Nederland en vis, een moderne traditie - Productschap vis

Nederland en vis,
een moderne traditie

Tekst:
Evelyne Esveld en
Willem Ment den Heijer
Vormgeving:
Steven van Soldt en
Sander de Otter
Redactie:
Evelyne Esveld en
Jacqueline van den Bogert
Productie:
Grafissimo
© 2004
Tweede druk
Uitgegeven door het Productschap Vis,
Postbus 72, 2280 AB Rijswijk
E-mail: pvis@pvis.nl
Internet : www.pvis.nl
Niets van deze uitgave mag worden verveelvoudigd en/of
openbaar gemaakt, door middel van druk, fotokopie of op
welke andere wijze dan ook, zonder voorafgaande schriftelijke
toestemming van de uitgever.
Colofon

Visserij,
een dynamiek
van oudsher
Belangrijke
vissoorten
Waar komt
dat vissersschip
vandaan?
6
20
32
Inhoud
34
38
44
De afslag,
draaischijf tussen
aanvoer en handel
Handel in vis,
Nederland als
distributieland
Vis, is lekker en
gezond!

Nederland en vis,
een moderne traditie
Vroeg in de morgen heerst in vele bekende
vissersplaatsen in Nederland een
grote dynamiek. De levendige handel in
vis van vandaag de dag, is het resultaat
van een eeuwenlange ontwikkeling, veel
creativiteit, ondernemerschap, doorzettingsvermogen
en …… water.
Nederland en vis zijn onlosmakelijk met
elkaar verbonden. De handel in vis legde
in de Middeleeuwen al de basis voor de
Nederlandse welvaart. Vandaag de dag
voert onze vloot wekelijks een gevarieerd
aanbod verse vis aan, op de elf afslagen
in Nederland. Een wereldwijd bekende
schaal- en schelpdierenproductie en een
groeiende viskweek maakt de
Nederlandse aanvoer compleet. Via
import wordt het assortiment aangevuld
met andere vaak meer exotische vissoorten.
De Nederlandse vissector is iets
waar we trots op mogen zijn.
Onze vloot behoort tot de modernste ter
wereld. De kottervloot bestaat uit ongeveer
400 kotters en vist voornamelijk op
schol en tong. Een aantal kleinere kotters
vist op garnalen en de binnenvissers
vissen op vissoorten uit het zoete water.
Verder heeft Nederland 17 diepvriestrawlers
en bijna 80 mosselschepen. De
Nederlandse vloot vist met respect voor
de natuur. Vissers zijn immers als geen
ander gebaat bij gezonde visbestanden.
Belangrijk is ook de verwerkende industrie.
Nederland huist ongeveer 400 verwerkende
bedrijven. Platvisverwerking en
de verwerking van de typisch
Nederlandse haring en schaal- en schelpdieren,
nemen ruim de helft van de totale
omzet voor hun rekening. De sector
besteedt veel aandacht aan het behoud
van kwaliteit, waarbij vis en visproducten
van vangst tot in de viswinkel voortdurend
worden gekoeld en de kwaliteit
wordt bewaakt.
Voor de visliefhebbers staan in
Nederland ruim 1.600 visspecialisten in
de winkels met vakmanschap klaar om u
van deskundig advies te voorzien.
Een sector met een rijk verleden, traditievol
én innovatief tegelijk.
De Nederlandse vissector, een moderne
traditie.
Inleiding

ZZolang er mensen
langs de Noordzeekust
wonen, wordt
er al gevist. De
ontwikkeling van de
visserij is van
wezenlijk belang
geweest voor de
ontwikkeling van
Nederland en gaat al
jaren hand in hand
met de welvaart van
de bekende
vissersdorpen. Een
levendige handel in
vis tot op de dag
van vandaag is
daarvan het
resultaat.
6
Visserij
Visserij, een dynamiek van oudsher
Zolang er mensen langs de
Noordzeekust wonen, wordt er al
gevist. De ontwikkeling van de visserij is
van wezenlijk belang geweest voor de
ontwikkeling van Nederland en gaat al
jaren hand in hand met de welvaart van
de bekende vissersdorpen. Een levendige
handel in vis tot op de dag van vandaag
is daarvan het resultaat.
Tot begin van de 20ste eeuw waren de
visserijmethoden nog vrij primitief. In
Friesland en Noord-Holland gebruikten
vissers de ‘zegen’. Dit net werd met roeiboten
rondgevaren en door mannen op
het strand of op de dijk aangetrokken en
binnengehaald. In Zeeuws-Vlaanderen en
Zuid-Holland trokken vissers een klein
schrobnet om garnalen en kleine platvisjes
te vangen. Soms zelfs maakten vissers
gebruik van paarden.
Dit geldt ook voor schelpdieren. Op de
droogvallende zandplaten langs de
Waddenkust en de Zeeuwse wateren,
lagen bij eb de mosselen voor het oprapen.
Al snel werd ontdekt dat mosselen
die niet meteen gebruikt werden, dicht
bij huis weer overboord gezet konden
worden voor een later tijdstip. Dat is nog
steeds de basis voor de huidige mosselkweek.
Van logger tot kotter….
Gestaag ontwikkelde de primitieve
methoden zich in meer ontwikkelde visserij.
Zeilschepen met platte bodem, om
gemakkelijk op het strand te kunnen
landen, brachten de vissers uit bijvoorbeeld
Scheveningen, Katwijk, Noordwijk,
Zandvoort en Egmond naar de veelal
veraf gelegen haringgronden.

Deze bomschuiten kwamen zelfs tot bij
de Shetlandeilanden. Maar nog voor dat
de haringvisserij een enorme bloei doormaakte,
hadden Enkhuizen, De Rijp,
Vlaardingen, Maassluis, Middelharnis,
Pernis en Zwartewaal hun sporen in de
visserij allang verdiend. De vloot in deze
plaatsen herbergde immers loggers en
sloepen. Deze schepen werden met een
zogenaamd schrobnet ingezet om op
platvis of garnalen te vissen. Het schrobnet,
voorzien van een korreboom of korrestok,
mag gezien worden als de voorloper
van de huidige boomkorkotter.
Voor het vangen van haring gebruikten
vissers de vleet. Een vleet bestond uit een
serie netten, die als een gordijn in zee
uitwaaierden. De haring zwom erin en
bleef dan in het net. Hoewel deze wijze
van vissen tot eind jaren zestig hetzelfde
bleef, onderging het scheepstype verschillende
veranderingen. Aanvankelijk
waren de bomschuiten vrij rechthoekig
van vorm en was een platte bodem noodzaak
om op het strand te kunnen
komen. Toen de havens van
Scheveningen en IJmuiden gereed waren,
deed de logger definitief zijn intrede. De
logger heeft het tot de zestiger jaren uitgehouden
en was jarenlang het symbool
van de vleetvisserij.
Visserij in de Zuiderzee, Waddenzee
en Zeeuwse wateren
Naast de visserij op de Noordzee, waren
ook de Zuiderzee, Waddenzee en de
wateren in de Zeeuwse en Zuid-
Hollandse delta van grote betekenis voor
de visserij. De vissersplaatsen rondom de
Zuiderzee waren niet minder in aantal
dan die langs de Noordzeekust. En er
werd van alles gevangen; ansjovis, haring,
bot, paling, spiering en garnalen.
Vissersplaatsen als Enkhuizen, Hoorn,
Volendam, Marken, Huizen, Spakenburg,
Harderwijk, Elburg, Vollenhove, Urk,
Lemmer en Stavoren kenden een enorme
dynamiek als gevolg van de visserij. Maar
ook Wieringen, Medemblik,
Monnickendam, Durgerdam, Ransdorp,
Kampen, Zwartsluis, Genemuiden,
Blokzijl, Kuinre, Hindeloopen waren van
belang voor de visserij. In tegenstelling
tot de kustplaatsen aan de Noordzee
kenden de vissersplaatsen rondom de
Het schone
Oosterscheldewater
in Zeeland
herbergt nu
vele schelpdieren,
zoals mosselen,
kokkels en oesters
7

