' 'Het IKON is een - Krux

Protestantse Kerk
in
Nederland
i
De Protestantse Kerk in Nederland (PKN) is feitelijk de jongste
IKON-kerk. Nog maar vier jaar geleden werd de Protestantse
Kerk gevormd door een fusie van drie kerkgenootschappen:
de Nederlandse Hervormde Kerk, de gereformeerde Kerken in
Nederland en de Evangelisch-Lutherse Kerk in het Koninkrijk
der Nederlanden. Voor de IKON betekende dat overigens geen
grote verandering, want alledrie de fusiepartners waren ook
voorheen al deelnemers in de IKON.
al vóór de fusie waren de Hervormden en de gereformeerden
de twee grootste protestantse kerken in Nederland. De Nederlandse
Hervormde Kerk kan beschouwd worden als de rechtstreekse
voortzetting van de ‘officiële’ kerk van de Nederlandse
Republiek. Die republiek was in de 16e eeuw ontstaan uit een
opstand van een aantal protestantse gewesten tegen het gezag
van de (Rooms-Katholieke) koning van Spanje. Veel later heeft
een tweetal afsplitsingen van deze kerk geleid tot het ontstaan
van de gereformeerde Kerken: in 1834 (de ‘afscheiding’) en in
1886 (de ‘Doleantie’).
De Hervormde en gereformeerde kerken waren ‘calvinistisch’,
dat wil zeggen volgelingen van de leer van de reformator
Johannes Calvijn (1509-1561). De Reformatie had echter ook andere
stromingen voortgebracht, zoals de doopsgezinden en de
lutheranen. Uit de laatste groep, volgelingen van de reformator
Maarten Luther (1483-1546), is de in Nederland veel kleinere
Lutherse kerk voortgekomen.
In de decennia na 1960 maakten de verschillende kerkgenootschappen
ontwikkelingen door waardoor de onderlinge
verschillen steeds minder belangrijk werden. Tegenstellingen
op het gebied van geloof en theologie bleken veel meer binnen
de kerken dan tussen de kerken onderling een rol te spelen.
Het proces van steeds meer samenwerking en naar elkaar toe
groeien verliep weliswaar soms traag en/of moeizaam, maar op
1 mei 2004 was toch de fusie een feit.
[Meer weten van de Protestantse Kerk in Nederland? Alle nieuwsberichten
van de afgelopen jaren zijn te vinden in het PKN-dossier
op www.kerknieuws.nl Op de eigen site van de Protestantse Kerk
(www.pkn.nl) in het onderdeel ‘kennismaken’ vertellen aansprekende
protestanten in korte filmpjes wat hen beweegt. Beluister
ook eens een PKN-radiokerkdienst op www.ikon.nl/kerkdiensten]
Leden: ruim 2.000.000
Plaatselijke gemeenten: ca. 1800
Protestantse Kerk in Nederland
Jospeh Haydnlaan 2a, 3503 RM Utrecht
Tel. :(030) 8801880, E: info@pkn.nl
www.pkn.nl
Bestuursleden IKON: Ds. Jurgen van den Herik,
ds. Gerrit van Meijeren, drs. Wies Houweling,
ds. Piet de Jong, dr. Otto Scholten
Ikblijf!
’De kerken lopen leeg’, roepen de media.
Maar jij blijft!
Waarom?
En waarom de Protestantse Kerk?
“Tsja, soms voel ik me wel een uitzondering, als ik op
zondagochtend een uitzonderlijk stil Den Haag doorkruis,
op weg naar de kerk. En tegelijk voel ik me dan
heel gelukkig, op weg naar een bijzondere plaats, om
samen te geloven en te leren.
Ik zet me graag in voor de protestantse traditie, wentel
me er in, laat me erdoor voeden. Op zondagochtend
laad ik me op voor de rest van de week. Want dan gaat
het ‘protestants zijn’ gewoon door. Bewust keuzes maken,
zorg voor de wereld en de mensen om me heen,
en op zijn tijd stil zijn en tijd nemen voor God. Want ik
geniet van een vol, rijk leven van werk, studie, vrienden,
sport etc. Dat is heerlijk en juist daarin en daar
doorheen moet het christen-zijn plaatsvinden. Dat
gebeurt niet vanzelf, daar moet je je telkens opnieuw
bewust van worden. De kerkdienst wijst me daarop.
denheid, elkaar te inspireren en van elkaar te leren,
inclusief in plaats van exclusief te geloven. De verschillen
met hun uitdagingen maken dat ik alert blijf. Ik
zou het ook mooi vinden wanneer de hele breedte
van de protestantse kerk zich wat meer laat zien in
het dagelijks leven. Een protestantse kerk die werkelijk
aansprekend is, niet alleen gericht op interne verschillen,
maar naar buiten durft te treden. Om te laten zien
waar ze allemaal voor staat. YMCA helpt jongeren om
een volwaardig (christelijk) bestaan op te bouwen. JOP
laat kerk en jongeren van elkaar leren op een aansprekende,
actieve, ontdekkende manier. En ik mag aan
allebei bijdragen. Ik ben een gelukkig mens!”
