Nr. 26 Staatsmijn Beatrix - Nationaal Park De Meinweg

Uitgave van: IVN Consulentschap Limburg - Staatsbosbeheer - Nationaal Park De Meinweg
De Breuklijn
November 2012 - Jaargang 13, nummer 3 (26)
Hoe anders zou het Meinweggebied
eruit hebben gezien, als de Staatsmijn
Beatrix in 1962 wél was geopend. De
natuur was waarschijnlijk opzij gezet in
het voordeel van spoorwegen, autowegen
en industrie. Zover is het niet
gekomen. Door de vondst van aardgas
in Slochteren en de import van buitenlandse
steenkolen en aardgas, werd de
Beatrixmijn in het Vlodropperveld bij
Herkenbosch nooit in productie genomen.
Het resultaat is een prachtig
natuurgebied dat in 1995 de status
kreeg van Nationaal Park.
Staatsmijn Beatrix:
De mijn die er nooit kwam
Twee diepe schachten, de omheining, het portiersgebouw in Herkenbosch
en wat oude foto’s herinneren nog aan een periode halverwege
de vorige eeuw, toen particulieren en overheid op zoek gingen naar het
steenkool in Midden-Limburg. Onder het hoogplateau in Duitsland
was, vlak over de grens, een omvangrijke kolenlaag gevonden. Volgens
deskundigen moest die laag doorlopen in de bodem van de Roerstreek
en de Peel. In deze Breuklijn de achtergrond van de bouw van de nooit
geopende Beatrixmijn.

1902: Staatsmijnen in Limburg
opgericht.
1903: Rijksopsporingdienst van
Delfstoffen in Nederland ingesteld.
1904: Eerste boring bij de
Etsberg in Vlodrop door boormeester
George Lodewijk Schlüsen.
1906: Boringen gestaakt. Op 790
meter diepte wordt geen steenkool
gevonden. Bij een andere
boring worden tussen 483-654
meter wel vier kolenlagen aangetroffen
(totale dikte 5,23 meter).
1926: Opnieuw proefboring bij
het Vlodropperveld in Herkenbosch.
Het Consortium Biermans
voert in samenwerking met
Schlüsen de boringen uit. De
boringen vinden plaats op het
hoogplateau achter het klooster
St. Ludwig aan de rand van de
Meinweg.
De crisis breekt uit, financiers
trekken zich terug en een winstgevende
exploitatie is niet mogelijk.
Tientallen jaren is het stil,
maar Schlüsen blijft lobbyen.
1953: De overheid beslist om de
Beatrixmijn te bouwen. Het
Vlodropperveld wordt toch
ontgonnen. Schlüsen maakt het
vervolg niet meer mee. Hij sterft
dit jaar.
Staatsmijn Beatrix: een herinnering
De feiten De Staatsmijn Beatrix is gesitueerd in het Vlodropperveld en
maakt samen met het Peelveld onderdeel uit van een groot
kolenveld in Nederland en Duitsland. In 1953 besloot de
overheid tot de bouw van de mijn, mede omdat de kolenmijnen
in Zuid­Limburg uitgeput dreigden te raken. De geplande
productie werd geschat op 1,8 miljoen ton kolen per jaar.
De Beatrixmijn ligt aan de rand
van het Meinweggebied, aan
het einde van een strook land
dat is omringd door Duitsland.
Het grootste deel van het ontginningsgebied
ligt dan ook
niet in Nederland maar in
Duitsland. Met Duitsland werd
destijds overeengekomen dat
er een verbinding zou worden
gemaakt met het gangenstelsel
van de Duitse mijn Sophia
Jacoba in Hückelhoven (gesloten
in 1997). Dat is echter nooit
gebeurd want zoals bekend; de
kolen zouden het verliezen van
het aardgas.
Schachten geconserveerd
In 1962 wordt om economische
redenen besloten alle werkzaamheden
te staken. De twee
mijnschachten zijn dan al voltooid
en de kolen liggen ‘voor
het grijpen’. Toch besluit men
de zevenhonderd meter diepe
De twee karakteristieke schachttorens.
schachten niet vol te storten.
Ze worden geconserveerd met
een waterachtige emulsie en
afgesloten met zware betonnen
deksels. In de jaren tachtig
kon zodoende een van de
schachten nog worden gebruikt
als trainings centrum voor diepzeeduikers.
Verlaten terrein
DSM (De Staatsmijnen) heeft
het terrein nog steeds in eigendom.
Het gebied is omheind en
verlaten. De twee ondergrondse
boorschachten en het poortgebouw
zijn intact gelaten.
Rondleidingen worden er niet
georganiseerd. Wat DSM in de
toekomst met het terrein gaat
doen is onduidelijk. De optie
van ondergrondse steenkoolvergassing
ligt nog steeds open.
Maar of het zover zal komen?
Niemand kan daar duidelijkheid
over geven.

