Taalontwikkeling bij baby's, peuters en kleuters - Logopedie.nl
Taalontwikkeling bij baby's, peuters en kleuters - Logopedie.nl
Taalontwikkeling bij baby's, peuters en kleuters - Logopedie.nl
Create successful ePaper yourself
Turn your PDF publications into a flip-book with our unique Google optimized e-Paper software.
<strong>Taalontwikkeling</strong> <strong>bij</strong> baby’s,<br />
<strong>peuters</strong> <strong>en</strong> <strong>kleuters</strong><br />
Voor ouders met kinder<strong>en</strong> in de leeftijd van 0 tot 4 jaar.<br />
Deze folder geeft u als ouder informatie over de normale taalontwikkeling van<br />
kinder<strong>en</strong> <strong>en</strong> biedt u tips om de taalontwikkeling van uw kind te stimuler<strong>en</strong>.<br />
De informatie is ingedeeld naar leeftijdsgroep<strong>en</strong>: 0-12 maand<strong>en</strong>, 1-2 jaar,<br />
2-3 jaar <strong>en</strong> 3-4 jaar.<br />
www.nvlf.<strong>nl</strong>
<strong>Taalontwikkeling</strong> <strong>bij</strong> baby’s van 0-12 maand<strong>en</strong><br />
E<strong>en</strong> pasgebor<strong>en</strong> baby communiceert met u door lichaamstaal,<br />
oogcontact <strong>en</strong> lach<strong>en</strong>.<br />
Uw baby wordt gebor<strong>en</strong> met het vermog<strong>en</strong> om stemgeluid te<br />
herk<strong>en</strong>n<strong>en</strong>, maar ook met de behoefte om met andere m<strong>en</strong>s<strong>en</strong><br />
te communicer<strong>en</strong>.<br />
Uw baby herk<strong>en</strong>t de stem van de moeder al vanuit de baar -<br />
moeder <strong>en</strong> beweegt op het ritme van haar spraak. Uw baby<br />
communiceert vanaf de eerste week na de geboorte <strong>en</strong> u als<br />
ouder stimuleert deze communicatie door contact met uw kind tijd<strong>en</strong>s alledaagse handeling<strong>en</strong>.<br />
Uw kind kijkt naar uw gezicht, maakt oogcontact <strong>en</strong> imiteert al sommige beweging<strong>en</strong> van uw<br />
mond.<br />
U heeft plezier, speelt <strong>en</strong> praat met uw kind tijd<strong>en</strong>s het voed<strong>en</strong>, het verzorg<strong>en</strong> van de baby <strong>en</strong><br />
het verschon<strong>en</strong> van luiers. Die wederzijdse communicatie noem<strong>en</strong> we ook wel interactie.<br />
Interactie met uw kind<br />
Wat gebeurt er tijd<strong>en</strong>s alledaagse handeling<strong>en</strong>, <strong>bij</strong>voorbeeld wanneer u de luier van uw kind<br />
aan het verschon<strong>en</strong> b<strong>en</strong>t:<br />
U kijkt naar uw kind <strong>en</strong> de baby heeft oogcontact met u.<br />
U luistert <strong>en</strong> reageert wanneer hij huilt.<br />
U geeft betek<strong>en</strong>is aan het gedrag van uw kind: hij heeft het niet naar zijn zin.<br />
U reageert met troost<strong>en</strong>de geluid<strong>en</strong> <strong>en</strong> woordjes.<br />
Deze interactie geeft u de kans om te spel<strong>en</strong> <strong>en</strong> plezier met uw kind te hebb<strong>en</strong>, terwijl u op e<strong>en</strong><br />
korte <strong>en</strong> simpele manier vertelt wat u aan het do<strong>en</strong> b<strong>en</strong>t. Dat vindt uw baby prettig. Prat<strong>en</strong> is<br />
leuk <strong>en</strong> nuttig.<br />
STIMULEER DE TAALONTWIKKELING<br />
• Luister <strong>en</strong> reageer wanneer uw kind zich uit door middel van lichaamstaal, geluid<strong>en</strong> <strong>en</strong><br />
woord<strong>en</strong>.<br />
• Geef uw kind de tijd om te reager<strong>en</strong>, dan krijgt u altijd e<strong>en</strong> reactie. Onthoud dat jonge kinder<strong>en</strong><br />
langzamer reager<strong>en</strong>.<br />
• Probeer te begrijp<strong>en</strong> wat uw kind duidelijk wil mak<strong>en</strong>, dat is beter dan net te do<strong>en</strong> of u het<br />
snapt.<br />
• Vertel uw kind steeds wat u aan het do<strong>en</strong> b<strong>en</strong>t. B<strong>en</strong>oem de ding<strong>en</strong> om u he<strong>en</strong>. Houd uw<br />