De visserij
blijft zich
ontwikkelen.
Waar een
klein land
groot in kan
zijn
8
Zuiderzee een enorme verscheidenheid
aan scheepstypen, zoals botters, schokkers,
pluten, aken, bonzen en jollen.
Allemaal vaartuigen die voldeden aan de
eisen van de omgeving waarin ze hun
taak moesten verrichten. Na de aanleg
van de Afsluitdijk ontstond het
IJsselmeer en verdween de Zuiderzee.
Helaas betekende dat aanzienlijk minder
variatie aan vis. Met het afsluiten van de
Zuiderzee verdween niet alleen de dynamiek,
die zo kenmerkend was voor de
vissersplaatsen, maar ook een kraamkamergebied
dat van grote invloed was op
het leven in de Waddenzee. Een zelfde
effect werd teweeggebracht toen Zeeuwse
en Zuid-Hollandse wateren van zee werden
afgesloten.
Maar de visserij paste zich aan. Uit het
IJsselmeer komt de zeer bekende
IJsselmeerpaling, maar ook snoekbaars,
baars en brasem en spiering worden in
de voormalige Zuiderzee gevist. Het
schone Oosterscheldewater in Zeeland
herbergt nu vele schelpdieren, zoals mosselen,
kokkels en oesters. Op de veranderingen
werd ingespeeld.
De visserij blijft zich ontwikkelen. Waar
een klein land groot in kan zijn.
Kottervisserij
Toen in 1960 een Urker visserman
besloot om het garnalentuig oftewel het
boomkortuig te gaan gebruiken voor de
visserij op platvis, boekte hij zeer gunstige
vangstresultaten. Niet lang daarna
volgden velen zijn voorbeeld en werd het
vistuig verder ontwikkeld. Vóór 1960 visten
de kotters met een bodemtrawl op
tong en schol. Na 1960 verdween deze
traditionele manier van vissen. Vanaf de
jaren zeventig ontwikkelt de boomkorvloot
zich gestaag. Nederland wordt een
belangrijke speler op wereldniveau voor
met name schol en tong. Het zijn vooral
deze platvissoorten die de boomkorkotters
weten te vangen en die gretig aftrek
vinden in met name het buitenland.
Nederland beschikt nog steeds over een
uiterst moderne vissersvloot die door de
vissers in goede conditie wordt gehouden
en waar niet alleen de vangst, maar
ook de behandeling van het product veel
aandacht krijgt.

Trawlervisserij
Op zoek naar betere visserijmethoden
hadden zich ver vóór de Tweede
Wereldoorlog al nieuwe scheepstypen
aangediend. Dat was onder andere de
stoomtrawler, die toen al in Engeland
veelvuldig werd gebruikt. Met de stoomtrawler
kon het net worden voortgesleept
in het water, zonder dat een houten
boom of korrestok het net open moest
houden. Twee scheerborden aan de zijkanten
van de netopening kregen bij het
vaart maken een dusdanige weerstand
dat zij ieder een tegenovergestelde rich-
ting uittrokken en daardoor het net een
horizontale opening gaven. Nog steeds is
dat het principe van de huidige trawlervisserij.
Na de stoommachine kwam de
dieselmotor en werden de motorvermogens
geleidelijk aan krachtiger en de
schepen groter.
Quota
Veel van de regels die in Nederland gelden
voor de zeevisserij, zijn Europese
regels. De belangrijkste regels voor de
zeevisserij gaan over het gezamenlijk
beheer van de visbestanden. De visserijministers
van de Europese Unie bepalen
elk jaar hoeveel van een bepaalde vissoort
gevangen mag worden. Dit wordt
de TAC (Total Allowable Catch: totaal
toegestane vangst) genoemd. Bij het
bepalen hiervan wordt rekening gehouden
met hoe de vis er biologisch voor
staat. Ook wordt bekeken hoeveel vis
nodig is om een goede visstand te houden
en hoeveel vis vogels en andere dieren
nodig hebben als voedsel. Dat betekent
dat er in het ene jaar meer gevangen
kan worden dan in het andere. Het doel
is de visbestanden op lange termijn in
stand te houden en te verbeteren.
Op basis van de verschillende TAC’s
wordt vervolgens bepaald hoeveel elk
land per vissoort mag vangen. Dit zijn de
zogeheten visquota. Deze quota mag elk
land dan weer zelf verdelen onder zijn
vissers. De hoeveelheid vis die een visser
van een soort mag vangen heet contingent.
Vanaf de jaren
zeventig
ontwikkelt de
boomkorvloot
zich gestaag
9

Een rijke geschiedenis
heeft geresulteerd in
een vloot om trots
op te zijn. In vergelijking
met andere
landen is de
Nederlandse vloot
veelzijdig, flexibel en
economisch gezond.
Een grove scheiding
kan de huidige
Nederlandse vissersvloot
verdelen in
twee segmenten: de
kottervloot en de
trawlervloot.
10
De vloot
Een rijke geschiedenis heeft geresulteerd
in een Nederlandse vissersvloot
om trots op te zijn. In vergelijking met
andere landen is de Nederlandse vloot
veelzijdig, flexibel en economisch
gezond. Een grove scheiding kan de huidige
Nederlandse vissersvloot verdelen in
twee segmenten: de kottervloot en de
trawlervloot.
Kotters
Van de vierhonderd kotters, die de
Nederlandse vloot herbergt, is bijna de
helft boomkorkotter voor de visserij op
platvis. Zij hebben een lengte die varieert
van 35 tot circa 42 meter en beschikken
meestal over een maximaal vermogen
van 2.000 pk.
De categorie rondviskotters omvat enkele
tientallen schepen, waarvan iets meer
dan de helft volledig afhankelijk is van
de visserij op kabeljauw en wijting. De
andere helft schakelt seizoensmatig over
op de platvisvisserij. Het gaat hier om
schepen die verhoudingsgewijs wat
ouder zijn en een gemiddelde lengte hebben
van ongeveer 30 meter.
Naast de grotere kotters bestaan ook de
zogenaamde Eurokotters. Deze kleinere
kotters van maximaal 24 meter lang en
een motorvermogen van 300 pk mogen
vissen in de kustwateren. Er bestaat een
aparte regelgeving voor Eurokotters. Zij
vissen meestal afwisselend op schol en
tong, rondvis en garnalen, afhankelijk
van het seizoen en van het quotum.
Rondvis is een verzamelnaam voor kabeljauw,
schelvis, wijting, koolvis, steenvis,
poon en zeewolf. Deze dieren leven een
halve tot vier meter boven de bodem.
De garnalenvloot bestaat uit circa 150
vaartuigen. Zeker 90 procent hiervan is
volledig afhankelijk van de garnalenvisserij.
Een klein deel heeft ook de beschikking
over een tong- en scholquotum en
kan dus incidenteel overschakelen op de

oomkorvisserij. De garnalenvloot wordt
gekenmerkt door vaartuigen die kleiner
zijn dan 24 meter en een voortstuwingsvermogen
hebben van 150 tot 300 pk.
Trawlers
Zoals de naam al doet vermoeden hebben
diepvriestrawlers capaciteit om aan
boord de vis direct in te vriezen. Dat is
ook de reden waarom deze schepen zo
groot zijn. De meeste hebben een lengte
van meer dan 100 meter. Het totale vermogen
loopt uiteen van ongeveer 6.000
pk tot ruim 13.000 pk. Direct na de
vangst wordt de vis ingevroren. Omdat
de trawlers vaak ver van huis vissen is
een grote vriesruimte nodig. De trawlers
vissen voornamelijk op haring, makreel,
horsmakreel en sardinella, die veelal naar
landen in Afrika gaan, om daar als eiwitrijk
voedsel te dienen.
Mosselschepen
De meeste mosselschepen hebben
Yerseke, Bruinisse of Zierikzee als thuishaven.
Er zijn nog enkele kleine mosselschepen
met een lengte van ongeveer 25
tot 28 meter in de vaart, maar het gros
heeft een lengte van 35 meter. De mosselvloot
is modern en beschikt over
geavanceerde hulpmiddelen voor de visserij
en de kweek.
IJsselmeerkotters
De IJsselmeerkotters variëren nogal sterk
in leeftijd en lengte. Er zijn de laatste
jaren vrij moderne vaartuigen aan de
vloot toegevoegd, maar er zijn ook nog
kotters actief die de vijftig jaar al gepasseerd
zijn. De lengte van de IJsselmeerkotters
loopt uiteen van ongeveer
10 tot 20 meter.
Diepvries-
trawlers vissen
voornamelijk
op haring,
(hors)makreel
en sardinella
11

