Dat was ook een van de pijlers bij de ontwikkeling
van ICT in de zorg. Waar die kwaliteit ‘m in zit? De medicatieveiligheid
is toegenomen door betere medicatieoverzichten en bewaking.
Gegevens worden niet handmatig overgenomen, dus is er
minder kans op fouten. Zorgverleners communiceren beter. Protocollen
zijn actueel en beschikbaar, waardoor ze sneller kunnen handelen.
Meer dan ooit worden de zorgverleners in staat gesteld 24/7
goede en veilige zorg te leveren en samen te werken. Bovendien is
er zoveel meer vastgelegd dan voorheen. Dat maakt het mogelijk onderzoek
te doen, onderwijs te ontwikkelen en aan kwaliteitsbewaking
te doen. Maar ik ben de eerste om te zeggen dat het altijd beter
kan. Ik zou meer huisartsen, apothekers en ziekenhuizen in het
communicatieproces willen betrekken. De (medicatie)dossiers mogen
completer en beter geordend zijn. En voor écht goede terminale
zorg is nog meer werk nodig.
Factsheet
Centrale Huisartsendienst
Nijmegen en omgeving
Inwonersaantal 427.000
Regio Nijmegen, Maas en Waal, Boxmeer en Land van Cuijk/
Noord-Limburg
Rechtsvorm: CHN is een dochtervennootschap van de
Coöperatie van Integrale Huisartsenzorg Nijmegen e.o.
Startdatum 1 april 1999
Aantal aangesloten huisartsen 234
Aantal triagisten 78
Totaal aantal verrichtingen 2011 132.543
Telefonische consulten 56.588
Consulten 57.117
Zelfmelders Spoedplein Nijmegen 4.646 (van 6
juni 2011 t/m
31 dec 2011)
Visites 14.192
Aantal visiteauto’s 4
Vervoerder Meditaxi
Software Protopics HAP
Hosting Protopics HAP
Systeem- en werkplekbeheerder MostWare
Automatisering
BV
Geautomatiseerd triagesysteem nee
Telefonie Mitel telefooncentrale
via KPN
ISO 9001 2000 certificering:
2007
HKZ huisartsenstructuren 2008
en ISO 9001 certificering 2010
NEN 7511-2: 2005 certificering 2009
Gemiddeld aantal MIP-meldingen
(over de afgelopen drie jaar) 65
Gemiddeld aantal calamiteiten (over
de afgelopen drie jaar) 10
Gemiddeld aantal klachten (over
de afgelopen drie jaar) 55
Huisvesting
Huisartsenpost Nijmegen
Weg door Jonkerbos 108
6532 SZ Nijmegen
Huisartsenpost Boxmeer
Dokter Kopstraat 1
5835 DV Beugen
Telefoon patiënten 0900 - 8880
Telefoon kantoor 024 - 352 35 81
Website www.cihn.nl
E-mail chnkantoor@cihn.nl
Directeur Marion Borghuis

oog voor de patiënt
Medisch adviseur Sibert Holla
kindermishandeling 9
‘Aimabel, integer, loyaal, creatief, analytisch en verbindend’, enkele van de vele kwaliteiten waarom de CHN medisch adviseur Sibert Holla in 2010 voordroeg
voor een Koninklijke Onderscheiding. Tijdens de officiële opening in april neemt de huisartsenpost afscheid van deze waardevolle collega. Een pionier die zich
ontpopte tot professioneel kwaliteitsman.
Sibert Holla was al vroeg betrokken bij de CHN. Door de jaren heen
ontwikkelde hij een volwassen kwaliteitssysteem, fungeerde hij als
medisch inhoudelijke vraagbaak voor collega’s, beoordeelde klachten
en was aanspreekpunt voor ketenpartners en zorgverleners. Dat
alles naast zijn werk als huisarts en - sinds 2003 - als opleider Huisartsengeneeskunde.
Hoe was die beginfase?
‘We waren een van de eerste huisartsenposten, dus ik hield me vooral
bezig met protocollen, triage, scholing. De CHN richtte zich van
meet af aan op verbetering van kwaliteit van spoedzorg. Lastig, want
kwaliteit definieer je vaak vanuit medisch perspectief. De huisarts is
geneigd naar medisch inhoudelijke criteria te kijken: “spoed” gaat
om leven of dood, of om beschadigingen van het lijf. Voor de patiënt
is die beleving van “spoed” - en dus van kwaliteit - heel anders. Ongerustheid
blijkt een van de belangrijkste redenen voor een spoedvraag.
Onzinvragen bestaan daarom niet, niemand belt zo maar. Van
dat patiëntenperspectief moet je altijd doordrongen blijven.’
drie opvolgers
‘Je zit hier voor de patiënt, dus kijk je vanuit zijn ogen naar de organisatie,’
beaamt Edwin de Vaal. Hij is een van de drie praktiserend
huisartsen die Sibert Holla opvolgt. In zes uur per week gaat
hij zich onder meer bezighouden met onderwijs aan doktersassistenten,
kindermishandeling en casuïstiekbesprekingen met de
SEH. Collega Olaf Ouwendijk (8 uur) neemt de ICT voor zijn rekening
en Evert Brongers (5 uur) de chronische zorg. Samen buigen
deze twee zich ook over klachten en interne meldingen. De Vaal:
‘Hier wijst niemand snel met een vingertje bij fouten. Je bent onderdeel
van een team; we doen het met zijn allen.’
Kwaliteit gaat dus verder dan medische
zaken?
‘Het gaat erom of de geleverde zorg aansluit bij de verwachting
van de patiënt. Dankzij de professionalisering van triagisten krijgen
we relatief weinig klachten. Die zijn voor een groot deel van medisch
inhoudelijke aard. Daar kunnen we van leren. Uit kwaliteitsoogpunt
vind ik ons interne meldsysteem minstens zo belangrijk.
We stimuleren dat eigen mensen voorvallen melden: fouten, bijna
fouten. Zaken die je een volgende keer kunt verbeteren. Medewerkers
moeten wél de bereidheid hebben die te melden. Daarvoor is
openheid nodig en veiligheid. Ondanks de groei van de CHN is die
open cultuur gelukkig behouden.’
Ziet u nog punten voor verbetering?
‘We kunnen nog een slag maken in een aantal specifieke spoedcompetenties.
De net opgeleide huisarts is veel beter uitgerust voor
spoedzorg dan de lang zittende huisarts. Ondanks ruimere ervaring
en routine is het verschil te groot.’
Waar kijkt u met genoegen op terug?
‘Ik ben trots op wat wij en andere HAP’s hebben bereikt. Het was
mooi een rol te spelen in een ontwikkeling met zo’n zichtbaar resultaat.
Ik stapte destijds in de commissie kwaliteit van de DHV
uit bezorgdheid voor de patiënt, omdat ik dacht dat de huisartsenpost
zou leiden tot schaalvergroting en dus kwaliteitsverlies.
Die vrees bleek ongegrond. Er is onder huisartsen een groot gevoel
voor kwaliteit als het gaat om de directe zorg. Dat is binnen de
huisartsenpost zodanig gestimuleerd dat het heeft geleid tot een
daadwerkelijke verbetering van de zorg, aanzienlijk beter dan wat
we hadden. De inschatting van urgentie gebeurt zoveel professioneler.’