zinn<strong>en</strong> kort <strong>en</strong> e<strong>en</strong>voudig. Dat begrijpt uw kind.<br />
• Gebruik onderwerp<strong>en</strong> die uw kind interesser<strong>en</strong> <strong>en</strong> waar hij mee bezig is<br />
(<strong>bij</strong>voorbeeld kijk<strong>en</strong> naar auto’s).<br />
• Doe spelletjes waar<strong>bij</strong> je om beurt<strong>en</strong> reageert, zoals Kiekeboe!, rijmpjes zoals ‘naar bed,<br />
naar bed, zei Duimelot’ <strong>en</strong> roll<strong>en</strong> met de bal. Speel met boekjes van stof of plastic.<br />
• Zing liedjes met uw kind <strong>en</strong> vertel e<strong>en</strong>voudige rijmpjes <strong>en</strong> versjes. Uw kind g<strong>en</strong>iet daarvan<br />
<strong>en</strong> leert ervan.<br />
2
Aan het einde van het eerste jaar kan uw kind al:<br />
• Reager<strong>en</strong> op zijn eig<strong>en</strong> naam.<br />
• E<strong>en</strong>voudige zinnetjes begrijp<strong>en</strong> <strong>en</strong> soms al <strong>en</strong>kele woordjes zegg<strong>en</strong> (‘papa’/ ‘mama’).<br />
• Brabbel<strong>en</strong> om ding<strong>en</strong> duidelijk te mak<strong>en</strong>, terwijl hij gebar<strong>en</strong> maakt <strong>en</strong> soms <strong>en</strong>kele woordjes<br />
gebruikt (<strong>bij</strong>voorbeeld: ‘baba’ = ‘bal’).<br />
<strong>Taalontwikkeling</strong> <strong>bij</strong> kinder<strong>en</strong> van 1-2 jaar<br />
E<strong>en</strong> éénjarig kind is actief bezig met communicer<strong>en</strong>. Het kind praat, maar gebruikt ook gebar<strong>en</strong><br />
<strong>en</strong> lichaamstaal om informatie door te gev<strong>en</strong>. Lichaamstaal is heel duidelijk. Voorbeeld<strong>en</strong> zijn:<br />
• iets will<strong>en</strong> hebb<strong>en</strong> door ernaar te reik<strong>en</strong> of te wijz<strong>en</strong>.<br />
• iets niet will<strong>en</strong> door het weg te duw<strong>en</strong>.<br />
• iets afkeur<strong>en</strong>, door het hoofd te schudd<strong>en</strong>.<br />
• lach<strong>en</strong> <strong>bij</strong> e<strong>en</strong> plezierige situatie.<br />
• zwaai<strong>en</strong> wanneer er afscheid g<strong>en</strong>om<strong>en</strong> wordt.<br />
Taalproductie<br />
Het prat<strong>en</strong> van uw kind is zich aan het ontwikkel<strong>en</strong>. Uw kind begint te communicer<strong>en</strong> door<br />
middel van e<strong>en</strong> echt woord. Hij zegt <strong>bij</strong>voorbeeld ‘mama’ of ‘papa’ om te roep<strong>en</strong> om uw aandacht,<br />
‘nee’ om duidelijk te mak<strong>en</strong> dat het iets niet wil, ‘die’ of ‘daar’ voor het aanwijz<strong>en</strong> van ding<strong>en</strong><br />
<strong>en</strong> plaats<strong>en</strong>. Kinder<strong>en</strong> kunn<strong>en</strong> de woord<strong>en</strong> op deze leeftijd nog niet volledig <strong>en</strong> goed uitsprek<strong>en</strong>.<br />
Het is belangrijk wat uw kind zegt, niet hoe hij het zegt.<br />
Uw kind begint alledaagse ding<strong>en</strong> na te do<strong>en</strong> (=imiter<strong>en</strong>). Bijvoorbeeld: de beer te wass<strong>en</strong> <strong>en</strong> de<br />
pop et<strong>en</strong> te gev<strong>en</strong>.<br />
Uw kind reageert op e<strong>en</strong>voudige opdracht<strong>en</strong> <strong>en</strong> is zich bewust van de gevoel<strong>en</strong>s van ander<strong>en</strong>.<br />
Het prat<strong>en</strong> begint ingewikkelder te word<strong>en</strong>; hij kan bek<strong>en</strong>de voorwerp<strong>en</strong> <strong>en</strong> plaatjes aanwijz<strong>en</strong>.<br />
Uw kind gaat actief meedo<strong>en</strong> in alledaagse situaties <strong>en</strong> wordt al e<strong>en</strong> gesprekspartner.<br />
STIMULEER DE TAALONTWIKKELING<br />
• Kijk naar de gebar<strong>en</strong> <strong>en</strong> lichaamstaal van uw kind.<br />