Een boomkorkotter
vist op platvis,
zoals schol, tong,
schar, tarbot, griet
en tongschar
12
Visserijmethoden
Boomkorvisserij
De boomkorvisserij vindt plaats met
twee tuigen die over de zeebodem slepen
om soorten als schol, tong, schar, tarbot,
griet en tongschar te vangen.
Bij de boomkorvisserij hangt aan beide
kanten van het schip een giek, met
daaraan een net. Tijdens het vissen staan
de twee gieken horizontaal boven het
water. Ieder visnet is met een vislijn
vastgemaakt aan de giek en wordt
opengehouden door een boom. Onder
aan het net zit een ketting die over de
zeebodem sleept. Deze ketting wordt ook
wel een wekkerketting genoemd. Platvis
graaft zich namelijk in het zand in.
Doordat het net over de bodem sleept,
wordt de platvis opgeschrikt, komt naar
boven en zwemt het net in.
De mazen van het net zijn aan het begin
groter dan aan het einde. De kleine
(ondermaatse) vis kan dus altijd
ontsnappen, en de ‘maatse’ vis blijft in
het net zitten. Als de netten vol zijn,
worden ze met de onderkant naar boven
aan boord gehaald. Door de onderkant
van het net open te trekken valt de
vangst in een bak. De vis wordt aan

oord van de kotter op grootte
gesorteerd, schoongemaakt en
schoongespoeld. Hierna wordt de vis in
plastic kratten gedaan en in ijs gelegd en
opgeslagen in het gekoelde visruim.
Garnalenvisserij
De garnalenvisserij is bijna hetzelfde als
de boomkorvisserij, alleen de tuigen zijn
aanzienlijk lichter in gewicht. Bovendien
zijn de garnalentuigen niet voorzien van
wekkerkettingen, maar van klossenpezen
die over de bodem rollen. Dat is vaak al
voldoende om de garnalen op te
schrikken. De garnalen worden direct
aan boord gekookt. Een garnalenschip
kan men dan ook gemakkelijk
herkennen aan de kookmachines.
Het leefgebied van de garnaal hangt
sterk af van de temperatuur van het
water. De garnaal voelt zich thuis in
warm water. Daarom is de garnaal
‘s zomers ook dicht onder de kust te
vinden, omdat de zon het water dan
opwarmt. Met name in voor- en najaar
zijn de garnalen goed te vangen.
In de winter trekt de garnaal naar dieper
en verder gelegen gebieden, waar het
water nog niet te veel is afgekoeld. De
garnaal is overdag te vinden in de
zanderige bodem van de zee; ingegraven
wacht de garnaal tot het donker wordt
om op zoek te gaan naar voedsel.
Rondvisvisserij
De rondvisvisserij is een algemene term
voor verschillende vistechnieken, die
bedoeld zijn om met name kabeljauw en
wijting te vangen.
Spanvisserij: Het voortslepen van een
groot trawlnet met twee schepen. Deze
zijn door een touw aan elkaar verbonden
zodat hun positie tijdens het vissen
evenwijdig blijft. De horizontale opening
wordt verkregen omdat de beide schepen
steeds op eenzelfde afstand van elkaar
varen.
Enkelvoudige trawlvisserij: In dit geval
wordt een trawlnet voortgetrokken door
één vaartuig. Via scheerborden verkrijgt
Rondvis is een
verzamelnaam
voor kabeljauw,
schelvis, wijting,
koolvis, steenvis,
poon en zeewolf
13

Pelagische
visserij wordt
veel al wat
verder van
huis uit-
gevoerd door
trawlers met
diepvries-
capaciteit
14
het trawlnet een horizontale opening. De
zogenaamde onderpees van het net rolt
over de bodem omdat kabeljauw en
wijting dikwijls nét boven de bodem
rondscharrelen.
Twinrigvisserij: Bij het twinriggen trekt
één vaartuig twee trawlnetten naast
elkaar voort. Twinrigvisserij is in eerste
instantie bedoeld om kabeljauw, wijting
en schelvis te vangen, maar in de zomer
vist men ook wel op schol, schar en mul.
Staandwantvisserij: In Nederland neemt
slechts een handjevol vissers actief deel
aan deze passieve vorm van visserij. De
staande netten worden rond een wrak of
in open zee als een gordijn uitgezet en na
verloop van tijd wordt de vangst
opgehaald.
Pelagische trawlvisserij
De pelagische trawlvisserij is
vergelijkbaar met de enkelvoudige
trawlvisserij op rondvis. Echter het
pelagische trawlnet zweeft in
verscheidene waterkolommen, zonder
dat er aanraking met de bodem
plaatsvindt. Doordat men vanaf het
schip de stand van de scheerborden kan
wijzigen, is het mogelijk om het trawlnet
hoog of laag voort te slepen. Uiteraard
speelt de snelheid ook een rol. Pelagische
visserij wordt veelal wat verder van huis
uitgevoerd door trawlers met
diepvriescapaciteit.
Binnenvisserij
Binnenvisserij is de verzamelnaam voor
visserij op de binnenwateren van
Nederland. Het grootste binnenwater is
het IJsselmeer. In 1932 is de Zuiderzee
afgesloten door de afsluitdijk en
ontstond het IJsselmeer. Binnenvissers
vissen voornamelijk op paling. Soms
vissen ze ook op schubvis, zoals brasem,
karper, snoekbaars en voorn. In de
voormalige Zuiderzee zijn verschillende
vangsttechnieken in gebruik. De fuik is
primair bedoeld om paling (fuikaal) en
gedurende het seizoen spiering te
vangen. De staande netten (vergelijkbaar
met de staandwantvisserij op zee)
worden gebruikt om baars en snoekbaars
te vangen. Tenslotte zijn er nog de kisten
die, gevuld met aas, op de bodem worden
neergelaten om eveneens paling (kistaal)
te vangen. In de overige binnenwateren
wordt op aal en of op schubvis gevist. Er
is een begin gemaakt met het oprichten
van visstandbeheercommissies, waarin de
beroepsvisser en de hengelsportvereniging
samen met de water- en
natuurbeheerder werken aan een
duurzame visstand en een duurzame
visserij.

Schelpdiervisserij
De visserij op mosselen, kokkels, oesters,
spisula en andere schelpdieren in de
Nederlandse kustwateren is al
eeuwenoud. Vroeger raapten
kustbewoners de schelpen handmatig
voor eigen consumptie. Langzaam
ontwikkelde zich in de 20ste eeuw
mechanische technieken, waardoor de
schelpdiervisserij zich verder kon
ontplooien. Inmiddels hebben met name
de mosselen status verworven als echte
Hollandse specialiteit.
Het zijn niet de consumptiemosselen die
gevist worden, maar het mosselzaad. Dit
zijn hele kleine mosseltjes die een maand
na hun geboorte naar de bodem van de
zee zakken, waar ze zich hechten aan vast
materiaal zoals stenen en schelpen. Het
opgeviste mosselzaad wordt naar de
kweekpercelen in de Oosterschelde en de
Waddenzee gebracht. Daar groeit het
mosselzaad in optimale omstandigheden
op. Voordat de mosselen uitgegroeid zijn
tot consumptiemosselen, worden ze
altijd eerst uitgezaaid in de
Oosterschelde waar ze hun zand en slib
kwijtraken.
Viskweek
Naast een gevarieerd aanbod van de zeeen
binnenvisserij is viskweek, ook wel
aquacultuur genoemd, van groeiende
betekenis voor de markt van vis. In
Nederland wordt voornamelijk paling en
meerval gekweekt. Op meer bescheiden
schaal bestaat in Nederland ook
aquacultuur voor forel, zeebaars, tarbot
en tilapia. De omvang van viskweek is
groeiende in de hele wereld. Nederland
heeft zich met de kennis van het
zogenaamde recirculatiesysteem in de
visteelt een goede, milieuvriendelijke
kweekmethode verworven en heeft
daarmee een belangrijke positie
verworven ten opzichte van het
buitenland.
Scandinavië staat bekend om zijn
zalmkwekerijen. Zalm is een product dat
veelvuldig geïmporteerd en verwerkt
wordt in Nederland.
Het kweken
van vis is van
groeiende
betekenis
voor de markt
van vis
15

De Noordzee
behoort tot die
gebieden in de
wereld, waar
verhoudings-
gewijs veel vis
voorkomt
16
Viswateren Nederlandse vloot
De Noordzee behoort tot die gebieden
in de wereld, waar verhoudingsgewijs
veel vis voorkomt. Niet zozeer in
diversiteit, maar wel in de enorme aantallen
van bepaalde soorten. Er komen veel
vissen in scholen voor, zoals haring. De
Noordzee is zo vruchtbaar omdat zij erg
ondiep is. Midden op de Noordzee
komen plekken voor waar het minder
dan twintig meter diep is. Eén van die
bekende ondiepe plekken is de
Doggersbank. Doordat de Noordzee zo
ondiep is kan het zonlicht makkelijk tot
ver in het water doordringen. Uit dat
zonlicht haalt het zo belangrijke fyto-
plankton de nodige energie om te
groeien. Daarmee dient het fytoplankton
direct of indirect als voedsel voor de
meeste andere levende wezens in de
Noordzee.
De Nederlandse vloot richt zich op vissoorten
die bestemd zijn voor menselijke
consumptie. De grote boomkorkotters
vissen voornamelijk in het zuidelijke en
centrale deel van de Noordzee. Slechts
een klein deel waagt zich in het noordelijke
deel van de Noordzee. De
Eurokotters vissen vooral in een strook
die grofweg loopt vanaf de Belgische tot