Signaleren kindermishandeling
Veel doktersassistenten en huisartsen zullen zich
er in herkennen: het ‘niet-pluis’-gevoel bij een kind
dat met verwondingen op de post belandt. Uit
onderzoek blijkt dat de kans groter is om op een
HAP met kindermishandeling te maken te krijgen
dan in de huisartsenpraktijk. Reden voor de CHN
om er proactief mee om te gaan.
Het is een betrekkelijk anonieme omgeving, zo’n post, als er kindermishandeling
in het spel is. De eigen huisarts is goed op de hoogte
van een gezinssituatie; op de post is het slechts gissen naar wat
er thuis afspeelt. Met als gevolg dat gevallen van kindermishandeling
er tussendoor kunnen ‘glippen’. Dat kan beter, vindt de CHN. De
organisatie richtte een werkgroep in, doktersassistenten en huisartsen
kregen middels e-learning nascholing aangeboden en sinds begin
januari is de registratie van kindermishandeling geautomatiseerd
in Protopics. Nu komt het aan op een één-tweetje; een goede samenwerking
tussen doktersassistenten en huisartsen.
De CODA: ‘Maak het verschil’
Annette Veenhof, CODA (coördinerend doktersassistente), waarneemcoördinator
en deelnemer werkgroep Kindermishandeling:
‘Doktersassistenten vonden het voorheen erg lastig om bij twijfel
door te vragen aan de telefoon. Wie ben ik, denken ze dan. Nu wordt
van ze verwacht dat ze doorpakken. Dat riep in eerste instantie wat
weerstand op. En toch, na extra uitleg van de medisch adviseur en
de e-learning, merk ik dat ze zich er meer van bewust zijn dat ze verschil
kunnen maken. Ook al help je maar één kind. Nu vullen ze standaard
bij ieder kind onder de achttien een checklist in met een aan-
Huisarts Erik Plat en coördinerend doktersassistente Annette Veenhof pikken in een
één-tweetje de signalen voor kindermishandeling op. Foto: Rob Gieling
tal vragen. Geven de antwoorden hiertoe aanleiding, dan wordt het
contact als “niet-pluis” aangemerkt. Zodra de huisarts het contact
opent, krijgt hij deze melding van de doktersassistente in beeld. Doktersassistenten
vragen na het consult aan de huisarts wat er met hun
signalering gedaan is. Kijk, en zo moet het werken!’
De huisarts: ‘Goede structuur’
Erik Plat, huisarts en deelnemer werkgroep Kindermishandeling: ‘De
130 licenties voor de e-learning waren zo opgevuld. Die aandacht
voor kindermishandeling leeft duidelijk onder onze leden. Door de
nascholing is de oplettendheid vergroot. Juist op een HAP is dat van
cruciaal belang. Er is immers op vele fronten gezondheidswinst mee
te boeken. Denk aan de fysieke en psychische schade die kindermishandeling
veroorzaakt, ook op de lange termijn. Dat kun je in sommige
gevallen voor zijn. Het is mooi hoe het nu werkt: vanuit het systeem
krijg je voorafgaand aan het consult een signaal van de triagist.
Of je neemt een telefoontje over, nóg directer. De meldingsprocedure
verloopt nu ook heel gestructureerd. Wel komt er meer administratie
bij kijken. Een nadeel? Misschien. Maar dat ene kwartier op de vijf à
tien diensten kan er best bij...’
Uw advies voor uw opvolgers en andere
medisch adviseurs?
‘Houd vooral het patiëntenperspectief in het oog. En bedenk, een
goed kwaliteitssysteem kan alleen bestaan in een open en veilige
organisatie; probeer dat te bewaken en in je manier van werken te
onderhouden.’
Even bellen met...
marc van Loenen,
telefoonartstrainer
bij de CHN
Vertel, waarom
is het nodig,
zo’n telefoonartstraining?
‘Huisartsen in opleiding verzorgen
geregeld diensten op
de post, daar kunnen ook
telefoonartsdiensten tussen
zitten. Het is handig dat AIOS
daarop voorbereid zijn.’
Hoezo, wijkt
zo’n telefonisch
consult op de
HAP dan af van
een telefonisch
consult op de
praktijk?
‘Ja, de problematiek is anders.
In principe bellen mensen
alleen als er een bepaalde
mate van spoed is.’
Telefoonartstrainer Marc van Loenen:
‘Niet denken in diagnoses, maar in
symptomen.’ Foto: Rob Gieling
Hoe ziet zo’n telefoonartstraining
eruit?
‘De AIOS kijken in de eerste training mee met een doktersassistente.
Ze zien hoe de DA opneemt, welke vragen ze stelt. Bij de
tweede en derde training zit de AIOS samen met de trainer achter
de telefoon. Bellen en direct nabespreken, daar draait het om.
Tijdens de vierde training werkt de AIOS zelfstandig. Aan het
eind van de dienst volgt een evaluatie.’
Wat is essentie van de training?
‘Dat je leert hoe je een urgentie vaststelt, tot een goede conclusie
komt in welke mate er sprake is van spoed. Als telefoonarts
moet je niet denken in diagnoses, maar in problemen en ziektesymptomen.
Daarop geef je een urgentie af. Verder draait het om
communicatie. Je mist de non-verbale informatie, moet het hebben
van subtiele signalen in een gesprek. Het contact met de DA:
ook heel belangrijk. Probeer aan te voelen dat zij zich toch nog
zorgen maakt om iets, of het lastig vindt met je te overleggen. Je
moet jezelf openstellen, soms een stapje terugdoen en goed luisteren.’
En dat past allemaal in zo’n korte
training?
‘Het is intensief. Ik heb bij geen enkele andere training het gevoel
gehad dat je in zo’n korte tijd iemand zo veel bij kunt brengen.’
Iets om landelijk uit te rollen?
‘Ik denk dat de training er erg toe doet. De huisartsenopleiding
en CHN zijn van plan het voort te zetten. Mogelijk wordt het
een vast onderdeel van de huisartsenopleiding in Nijmegen. Wie
weet, wordt het landelijk overgenomen.’

10
huisartsenkring
Samenwerking CIHN
en Huisartsenkring
‘We zijn een team’
Een goed huwelijk, zo is de relatie tussen de CIHN en de Huisartsenkring te omschrijven. Partners die ieder hun eigen belangen en verantwoordelijkheden
hebben, soms ook onderlinge spanning kennen, maar elkaar op dossiers aanvullen. Aan het woord zijn Herman Verblackt (bestuurslid CIHN en voorzitter CHN)
en Guido Adriaansens (voorzitter Huisartsenkring Nijmegen e.o.).
Adriaansens (A): ‘In het land gaat het nogal eens fout tussen huisartsenkring
en zorggroep vanwege conflicterende belangen, vooral
in tijden van bezuinigingen.’
Verblackt (V): ‘Er bestaat altijd een zekere spanning tussen autonome
huisartsen en de coöperatie waarvoor ze ANW-diensten verrichten.’
A: ‘Wat laat je prevaleren, het belang van de individuele huisarts
of dat van de coöperatie? Voor een goede balans staan in
Nijmegen de Kring - als belangenbehartiger van de huisartsen -
en de coöperatie bestuurlijk los van elkaar. Wél zijn er belangrijke
dwarsverbanden. Zo kan de Kring bestuursleden voor de CIHN
voordragen.’
