' 'Het IKON is een - Krux

Remonstrantse
Broederschap
Eigenlijk zou Tom Mikkers (1969) zijn vader opvolgen in de Kips leverworstfabriek. Maar
het loopt helemaal anders. Sinds eind februari van dit jaar is hij algemeen secretaris van
de Remonstrantse Broederschap. In de geschiedenis zijn het niet zelden de remonstranten
die taboes doorbreken. ‘We zijn een tegendraadse beweging.’
“Onze manier
van spreken over
het religieuze
is een
voorzichtige.”
Tom Mikkers groeit op in een goed katholiek gezin in Brabant. Of het de
toenemende druk is om in het bedrijf van zijn vader te gaan werken weet
hij achteraf niet, maar hij kiest ervoor om ver van huis te gaan studeren.
Tijdens de studie levensbeschouwingen in Leiden raakt hij bevriend met
remonstrantse studenten. Hij schrijft zich in voor de opleiding godgeleerdheid
en meldt hij zich aan bij het Remonstrants Seminarie om predikant
te worden. “Ik heb de overstap naar de remonstranten nooit als een
breuk met mijn katholieke verleden ervaren”, vertelt Mikkers. “Het was
eerder een bevestiging van wat ik van thuis had meegekregen. Relativerend
omgaan met de dingen, maar wel met het besef dat er deep down
under een God is die op ons past. Zonder dat verder in veel woorden te
willen gieten.” Wat hem in de Remonstrantse Broederschap erg aantrekt
is de moed afwijkende standpunten in te nemen. Mikkers: “Wereldwijd
is de christelijke kerk een buitengewoon conservatief en conformistisch
gezelschap. Ik geloof dat het christendom van oorsprong geen fatsoensreligie
is, maar dat juist de tegendraadsheid het hart is van het christelijk
geloof. We zijn er om op te komen voor de underdog.”
[ ]
‘Het christendom
is geen
fatsoensreligie’
In gesprek met Tom Mikkers
Broodjes smeren
Het kostte de remonstranten maanden om een goede opvolger te vinden
voor Mijnke Bosman, die er sinds 1989 zowel binnen als buiten de kerkmuren
hét gezicht van was. Wanneer Mikkers - in een tweede zoekronde
– de vacature opnieuw onder ogen krijgt, zet hij alle voors en tegens op
een rij. Hij leidt op dat moment een dynamisch bestaan, is anderhalve
dag per week predikant in Delft, bezig met een promotie-onderzoek, net
voorzitter af van het convent van remonstrantse predikanten en doet diverse
ad-hoc klussen. In goed overleg met zijn partner hakt hij de knoop
door. Nu, enkele maanden later, voelt hij zich helemaal op zijn plaats op
het gezellige hoofdkantoor in hartje Utrecht. “Je bent in deze functie
vooral bruggenbouwer, brengt mensen met elkaar in contact en zorgt ervoor
dat zowel de professionals als de vrijwilligers plezier hebben in hun
werk. Voor de gemeentes ben je vraagbaak en doorgeefluik. Daarnaast
is er het bestuurlijke traject dat je gestroomlijnd wilt laten verlopen.”
Terwijl het predikantschap een inhoudelijke baan is met organisatorische
kanten, is dit een organisatorische baan met inhoudelijke kanten, constateert
Mikkers. “Het gekke is dat ik mijn hele leven al probeer om op een
inhoudelijk post terecht te komen, maar dat ik toch steeds weer broodjes
sta te smeren. Ik heb me er nu maar bij neergelegd en ik moet toegeven
dat ik het ontzettend leuk werk vind.”
negatieve theologie
De Remonstrantse Broederschap kent leden en vrienden. Leden
ondertekenen de beginselverklaring, schrijven meestal
een eigen belijdenis en worden in de gemeente bevestigd
in een kerkdienst. Vrienden zijn vaak ook nog bij een andere
kerk betrokken. Mikkers: “In sommige levensfases kun je
je heel innig verhouden tot allerlei teksten en waarheden,
maar soms heb je meer afstand nodig. Als het aan ons ligt,
hoef je de band met de geloofsgemeenschap dan niet op
te geven. Je wordt bij ons niet belerend toegesproken, maar
krijgt ruimte om het te onderzoeken.” Een kerk dus, die
uitstekend aansluit bij de huidige open en individualistische
tijdsgeest. Daar staat tegenover dat het voor zo’n kleine
beweging moeilijk is om op te vallen. Daarvoor ontbreekt
bovendien een scherpe profilering. Mikkers knikt: ‘Daar moeten
we zeker nog aan werken.’ Dit proces is in gang gezet
met een brede interne discussie over een gezamenlijke geloofsbelijdenis
die de afgelopen jaren heeft plaatsgevonden.