en met de Duitse kust. Maar de
Noordzee is niet het enige werkterrein.
Afhankelijk van de beschikbare quota
vissen Nederlandse boomkorkotters incidenteel
in de Golf van Biskaje en de Ierse
Zee op tong en schol.
De meeste garnalenkotters vissen vaak in
het zicht van de kust. Afgezien van de
Hollandse kust, behoren ook de
Belgische en Duitse kust tot het vangstgebied
van de garnalenvloot. Een deel
van de garnalenvloot, bestaande uit kleine
scheepjes, is afhankelijk van de visserij
in de Westerschelde, Oosterschelde en de
Voordelta. Verder vormen de Waddenzee,
de Dollard en het Deens/Duitse kustgebied
Sylt een uiterst belangrijk werkterrein
voor zowel de grote als kleine garnalenkotters.
De Noordzee, Het Kanaal en met name
de Atlantische Oceaan zijn de gebieden
waar de diepvriestrawlers vissen. De
Noordzee en Het Kanaal zijn slechts tijdelijk
interessant voor de vangst van
haring en in mindere mate voor horsmakreel.
De Atlantische Oceaan, en dan met
name ten westen van Ierland en
Schotland, in de buurt van Jan Mayen,
de Golf van Biskaje en heel zuidelijk voor
de Afrikaanse kust, is voor de vriestrawlers
bekend terrein. Daar wordt voornamelijk
gevist op (hors)makreel en sardinella.
IJsselmeer en overige binnenwateren
Het IJsselmeer is een uiterst belangrijk
visgebied voor met name schepen uit
Den Oever, Enkhuizen, Volendam,
Harderwijk, Urk, Lemmer en Stavoren.
De IJsselmeervloot vist, afhankelijk van
het seizoen, op paling, baars, snoekbaars
en spiering.
Dezelfde soorten, met uitzondering van
spiering, zijn van belang voor de overige
Nederlandse binnenvissers. Deze groep
vist in uiteenlopende wateren waar een
vergunningenbeleid voor is vastgesteld.
De rivieren, de Friese maar ook de
Hollandse en Utrechtse plassen en niet te
vergeten het Haringvliet, het Veerse meer
en de Grevelingen zijn locaties waar een
grote groep binnenvissers actief is.
Waddenzee en Oosterschelde
Veel mosselkwekers hebben percelen in
zowel de Waddenzee als de
Oosterschelde. In het seizoen varen de
kwekers vrijwel wekelijks heen en weer.
Het verwateren van de mosselen vindt
altijd plaats voor de kust van Yerseke.
Daar is ook de enige mosselveiling ter
wereld gevestigd.
De meeste
garnalen-
kotters vissen
vaak in het
zicht van de
kust
17

Voor de visserij
is het van
levensbelang
dat de zee en
haar dynamiek
zoveel mogelijk
op peil blijven
18
Visserij en haar omgeving
Visserij en milieu
Geen sector ter wereld is zo afhankelijk
van de natuur als de visserij. De visser
weet als geen ander dat zijn vangsten
bepaald worden door wat de zee en de
natuur hem geven. Kortom: de visserijsector
is gebaat bij een schoon zeemilieu
en instandhouding van de visbestanden
om in de toekomst ook verzekerd te zijn
van voldoende vis. Een gezond visbestand
is immers in staat om elk jaar voor
nakomelingen te zorgen. De Nederlandse
vloot vist zoveel mogelijk met respect
voor de natuur en de sector schenkt veel
aandacht aan de ontwikkeling van duurzame
visserij.
Bebouwing wijkt uit naar zee
De Noordzee is een uiterst belangrijk visgebied
voor de Nederlandse vloot. Maar
deze vruchtbare zee speelt ook een
belangrijke rol in onze samenleving. Zo
vindt er jaarlijks veel transport plaats
over zee, boren bedrijven naar olie en gas,
wordt er zand en grind uit zee gewonnen
om bouwprojecten aan wal te realiseren
en worden mogelijkheden voor windmolenparken
in zee onderzocht.
Allemaal activiteiten die het welzijn van
de Noordzee en wat daarin zwemt onder
druk zetten. Als gevolg van ruimtegebrek
op het land laat men in toenemende
mate het oog vallen op bebouwing in
zee. Met andere woorden, de ruimte voor
de visser, die van oudsher zijn beroep op
zee uitoefent, wordt steeds kleiner. Dit
nog afgezien van de effecten op kwetsbare
kraamkamergebieden of paaigebieden.
Voor de visserij is het van
levensbelang dat de zee en haar dynamiek
zoveel mogelijk op peil blijven.

De Hollandse Nieuwe,
de Zeeuwse mosselen
en de Hollandse gar-
nalen zijn typisch
Nederlandse spe-
cialiteiten, die tot ver
over onze grenzen
grote populariteit
genieten. Maar de
Nederlandse vissector
kenmerkt zich door
een breed assortiment
van verschillende
soorten vis.
20
Vissoorten
Belangrijke vissoorten
Hollandse specialiteiten
Nederland kent een aantal uitgesproken
specialiteiten. De Hollandse Nieuwe is
tot ver over onze grenzen bekend. Het
zijn met name de Duitsers en Belgen die
onze ‘maatjesharing’ zeer waarderen. In
andere vormen vindt haring overigens
ook zijn weg naar landen die niet aan
Nederland grenzen.
De Zeeuwse mossel is een typisch
Nederlands product waarvan de waardering
in het buitenland groter is dan bij
ons. Met name Belgen en Fransen zijn
verzot op onze mosselen. De laatste jaren
beginnen ook de Duitsers de Zeeuwse
mossel steeds meer te waarderen en ook
de Nederlandse consumptie van mosselen
stijgt gestaag.
De Hollandse garnalen, die voornamelijk
in de Waddenzee, voor onze eigen kust
en in het Deens/Duitse gebied Sylt
gevangen worden, vinden gretig aftrek in
eigen land. Daarnaast zijn België en in
iets mindere mate Duitsland belangrijke
afnemers van de Hollandse garnaal.
Mosselen
Mosselen zijn schelpdieren die
voorkomen in de Nederlandse kustwateren.
Mosselvisserij vindt plaats in de
Oosterschelde en Waddenzee. In het
voorjaar en de zomer planten mosselen
zich voort. Vrouwelijke mosselen stoten
in deze periode miljoenen eicellen uit.
Deze eitjes worden in het water door
mannelijke mosselen bevrucht en
groeien uit tot larven, die vrij in de kustgebieden
zweven. Deze minuscuul kleine
mosseltjes worden mosselzaad genoemd.
Niet lang daarna zinken zij onder het

gewicht van de zich ontwikkelende
schelp naar de bodem. Daar hechten de
mosseltjes zich met behulp van zogenaamde
bysusdraden (ook wel baard
genoemd) vast aan de zeebodem of aan
elkaar. Eenmaal vastgehecht verplaatsen
zij zich niet meer.
Mosselvissers vissen twee keer per jaar op
mosselzaad. De kleine mosseltjes worden
dan overgebracht naar kweekpercelen,
waar ze rustig kunnen groeien. Na
ongeveer twee jaar zijn mosselen 6 tot 7
centimeter groot en geschikt voor consumptie.
Een mossel eet fytoplankton, dat zij
bemachtigt door het langsstromende
zeewater te filteren. Mosselen bevatten
zeer weinig vet (1 procent) en veel eiwitten
(10 procent).
Bij de Zeeuwse mosselen spreken we van
een bodemcultuur. Tegenwoordig worden
mosselen ook op andere manieren
gekweekt. Zo bestaat er mosselteelt aan
lange draden in de zee, de hangcultuur.
In plaats van op de bodem, hechten deze
mosselen zich aan deze touwen. Ook
worden mosselen geteeld op grote platen
in zee (de zogenaamde plaatmossel). Een
voordeel is dat de mosselen gemakkelijker
aan voedsel komen en dus eerder
geschikt zijn voor consumptie dan bij de
bodemcultuur.
Hollandse garnalen
Garnalen komen langs de gehele
Nederlandse kust voor en vormen een
belangrijke bron van inkomsten voor
kleinschalige vissers. De garnaal komt als
larve uit een ei, en laat zich met de zeestromingen
het waddengebied binnendrijven.
Bij een lengte van 4 tot 5 millimeter
begint de garnaal zijn leven als
bodemdier in vooral ondiepere gedeelten
van de Waddenzee. Na een aantal maanden
groeit hij uit tot een volwassen garnaal
van ongeveer 56 millimeter. Behalve
de visserman, jagen ook veel vissen die in
het kustgebied verblijven op de garnaal,
zoals jonge wijting en kabeljauw. Dat
maakt het ook zo moeilijk om voorspellingen
te doen over de vangsten. De
Hollandse garnaal, ook wel de grijze garnaal
genoemd, wordt het hele jaar door
gevangen, met duidelijke pieken in het
vroege voorjaar en in de herfstmaanden.
Mosselen zijn niet
alleen verkrijgbaar
als er een ‘r’ in
de maand zit. Dat is
een wijdverspreid
misverstand. Mosselen
zijn verkrijgbaar van
half juli tot en met
half april.
21