V: ‘We hebben vier keer per jaar regulier overleg en er is veel contact
over en weer.’
A: ‘Bij bepaalde projecten waarin de wederzijdse belangen groot
zijn, trekken we samen op. Kwaliteit van registratie - het ADEPD -
is een goed voorbeeld hiervan.’
V: ‘Samen met zorggroep Syntein hebben we dit project opgezet
en gaan we aan de slag.’
A: ‘Je ziet: we werken ook met andere partijen nauw samen. Momenteel
proberen we met de thuiszorgorganisaties tot een eerstelijns
visie te komen over geïntegreerde zorg in de wijken.’
V: ‘Zonder overdrijven: ik denk dat onze organisatie een goed
voorbeeld is van hoe het ook kan. Samenwerken en toch de twee
takken van sport gescheiden houden.’
Gedeelde belangen...
V: ‘Tijdens de huisartsenmanifestatie in Amsterdam hebben we de
huisartsenpost overdag geopend om spoedgevallen op te vangen.
Casuïstiekbespreking
Onder de loep: casus van een patiënte met een AAAA (acuut abdominaal aneurysma van de aorta). Over hoe achter een onduidelijke melding een héél acuut
probleem schuil kan gaan.
Situatie
00.30 uur: een jonge vrouw belt over haar moeder. Die heeft haar net
telefonisch laten weten dat ze hevige buikpijn en pijn in de rug heeft.
Ze voelt zich er niet goed bij en vraagt haar dochter snel hulp te regelen.
‘Laat maar een ambulance komen,’ zegt ze. Meer informatie
heeft de dochter niet. De triagist belt de patiënte. Die is tot twee keer
toe in gesprek. In overleg met de telefoonarts wordt er een U2 van
gemaakt; binnen een half uur moet de visitearts op de stoep staan.
Bij aankomst kan de patiënte de deur niet meer openen. In de tijd die
verstrijkt tussen het forceren van de deur en de inzet van een ambulance
verslechtert de patiënt snel. Kort na opname in het ziekenhuis
overlijdt ze.
Diagnose achteraf
Er blijkt sprake te zijn geweest van een hevige acute inwendige bloeding
als gevolg van een scheur in een aneurysma. Bij een aneurysma
is de vaatwand van de buikaorta al langere tijd verzwakt, beschadigd
door vaatwandverkalkingen en vervolgens ineens verwijd.
De situatie is te vergelijken met wat er gebeurt bij een kapotte buitenband
van een fiets: door de druk puilt de binnenband naar buiten,
waarbij de zwelling langzaam toeneemt, tot de band klapt.
Een AAAA leidt tot een ernstige bloeding aan de achterkant van de
buikholte. Het gaat gepaard met vrij acuut optredende hevige pijn in
de buik die meestal ook naar de rug uitstraalt. Door het bloedverlies
ontstaan al snel tekenen van shock. De doorbloeding van de benen
vermindert gelijktijdig fors, wat kan leiden tot een koud gevoel en
pijn. De hevigheid van de bloeding en de snel toenemende shock zijn
vaak fataal. Snel operatief ingrijpen kan levensreddend zijn, maar
ook dan is het sterftecijfer hoog.
Herman Verblackt (l.) en Guido Adriaansens, partners in huisartsenzorg. Foto: Rob Gieling
Dat is een vanzelfsprekendheid.’
A: ‘Praktische bezwaren wijken voor het gemeenschappelijk belang.
Door de dwarsverbindingen is de afstand tussen Kring en
coöperatie niet zo groot als elders. In beide organisaties ligt de
beslissingsbevoegdheid bij de ledenvergadering en die leden zijn
in beide gevallen dezelfde huisartsen. De afstand tussen leden en
bestuur moet je wel continu bewaken.’
V: ‘We betrekken huisartsen in alles wat we doen. Zo kennen de
Illustratie: Sibert Holla
Aneurysma
thoraxale
aorta
normaal
hart
abdominale
aorta
aneurysma
middenrif
Handelswijze
De triagist begint het gesprek met een ABCDE-check. Bij een bloedend
aneurysma ontstaan vooral problemen in de C (circulatie). Juist
het herkennen daarvan is lastig. Wanneer een patiënt aangeeft zich
niet goed te voelen zijn er aanvullende vragen nodig om de situatie
beter in te kunnen schatten: is de patiënt bleek, klam, heeft hij het
bijeenkomsten van onze postcommissies
een enorme opkomst. Huisartsen voelen
zich duidelijk betrokken: zeker tachtig
procent doet mee met het EPD en van alle
HAP’s in Nederland verzorgen op onze
post de meeste artsen hun eigen dienst.’
A: ‘Mede door de uitstekende randvoorwaarden.’
V: ‘We hebben de werkdruk verminderd
en er zijn meer waarnemers, met name
voor de opvang van zelfverwijzers van de
SEH.’
... en soms wat
spanning
A: ‘Spannend item is de nascholing. Veel
huisartsen zijn het er niet mee eens als de
CHN een reanimatiecursus zou verplichten.’
V: ‘Terwijl we als zorginstelling wel aan
alle kwaliteitseisen moeten voldoen. Van
ons wordt geëist dat wij ten minste monitoren
of de huisartsen nog bevoegd en bekwaam zijn.’
A: ‘Het woord “verplicht” is the bottleneck. Oplossingen vinden
we door meer out of the box te denken in termen van stimuleren.
Leg in een van de spreekkamers een pop neer en vertoon op een
screen de digitale nascholing. Daarmee kan de huisarts tijdens
een visitedienst kort oefenen, eventueel samen met de chauffeur.’
V: ‘Goed idee! Dat ga ik meteen in het bestuur bespreken!’
gevoel weg te zakken? Bij deze patiënte was het niet
mogelijk deze vragen te stellen. Het C-probleem als
zodanig is daarom ook onvoldoende onderkend.
Wat betreft de pijn als ingangsklacht biedt de Telefoonwijzer
weinig uitsluitsel. Onder buikklachten
staat ‘bekend met aneurysma’ genoemd als U1-criterium.
In deze casus had die vraag de triagist niet
verder geholpen: de patiënt was niet bekend met een
zwakke plek in de aorta.
De Triagewijzer is specifieker; onder het kopje ‘buikpijn
en rugpijn’ worden ‘klachten passend bij een
aneurysma’ nader omschreven als ‘hevige tot onhoudbare
pijn met uitstraling naar de rug’. Toepassing
van deze criteria in combinatie met de beschikbare
gegevens had moeten leiden tot een
U1-urgentie en directe inzet van een ambulance. De
CHN is nog bezig met de overgang van de Telefoonwijzer
naar de Triagewijzer. Helaas zijn veel triagisten
- mogelijk ook op andere posten - nog onvoldoende
bekend met het nieuwe criterium in de Triagewijzer.
Leerpunten
• De ABCDE-systematiek is van cruciaal belang voor
het herkennen van acute beelden.
• Binnen deze systematiek zijn C-problemen het meest lastig te herkennen
bij telefonische triage; in scholing zal hier voortdurend
aandacht aan geschonken worden.
• De nieuw geformuleerde U1- en U2-criteria in de Triagewijzer worden
in scholing nog eens extra onder de loep genomen.