[Marloes Meijer (29) is medewerker JOP, vice-voorzitter
YMCA Nederland en deeltijdstudent theologie]
Er is geen harde grens te trekken tussen protestantse
christenen en anderen. Anderen, die net zo bewust ‘Het IKON is een
leven en zoeken, maar zonder daarin direct naar God kleine omroep die
te (durven) verwijzen, of die dat doen vanuit een heel namens de kerken
andere traditie. En dat brengt me bij de vraag wat de stem geeft aan
protestantse kerk dan onderscheidt van andere kerken wat christenen
én waarom ik ervoor kies. Natuurlijk ben ik opgegroeid beweegt met hun
in deze traditie en ermee vertrouwd. Maar het heeft getuigenis van
ook te maken met de oude geloofsverhalen die nog Jezus Christus en
altijd waarde hebben, rituelen die het leven dragen hun aandacht
voor mensen, hun zoeken en vragen in
‘ ’
en het gericht zijn, op jezelf en de wereld om je heen,
onze
maar ook boven jezelf uitreiken. Leven met een ideaal. samenleving.
En die veel geroemde én omstreden breedte, inclusief [Piet de Jong, IKON-bestuurslid namens de Protestantse
de grensvlakken. Het streven om te delen in verschei- Kerk]
IKON-programma’s zijn niet alleen
mooi maar helpen je ook nadenken
’
over wie je bent als mens, als gelovige
in deze wereld.
[Wies Houweling, IKON-bestuurslid namens
de Protestantse Kerk]
PKN en IKON: ze kunnen niet zonder
en maar lastig met elkaar!
IKON en PKN: elkaars luis in de pels.
[Otto Scholten, IKON-bestuurslid namens de Protestantse Kerk]
[ ]
‘Een
transparante kerk’
‘
P a g I N a 0 2 | 0 3
In gesprek met Bas Plaisier
De Protestantse Kerk van Nederland is met haar ruim twee miljoen leden
de grootste van de ‘IKON-kerken’. aan het roer staat ds. Bas Plaisier (1946).
Nog net, want begin juni zwaait hij af. In 2000 werd hij scriba van de – toen
nog - Samen op Weg-kerken. In de jaren daarna begeleidde hij de afronding
van het fusieproces van de gereformeerden, hervormden en lutheranen.
Op 1 mei 2004 was de fusie een feit en werd hij de leidsman van de
grootste protestantse kerk van Nederland.
glazen huis
Gelukkig kwam er na de afronding van de fusie ook weer energie vrij
voor de rol van de kerk in de samenleving. “De publieke opinie is heel
lang geweest dat we maar wat aan het navelstaren zijn”, zegt Plaisier. Hij
doelt dan ook op kritiek van minister Klink die vorig jaar beweerde dat
de kerken geen enkele rol spelen in het islamdebat. Niets is minder waar,
vindt Plaisier. “Al lang voor er in ons land sprake was van radicalisering
van de islam hebben kerken en plaatselijke geloofsgemeenschappen
contact gezocht met moskeeën, met als doel elkaar te leren kennen en
begrip te krijgen voor elkaar. In de jaren ’70 en ’80 waren de hervormde
en gereformeerde kerken nota bene de eersten die het gesprek met moslims
aangingen. Nog steeds zijn we daar heel actief in.” Dat de kerken
vaak onzichtbaar zijn in het publieke debat is volgens Plaisier vooral te
wijten aan de verharding ervan. “De schreeuwerigheid neemt toe en in
al dat lawaai vallen we gewoon niet op”, zegt hij. Op die manier is het
moeilijk om aan je imago te werken, vindt Plaisier. Daar komt nog bij dat
de structuur van de Protestantse Kerk nog het meeste lijkt op een glazen
huis waarbij buitenstaanders voortdurend op je vingers kunnen kijken.
“In zo’n transparante organisatie als de onze, met 150 synodeleden in het
land die alle belangrijke stukken krijgen, zijn interne kwesties meteen
publiek. Er zijn maar weinig grote organisaties zo doorschijnend als de
onze. Voor menig topman in het bedrijfsleven zou dit een regelrechte
nachtmerrie zijn.” Maar de scriba steekt de hand ook in eigen boezem:
het moet allemaal nog creatiever, sprekender en pro-actiever. “Misschien
zijn we vaak nog te lief.”