Een echte
Hollandse
Nieuwe bevat
minimaal 16
procent vet
22
De Hollandse garnaal is grijs als hij
wordt gevangen. De mooie roze kleur
krijgt een garnaal als hij wordt gekookt.
Het koken gebeurt altijd direct aan
boord.
Hollandse Nieuwe
In de Noordzee komen verschillende
haringrassen voor. De ene haring is dus
de andere niet. De haring die zich in het
najaar in Het Kanaal laat vangen, is een
andere haring dan de Hollandse Nieuwe
die vanaf mei tot begin juli gevangen
wordt.
In augustus, september en oktober
vormt zich in de haring hom en kuit
voor de voorplanting. In de maanden
daarvoor heeft haring voldoende vet
gevormd om sterk genoeg te zijn voor
het voortplantingsproces. Bij vorming
van hom en kuit neemt het vetgehalte
van de haring af en als in december de
voortplanting heeft plaatsgevonden
bevat de haring nog maar vijf procent
vet. Na het paaien trekt de magere haring
terug naar voedselrijke gebieden.
Daar komt hij rond mei aan en begint
zich vol te eten aan dierlijk plankton.
Deze cyclus herhaalt zich elk jaar
opnieuw.
Eind mei is de haring op z’n vetst. Deze
malse goeddoorvoede vis noemt men de
maatjesharing of wel Hollandse Nieuwe.
Een echte Hollandse Nieuwe moet minimaal
16 procent vet bevatten.
Traditioneel wordt de verkoop van de
Hollandse Nieuwe gezamenlijk gestart.
Het eerste vaatje wordt de dag ervoor
geveild en de opbrengst komt ten bate
van een goed doel.
Van half mei tot begin juli wordt er
ongeveer zeven weken op maatjesharing
gevist. Als gevolg van wijzigingen in
voedselaanbod en zeewatertemperatuur
kunnen enorme verschillen ontstaan.
Het feit dat haring de ene keer in de
bovenste en de andere keer in de onderste
waterkolommen voorkomt, heeft te
maken met het voedsel. Haring is een
plankton-eter en jaagt voornamelijk op
dierlijk plankton waartoe onder andere
roeipootkreeftjes behoren. Deze zijn met
het blote oog niet waar te nemen. Het
dierlijk plankton voedt zich weer met
fytoplankton.
Dit plankton heeft een bepaalde dosis
licht nodig om zich te kunnen ontwikke-

len. Het geeft de voorkeur aan niet te
veel licht, dus overdag houdt het zich
gedeisd en blijft het in de onderste
waterkolommen rondzweven.
Waarschijnlijk is dit een overlevingsstrategie.
Bij veel licht worden ze immers
eerder opgemerkt en zijn ze een makkelijk
hapje voor predatoren (het dierlijk
plankton). In het donker vallen ze minder
snel op, maar omdat ze toch een
bepaalde dosis licht nodig hebben, stijgen
ze bijvoorbeeld als het volle maan is.
Dat geldt dus ook voor de haring. Bij
volle maan zwemt haring dus zowat aan
het wateroppervlak.
Het fenomeen licht gezouten haring
oftewel Hollandse Nieuwe is minder traditioneel
dan menigeen vermoedt.
Vroeger gebruikten de vissers het zout
vooral als conserveringsmethode. Op
deze wijze hielden de mensen de haring
weken en soms maanden lang houdbaar.
De huidige typisch zachtzilte romige
smaak krijgt de haring door het ‘kaken’.
Kaken is het verwijderen van de kieuwen,
de keel en de ingewanden en gebeurt
direct na de vangst. Het verwijderen van
deze organen is nodig om bederf te
voorkomen. Maar bij het kaken van de
haring blijft de alvleesklier achter. Deze
klier produceert enzymen die ervoor zorgen
dat de haring rijpt. Dit zorgt voor de
typische smaak en de malse structuur
van maatjesharing.
De typische
zilte smaak
krijgt de
haring door
het ‘kaken’
23

SCHOL
TONG
ZEEDUIVEL
GARNAAL
TARBOT
KABELJAUW
MAKREEL
PALING
HARING
ZALM
WIJTING
KOKKEL
MEERVAL
REGENBOOGFOREL
MOSSEL
OESTER

Andere vissoorten
Schol
Schol is samen met tong de belangrijkste
platvissoort voor de Nederlandse kottervloot.
Hij is gemakkelijk te herkennen aan
de oranje vlekken op de rug. Hoewel schol
ook in kustgebieden van Portugal tot
Noorwegen voorkomt, is er nergens zo’n
grote populatie als in de Noordzee. In de
winter trekken schollen naar hun
paaiplaatsen om daar eieren (kuit) af te
zetten. De Nederlandse platvisvloot vist in
de eerste maanden van het jaar vrijwillig
minder om de schol met kuit te sparen.
Evenals tong is ook schol een magere vissoort.
Van mei tot en met december is de
schol op z’n lekkerst.
Tong
Tong is herkenbaar aan de ovale vorm en
een grijsbruine kleur aan de bovenzijde.
Dat is eigenlijk zijn schutkleur. Tong ligt
overdag ingegraven in het zand en gaat ‘s
nachts op zoek naar voedsel. Tong kan de
prooidieren dan wel niet zien, maar door
middel van tastpapillen onder de kop worden
schelpdieren en wormen gevonden als
hij zich over de bodem voortbeweegt.
Hoewel in het noordelijke deel van de
Noordzee relatief minder tong voorkomt,
heeft het dier een groot verspreidingsgebied.
Evenals voor schol is voor tong de
Waddenzee van grote betekenis. De kleine
tongetjes groeien namelijk op in de
Waddenzee, nadat de eieren in het kustgebied
zijn afgezet. Tong is een magere vis,
die in de periode van juni tot en met
december op z’n lekkerst is.
Schar
Schar is familie van de bot en komt zeer
algemeen voor. Schar is van boven bruingrijs
en van onder wit. Hij is gemakkelijk te
herkennen, omdat de schar aan beide kanten
ruw aanvoelt. Schar leeft, net als schol,
op een doorgaans zanderige bodem. Schar
voedt zich met schelpdieren, wormen en
slangsterren. Dat betekent dat schar concurrent
is van schol. Aanvankelijk was
schar een minder interessant visje. Sinds
eind jaren tachtig is er vooral vanuit Japan
veel belangstelling voor schar ontstaan.
Bot
Bot is een familielid van schar en schol,
alleen veel minder gewaardeerd. En dat terwijl
een verse gebakken bot nauwelijks
onder doet voor schol. Bot is herkenbaar
aan zijn bruingroene stippen aan de
bovenzijde en een witte onderzijde. De bot
is ook iets donkerder van kleur dan de
schol. Deze bodemgebonden vis leeft van
ongewervelde dieren en kleine visjes en
komt ook in brak water voor.
Sliptong (en dus niet
slibtong) is de enige
juiste naam voor de
kleinste tong die
wordt aangevoerd.
Deze kleine tongetjes
slippen nogal eens
door het net. ‘Slip’
met een ‘p’ komt uit
het Engels en
betekent klein
25

Platvissen
worden recht-
op geboren.
Even na de
geboorte
‘vallen’ de
platvissen om
26
Tarbot
Tarbot is een gewaardeerde consumptievis.
Hij komt in het centrale en het
noordelijke deel van de Noordzee voor
en dan vooral in gebieden waar de
bodem steenachtig is. Hij leeft hoofdzakelijk
van andere vissen en beschikt dan
ook over een grote, sterke bek met spitse
tanden. Grote exemplaren tarbot kunnen
een leeftijd hebben van twintig tot dertig
jaar. Ze hebben dan een lengte van ruim
een halve meter. Tarbot heeft een goede
zachte smaak en stevig visvlees.
Griet
Griet is een familielid van de tarbot en
hoewel iets minder bekend kennen
exclusieve visrestaurants de waarde van
deze platvis. Niet alleen qua levenswijze
komen griet en tarbot veel overeen, ze
lijken ook veel op elkaar. Toch zijn er
belangrijke verschillen. De tarbot heeft
knobbels op zijn rug, terwijl de griet glad
is. Ook de mond van griet is in openstaande
houding opvallend groot.
Griet en tarbot zijn beide magere vissoorten.
Kabeljauw
Kabeljauw behoort tot de rondvissen,
zoals wijting en schelvis. Het is een uitgesproken
roofvis. Veel andere vissen,
schelpdieren, kreeftachtige en zee-egels
staan op zijn menu. Overigens hebben
grote kabeljauwen bij gebrek aan ander
voedsel geen moeite om hun kleinere
soortgenoten op te eten. Kabeljauw is
een snelle groeier en is al na anderhalf
jaar aan de maat om te worden gevangen
voor consumptie. Kleinere kabeljauwtjes
worden door vissers ook wel ‘gullen’
genoemd. Het visvlees is blank en stevig
van structuur, bevat weinig calorieën en
veel eiwitten.
Wijting
Wijting is een rondvissoort en behoort
tot de kabeljauwachtigen. Exemplaren
van vijftig centimeter of groter zijn
zeldzaam. Deze zijn dan ongeveer 5 tot 6
jaar oud. De gevangen wijting heeft
doorgaans een gemiddelde lengte van
ongeveer 30 centimeter. Het voedsel van
de wijting bestaat hoofdzakelijk uit garnalen
en kreeftachtigen. Daarvan worden
zulke grote hoeveelheden verorberd dat
de garnalenvissers, elk jaar dat er veel
wijting onder de kust aanwezig is, een
duidelijke teruggang in hun vangsten
constateren.
Schelvis
Schelvis behoort net als wijting tot de
kabeljauwachtigen. Deze rondvis komt