Column
Psychologisch effect
We werden bij een paar geroepen waarvan de vrouw al een poosje bewusteloos
op de bank in de kamer zou liggen. Toen we binnenkwamen
in de woonkamer wees de bewoner naar de bank met de woorden
‘daar ligt ze’. En inderdaad daar lag een vrouw van een jaar of veertig
op de bank en reageerde nergens op.
De dokter begon onmiddelijk met haar onderzoek en vroeg mij de
temperatuur, saturatie en suiker te meten. Zelf begon ze de pols te tellen
en de bloeddruk te meten. Daarna beluisterde, beklopte en bevoelde
ze de patiënt aan alle kanten. Tussendoor kneep ze nog eens even
flink in de monnikskapspier. Na de onderzoeken te hebben afgerond
bleken alle waardes uitstekend te zijn en stonden we voor een raadsel
waarom mevrouw nergens op reageerde; zelfs niet op pijnprikkels. De
vriend vertelde intussen dat ze een knallende ruzie hadden gehad en
zij daarna het bewustzijn had verloren.
Ik twijfelde of mevrouw wel echt bewusteloos zou zijn. De dokter ook
Na een lange periode met Adastra
te hebben gewerkt als callmanagementsysteem,
zijn we midden vorig
jaar overgeschakeld op Call Manager
van Labelsoft.
Illustratie: Arend van Dam
Call Manager in Den Haag e.o.
door Adriaan van Ooijen, directeur SMASH
Labelsoft Clinical IT
Signaalrood 57c • 2718 SG Zoetermeer • tel. 079-3615652 • fax 079-3623267 • info@labelsoft.nl
en pakte daarom het slappe handje van mevrouw, hield het boven het
gezicht van de vrouw en liet deze los. De hand kletste echter niet zoals
verwacht in haar gezicht, maar werd er keurig door mevrouw langs gestuurd.
Het was duidelijk dat ze een spelletje met ons speelde.
De dokter keek peinzend naar mij en vroeg duidelijk hoorbaar of we
ook zo’n grote grijze naald in de tas hadden. ‘Weet je welke ik bedoel?’,
vroeg ze. Die hele dikke van een centimeter of tien. Niet begrijpend
kijk ik haar aan; bij mijn weten hebben we nog nooit zo’n grote
naald in de tas gehad. ‘Ik wil namelijk mevrouw met deze naald even
onder haar teennagel prikken om te testen hoe diep de bewusteloos-
(advertorial)
Een belangrijke overweging was het gegeven dat onze
buren huisartsenposten ook werken met Call Manager.
Gemakkelijk voor onze waarnemers die in Den Haag,
ingeklemd tussen de twee medische faculteiten van Leiden
en Rotterdam, nu ook met hetzelfde systeem kunnen
werken als bij onze buren en niet steeds behoeven over
te schakelen.
Een tweede belangrijke reden was dat het NTS al was
geïntegreerd. Belangrijk omdat wij met een centraal
callcenter werken en het triëren op urgentie erg belangrijk
is. Op deze wijze kunnen wij het percentage telefonische
consulten hoog, en het aantal consulten op de post en
dus het aantal diensten laag houden. Met het NTS zijn
wij direct na invoering van Call Manager gaan werken.
Dat was wel wennen voor onze assistenten maar een
goede begeleiding heeft ertoe geleid dat het redelijk
rimpelloos is verlopen.
Tegelijkertijd maken wij gebruik van het WebHIS Portaal
van Labelsoft. Na enige aanpassingen hier en daar
verloopt dit thans bevredigend.
Ook de integratie met de Feedback module verloopt nu
erg goed. In de periode met Adastra moest er nogal wat
handwerk worden verricht om de gegevens vanuit Adastra
in de Feedback module op te nemen, maar nu verloopt
ook dat proces geheel automatisch waardoor het aantal
handelingen en vergissingen worden uitgesloten.
gepost 11
heid is’, vervolgde ze. Hoe het kwam beste lezer weet ik niet, maar
voor ik in de tas kon gaan zoeken naar de niet bestaande naald, kwam
de patiënt met een diepe zucht bij en vroeg met een benepen stem wat
er was gebeurd.
Na afscheid te hebben genomen, met het advies om het rustig aan te
doen, en we in de auto onderweg waren naar de volgende patiënt, liepen
mij plots de rillingen over de rug bij de gedachte dat iemand een
dikke naald onder mijn teennagel zou prikken...brrr.
Cor Uildriks, HAP-chauffeur
De samenwerking met Labelsoft ervaren wij als prettig. In
het begin werd dagelijks geïnformeerd hoe het de voorbije
avond en nacht was gegaan. Ook nu nog stellen de
medewerkers van Labelsoft zich constructief op om verder
te bouwen aan Call Manager. En dat is mooi want voor
de visiteauto’s is een verbetering van het systeem wel
wenselijk.
Call Manager zelf is nu zo’n 10 jaar op de markt. Dat
heeft als grote voordeel dat het beproefd is. Het declareren
verloopt ook heel soepel al moet er nog het nodige
handwerk gebeuren. In deze tijd zou je verwachten dat
een contact direct bij de verzekeraar uitkomt en de volgende
minuut op je rekening staat.
Een sterk punt is ook de gebruikersvereniging die goed
lijkt te functioneren en het enthousiasme van de ontwikkelaars
bij Labelsoft, niet in de laatste plaats hun directeur,
die met verve allerlei nieuwe ontwikkelingen aankondigt.
Dat is prima want niets gaat zo snel als de wereld van
de ICT. Een geheel vernieuwd Call Manager op de meest
geavanceerde hardware is een wenkend perspectief.
Concluderend zijn we best tevreden dat wij zijn toegetreden
tot de familie van Call Manager gebruikers.
www.labelsoft.nl

12
VHN
BEROEPSGEHEIM:
WANNEER WEL EN WANNEER NIET?
Het medisch beroepsgeheim is
streng. De vertrouwensrelatie
tussen arts en patiënt is
immers belangrijk. Zonder die
vertrouwensrelatie zouden
mensen wel eens af kunnen zien
van medische behandeling met
alle gevolgen van dien. Er zijn
echter gevallen denkbaar waarin
artsen hun beroepsgeheim mogen
doorbreken. Toepassing van de
spelregels is altijd een kwestie
van afwegen. We geven twee
voorbeelden.
Als vuistregel geldt dat een arts zijn beroepsgeheim in
drie gevallen mag doorbreken: met de (veronderstelde)
toestemming van de patiënt, als de wet dit verplicht, en in
een confl ict van plichten (als bijvoorbeeld ernstige schade
aan de patiënt of anderen voorkomen kan worden door
medische informatie vrij te geven). Maar altijd moeten
artsen zelf de afweging maken: het beroepsgeheim is een
persoonlijke verantwoordelijkheid. De wet geeft daarvoor
de spelregels. Het is dus belangrijk om altijd alert te zijn
als derden om informatie vragen en om de spelregels te
kennen. Het beroepsgeheim geldt overigens niet alleen
voor artsen, maar ook voor andere (zorg)medewerkers
(zoals assistentes) die direct toegang hebben tot
medische patiëntgegevens. Zij hebben een ‘afgeleid
beroepsgeheim’.