• Luister naar de woord<strong>en</strong> van uw kind.<br />
• Probeer altijd te begrijp<strong>en</strong> wat uw kind bedoelt.<br />
• Herhaal op de goede manier wat uw kind zegt. Bijvoorbeeld: uw kind zegt ‘tietui’, u zegt:<br />
goed zo, e<strong>en</strong> vliegtuig.<br />
• Blader sam<strong>en</strong> met uw kind door e<strong>en</strong> plaatjesboek <strong>en</strong> b<strong>en</strong>oem wat jullie zi<strong>en</strong>.<br />
• Lees sam<strong>en</strong> met uw kind, liefst op e<strong>en</strong> vast tijdstip (bedtijd).<br />
• Wijs sam<strong>en</strong> plaatjes aan in e<strong>en</strong> boek of tijdschrift <strong>en</strong> praat erover. Bijvoorbeeld: ‘Waar is de<br />
appel? Goed zo! Dat is e<strong>en</strong> lekkere appel zeg.’<br />
• Vertel steeds wat u aan het do<strong>en</strong> b<strong>en</strong>t <strong>en</strong> b<strong>en</strong>oem voorwerp<strong>en</strong>. (‘Ev<strong>en</strong> in de pan roer<strong>en</strong>’).<br />
• Geef uw kind de tijd om te reager<strong>en</strong>. Prat<strong>en</strong> met uw kind is vooral leuk <strong>en</strong> gezellig.<br />
3
Wanneer uw kind twee jaar oud is kan hij al communicer<strong>en</strong> met gebar<strong>en</strong> <strong>en</strong> woord<strong>en</strong>.<br />
Spel<strong>en</strong> is ler<strong>en</strong> voor uw kind. Hij vindt het leuk om met u te spel<strong>en</strong> <strong>en</strong> begrijpt al best veel.<br />
Uw kind gebruikt veel verschill<strong>en</strong>de woord<strong>en</strong> <strong>en</strong> spreekt in zinn<strong>en</strong> van 2 (of meer) woord<strong>en</strong>:<br />
“poes weg”, “poes is weg”.<br />
E<strong>en</strong> voorbeeld van interactie<br />
Tijd<strong>en</strong>s het et<strong>en</strong> zijn er voor uw kind veel mogelijkhed<strong>en</strong> om zijn taal te ontwikkel<strong>en</strong>.<br />
E<strong>en</strong> voorbeeld:<br />
Uw kind kijkt naar u, wijst naar het et<strong>en</strong> <strong>en</strong> zegt: ‘et<strong>en</strong>’.<br />
U reageert <strong>en</strong> herhaalt wat uw kind heeft gezegd <strong>en</strong> maakt de zin langer: ‘ja, ga maar lekker<br />
et<strong>en</strong>’.<br />
Als uw kind alle<strong>en</strong> maar wijst, b<strong>en</strong>oemt u het voorwerp: ‘et<strong>en</strong>’.<br />
Als uw kind ‘opje’ zegt, in plaats van ‘kopje’, herhaalt u het woord in de juiste vorm, ‘kopje’.<br />
U kunt ook e<strong>en</strong> spelletje spel<strong>en</strong>. Laat uw kind de ding<strong>en</strong> die hij <strong>bij</strong> het et<strong>en</strong> gebruikt heeft aan u<br />
gev<strong>en</strong>. U vraagt <strong>bij</strong>voorbeeld: ‘mag ik de lepel?’ Zo begrijpt het kind steeds meer woord<strong>en</strong>.<br />
Uw kind vindt het fijn om plezier te mak<strong>en</strong> <strong>en</strong> spelletjes te spel<strong>en</strong>.<br />
Maak plezier, speel spelletjes, gebruik simpele rijmpjes, versjes <strong>en</strong> liedjes om de taal <strong>en</strong> de<br />
communicatie van uw kind te stimuler<strong>en</strong>. Kijk sam<strong>en</strong> in boekjes of tijdschrift<strong>en</strong> <strong>en</strong> praat over<br />
de plaatjes.<br />
<strong>Taalontwikkeling</strong> <strong>bij</strong> kinder<strong>en</strong> van 2-3 jaar<br />
E<strong>en</strong> 2 tot 3-jarig kind gebruikt taal om te communicer<strong>en</strong> <strong>en</strong> te ler<strong>en</strong> over de echte wereld.<br />
Tijd<strong>en</strong>s deze periode leert uw kind e<strong>en</strong> m<strong>en</strong>ing te gev<strong>en</strong> <strong>en</strong> e<strong>en</strong> gesprekje te voer<strong>en</strong>. Hij begrijpt<br />
korte zinnetjes <strong>en</strong> is in staat om e<strong>en</strong>voudige aanwijzing<strong>en</strong> op te volg<strong>en</strong>. Ook kan hij antwoord<strong>en</strong><br />
op wie/wat vrag<strong>en</strong>, zoals ‘Wat b<strong>en</strong> je aan het do<strong>en</strong>?’<br />