André Beckers uit Herkenbosch:
‘Ik zocht naar fossielen bij de Beatrixmijn’
André Beckers is geboren in een houten huisje aan de rand
van het Meinweggebied. Deze geboren en getogen Herkenbosschenaar
weet veel over de Beatrixmijn te vertellen,
zoals de geschiedenis van de doorboorde onderaardse
wateraar.
Zwembad Beatrix: “De Baakoel”
Volgens André gaat het verhaal
dat bij een van de proefboringen
- begin van de vorige
eeuw - een onderaardse
waterrivier werd geraakt.
“Dat gebeurde dicht bij de
plek waar nu camping Elfenmeer
ligt. Door het boorgat
spoot een enorme waterfontein
omhoog die niet meer was te
stoppen. Het Herkenbosscherbroek
liep al snel onder
water.”
Erwten vullen het boorgat
“Om een ramp te voorkomen
bedacht men een oplossing.
De trekpaarden werden van
stal gehaald en met karren vol
erwten reed men naar het
boorgat. De erwten zaten in
jutezakken en die werden in
de boorput gekiept in de hoop
dat ze zouden zwellen om zo
het gat te dichten. Dat lukte
wonderwel en er bleef een
beheersbare waterstroom
over: “De Sjprunk” genaamd.
Het vroegere natuurzwembad
“De Baakoel” werd door deze
bron gevoed. De bron is er
nog steeds.”
Fossielen zoeken
André ging in zijn jeugd vaak
naar het terrein rond de
Beatrixmijn. “Ik vond daar
allerlei restanten van de diepboringen.
Met een kleine
hamer sloeg ik het zwarte
gruis kapot op zoek naar fossielen.
Het was geweldig om
afdrukken van varens en
kattenstaarten uit het carboon
te vinden, want daaruit is de
steenkool ontstaan. En het
was dankbaar materiaal voor
spreekbeurten op school.”
De mijn die er
nooit kwam
1954: Start bouw Staatsmijn
Beatrix op het Meinwegplateau
in Herkenbosch. In de omgeving
verrijzen kantoren, nieuwe
woonwijken, winkels, wegen,
werkplaatsen, cafés, hotels en
grotere kerken.
1955: Start van het boren in
schacht I en schacht II. De boorgaten
hebben een diameter van
7,60 meter.
1959: De schachten zijn klaar.
De verdere afdieping in het
carboon om de steenkoollagen
te ontsluiten begint.
1960: In schacht II wordt de
eerste steenkoollaag doorsneden
(dikte: 1,60 meter).
Duitsland geeft toestemming
om ook het aangrenzende steenkoolveld
te ontginnen. Niets lijkt
een gunstige exploitatie in de
weg te staan.
1962: Staatsmijn Beatrix staakt
alle werkzaamheden. Door veranderingen
op de energiemarkt
is het niet meer verantwoord om
Nederlandse kolen te ontginnen.
De Staatsmijn Beatrix wordt
‘de mijn die er nooit kwam’.

Wilt u meer weten over de Limburgse mijnbouw?
3 tips dagje uit:
Er zijn verschillende mogelijkheden om meer te weten te komen
over de Staatsmijn Beatrix en de mijnbouw in Midden en Zuid­
Limburg. Hieronder drie tips:
1
Het Nederlands Mijnmuseum
in Heerlen
Tientallen jaren brachten duizenden
mijnwerkers een groot deel
van hun leven door onder de grond
en wijdden zij de beste jaren van
hun leven aan de welvaart van
Limburg. Het is belangrijk dat huidige
en toekomstige generaties
weten wat hun opa en overgroot
opa in de mijn hebben gedaan,
onder soms erbarmelijke omstandigheden.
Dit museum wil recht
doen aan de mijnwerkers, de
ondergrondse ongelukken, de silicose-
en asbestslachtoffers en de
gastarbeiders. Het is een historisch
educatief centrum, waar je
het mijnverleden op een moderne
en virtuele manier kunt beleven.
Adres en openingstijden:
www.nederlandsmijnmuseum.eu
2
Steenkolenmijn Valkenburg
Een ondergronds avontuur voor
jong en oud! Met een ex-mijnwerker
maak je onder de grond een reis
door het verleden en beleef je de
indrukwekkende wereld van mijnwerkers.
De verhalen van de gids
worden versterkt door demonstraties
van mijnbouwmachines. De
nagebouwde steenkoolmijn is goed
toegankelijk voor minder validen
en rolstoelgebruikers.
Adres en openingstijden:
www.steenkolenmijn.nl
3
Authentieke Blegny steenkoolmijn
tussen Maastricht
en Luik
Ontdek te midden van de groene
Euregio de Blegny Mijn; het pareltje
uit het Waalse industriële erfgoed.
De mijn is opgenomen op de lijst
van UNESCO werelderfgoed. Met
een liftkooi daal je af in de ondergrondse
galerijen (-30 en -60 meter)
om daar het volledige mijnbouwproces
te beleven.
Adres en openingstijden:
www.blegnymine.be
De Breuklijn is een initiatief van het Nationaal Park De Meinweg en wordt mede mogelijk
gemaakt door financiële ondersteuning van de provincie Limburg. Steeds wordt een ander
onderwerp met betrekking tot het Nationaal Park behandeld. Door de jaren heen kreeg
De Breuklijn een doorlopende nummering, zodat alle losse nummers bij elkaar verzameld
kunnen worden tot een uitgebreid boekwerk.
Beamerpresentatie
Coen Thevissen van het
Roerstreekmuseum
St. Odiliënberg, heeft
uitgebreide documentatie
en bezit een fotocollectie
van de Staatsmijn
Beatrix. Hij verzorgt
beamerpresentaties over
de Beatrixmijn op aanvraag.
Info: Coen.thevissen@home.nl
Colofon
November 2012, jaargang 13 nr. 3 (26)
Uitgave:
IVN Consulentschap Limburg
Staatsbosbeheer
Nationaal Park De Meinweg
Fotografie: Coen Thevissen, DSM
Redactieadres:
IVN Consulentschap Limburg
Godsweerderstraat 2
6041 GH Roermond
T: (0475) 38 64 60
www.ivn.nl
www.np-demeinweg.nl
www.staatsbosbeheer.nl
Oplage: 2.000