Privacy geldt ook na overlijden
In het eerste voorbeeld rapporteert een huisartsenpost
over een suïcide aan de Inspectie (in het kader van de
verplichte calamiteitmelding). Later vraagt de moeder
van de overleden man dit dossier op in het kader van de
Wet openbaarheid bestuur (Wob). De Inspectie vraagt aan
de huisartsenpost of bepaalde brieven in het dossier aan
de moeder mogen worden gegeven. De huisartsenpost
weigert dit en beroept zich op het beroepsgeheim omdat
in de brieven persoonlijke en medische gegevens staan.
De minister die moet oordelen over het verzoek tot
openbaarmaking geeft de huisartsenpost gelijk: ook als
iemand overleden is heeft hij recht op bescherming van
zijn persoonlijke levenssfeer en zeker als het gaat om
ILLUSTRATIE: ANNET SCHOLTEN
De KNMG-handreiking
geeft de volgende tips:
• Bij telefonische verzoeken van
politie/justitie: bel zo nodig terug
ter verifi catie.
• Verzoek politie/justitie om haar
vragen gericht en schriftelijk te
stellen.
• Benoem een contactpersoon
als aanspreekpunt voor politie/
justitie.
• Maak bij politie/justitie bekend
wie de contactpersoon is.
• De contactpersoon benadert de
arts die de patiënt behandelde.
• Deze arts maakt zelf de
belangenafweging omtrent het
beroepsgeheim.
sterk privacygevoelige informatie als medische gegevens.
Ook niet-medische gegevens die samenhangen met de
medische situatie vallen daaronder. Wanneer de Inspectie
op basis van de Wob gedwongen wordt de gevraagde
dossiers af te geven, zegt de minister, bestaat bovendien
het risico dat huisartsenposten voortaan veel minder
medische informatie zullen gaan verstrekken. Daarmee
wordt het toezicht op de zorg bemoeilijkt en komt het
algemeen belang in gevaar.
Het is belangrijk om altijd alert
te zijn als derden om informatie
vragen en om de spelregels te
kennen.
Uitzonderlijke omstandigheden
Een ander voorbeeld betreft het tragische overlijden van
een 3-jarig kind. Er zijn sterke aanwijzingen voor kindermishandeling
en de moeder wordt gearresteerd op
verdenking van moord. De vraag is of de geluidsbanden
met gesprekken tussen de huisartsenpost en de moeder
in het onderzoek gebruikt mogen worden. De moeder
gaat akkoord, maar de huisartsenpost weigert medewerking
met een beroep op het beroepsgeheim dat,
vindt de post, ook geldt voor een overleden patiënt.
In dit geval krijgt de huisartsenpost echter ongelijk.
Na een juridische procedure oordeelt de Hoge Raad
(Nederlands hoogste rechtscollege) dat in uitzonderlijke
omstandigheden het belang dat de waarheid aan het
licht komt zwaarder weegt dan het beroepsgeheim. Het
gaat hier, zegt de Hoge Raad, om de verdenking van een
zwaar geweldsmisdrijf tegen een kind en er zijn maar
weinig gegevens die duidelijkheid kunnen geven over
wat er is gebeurd. De informatie op de geluidsbanden is
met andere woorden zeer belangrijk en kan niet op een
andere manier worden verkregen.
Algemeen belang
De voorbeelden maken duidelijk hoe nauw de afweging
luistert. Een belangrijke rol speelt het algemeen belang.
Waar moeten patiënten op kunnen vertrouwen? In elk
geval vindt de minister dat privacybescherming niet
ophoudt na overlijden, maar in sommige gevallen gaat dit
niet op. Het oplossen van een ernstige geweldsmisdrijf is,
aldus de Hoge Raad, zeer belangrijk voor ons rechtsgevoel.
In zo’n geval moet het belangrijke beroepsgeheim soms
toch wijken.
Meer informatie
Onlangs is de ‘KNMG Handreiking beroepsgeheim
en politie/justitie’ geactualiseerd. Dit gedetailleerde
document ondersteunt zorgverleners bij het maken van
hun afwegingen. Bij de handreiking hoort een praktische
en overzichtelijke samenvatting. U vindt de handreiking
en de samenvatting op www.knmg.nl/beroepsgeheim.
MERCATORLAAN 1200,
3528 BL UTRECHT
POSTBUS 2672, 3500 GR UTRECHT
TELEFOON 030-2823788
BUREAU@VHNED.NL
WWW.VERENIGINGHUISARTSENPOSTEN.NL

AGENDA
10 APRIL 2012
VHN-netwerk Huisarts & HAP
16.00 - 19.00 uur te Utrecht
12 APRIL 2012
Extern: Spoedzorg in uitvoering
12.00 – 18.30 uur te Nijmegen
12 APRIL 2012
Extern: Nederlands Triage Congres
9.30 – 16.30 uur te Amsterdam
26 APRIL 2012
Extern: De kunst van het samenwerken –
Hoe borgen we onze ambitie?
15.00 - 20.00 uur te Utrecht
26 APRIL 2012
VHN-netwerk Locatiemanagers
12.00 - 17.00 uur te Utrecht
08 MEI 2012
VHN-netwerk Kwaliteit
12.00 - 17.00 uur te Utrecht
22 MEI 2012
Algemene Vergadering VHN
16.00 - 19.00 uur te Utrecht
19 JUNI 2012
Landelijke Kennistoets
10.30 - 12.30 uur te Utrecht en Tilburg
Voor meer informatie kijk op
www.vereniginghuisartsenposten.nl
KAN U DIT OOK GEBEUREN?
Voor huisartsenposten gelden fl ink wat regels die allemaal tot doel hebben
de kwaliteit van zorg op een hoog niveau te houden. We kregen een casus
waaruit blijkt hoe makkelijk een fout leidt tot nog een fout:
Het is vijf uur ‘s nachts en rustig. Beide dienstdoende artsen zijn even
gaan liggen. Een vrouw belt omdat haar man veel pijn heeft in nek en
schouders. Hij is hartpatiënt en enkele dagen daarvoor gevallen. Omdat de
klachten (braken, hoofdpijn) toenamen was er die dag al een hersenscan
gemaakt, waarop geen afwijkingen te zien waren. De vrouw krijgt voor
haar man een zelfzorgadvies: paracetamol en die ochtend meteen naar
de eigen huisarts. Tien minuten later belt ze weer: haar man valt steeds,
heeft een bloedneus en is slecht aanspreekbaar. De dienstdoende huisarts
wordt wakker gemaakt. Half slapend en zonder het dossier in te zien – ook
LIJKSCHOUWING VANUIT DE
HUISARTSENPOST
Het feit dat een dienstdoende arts vaak niet bekend is
met de overledene en diens medische geschiedenis,
staat het invullen van het A-formulier, de wettelijke
verklaring van overlijden, niet in de weg. Onder
‘behandelend arts’ valt ook diens waarnemer en
dus ook een dienstdoende huisarts. Wel moet deze
zeker zijn van een natuurlijke dood. Zo niet, dan
moet hij onverwijld de gemeentelijke lijkschouwer
waarschuwen. De gemeentelijke lijkschouwer wordt
overigens altijd ingeschakeld bij het overlijden van
kinderen. De discussie over de invoering van de
NODO-procedure (Nader Onderzoek Doods Oorzaak)
voor het onverklaard overlijden van minderjarigen is
nog niet afgerond.