Uw kind wordt onafhankelijker <strong>en</strong> kan e<strong>en</strong>voudige opdracht<strong>en</strong> uitvoer<strong>en</strong>. Hij gebruikt taal<br />
tijd<strong>en</strong>s het spel<strong>en</strong> <strong>en</strong> houdt ervan om te luister<strong>en</strong> naar verhal<strong>en</strong>. Uw kind wil graag actief<br />
betrokk<strong>en</strong> word<strong>en</strong> in alledaagse situaties zoals <strong>bij</strong> het winkel<strong>en</strong>.<br />
Teg<strong>en</strong> de tijd dat uw kind 3 jaar is, is hij in staat te prat<strong>en</strong> met u <strong>en</strong> andere bek<strong>en</strong>de<br />
volwass<strong>en</strong><strong>en</strong>.<br />
Hij begrijpt veel woord<strong>en</strong> <strong>en</strong> zinn<strong>en</strong>, ook voorzetsels zoals onder, <strong>bij</strong>voeglijke naamwoord<strong>en</strong><br />
zoals groot <strong>en</strong> klein, persoo<strong>nl</strong>ijk voornaamwoord<strong>en</strong> zoals hij. Ook kan hij ‘waar’-vrag<strong>en</strong> beantwoord<strong>en</strong>.<br />
Uw kind gaat steeds meer woord<strong>en</strong> gebruik<strong>en</strong> <strong>en</strong> zinn<strong>en</strong> van drie tot vier woord<strong>en</strong><br />
mak<strong>en</strong>. Hij gebruikt taal niet alle<strong>en</strong> om ding<strong>en</strong> te b<strong>en</strong>oem<strong>en</strong> maar ook om ideeën <strong>en</strong> gevoel<strong>en</strong>s<br />
te beschrijv<strong>en</strong> zoals ‘Ik b<strong>en</strong> moe’. In deze periode stell<strong>en</strong> kinder<strong>en</strong> veel vrag<strong>en</strong> zoals ‘Wat is dat?’,<br />
‘Wie is dat?’ ‘Waar is mijn bal?’.<br />
4
STIMULEER DE TAALONTWIKKELING<br />
Praat over e<strong>en</strong> onderwerp <strong>en</strong> neem de tijd om te luister<strong>en</strong> <strong>en</strong> te antwoord<strong>en</strong>. Breid het<br />
ge sprek uit door informatie over het onderwerp toe te voeg<strong>en</strong>. Bijvoorbeeld: ‘Kijk daar e<strong>en</strong><br />
vliegtuig. Ik zie de motor<strong>en</strong> <strong>en</strong> de vleugels. Wat gaat dat vliegtuig snel zeg’. Speel actie -<br />
spelletjes <strong>en</strong> praat er<strong>bij</strong>, <strong>bij</strong>voorbeeld:<br />
• e<strong>en</strong> wedstrijdje r<strong>en</strong>n<strong>en</strong>: ‘Wie het eerst aan de overkant is’.<br />
• ‘klap in je hand<strong>en</strong> <strong>en</strong> stamp met je voet<strong>en</strong>’.<br />
Speel spelletjes met beurtwisseling<strong>en</strong>, <strong>bij</strong>voorbeeld:<br />
• wat hoor je?<br />
• plaatjeslotto of ‘memory’.<br />
• spelletjes met kleur<strong>en</strong>.<br />
• legpuzzels.<br />
• rijmpjes of versjes met beweging.<br />
Lees regelmatig met uw kind.<br />
• b<strong>en</strong>oem <strong>en</strong> beschrijf plaatjes.<br />
• leg plaatjes uit als u e<strong>en</strong> boek bekijkt.<br />
• steeds hetzelfde boekje is ge<strong>en</strong> probleem, uw kind houdt van herhal<strong>en</strong>.<br />
Het is goed om e<strong>en</strong> dagelijks ritueel te hebb<strong>en</strong>, <strong>bij</strong>voorbeeld ev<strong>en</strong> lez<strong>en</strong> <strong>en</strong> zing<strong>en</strong> voor het<br />
naar bed gaan.<br />
<strong>Taalontwikkeling</strong> <strong>bij</strong> kinder<strong>en</strong> van 3-4 jaar<br />
E<strong>en</strong> 3 tot 4-jarig kind communiceert gemakkelijk <strong>en</strong> is in staat om te prat<strong>en</strong> over e<strong>en</strong> onderwerp<br />
zonder hulp van e<strong>en</strong> volwass<strong>en</strong>e. Tijd<strong>en</strong>s deze periode leert het kind om toestemming te<br />
vrag<strong>en</strong>, te plag<strong>en</strong> <strong>en</strong> over ander<strong>en</strong> te prat<strong>en</strong>. Hij vindt het leuk om vri<strong>en</strong>d<strong>en</strong> te mak<strong>en</strong> <strong>en</strong> in e<strong>en</strong><br />