Ledenverlies en kerkbezoek
Omgekeerd evenredig met de traagheid van het fusieproces is de naam
van de nieuwe kerk opmerkelijk snel ingeburgerd. Kerkleden die van huis
uit gereformeerd, hervormd of luthers zijn, noemen zich inmiddels frank
en vrij ‘PKN-er’, al háát de organisatie die afkorting. Ook de opbrengsten
van Kerkbalans, de jaarlijkse geldwervingsactie, vertoont na jaren van
daling weer een stijgende lijn. Dat ligt niet aan een toename van het
ledental, maar aan een hogere gemiddelde bijdrage: minder mensen
geven meer. Want een belangrijke ontwikkeling die Plaisier sinds zijn
aantreden onder ogen moet zien is, dat ‘zijn’ kerk jaarlijks twee tot drie
procent van haar leden verliest door vergrijzing en opzegging van het
lidmaatschap. Toch schudt hij bij het woord ‘leegloop’ resoluut het hoofd.
“Er is meer aan de hand dan cijfers ons laten zien. We lopen inderdaad
‘In de publiciteit moet je
creatief durven zijn. De kunst
voor een kerkelijke omroep is het
om grenzen te verkennen.
Zonder de boodschap thuis te
laten. IKON durft. Duidelijk.
[Jurgen van den Herik,
IKON-bestuurslid namens de
Protestantse Kerk]
terug in geregistreerde kerkleden. Maar wat betekent dat voor het kerkbezoek?
In sommige plaatsen zie je een langzame daling, maar in andere
juist een toename. Ledenverlies en kerkbezoek zijn niet één op één te
vertalen.” De opmerking dat het niet lang meer zal duren tot de laatste
kerkganger het licht uit doet, vindt hij grote onzin. “Ik denk dat er in deze
samenleving juist een hunkering is naar een heldere, duidelijke boodschap.
Dat levensfundament kunnen wij bieden, terwijl er ook ruimte
is voor vernieuwing. We moeten zeker doorgaan met het zoeken naar
nieuwe vormen van geloofsoverdracht en de kerk zal er over honderd jaar
ongetwijfeld anders uitzien en anders werken. Maar we zijn er dan nog
wel, daar ben ik van overtuigd.”
Wereldgemeenschap
Een tak van sport die Plaisier na aan het hart ligt, is de oecumene. Juist in
een wereld waarin de verhouding tussen de religies op scherp staat, zijn
de internationale verbanden en contacten van groot belang, vindt hij.
“We hebben veel partners wereldwijd. In Indonesië bijvoorbeeld groeit
het protestantisme, terwijl de meerderheid van de bevolking moslim is.
Als er hier iets gebeurt in het moslimdebat, zie ik de christenen dáár voor
me. Zij hebben vaak veel last van radicale woorden uit het westen. Dat
is iets wat we ons onvoldoende realiseren.” In zijn werk als scriba ervaart
hij zelf het wereldwijde contact als bijzonder verrijkend. “Het is prachtig
om te zien hoe christenen in al die verschillende culturen met hun geloof
omgaan. Dat doet iets met je. Ik realiseer me dan eens te meer dat God
veel groter is dan de God van de Prostestantse Kerk in Nederland. Het is
goed om je door anderen te laten inspireren. Je moet oppassen voor de
gedachte: het christendom moet zijn zoals ik het ervaar.”
Afsluitend kijkt Plaisier in dankbaarheid terug op zijn werk als scriba.
“Christen zijn betekent voor mij: de Bijbel in praktijk willen brengen. Het
mooie van de Protestantse Kerk vind ik, dat ‘gewone’ mensen handen
en voeten geven aan het geloof, als ambtsdrager, als vrijwilliger en als
bezoeker. Zíj vormen de kerk. Mijn relatie met deze kerk heeft alles met
liefde te maken. Ik heb er zo veel aan te danken. Als geen ander weet ik
dat het soms een zooitje is. Maar ik ben er heilig van overtuigd dat God
iets met dit zooitje heeft.”
“Je moet oppassen
voor de gedachte:
het christendom
moet zijn zoals ik
het ervaar.”
Afscheid
Bas Plaisier op
radio en tv
Op vrijdag 6 juni neemt de Protestantse
Kerk in Nederland afscheid
van Bas Plaisier met een symposium
en een kerkdienst. De IKON zendt
zondag 8 juni een filmische impressie
uit van dit afscheid (11.30 uur,
Nederland 2).
Voorafgaand aan deze reportage
is een speciale aflevering van Het
Vermoeden te zien met een herhaling
van een gesprek van Annemiek
Schrijver met Bas Plaisier uit 2004
(11.00 uur, Nederland 2). Later op de
dag is de kerkdienst ter gelegenheid
van het afscheid te beluisteren (17.02
uur, Radio 5). Deze programma’s zijn
via de IKON-website ook naderhand
nog terug te kijken/horen
(www.ikon.nl).
‘De IKON is ooit opgericht vanuit de overtuiging
dat de kerken iets te zeggen hebben in en aan
de wereld. Ik droom van een IKON die vanuit het
evangelie van Jezus Christus betrokken en kritisch
in de samenleving durft staan. Mensen hoop bieden,
dat zou mooi zijn.
[Gerrit van Meijeren, IKON-bestuurslid namens de Protestantse Kerk]