VHN
Wanneer iemand overlijdt moeten de dood en de doodsoorzaak offi cieel worden vastgesteld.
Deze lijkschouwing is wettelijk verplicht en hoort volgens de Wet op de Lijkschouwing te
gebeuren door de ‘behandelend arts’. Wat betekent dat voor dienstdoende huisartsen?
Voor het invullen van het B-formulier, de
doodsoorzaakverklaring, is vaak aanvullende
informatie van de eigen huisarts nodig. In dat geval
moet de dienstdoende huisarts die informatie
inwinnen. Wat niet mag is het B-formulier later laten
invullen door de eigen huisarts. A- en B-formulier
moeten worden ingevuld door één en dezelfde arts en
altijd door de arts die de lijkschouwing heeft verricht.
Wannéér de lijkschouwing en het invullen van de
formulieren plaats moeten vinden is niet wettelijk
voorgeschreven. Soms wil de familie eerst nog enige
tijd samenzijn met de overledene. In dat geval is er
geen bezwaar om even te wachten (bijvoorbeeld
tot de ochtend, wanneer tevens de eigen huisarts
geraadpleegd kan worden). Soms, bijvoorbeeld
wanneer de overledene een donorcodicil heeft
ingevuld, is echter haast geboden. Op de meeste
huisartsenposten geldt voor een overlijden de urgentie
U2, ook om snel de nabestaanden te kunnen adviseren
en bijstaan.
Leidraad voor huisartsenposten
Speciaal voor huisartsenposten heeft de VHN de
leidraad ‘Lijkschouwing vanuit huisartsenposten’
samengesteld. Hierin vindt u een overzicht van alle
zaken die de huisartsenpost geregeld moet hebben,
evenals modelprotocollen en modelformulieren.
Wanneer de NODO-procedure wordt vastgesteld, past
de VHN de leidraad hierop aan. De leidraad staat op
www.vhned.nl.
het zelfzorgadvies was nog niet geautoriseerd – adviseert deze het nog
een halfuur aan te kijken. Na het derde telefoontje volgt een visite waarbij
de arts morfi ne toedient. ‘s Ochtends laat de eigen huisarts de man direct
opnemen, waarna deze diezelfde middag overlijdt aan de gevolgen van
een hersenbloeding.
Twee regels worden in deze casus overtreden: de regel dat er altijd een
dienstdoende huisarts beschikbaar moet zijn voor direct overleg (niet
tegelijk gaan slapen). En de regel dat bij een tweede contact de arts altijd
zelf de beoordeling doet. Tot slot onderstreept de casus hoe belangrijk
een tijdige autorisatie van zelfzorgadviezen is om escalatie te voorkomen.
Regels zijn er niet voor niets.
13

14 puzzel
Horizontaal
1. zwangerschapsonderbreking; 7. telwoord; 12. meisjesnaam; 13. hoofddeksel; 14.
kostuum; 15. aluminium (scheik. afk.); 17. knevel; 19. nijlreiger; 21. rijksoverheid (afk.);
22. vreemd; 24. liefkozen; 27. klein paardje; 28. jongensnaam; 30. Engelse titel; 31.
scheepsvloer; 32. hard geluid; 33. mollengang; 35. wreed heerser; 37. reuzenslang;
38. gebouw voor kunst; 41. rekenopgave; 42. haardracht (streng); 44. trots (parmantig);
46. haarkleur; 47. woonplaats; 48. come-back; 49. vertaler; 50. lusthof; 52. honingbij;
54. verheffing van de aardbodem; 56. deel van een broek; 58. Indische omslagdoek;
61. kloosterzuster; 62. land In Azië; 64. koeienmaag; 65. rustig (kalm); 67.
schapenproduct; 68. drinkbeker; 70. vogelverblijf; 72. gesloten; 73. knuffelen; 76. vogeleigenschap;
77. oude lengtemaat; 78. leesmateriaal; 79. berggeel; 81. den lezer heil
(Lat. afk.); 82. ontkenning; 83. schoonmaakgerei; 84. gordijnrail (gesel); 86. chirurgisch
mes; 87. biermerk.
Verticaal
1. soort puzzel (letterkeer); 2. ondernemingsraad (afk.); 3. rij (reeks); 4. militair voertuig;
5. uitloper (twijg); 6. het geheel van leidinggevende personen; 7. watersport; 8.
achtpotig insect; 9. hoop (stapel); 10. persoonlijk voornaamwoord; 11. ongeluk (onheil);
16. jongensnaam; 18. gewicht; 20. dierenmond; 21. Raad voor Economische Aangelegenheden
(afk.); 23. kleine vrucht; 25. aangenaam koel; 26. plaats in Noord-Holland;
27. Koninklijke Nederlandse Automobiel Club (afk.); 29. teder (genegen); 32.
liefderijk verplegen; 34. zwaar scheepstouw; 36. mechanische trap; 37. vrolijk; 39. verzetje
(uitstapje); 40. zangvogel; 42. schrik (angst); 43. beter maken; 45. kippenloop;
46. scheepstouw; 51. naaldboom; 53. gietvorm; 54. stewardess (reisleidster); 55. (ver)
bond); 56. uitwendig geneesmiddel; 57. smal sportvaartuigje; 59. kelner; 60. bouwstijl;
62. kanjer (groot voorwerp); 63. controle na behandeling; 66. kinderspeelgoed;
67. vragen voornaamwoord; 69. zwarte kleverige stof; 71. onnozel mens; 73. vergrootglas;
74. bivak; 75. wrede keizer; 78. gong; 80. cilinder; 82. natrium (scheik. afk.); 85.
boomsoort.
winnen!
de prijs van deze puzzel:
het boek ‘doctors’
Practices’.
Dit is een prachtig, Engelstalig boek
vol foto’s van zestig luxe wacht- en behandelruimtes
bij de (tand)arts. Michelle
Galindo heeft architectuur gestudeerd
in Los Angeles en voor dit boek
wereldwijd voorbeelden verzameld van
hoe koude, kille praktijkruimtes er ook
uit zouden kunnen zien. Alle projecten
zijn gericht op het balanceren van medische
technologie en functionaliteit
met de noodzaak om een gastvrije en
comfortabele omgeving voor de patiënten,
bezoekers en medewerkers te creëren.
Te zien zijn onder andere de zwartwitte
gang van een kliniek in Tokyo met
boekenkasten, schemerlampjes en een
hertenkop, groene vlinders in een tandartspraktijk
voor kinderen in Düsseldorf
en een strak vormgegeven huisartsenpraktijk
in Den Haag met knalrode ac-
centen. Het boek toont de huidige architectonische
antwoorden op de
complexe eisen van de gezondheidszorg.
Een prachtig en kleurrijk boek om
inspiratie op te doen of om de eigen
wachtkamer wat fleur te geven.
HAPkrant geeft een exemplaar van dit
boek weg onder de inzenders van het goede
antwoord op deze puzzel. Mail naar
redactie@hapkrant.nl o.v.v. ‘puzzel april’.
Inzendingen moeten binnen zijn voor 1
mei 2012 en alleen de winnaar krijgt bericht.
Heb je niet gewonnen en wil je het
boek wel graag hebben: Michelle Galindo,
Doctors’ Practices. Braun (Thames
& Hudson). ISBN 978-3-03768-077-3.