groep te spel<strong>en</strong>. Uw kind antwoordt op vrag<strong>en</strong> als: “Hoeveel jaar b<strong>en</strong> jij?” <strong>en</strong> is verstaanbaar<br />
voor onbek<strong>en</strong>de m<strong>en</strong>s<strong>en</strong>.<br />
Wanneer uw kind 4 jaar is, is hij in staat om zelfstandig te communicer<strong>en</strong> met familie <strong>en</strong> vri<strong>en</strong>d<strong>en</strong>.<br />
Uw kind vindt het fijn als hij als e<strong>en</strong> volwass<strong>en</strong>e behandeld wordt <strong>en</strong> als informatie met<br />
hem gedeeld wordt. Uw kind lat<strong>en</strong> help<strong>en</strong> met pass<strong>en</strong>de activiteit<strong>en</strong> (zoals de tafel dekk<strong>en</strong>),<br />
sam<strong>en</strong> veel lez<strong>en</strong>, versjes opzegg<strong>en</strong> <strong>en</strong> spelletjes spel<strong>en</strong>; al deze activiteit<strong>en</strong> zorg<strong>en</strong> ervoor dat<br />
de taalontwikkeling wordt gestimuleerd.<br />
Uw kind begrijpt alledaagse gesprekk<strong>en</strong> <strong>en</strong> verhal<strong>en</strong> <strong>en</strong> vrag<strong>en</strong> als “Waarom huilt de baby?”<br />
Uw kind vraagt ook zelf steeds meer ‘Waarom?’ Hij spreekt meer als e<strong>en</strong> volwass<strong>en</strong>e <strong>en</strong> maakt<br />
steeds langere zinn<strong>en</strong> <strong>bij</strong>v. “Ik geef de pop et<strong>en</strong> omdat ze huilt”. Uw kind begint zelf korte verhal<strong>en</strong><br />
of gebeurt<strong>en</strong>iss<strong>en</strong> te vertell<strong>en</strong> <strong>en</strong> vindt het leuk om nieuwe woord<strong>en</strong> te ler<strong>en</strong>. Uw kind kan<br />
de meeste klank<strong>en</strong> mak<strong>en</strong> <strong>en</strong> is meestal goed te begrijp<strong>en</strong>, zelfs voor onbek<strong>en</strong>de m<strong>en</strong>s<strong>en</strong>. Hij<br />
5
maakt nog ‘fout<strong>en</strong>’ (<strong>bij</strong>voorbeeld: ‘ik valte’ in plaats van ‘ik viel’), maar dat is niet erg. Het hoort<br />
<strong>bij</strong> de ontwikkeling.<br />
STIMULEER DE TAALONTWIKKELING<br />
• Gebruik e<strong>en</strong> speciaal dagelijks mom<strong>en</strong>t om met uw kind in gesprek te gaan.<br />
• Stel niet alle<strong>en</strong> vrag<strong>en</strong> maar vertel zelf ook wat u heeft gedaan.<br />
• Geef uw kind de geleg<strong>en</strong>heid om te spel<strong>en</strong> met leeftijdsg<strong>en</strong>ootjes.<br />
• Speel spelletjes die <strong>bij</strong> de leeftijd van uw kind pass<strong>en</strong>.<br />
• Geef uw kind pass<strong>en</strong>de tak<strong>en</strong> om zelfstandigheid te ontwikkel<strong>en</strong>.<br />
• Lees veel met uw kind <strong>en</strong> laat uw kind help<strong>en</strong> om het verhaal sam<strong>en</strong> met u te vertell<strong>en</strong>.<br />
Praat over wat er gebeurt in het verhaal <strong>en</strong> vraag hoe het zou kunn<strong>en</strong> aflop<strong>en</strong>.<br />
• Zeg opzegversjes, rijmpjes <strong>en</strong> liedjes.<br />
12 Goud<strong>en</strong> Tips voor het voer<strong>en</strong> van gesprekk<strong>en</strong> met jonge kinder<strong>en</strong> <strong>en</strong><br />
het spel<strong>en</strong>derwijs ler<strong>en</strong> van woord<strong>en</strong><br />
1. Vertel uw kind waar u mee bezig b<strong>en</strong>t<br />
Br<strong>en</strong>g onder woord<strong>en</strong> waar u mee bezig b<strong>en</strong>t <strong>en</strong> wat u doet, ook als u d<strong>en</strong>kt dat uw kind het<br />
nog niet allemaal begrijpt. Zeg <strong>bij</strong>voorbeeld: “Ik ga nu de macaroni kok<strong>en</strong> want we moet<strong>en</strong><br />
straks et<strong>en</strong>. Kijk e<strong>en</strong>s, ik gooi de macaroni in het hete water. Zo wordt de macaroni gaar!” Als<br />
e<strong>en</strong> onderwerp regelmatig terugkeert, leert uw kind er steeds meer <strong>bij</strong>.<br />