Mikkers: ‘Je hoort vaak geringschattend: die remonstranten,
Ikblijf!
’De kerken lopen leeg’, roepen de media.
Maar jij blijft!
Waarom? En waarom de
Remonstrantse Broederschap?
De kerken lopen leeg: een correcte constatering
van de media. Het ledenaantal loopt in Nederland
achteruit, bij de Remonstranten zelfs op dramatische
wijze. Als de huidige trend zich doorzet kunnen we
de boel over twintig jaar wel sluiten. En toch ben ik er
van overtuigd dat dat niet gaat gebeuren. Omdat ik in
mijn eigen omgeving een hernieuwde interesse proef
in de levensvragen waar het in de Bijbel om gaat. De
generatie van mijn ouders heeft radicaal gebroken
met het christendom. Te radicaal, naar mijn opvatting.
En wij, twintigers en dertigers, blijven met lege
handen achter. We hebben geen houvast meer, geen
ruimte waar wij terechtkunnen als wezenlijke vragen
over leven en dood ons bezighouden.
Het is aan de kerken om de mensen weer te bereiken.
De kerken lopen leeg, en dat hebben ze grotendeels
aan zichzelf te danken. Wij willen ons namelijk niet
aanpassen aan de tijdsgeest. Wij zijn te star, te weinig
creatief. Dat is spijtig. Want wij hebben goud in
handen! De christelijke traditie die wij vertegenwoordigen
is een schat aan inspiratie. De verhalen uit de
Bijbel ontroeren mensen nog steeds, ze zijn actueler
dan ooit. Wij moeten hier trots op zijn. Op dit punt
kunnen wij iets leren van de moslims in ons land.
Geen valse bescheidenheid, geen onverschillige nuchterheid.
Wij zijn van Jezus, vooral van Jezus. Maar ook:
van Abraham, Mozes en Job, van Schweitzer, Bonhoeffer
en Roessingh.
De verhalen uit de Bijbel en uit de christelijke traditie
zijn voor mij een constante bron van inspiratie. Het
P a g I N a 1 0 | 1 1
dat is een kerk zonder geloof. Maar dat is echt niet zo. Wel is
onze manier van spreken over het religieuze een voorzichtige.
Net als de Oosterse orthodoxie gaan we uit van een
‘negatieve theologie’, die verwoordt wat God niet is, ervan
uitgaand dat er geen woorden zijn voor wat Hij wel is. Het
belijdenisgeschrift is een product van de hele kerk geworden,
maar het is geen eindpunt. Het samen eraan werken
brengt ons steeds dichter bij wat we gemeenschappelijk
hebben.”
De movers en de shakers
Als goede kapitein kijkt Mikkers niet alleen naar wat zich
vandaag en morgen aandient, maar ook verder vooruit. Zo
is het thema voor de landelijke beraadsdag van 2009 al bekend:
Tel uit je winst! Een dag over ethische vragen bij nieuwe
economische ontwikkelingen. Mikkers: “De Wereldraad
van Kerken heeft recent het AGAPE-document aangeboden
aan haar lidkerken. Het roept kerken op om de scherpe
ontroert mij regelmatig om uit het Evangelie te lezen,
of zoals ik deze middag heb gedaan uit het dagboek
van Etty Hillesum. En daarom ga ik naar de kerk: om
deze verhalen te horen en mijn eigen plek daarin
te herkennen. Om te beseffen dat de zelfredzaamheid
niet de maat der dingen bepaalt. Dat er ook een
andere wereld is waar wij aan moeten werken, die
radicaal anders is dan onze wereld: waarin wij niet samenvallen
met ons spiegelbeeld, maar waar genade
voor recht geldt. De verhalen uit Bijbel en traditie
herinneren mij aan mijn opdracht op deze wereld,
aan mijn verantwoordelijkheid voor de wereld en voor
de mensen om mij heen.
De kerken lopen leeg, en dat is zonde. Voor de kerk,
maar ook voor de mensen die er niet meer komen.