€ 49,90
1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11
12 13 14
15 16 17 18 19 20 21
22 23 24 25 26 27
28 29 30 31 32
33 34 35 36 37
38 39 40 41 42 43
44 45 46
47 48 49
50 51 52 53
54 55 56 57 58 59 60
61 62 63 64
65 66 67 68 69 70 71
72 73 74 75 76
77 78 79 80 81
82 83 84 85
86 87
86 13 59 50 31 7 79 36 60
19 70 39 52 49 42 18 83 33 10 75 22
Dé f inancieel
specialist
voor huisartsen.
Vraag vrijblijvende informatie
aan bij Tiny Nieuwenburg.
N O
A B
Postbus 169
3860 AD Nijkerk
T: 033-4565147
info@mbv-nijkerk.nl
www.mbv-nijkerk.nl
administraties jaarverslagen belastingen praktijkadvisering opleidingen
specialisatie: medische beroepen
2

juridisch advies
Het beroepsgeheim onder druk?
Door: Luuk Arends; mr. dr. L.A.P. Arends is advocaat bij Dirkzwager advocaten, sectie gezondheidszorg
Naar aanleiding van het schietincident in Alphen aan den Rijn deed de Inspectie voor de Gezondheidszorg een uitspraak waarin doorklinkt dat de
maatschappelijke opvattingen over de geheimhoudingsplicht veranderd lijken te zijn. Het beroepsgeheim is schijnbaar niet meer zo absoluut als voorheen. Medio
februari bracht de KNMG een herziene handreiking beroepsgeheim en politie/justitie uit. In dit artikel wordt deze handreiking besproken, de betekenis daarvan
en de vraag of in de handreiking sprake is van een veranderde maatschappelijke opvatting.
Eind vorig jaar liet de Inspectie voor de Gezondheidszorg zich kritisch
uit over het optreden van de behandelaars van Tristan van der
V. enkele jaren eerder: volgens de Inspectie hadden zij destijds hun
geheimhoudingsplicht moeten doorbreken, omdat het dramatische
schietincident op 9 april 2011 in Alphen aan den Rijn dan wellicht
had kunnen worden voorkomen. De Inspectie verweet de behandelaars
dat zij ten onrechte de KNMG-richtlijn over het beroepsgeheim
en de daaruit voortvloeiende zwijgplicht en het verschoningsrecht
niet zouden hebben gevolgd. Zij zouden onvoldoende hebben stilgestaan
bij een ‘mogelijk persistent (ernstig) gevaar voor patiënt zelf
en voor derden ten gevolge van mogelijk vuurwapenbezit, in combinatie
met zijn fascinatie voor vuurwapens.’ De Inspectie achtte dit
ook mogelijk op grond van de KNMG-richtlijn ‘Beroepsgeheim arts
jegens politie en justitie’.
Status handreiking
Een handreiking is geen bindende regeling zoals een KNMG-richtlijn,
waaraan leden van de KNMG zich als uitgangspunt moeten houden.
Een handreiking heeft de status van advies en is bedoeld als praktisch
hulpmiddel.
Geheel vrijblijvend is dit advies echter niet. In jurisprudentie wordt
door de rechter wel eens verwezen naar een handreiking, bijvoorbeeld
om te beargumenteren of een arts zijn geheimhoudingsplicht
wel of niet goed toepast. Kennis van de inhoud van de handreiking
is dus van belang.
Wanneer zijn vragen over geheimhoudingsplicht
aan de orde?
Meestal komt de vraag over de reikwijdte van de geheimhoudingsplicht
naar boven als patiënten vinden dat de arts zijn beroepsgeheim
geschonden heeft. De vraag is dan of dat onder de gegeven
omstandigheden mocht. Voorbeelden van zaken waarin dit speelt
zijn echtscheidingszaken waarin medische verklaringen worden afgegeven
over de geestelijke gezondheidstoestand van één van beide
partners, zaken waarin meldingen van kindermishandeling worden
gedaan en zaken waarin melding wordt gedaan van strafbare feiten
begaan door een patiënt.
Inmiddels hebben zich in de (tucht)jurisprudentie ook enkele casussen
voorgedaan waarbij de rechter oordeelde dat de betreffende arts
zijn geheimhoudingsplicht wel opzij had moeten zetten. Deze zaken
zijn nog een uitzondering, maar laten zien dat ook de rechtspraak
niet meer altijd uitgaat van een absoluut recht op geheimhouding.
Geheimhouding tenzij
In principe heeft een arts een geheimhoudingsplicht in alle zaken die
hij als arts waarneemt of verneemt van en over zijn patiënt. Hieronder
vallen zowel medische als niet-medische zaken. Het kan ook
gaan om zaken die hij buiten zijn patiënt om te weten komt.
De geheimhoudingsplicht mag alleen worden doorbroken als daarvoor
een wettelijke grondslag is of wanneer er een conflict van plichten
bestaat. Van een wettelijke grondslag is bijvoorbeeld sprake in
het geval van bepaalde infectieziekten, en wel op grond van de Wet
publieke gezondheid. Een wettelijke grondslag bestaat er sinds 2010
ook ten opzichte van de Inspectie voor de Gezondheidszorg. Op
grond van de Kwaliteitswet zorginstellingen en de Wet BIG heeft de
Inspectie namelijk inzagerecht in medische dossiers in het kader van
de toezichthoudende taak. Maar de Inspectie mag het dossier pas
zonder toestemming van de patiënt inkijken, als vooraf toestemming
vragen niet kan worden gevergd of niet mogelijk is. Als het gaat om
inzage in een enkel individueel geval, is het vragen van toestemming
over het algemeen wel mogelijk. Vooral bij grootschalige onderzoeken
of bij onderzoeken waarin de patiënt is overleden geldt deze uitzondering.
Conflict van plichten
Een conflict van plichten kan ontstaan wanneer een arts kennis krijgt
van een misdrijf, gepleegd door een patiënt. Er ontstaat dan een
spanningsveld tussen de geheimhoudingsplicht en het belang om
ernstige schade te voorkomen. Een beroep op een conflict van plich-
ten kan pas worden toegestaan als de arts de
volgende zaken in acht heeft genomen:
alles is in het werk gesteld om eerst
toestemming van de patiënt te krijgen
om de geheimhoudingsplicht
te doorbreken;
de arts verkeert in gewetensnood
als hij
blijft zwijgen;
er is geen andere
oplossing mogelijk;
het niet doorbreken
van de zwijgplicht levert
ernstige schade op
voor een ander of voor
de patiënt zelf;
het vrijwel zeker is dat door doorbreking
van de geheimhoudingsplciht die
schade kan worden voorkomen of beperkt.
In de handreiking worden vele voorbeelden gegeven
van situaties waarin de geheimhoudingsplicht
doorbroken mag worden. In vrijwel al die gevallen gaat
het om situaties waarin het vrijwel zeker is dat een patiënt
(opnieuw) een ernstig delict gaat plegen.
Geheimhouding in strafrecht niet meer
absoluut
De geheimhoudingsplicht gaat in het strafproces samen met een zogeheten
verschoningsrecht: de arts hoeft als getuige geen vragen te
beantwoorden als hij daarmee zijn geheimhoudingsplicht zou schenden.