2. Geef uw peuter de geleg<strong>en</strong>heid om zelf te prat<strong>en</strong><br />
Trek tijd uit om met uw peuter te prat<strong>en</strong>. Hierdoor leert de peuter spel<strong>en</strong>derwijs veel woord<strong>en</strong> <strong>en</strong><br />
zinn<strong>en</strong> actief gebruik<strong>en</strong>. Luister geduldig. Zeg <strong>bij</strong>voorbeeld ev<strong>en</strong> niets <strong>en</strong> kijk uw kind belangstell<strong>en</strong>d<br />
aan, of maak luistergeluid<strong>en</strong> als: “Mm. O ja?” Zo moedigt u het kind aan om door te prat<strong>en</strong>.<br />
3. Probeer e<strong>en</strong> reactie uit te lokk<strong>en</strong> door e<strong>en</strong> stilte of e<strong>en</strong> prikkel<strong>en</strong>de opmerking<br />
Door e<strong>en</strong> prikkel<strong>en</strong>de bewering te do<strong>en</strong> (“Ik vind spruitjes heerlijk!”) roept u e<strong>en</strong> reactie op <strong>bij</strong><br />
uw kind. Het kind heeft meer vrijheid om te antwoord<strong>en</strong> dan <strong>bij</strong> e<strong>en</strong> vraag als: “Vind jij spruitjes<br />
lekker?” De peuter kan met zijn antwoord nog alle kant<strong>en</strong> op, door <strong>bij</strong>voorbeeld te vertell<strong>en</strong> wat<br />
hij zelf wel of niet lekker vindt.<br />
Als u e<strong>en</strong> pr<strong>en</strong>t<strong>en</strong>boek voorleest, kunt u e<strong>en</strong> vraag stell<strong>en</strong> over de inhoud. Als uw kind niets zegt,<br />
wacht dan 5 tot 10 second<strong>en</strong> voor u zelf weer reageert. Zo krijgt de peuter tijd om na te d<strong>en</strong>k<strong>en</strong><br />
<strong>en</strong> zelf e<strong>en</strong> antwoord te formuler<strong>en</strong>.<br />
4. Stel regelmatig op<strong>en</strong> vrag<strong>en</strong><br />
Probeer regelmatig op<strong>en</strong> vrag<strong>en</strong> te stell<strong>en</strong>, waar<strong>bij</strong> uw kind moet nad<strong>en</strong>k<strong>en</strong> <strong>en</strong> e<strong>en</strong> wat langer<br />
antwoord moet gev<strong>en</strong> dan <strong>bij</strong> e<strong>en</strong>voudige, geslot<strong>en</strong> vrag<strong>en</strong>. E<strong>en</strong> voorbeeld van e<strong>en</strong> geslot<strong>en</strong><br />
vraag is: “Kan e<strong>en</strong> spin ook vlieg<strong>en</strong>?” E<strong>en</strong> voorbeeld van e<strong>en</strong> op<strong>en</strong> vraag is: Waarom maakt de<br />
spin e<strong>en</strong> web? Waarom-vrag<strong>en</strong> <strong>en</strong> hoe-vrag<strong>en</strong> zijn in het algeme<strong>en</strong> op<strong>en</strong> vrag<strong>en</strong>. Let er wel op<br />
dat de vrag<strong>en</strong> die u stelt niet te gemakkelijk of te moeilijk zijn voor uw kind.<br />
6
5. Neem uw kind serieus <strong>en</strong> praat over wat het kind bedoelt<br />
Probeer uw kind goed te begrijp<strong>en</strong>. Als uw kind iets zegt dat onbegrijpelijk of o<strong>nl</strong>ogisch lijkt, d<strong>en</strong>k<br />
dan niet te snel dat het onzin is, maar vraag door. Vraag aan het kind wat het bedoelt door <strong>bij</strong>voorbeeld<br />
te vrag<strong>en</strong>: “Jij zegt 'opazag<strong>en</strong>'. Wat bedoel je? Is opa in de schuur? Is hij daar aan het zag<strong>en</strong>?"<br />
Als u er wat meer tijd voor neemt om erachter te kom<strong>en</strong> wat uw kind bedoelt, zal blijk<strong>en</strong> dat het<br />
vaak helemaal zo gek nog niet was wat het zei. Blijf geduldig om het kind niet te ontmoedig<strong>en</strong>.<br />
6. Reageer positief op de uiting<strong>en</strong> van uw kind, ook al is de uiting niet correct<br />
Alle kinder<strong>en</strong> mak<strong>en</strong> fout<strong>en</strong> in hun taal. Deze 'fout<strong>en</strong>' zijn eig<strong>en</strong>lijk ge<strong>en</strong> echte fout<strong>en</strong> maar vorm<strong>en</strong><br />
e<strong>en</strong> noodzakelijk onderdeel van het leerproces. Wijs het kind niet uitgebreid op zijn 'fout<strong>en</strong>',<br />