Behalve dan met huwelijken en begrafenissen, met
Kerst en Pasen. Want dan is er opeens een volle kerk.
En dat zijn de pr-momenten van de kerk. Dan is het
aan ons om de boodschap zo actueel en pakkend mogelijk
over te brengen en om de aanwezigen nieuwsgierig
en verlangend te maken. Het is aan de kerk om
het vonkje geloof dat in ieder van ons aanwezig is
aan te wakkeren.
De kerken lopen leeg maar de kentering is in zicht. Ik
hoop het en ik denk het. Omdat ik overtuigd ben van
de kracht van ons geloof, juist in deze tijd. En dan nu:
aan het werk!
[Joost Röselaers (28) is remonstrants predikant in
Nieuwkoop en Boskoop]
kanten van de welvaart bespreekbaar te maken. Deze dag
geeft daar - hoe bescheiden ook - een aanzet voor.” Dat
het geen voorspellend en ‘soft’ congres wordt, kan hij nu al
beloven. “Kerken zijn altijd heel goed in het focussen op de
slachtoffers. Wij willen nu eens gaan praten met de movers
en de shakers van economische processen.” Op de vraag hoe
hij de toekomst ziet, antwoordt hij lachend: “Altijd zonnig! Ik
geloof heel erg in de remonstranten. We zitten al vrij lang in
een tijd van laagconjunctuur, hebben veel last gehad van de
secularisatie. Maar ik geloof zelf, en dat is ook mijn levensvisie:
op een gegeven moment waait de wind wel weer uit
een andere hoek. Onze boodschap is modern. We zullen ons
best moeten doen om dat ook in onze vorm en presentatie
duidelijk te maken. De babyboomers zijn we een beetje
kwijtgeraakt, maar je ziet een voorzichtige beweging van
mensen rond de dertig en veertig die eens komen kijken.
We hoeven niet heel groot te worden - we hebben ook maar
een klein hoofdkantoor - maar ze zijn van harte welkom.”
‘Programma´s van de IKON over mens en samenleving spreken mij het meest aan. Ze zetten mij
’
aan
tot nadenken over mijn positie als modern en vrijzinnig christen in deze maatschappij.
i
[Jacoline Kroon is lid van het IKON-bestuur namens de Remonstrantse Broederschap]
In de laatste decennia van de 16e eeuw ontstond er binnen
de ‘officiële’ (calvinistische) kerk onenigheid over een aantal
kwesties. Daarbij ging het deels om theologische verschillen
(zoals predestinatie versus keuzevrijheid), maar ook bijvoorbeeld
om de vraag wat voor invloed de overheid zou moeten
hebben op de kerkleer en de kerkorganisatie. De twee
partijen werden Remonstranten en Contraremonstranten
genoemd (naar een ‘remonstrantie’ oftewel verzoekschrift
dat werd gericht aan de overheid om een synode bijeen te
roepen).
In de jaren 1618/1619 werd inderdaad de ‘synode van Dordrecht’
gehouden. Op die synode hadden de contraremonstranten
de overhand, en hun versie van de leer werd vastgesteld
als de officiële kerkleer (‘Dortse leerregels’).
In reactie daarop werd nog in 1619 door de andere partij de
‘Remonstrantse Broederschap’ opgericht, aanvankelijk als
broederschap van remonstrantse predikanten. Dit dissidente
kerkgenootschap bleef in de volgende eeuwen weliswaar vrij
klein, maar had wel een relatief grote aanhang onder de elite,
hetgeen uiteraard enige positieve invloed had op hun status
en mate van erkenning.
De Remonstranten kenmerkten zich vanouds door de nadruk
op verdraagzaamheid en vrijheid van geloof. Vooral in de 19e
en 20e eeuw heeft het kerkgenootschap zich ontwikkeld tot
een toevlucht voor ‘vrijzinnigen’.
[Meer weten Kijk op www.remonstranten.org en/of beluister
eens een remonstrantse radiokerkdienst op www.ikon.nl/
kerkdiensten]
Leden: 8000
Plaatselijke gemeenten: 47
Hoofdkantoor:
Nieuwegracht 27a
3512 LC Utrecht
Tel.: (030) 231 69 70
E.: info@remonstranten.org
www.remonstranten.org
Bestuurslid IKON: Mr.ir. Jacoline Kroon