Dit verschoningsrecht kan een arts ook inroepen tegenover de
politie. De rechter toetst dit verschoningsrecht marginaal. Dat betekent
dat hij een beroep op het verschoningsrecht toestaat, zolang
duidelijk is dat de arts de vragen niet kan beantwoorden zonder zijn
beroepsgeheim te schenden. In het Erasmus MC-arrest van 21 oktober
2008 heeft de Hoge Raad uitgemaakt dat in gevallen waarin de
arts zelf verdacht wordt van een strafbaar feit (bijvoorbeeld dood of
ernstig lichamelijk letsel door schuld), het belang van waarheidsvinding
voorrang heeft boven het verschoningsrecht en het maatschappelijk
belang dat iedereen zich vrijelijk om bijstand en advies tot een
arts kan wenden. In geval van een ernstig vermoeden van verwijtbaar
minder zorgvuldig of onzorgvuldig medisch handelen dat voor
de patiënt ingrijpende of fatale gevolgen heeft, moet de patiënt er
volgens de rechtbank er ook op kunnen vertrouwen dat medisch
handelen ook een objectief en zo volledig mogelijk onderzoek wordt
ingesteld. De Hoge Raad is het met deze redenering eens. De Hoge
Raad vindt ook dat de rechtbank bij haar afweging groot gewicht
heeft gehecht aan de veronderstelde toestemming van de patiënte.
Het beroep op het verschoningsrecht kan daarom niet dienen tot bescherming
van de persoonlijke levenssfeer van de patiënt.
Sinds deze uitspraak is ook in lagere rechtspraak het beroep op het
verschoningsrecht meermalen niet meer gehonoreerd als er een (serieuze)
verdenking was van een misdrijf tegen de arts zelf.
Afgeleid beroepsgeheim
Op dit moment is een zaak bij de Hoge Raad in behandeling over de
reikwijdte van de geheimhoudingsplicht van de Inspectie. De Inspectie
had dossiers onder haar hoede die door een arts aan haar was
verstrekt. Op verzoek van de Inspectie had de arts de dossiers aan
de Inspectie verstrekt. De Inspectie had deze dossiers vervolgens op
vordering van de Officier van Justitie aan de Officier van Justitie verstrekt.
Hoewel de Hoge Raad zelf nog niet tot een uitspraak is gekomen,
is het oordeel van de Advocaat-Generaal op 7 februari 2012
wel al gepubliceerd. Deze oordeelt dat de Inspectie een afgeleide
geheimhoudingsplicht heeft en om die reden niet zelf mag beslissen
om dossiers aan de Officier van Justitie te geven. De Inspectie
hoorde zich te richten naar het oordeel van de arts als ‘originair verschoningsgerechtigde’.
Als de Hoge Raad dit oordeel volgt, zou dit
een belangrijke extra bescherming vormen voor de geheimhoudings-
stockxchange
15
plicht in alle situaties
waarin sprake
is van een afgeleid
beroepsgeheim. Door de Inspectie
een inzagerecht toe te
kennen is het beroepsgeheim immers
kwetsbaarder geworden. Hetzelfde
geldt voor alle situaties waarin derden
betrokken zijn bij verwerkingen van medische
persoonsgegevens. Denk bijvoorbeeld aan de situatie
waarin elektronische patiëntendossiers zijn opgeslagen
bij een externe server. Als de Hoge Raad dezelfde betekenis geeft aan
‘afgeleid beroepsgeheim’ zullen medische gegevens niet toegankelijk
worden via een ‘achterdeur’.
Uitzonderingen waarin geheimhoudingsplicht
niet of minder geldt
In de handreiking wordt ook aandacht besteed aan strafbare feiten
die tegen hulpverleners worden gepleegd. In toenemende mate hebben
zorgverleners, zeker in de acute zorgverlenening te maken met
geweld. Volgens de handreiking mag aangifte worden gedaan, tenzij
het agressieve gedrag van de patiënt een symptoom is van zijn ziekte.
Pas als er intern geen oplossing kan worden gevonden, is aangifte
een optie.
Ook bij grootschalige ongevallen en rampen (bijvoorbeeld Koninginnedag
Apeldoorn 2009 of het schietincident in Alphen aan den Rijn
in april 2011) mag volgens de handreiking soepeler worden omgegaan
met de geheimhoudingsplicht. In die situaties mogen artsen
informatie verstrekken aan politie of justitie over het verblijf van de
betrokkene in het ziekenhuis, zodat duidelijk is waar het slachtoffer
zich bevindt.
Weinig nieuws in de handreiking
Buiten de aandacht voor de ruimere bevoegdheid die in de jurisprudentie
lijkt te zijn gecreëerd voor het inbeslagnemen van medische
dossiers als de arts zelf verdacht wordt van een strafbaar feit, bevat
de handreiking niet veel nieuws. Het lijkt erop dat de Inspectie
in haar rapport naar aanleiding van het schietincident in Alphen aan
den Rijn in ieder geval bij de KNMG niet veel weerklank heeft gevonden.
En dat is maar goed ook. Als die visie de heersende opvatting
in het recht zou worden, ontstaat voor zorgverleners daarmee
feitelijk een spreekplicht op het moment dat aan de voorwaarden
van de KNMG-richtlijn is voldaan. Het lijkt erop dat de Inspectie de
maatschappelijke druk niet kon weerstaan om hard te oordelen over
een situatie, die met de wetenschap van achteraf wellicht voorkomen
had kunnen worden. Het signaal dat de Inspectie daarmee afgeeft,
leidt tot onzekerheid bij zorgverleners, gevaar voor onterechte
doorbrekingen van het beroepsgeheim en patiënten die meer op
hun hoede zullen zijn voor ze hulp gaan zoeken of vrijuit spreken tegen
zijn zorgverlener. Dat is een onwenselijke ontwikkeling en het is
maar zeer de vraag of drama’s als Alphen aan den Rijn daarmee worden
voorkomen.

Vage buikklachten?
Onverklaarbaar onrustig gedrag?
BladderScan: Niet-invasief, accuraat, betrouwbaar
en makkelijk in het gebruik.
De BladderScan ® wordt wereldwijd in de gehele zorgsector gebruikt. Door middel van
een niet-invasieve, 3D ultrageluidmeting geef het instrument in enkele seconden een
accuraat en betrouwbaar beeld van de blaas en het blaasvolume.
• Het instrument helpt u bij de diagnose van urineretentie, bij het vaststellen van
veelvoorkomende urologische aandoeningen en het differentiëren tussen verschillende
types incontinentie.
• De diagnostische informatie is snel beschikbaar, waardoor u een onnodige opname of
katheterisatie kunt voorkomen, of juist een katheter inbrengt ter ontlasting.
• Handzaam, draagbaar en lichtgewicht instrument, ideaal voor op de visite-auto.
Voor een kosteloze proefplaatsing of een gratis informatiepakket kunt u contact
opnemen met onze afdeling Customer Care op het nummer +31 (0)30 68 70 570.
Verathon Medical (Europe) B.V.
Linnaeusweg 11
3401 MS, IJsselstein, Nederland
t. +31 (0)30 68 70 570
e. SalesEU@verathon.com
w. verathon.eu
mrt2012_Adv_HAP_2012.indd 1 23-03-12 16:42