in de Noordzee slechts noordelijk van de
Doggersbank voor en heeft andere
voedingsgewoonten dan kabeljauw en
wijting. Het hoofdvoedsel van schelvis
bestaat uit bodemdieren. Op zijn menu
staan wormen, schelpdieren en zeesterren.
Maar ook haringeieren zijn van zijn
gading. De schelvis is gemakkelijk te
herkennen aan de zwarte vlek onder de
eerste rugvin. Deze vlek wordt ook wel
de ‘Petrusduim’ genoemd.
Poon
Poon komt steeds meer voor in de
Noordzee, vaak op een diepte tussen 10
en 60 meter. De grauwe poon is het talrijkst
en wordt als bijvangst door Nederlandse
vissers op de afslagen aangevoerd.
In het zuidelijke deel van de Noordzee is
ook de rode poon een belangrijke bijvangst
van de boomkorkotters. Rode
poon heeft een ietwat tropische uitstraling
en is een zeer smakelijke vis. In
de gepantserde kop zit een relatief grote
bek. Hij is dan ook een jager bij uitstek.
Poon heeft vrijstaande borstvinstralen
waarmee hij over de bodem kan lopen en
die tevens dienst doen als tastorgaan.
Mul
Mul is ook een soort die de laatste jaren
vaker voorkomt in de Noordzee. Met
name ’s zomers. Mul behoort tot de barbeelachtigen
en is een vette vis die vrij
makkelijk te herkennen is aan zijn mooie
rode kleur en relatief grote snuit. Het
dier komt voor op modderachtige
bodems en soms ook wel op zand-grindbodems.
De mul leeft in kleine groepjes
tot soms 300 meter diepte. Het feit dat
de mul in de Noordzee vaker voorkomt
heeft te maken met de temperatuurstijging
van het zeewater. Mul voedt zich
met garnaalachtigen, wormen en
schelpdieren.
Zeeduivel
Zeeduivel doet zijn naam eer aan. Het
beest ziet er afschrikwekkend uit, maar is
desalniettemin een delicatesse om te
eten. De huid van de zeeduivel is los, dun
en heeft geen schubben. Bovendien
beschikt hij over een grote bek, sterke
kaken en slanke, scherpe gebogen
tanden. De zeeduivel voedt zich met
voornamelijk haring, jonge wijting en
zandspiering. De zeeduivel kan maar
liefst 1,5 meter lang worden. Bovenop de
kop van de zeeduivel zit een aantal
stekels, waarmee hij prooien naar zich
toe kan trekken. Daarmee ‘hengelt’ hij
zijn maal bij elkaar.
Schelvis is
gemakkelijk te
herkennen aan de
zwarte plek onder
de eerste rugvin:
de ‘Petrusduim’
27

Makreel
Makreel is evenals de haring een pelagische
soort, dat wil zeggen dat deze vis
voorkomt in alle waterlagen van de zee.
De makreel zwemt tot januari zeer
noordelijk, tot bij de Shetlandeilanden.Van
daaruit trekt makreel geleidelijk
aan naar het zuiden. De populatie
splitst zich dan in drie grote groepen.
Een klein deel zwemt de Noordzee in,
een andere deel verkiest de Ierse Zee en
het gros zwemt langs de Schotse en Ierse
westkust zuidwaarts. De jonge makreel
groeit snel en bereikt de eerste zomer
reeds een lengte van 15 centimeter. Na
ongeveer drie jaar zijn ze 30 centimeter
lang en geslachtsrijp. De makreel is een
prachtige vis om te zien. Hij heeft een
mooie blauwgroene kleur aan boven- en
zijkant, met heldere zwarte strepen. Een
makreel krijgt een prachtig gouden kleur
nadat de vis gerookt is.
Horsmakreel
Horsmakreel is een graterige variant,
maar kent in Rusland en Japan voldoende
manieren van bereiden, waardoor hij
zeer populair is. In de Japanse sushizaken
ontbreekt verse horsmakreel niet
op de menukaart. Horsmakreel wordt
ook veel naar Afrikaanse landen geëxporteerd,
waar het als eiwitrijk product zeer
gewaardeerd wordt. Hij behoort net als
haring en makreel tot de pelagische
soorten en zwemt dus in verschillende
waterkolommen, afhankelijk van waar
het voedsel (plankton) zich begeeft.
Paling
Paling is een vissoort die van zoute naar
zoete wateren trekt om daar op te
groeien. Voordat de paling in het
IJsselmeer terecht komt heeft hij al een
hele reis achter de rug. De paling komt
helemaal vanuit de Sargassozee bij de
Bermuda eilanden. In ongeveer 3 jaar
drijven de palinglarven naar de Europese
en Afrikaanse wateren. Nadat de larven
van de paling de Atlantische Oceaan zijn
overgestoken, komen ze met de getijdenstroom
in de Noordzee, veranderen in
glasaaltjes, trekken rivieren en beken binnen
en beginnen daar hun leven als aal.
Vele jaren later als zij paairijp zijn geworden,
trekken ze weer door de Noordzee
in de richting van de Sargassozee. De
bekende IJsselmeerpaling is een typisch
Hollandse delicatesse. Maar de meeste
paling die in Nederland wordt geconsumeerd
is gekweekt.
Zalm
Zalm is enorm populair in Nederland.
Een heel enkele keer wordt hij vers
aangevoerd door vissers, maar de meeste
zalm is afkomstig uit kwekerijen. Het
vlees van wilde zalm is iets steviger en
heeft een wat zoetere smaak. Zalm
gedraagt zich precies andersom dan paling:
de zalm schiet kuit en groeit op in
zoet water en trekt daarna naar een
zoute omgeving. In zee voedt de zalm
zich met garnaalachtigen en kleine vissen,
zoals haring, sprot, zandspiering en
jonge kabeljauw. Wellicht vanwege dit
Paling trekt
van zout naar
zoet water,
zalm van zoet
naar zout
water
29

Een meerval
heeft opvallend
lange
tastdraden
30
menu is zalm een vettere vis. Zalm die in
Nederland wordt verkocht is meestal
afkomstig uit kwekerijen in Noorwegen
en Schotland.
Forel
Forel kwam oorspronkelijk in de
Nederlandse beken voor, maar is
momenteel een zeldzame vissoort.
Vanwege de fijne smaak zijn forellen
gewaardeerde vissen, vandaar dat de
soort op grote schaal gekweekt wordt.
De kwekerijen kunnen het hele jaar door
verse en diepgevroren forel (meestal
regenboogforel) leveren. In natuurlijke
omstandigheden kan de forel een lengte
bereiken van ruim een meter. Hij
behoort tot de zalmachtigen. Van alle
zalmsoorten is de forel het makkelijkst
te kweken.
Meerval
Meerval komt voor in de zoete wateren
van vrijwel de gehele wereld. Opvallend
zijn de lange tastdraden rondom de
grote bek en op de brede kop. Het dier
heeft een gladde huid zonder schubben.
Vrijwel alle meerval die op de markt verschijnt,
is gekweekt. Ook Nederland
heeft een aantal meervalkwekerijen.
Oesters
Oesters worden in Zeeland gekweekt. In
Nederland bestaan twee soorten. De
platte oester en de Zeeuwse oester, ook
wel Japanse oester of creuse genoemd.
Zoals de naam al doet vermoeden is de
platte oester afgeplat. De Zeeuwse oester
is veel grilliger van vorm. De
Oosterschelde en de Grevelingen zijn
goede locaties voor de kweek van oesters.
Oesters lenen zich namelijk uitstekend
voor commerciële kweek, omdat ze zich
niet ingraven in de bodem.
De Zeeuwse oester groeit sneller dan de
platte oester en kan een lengte bereiken
van 20 centimeter. De oesters die in de
handel terechtkomen, hebben een lengte
die uiteenloopt van 7,5 tot 15 centimeter.
De vorm is variabel, meestal langgerekt
en onregelmatig. Eén van de kleppen
is hol en de andere plat.