maar verbeter hem onopvall<strong>en</strong>d door de zin goed te herhal<strong>en</strong>. Alle<strong>en</strong> als het kind zich veilig<br />
voelt, zal het zich durv<strong>en</strong> te uit<strong>en</strong>. Daarom is het belangrijk dat de gesprekk<strong>en</strong> die u met uw<br />
kinder<strong>en</strong> voert in goede sfeer verlop<strong>en</strong>.<br />
7. Probeer e<strong>en</strong> echt gesprek op gang te br<strong>en</strong>g<strong>en</strong><br />
Als u e<strong>en</strong> gesprekje voert met meerdere kinder<strong>en</strong>, laat de kinder<strong>en</strong> dan ook op elkaar reager<strong>en</strong>,<br />
zodat ze ook echt met elkaar in gesprek gaan. U zegt <strong>bij</strong>voorbeeld: "Sanne zegt dat …, vind jij dat<br />
ook Johan?" Of: "Wat vind jij daarvan, Johan?"<br />
Let er op dat iedere<strong>en</strong> ev<strong>en</strong>veel kans<strong>en</strong> krijgt om te prat<strong>en</strong>, ook het kind dat wat minder spraakzaam<br />
of wat verleg<strong>en</strong> is. Dit kan door opmerking<strong>en</strong> als: "Ev<strong>en</strong> wacht<strong>en</strong> Johan, Sanne wil ook nog<br />
iets vertell<strong>en</strong>."<br />
8. Leer uw peuter woord<strong>en</strong> die pass<strong>en</strong> <strong>bij</strong> wat er op dat mom<strong>en</strong>t gebeurt<br />
Gebruik woord<strong>en</strong> uit de omgeving van het kind, uit het pr<strong>en</strong>t<strong>en</strong>boek dat u voorleest of over de<br />
ding<strong>en</strong> die het kind bezighoud<strong>en</strong>. Leer uw peuter ge<strong>en</strong> losse woord<strong>en</strong> aan. Onderschat uw kind<br />
niet: u kunt beter te veel moeilijke woord<strong>en</strong> gebruik<strong>en</strong> dan te weinig. Ook als uw kind nog niet<br />
alles begrijpt, zal het meestal wel iets oppikk<strong>en</strong>. Het kind leert er in fases steeds meer <strong>bij</strong>.<br />
Gebruik <strong>bij</strong> <strong>peuters</strong> ge<strong>en</strong> babywoord<strong>en</strong> meer als 'toet-toet' voor e<strong>en</strong> auto of 'woef-woef' voor<br />
e<strong>en</strong> hond, maar noem de ding<strong>en</strong> <strong>bij</strong> de naam.<br />
9. Gebruik voorwerp<strong>en</strong> <strong>en</strong> plaatjes, gebruik gebar<strong>en</strong> of doe iets voor<br />
Als u e<strong>en</strong> nieuw woord gebruikt, ondersteun dit dan zoveel<br />
mogelijk met e<strong>en</strong> plaatje of e<strong>en</strong> voorwerp. Wijs het voorwerp<br />
of het plaatje aan <strong>en</strong> zeg tegelijkertijd het woord: "De kip!" E<strong>en</strong><br />
volg<strong>en</strong>de fase is dat het kind de juiste plaatjes <strong>en</strong> woord<strong>en</strong> aan<br />
kan wijz<strong>en</strong>. U vraagt: "Waar is de kip?" <strong>en</strong> het kind wijst aan.<br />
In de derde <strong>en</strong> moeilijkste fase vraagt u: "Wat is dat?" <strong>en</strong> het<br />
kind antwoordt: "De kip!"<br />
Sommige woord<strong>en</strong> zijn e<strong>en</strong>voudig uit te legg<strong>en</strong> door gebar<strong>en</strong><br />
te mak<strong>en</strong> of door iets voor te do<strong>en</strong>. Dit geldt vooral voor werkwoord<strong>en</strong><br />
als: et<strong>en</strong>, drink<strong>en</strong>, lach<strong>en</strong>, huil<strong>en</strong>, slap<strong>en</strong>, ligg<strong>en</strong>, kruip<strong>en</strong>,<br />
spring<strong>en</strong>, fiets<strong>en</strong>, <strong>en</strong>zovoort. U kunt ook uw kind vrag<strong>en</strong> iets voor te do<strong>en</strong>: "Kun jij ook spring<strong>en</strong>?<br />
Kruip<strong>en</strong>? Dans<strong>en</strong>?"<br />
7
10. Kinder<strong>en</strong> zijn graag actief <strong>en</strong> will<strong>en</strong> meehelp<strong>en</strong>; maak hiervan gebruik<br />
Betrek uw kind zoveel mogelijk <strong>bij</strong> alles wat u doet terwijl u vertelt wat u doet. Geef het kind<br />