Zoetwatervis
Baars
Baars is een roofvis die zijn natuurlijke
omgeving vaak moet delen met andere
roofvissen. Een stekelige rugvin komt
hem goed van pas in de strijd om het
bestaan. Als de watertemperatuur in
april tien graden celsius bereikt, dan is
dat het tijdstip dat het vrouwtje de eitjes
legt. Twee tot drie weken na de paai kunnen
de jongen zelfstandig zwemmen.
Snoekbaars
Snoekbaars behoort evenals baars tot de
roofvissen en wordt voornamelijk in het
IJsselmeer gevangen. Snoekbaars is meer
langwerpig dan de baars. Ofschoon
iedereen veronderstelt dat het hier om
een kruising gaat tussen snoek en baars,
is snoekbaars een zelfstandige soort.
Ruim honderd jaar geleden is deze vis via
de grote rivieren in ons land terecht
gekomen. Het aanpassingsvermogen van
snoekbaars is enorm, want de vis komt
zowel in heldere meren als in troebel
water en zelfs polderslootjes voor. Het
visvlees is bijzonder stevig en de smaak is
uitstekend.
Spiering
Spiering is een klein zilverachtig visje.
Het wordt niet groter dan 30 centimeter,
heeft een olijfgroene rug en zilverachtige
flanken. Het lichaam is enigszins
transparant. Spiering leeft zowel in zoet
als in zout water. In het IJsselmeer worden
ze in het vroege voorjaar gevangen
en zijn dan vers verkrijgbaar. Als je goed
ruikt kun je bij verse spiering de geur van
komkommer herkennen.
Tilapia
Tilapia ziet eruit als een baars. Het is een
minder bekende zoetwatervis, die ondermeer
in Zimbabwe wordt gekweekt. De
vis groei daar onder natuurlijke
omstandigheden op. Ook in Nederland
en Midden-Amerika zijn op bescheiden
schaal tilapiakwekerijen. De filet van de
tiliapia lijkt een beetje op kabeljauw- of
tarbotfilet.
Nijlbaars
De nijlbaars of victoriabaars dankt zijn
naam aan het feit dat de vis ooit uitgezet
is in het Victoriameer. Inmiddels is de
nijlbaars een belangrijk importproduct
voor Nederland. Het is een stevige vis
met dikke filets, goed te gebruiken om te
bakken en te grillen.
In Nederland
wordt voor-
namelijk paling
en meerval
gekweekt en
forel, zeebaars,
tilapia en tarbot
op meer beschei-
den schaal
31

Een vissersschip is
altijd herkenbaar
aan het registratie-
nummer op de boeg,
voorafgegaan door
een combinatie van
letters, die verwijst
naar de thuishaven
32
Schepen
Waar komt dat vissersschip vandaan?
Een vissersschip is altijd herkenbaar
aan zijn registratienummer op de
boeg, voorafgegaan door een combinatie
van letters. Hieruit kan worden afgeleid
wat de thuishaven van het schip is. De
nummers achter de lettercombinatie
gaan vaak over van vader op zoon. Voor
de vissers is het dus makkelijk herkenbaar
welke schippereigenaar of welke
familie schuilgaat achter het nummer. Er
zijn visserijnummers die al meer dan vijfenzeventig
jaar in gebruik zijn bij dezelfde
familie. Hiernaast volgen de registratietekens
voor de vloot op de Noordzee.

ARM = Arnemuiden
BR = Breskens
BRU = Bruinisse
BU = Bunschoten-
Spakenburg
BZ = Bergen op Zoom
DZ = Delfzijl
EH = Enkhuizen
FL = Finsterwolde
GM = Genemuiden
GO = Goedereede
GOE = Goes
HA = Harlingen
HD = Den Helder
HI = Hindeloopen
HK = Harderwijk
HL = Hemelumer
Olderfold
HN = Hoorn
HON = Hontenisse
IJM = IJmuiden
KG = Kortgene
KL = Klundert
KW = Katwijk
LE = Lemmer
LO = Lauwersoog
ME = Medemblik
MS = Midden-Schouwen
NB = Nieuw-Beijerland
NZ = Terneuzen
OD = Ouddorp
OL = Oostdongeradeel
SCH = Scheveningen
SL = Stellendam
ST = Staveren
TH = Tholen
TM = Termunten
TS = Terschelling
TX = Texel
UK = Urk
UQ = Usquert
VD = Volendam
VL = Vlaardingen
VLI = Vlissingen
WK = Workum
WL = Westdongeradeel
WON = Wongeradeel
WR = Wieringen
WSW = Westerschouwen
YE = Yerseke
ZK = Zoutkamp
ZZ = Zierikzee
33

De afslag is de
draaischijf tussen
aanvoer en handel.
Vrijdagmorgen is
altijd de drukste
ochtend op de zee-
visafslagen.
Rondom het
IJsselmeer ligt een
aantal kleinere
afslagen, waar de
zoetwatervis wordt
verhandeld.
34
De afslag
De afslag, draaischijf tussen
aanvoer en handel
Goede kwaliteit begint al bij de vangst
en de behandeling aan boord. Direct
na het legen van het net wordt de vangst
op soort gesorteerd, gestript en gespoeld.
Speciale spoeltrommels zorgen ervoor
dat de vis zo min mogelijk te lijden heeft.
Na het spoelen verdwijnt de vis via een
roestvrijstalen of aluminium goot in een
distributiereservoir benedendeks. De vis
wordt aan boord gestript en schoongespoeld
en gaat daarna in kisten. De
bemanning vermengt de vis met scherfijs
om de temperatuur op een laag peil te
houden.
De vis wordt kritisch bekeken door de
afnemers die hoge eisen stellen met
betrekking tot de kwaliteit en de houd-
baarheid van het product. De consument,
het einddoel, wil per slot van
rekening waar voor zijn geld.
Nederland heeft elf afslagen waar wekelijks
verse zeevis wordt aangevoerd. De
laatste jaren zijn er bovendien enkele
clusters gevormd of samenwerkingsverbanden
ontstaan. Zo is een aantal
afslagen samengevoegd in United Fish
Auctions. Ook de noordelijke afslagen
zijn bezig met het vormen van een cluster
waarbij gezamenlijk gebruik gemaakt
wordt van een electronisch veilsysteem.
Vrijdagmorgen is altijd de drukste
ochtend op de Nederlandse afslagen.
Ruim tachtig procent van de grote

oomkorkotters maakt reizen die
ongeveer vier dagen duren. Ze vertrekken
maandagmorgen heel vroeg en komen in
de nacht van donderdag of de vroege
ochtend van vrijdag in de thuishaven
aan. De kleinere kotters maken meestal
kortere reizen. De gemiddelde reisduur
bij deze categorie is ongeveer twee dagen.
Garnalenkotters vissen vaak niet langer
dan één dag of één nacht.
De Nederlandse visafslagbedrijven voldoen
aan de meest recente eisen die door
Brussel zijn opgelegd met betrekking tot
temperatuurbeheersing, hygiëne en een
efficiënte visbehandeling. De ruimten
van de afslaggebouwen zijn dusdanig
geïsoleerd dat schommelingen in
temperatuur tot een minimum beperkt
blijven. Dat betekent dat ook bij warme
zomers de temperatuur in het afslag-
gebouw laag blijft. Hierdoor blijft de
kwaliteit van de aangevoerde vis gewaarborgd.
Functie visafslag
De visafslag speelt een bemiddelende rol
tussen aanvoerder en afnemer. De visafslag
stelt de ruimte beschikbaar waar
vis gelost, gesorteerd en opgeslagen kan
worden in de schouwruimte. Elke afslag
beschikt over een mijnzaal, waar een veilingklok
staat opgesteld. In de mijnzaal
kunnen handelaren plaatsnemen. Zodra
de veilingmeester de klok laat draaien
kunnen de kopers in de banken op de
gewenste prijs drukken. De prijs loopt
terug totdat er een handelaar afslaat.
Als de veiling is afgelopen, zorgt de
afslag ervoor dat de handelaren een
rekening krijgen voor de gekochte vis.
De visser krijgt de week erna het verdiende
bedrag. Voor het gebruik van de
viskisten betalen zowel vissers als handelaren
een bepaald percentage aan heffing
aan de visafslag. De visafslag is verantwoordelijk
voor het schoonhouden van
de viskisten.
In Yerseke
staat de enige
mosselveiling
ter wereld
35

De Nederlandse
visafslagen vol-
doen aan de
meest recente
eisen op het
gebied van tem-
peratuurbe-
heersing,
hygiëne en
efficiency
36
Sorteren, wegen en verkopen
Nadat de kotters de vis op de afslag
hebben gebracht, wordt de vis gesorteerd.
Dat gebeurt zowel op basis van
soort als van grootte. Elke vissoort is
onderverdeeld in verschillende maten,
die overeenkomen met wat de Europese
Unie op dit gebied voorschrijft. Zo wordt
bijvoorbeeld tong in vijf maten gesorteerd,
schol in vier en kabeljauw in zes.
Iedere vissoort heeft zo zijn eigen
voorgeschreven minimum afmetingen.
Als de vis kleiner is dan deze minimummaat,
mag hij niet worden aangeland.
Elke kist vis die via de afslag verhandeld
wordt, is gewogen. In een kist zit maximaal
40 kilo vis. Na te zijn gewogen,
worden de kisten opgestapeld en in
geconditioneerde schouwruimten opgeslagen.
Daar kunnen handelaren de
kwaliteit inschatten en hun prijs
bepalen.
Vrijwel alle afslagen starten ’s ochtends
om zeven uur met de verkoop van de vis.
De vrijdagmarkt is voor elke afslag de
drukste dag. Sommige afslagen zoals
Urk, IJmuiden, Den Helder, Harlingen,
Lauwersoog en in iets mindere mate
Scheveningen hebben op maandagmorgen
doorgaans eveneens een levendige
markt. Samen met de afslagen in
Breskens, Den Oever en Colijnsplaat
hebben deze afslagen doordeweeks ook
geregeld aanvoer.