<strong>bij</strong>voorbeeld e<strong>en</strong>voudige opdrachtjes als: "Wil je me help<strong>en</strong> met aardappels schill<strong>en</strong>? Dan mag<br />
jij de aardappels die klaar zijn in de pan do<strong>en</strong>. Hier is de eerste aardappel. Doe hem maar in de<br />
pan." Als het kind niet goed weet wat het moet do<strong>en</strong>, begrijpt het de woord<strong>en</strong> nog niet. U kunt<br />
dan e<strong>en</strong> beetje help<strong>en</strong>, net zolang tot het wel alle<strong>en</strong> lukt. Met dit soort doe-opdracht<strong>en</strong> leert<br />
het kind spel<strong>en</strong>derwijs veel woord<strong>en</strong>.<br />
11. Speel (taal)spelletjes met uw kind, zing liedjes <strong>en</strong> zeg rijmpjes op<br />
Door taalspelletjes als "Wat is er allemaal rood in de kamer?" of "Wat is er allemaal<br />
klein/groot/vierkant/rond/zacht in de kamer?" leert het kind spel<strong>en</strong>derwijs veel woord<strong>en</strong>.<br />
Ook door kinderliedjes <strong>en</strong> rijmpjes ler<strong>en</strong> jonge kinder<strong>en</strong> veel nieuwe woord<strong>en</strong>. Soms snapp<strong>en</strong><br />
ze nog niet alles maar dat komt later vanzelf wel. U hoeft niet elk moeilijk woord uit te legg<strong>en</strong>.<br />
Zorg voor veel leuke pr<strong>en</strong>t<strong>en</strong>boek<strong>en</strong> <strong>en</strong> aantrekkelijk, stimuler<strong>en</strong>d speelgoed. Dit hoev<strong>en</strong> ge<strong>en</strong><br />
dure spull<strong>en</strong> te zijn. E<strong>en</strong> peuter kan ook gefascineerd zijn door e<strong>en</strong> grote kartonn<strong>en</strong> doos met<br />
gat<strong>en</strong> erin. Praat met de kinder<strong>en</strong> over wat ze aan het do<strong>en</strong> zijn. Stel h<strong>en</strong> vrag<strong>en</strong> <strong>en</strong> geef h<strong>en</strong><br />
doe-opdracht<strong>en</strong>: "Kun jij door dat gat kruip<strong>en</strong>?"<br />
Ga in het spel mee in de fantasie van de peuter <strong>en</strong> speel met hem mee.<br />
12. Lees e<strong>en</strong> pr<strong>en</strong>t<strong>en</strong>boek meerdere ker<strong>en</strong> voor<br />
E<strong>en</strong> pr<strong>en</strong>t<strong>en</strong>boek mag best iets te moeilijk zijn. Lees het vaker voor, <strong>bij</strong>voorbeeld e<strong>en</strong> week lang<br />
elke dag. U merkt wel aan uw kind of het dat nog steeds leuk vindt. Bij elke volg<strong>en</strong>de keer gaat<br />
uw kind er meer van begrijp<strong>en</strong> <strong>en</strong> onthoudt het meer woord<strong>en</strong> <strong>en</strong> zinsconstructies. Uw kind<br />
gaat het nog leuker vind<strong>en</strong> als er ook voorwerp<strong>en</strong> <strong>bij</strong> het boek gezocht word<strong>en</strong> die tijd<strong>en</strong>s het<br />
voorlez<strong>en</strong> gebruikt kunn<strong>en</strong> word<strong>en</strong>, <strong>bij</strong>voorbeeld bepaalde dier<strong>en</strong>knuffels <strong>bij</strong> e<strong>en</strong> boek over<br />
dier<strong>en</strong>.<br />
Deze folder verschijnt op initiatief van de Nederlandse Ver<strong>en</strong>iging voor <strong>Logopedie</strong> <strong>en</strong> Foniatrie<br />
(NVLF) in het kader van de Europese Dag van de <strong>Logopedie</strong>, 6 maart 2006.<br />
De volg<strong>en</strong>de organisaties <strong>en</strong> bedrijv<strong>en</strong> hebb<strong>en</strong> hun medewerking gegev<strong>en</strong>:<br />
Expertisec<strong>en</strong>trum Nederlands, Vakgroep <strong>Logopedie</strong> GGD Nederland, Sardes, Pearson <strong>en</strong> Z-org.<br />
Deze folder is mogelijk gemaakt door e<strong>en</strong> <strong>bij</strong>drage van Pearson (voorhe<strong>en</strong> Harcourt Test Publishers).<br />
Meer Informatie over taalontwikkeling kunt u vind<strong>en</strong> op de<br />
website www.kind<strong>en</strong>taal.<strong>nl</strong>.<br />
8