De prijs op de
veilingklok
loopt terug,
totdat een
koper op de
knop drukt
37

De aanvoer van de
eigen vloot vormt
ruim een derde van
het totale
assortiment. Via
importen wordt het
Nederlandse
assortiment aan-
gevuld met een
veelheid aan andere
soorten.
38
De handel
Handel in vis, Nederland als
distributieland
De handel in vis vormde al in de
Middeleeuwen een stevige basis
voor de Nederlandse welvaart. Inmiddels
heeft Nederland een uitgebreide ervaring
met de vangst, verwerking en distributie
van vis. Vanuit Nederland zijn veel transportlijnen
opgezet van en naar andere
landen over de hele wereld. De
Nederlandse visindustrie heeft een
belangrijke positie op de internationale
markt verworven.
De aanvoer van de eigen vloot vormt
ruim een derde van het totale assortiment
aan vis. Via importen wordt het
Nederlandse assortiment aangevuld met
een veelheid aan andere vissoorten.
Daardoor beschikt de Nederlandse visindustrie
over een uniek assortiment. De
belangrijkste producten zijn tong, schol,
kabeljauw, (hors)makreel en de typische
Hollandse specialiteiten, zoals maatjesharing,
mosselen en Hollandse garnalen.
Producten die veel geïmporteerd worden
zijn Aziatische garnalen, nijlbaars en visconserven.
Visverwerking
Vaak wordt vis gefileerd, gepaneerd,
gerookt, geconserveerd of op een andere
manier verwerkt voordat hij voor
consumptie wordt aangeboden.
Nederland heeft ongeveer 400 bedrijven,
die de verwerking en handel van vis in
Nederland verzorgen. De platvisverwerking
neemt meer dan 25 procent
van de totale omzet van de verwerkende
industrie voor haar rekening. Ook de
verwerkende industrie van schaal- en
schelpdieren is van belang en maakt
eveneens een kwart van de omzet uit.

De verwerking van haring en andere pelagische
vissoorten betreft ongeveer 15
procent van de totale omzet van alle verwerkende
industrie.
Platvisindustrie
Een groot deel van de platvisverwerkende
bedrijven is gevestigd in Urk en
IJmuiden. Het grootste bedrijf staat in
Lemmer. Bij deze bedrijven wordt de vis
gefileerd, gepaneerd en/of diepgevroren.
Steeds vaker krijgt het product een ‘toegevoegde
waarde’. Zo zijn er bijvoorbeeld
kant en klare scholrolletjes en gemarineerde
vis. Schol en tong zijn de belangrijkste
platvisvissoorten in deze verwerkende
industrie. De bedrijven zijn innovatief
en investeren regelmatig in vernieuwing
van verwerkingslijnen en kunnen
daarmee voldoen aan strikte eisen
ten aanzien van onder andere hygiëne.
Veel bedrijven hebben een HACCP-certificering,
hetgeen betekent dat de verwerkingsruimten
moeten voldoen aan
uiterst strenge hygiëne eisen.
Schaal- en schelpdierindustrie
In Nederland vindt ook verwerking
plaats van in de kustwateren gevangen
mosselen, kokkels en garnalen. De meeste
schelpdierverwerkende bedrijven
bevinden zich rond de haven in Yerseke.
Veel bedrijven zijn geïntegreerd met de
aanvoersector. Ook dit zijn moderne
bedrijven. Continue worden nieuwe verpakkingen
te ontwikkeld en de logistiek
geperfectioneerd. De kwaliteit van de
schelpdieren staat hoog in het vaandel
en wordt gegarandeerd door continue
onderzoek.
De garnalenbedrijven houden zich niet
alleen bezig met de Hollandse garnaal,
maar verwerken ook veel importgarnalen
uit Azië. De twee belangrijkste Hollandse
garnalenverwerkers beschikken over
ondernemingen in het buitenland, maar
hebben hun hoofdvestiging in
Zoutkamp en Volendam. Ook deze
bedrijven behoren tot de modernste ter
wereld.
Haringhandel en verwerking
De bedrijven die gespecialiseerd zijn in
de productie en afzet van haring, zoals
de Hollandse Nieuwe, rolmopsen en
gerookte haring zijn vooral gevestigd in
Steeds vaker
krijgt een
product een
‘toegevoegde
waarde’
39

Van alle
export gaat
ongeveer 80
procent naar
landen binnen
Europa
40
Katwijk, Scheveningen en Vlaardingen.
Daaronder bevinden zich ook enkele
rederijen, die zichzelf kunnen voorzien
van grondstoffen. Het zijn veelal
moderne bedrijven met geavanceerde verwerkingslijnen
die een traditioneel product
kwalitatief hoogwaardig in de
markt zetten.
Visgroothandel
De binnenlandse visgroothandel is
gespecialiseerd in de distributie van verse
vis aan de Nederlandse detailhandel,
horeca en grootverbruik. De meeste
bedrijven zitten in Spakenburg en
Volendam en bieden een compleet assortiment
aan met daarin zowel zelf verwerkte
als elders aangekochte producten.
De laatste jaren is er een sterke groei in
de afzet van (voorverpakte) visfilets.
Import en export
Nederland is een netto exportland van
vis. Dat wil zeggen dat het meer vis uitvoert
dan invoert. Ongeveer driekwart
van de vis in Nederland wordt geïmpor-
teerd. Van de export gaat 80 procent
naar Europese landen.
Circa een kwart wordt aangevoerd door
de eigen vloot. De rest wordt geïmporteerd.
De aanvoer op de Nederlandse
afslagen bestaat voor een belangrijk deel
uit schol en tong, waarvan driekwart
geëxporteerd wordt, voornamelijk naar
Italië, Duitsland en Spanje. Maar ook het
gros van de overige vissoorten die de
kotters aanvoeren, passeert de Nederlandse
grens. Mul en rode poon gaan
vooral naar Frankrijk. Schar en horsmakreel
zijn in trek bij Japanners. Mosselen
gaan veel naar België, Frankrijk en
Duitsland. Maatjesharing is erg populair
in Duitsland en België. De garnalen
trekken zuidwaarts richting België en
Frankrijk.

Schepen met diepvriescapaciteit aan
boord, de zogenaamde diepvriestrawlers,
vissen voor de kust van West-Afrika,
Ierland, Schotland en in het noorden van
de Noordzee. De vis wordt direct aan
boord ingevroren en afgezet in West-
Afrika, Egypte, Cuba, China, Filippijnen,
Japan en Oost-Europa. De vis vormt een
belangrijke betaalbare bron van dierlijke
eiwitten voor de arme bevolking van vele
ontwikkelingslanden.
De laatste jaren is een aantal groothandelaren
zich meer gaan toeleggen op de
import en distributie van visproducten
afkomstig van landen buiten de
Europese Unie. Belangrijke producten
zijn diepgevroren garnalen, diepvriesvis
en visconserven. Bekende nieuwe geïmporteerde
vissoorten zijn de botervis,
tilapia en nijlbaars. Opvallend is dat
sommige bedrijven visproducten invoeren
en direct weer uitvoeren. Veel vis
wordt via de haven van Rotterdam in- en
uitgevoerd en overgeslagen. Hierdoor
functioneert Nederland als poort voor de
rest Europa. Het is de logistieke kracht
van de Nederlandse bedrijven die hier
wordt benadrukt.
Visspecialisten
Nederlanders zijn geen grote viseters.
Toch zijn er in Nederland in vergelijking
met andere landen veel verkooppunten
waar vis verkocht wordt. De viskraam is
een bekende trekker op de markt waar
veel verse vis wordt gekocht. Verder staat
op veel plaatsen een gedeelte van de week
een visverkoopwagen en ook het aantal
viswinkels is groot. De kennis van en vertrouwen
in de visspecialist is erg groot.
In veel gevallen gaat het om ondernemers
die van jongs af aan met vis bezig
zijn. De traditionele “Hollandse Nieuwe”
haring zorgt voor zo’n kwart van de
omzet van de visspecialist. Verder wordt
veel gebakken vis verkocht, zoals schol
en lekkerbek. Sterk in opmars is de
gebakken kibbeling. Dit is voor kinderen
vaak de eerste keer dat zij met vis in aanraking
komen.
De Nederlander kookt nog niet vaak zelf
vis thuis. In restaurants is de verdeling
tussen vis-vlees fifty-fifty.
De laatste jaren zijn de supermarkten
steeds succesvoller in de verkoop van
verse vis. Er wordt steeds meer (voorverpakte)
verse vis verkocht. Nieuwe verpak-
Nederland als
poort voor de
distributie
van vis naar
de rest van
Europa
41

De omzet van
visverkoop in
de supermarkt
en bij de
visdetaillist
is stijgende
42
kingstechnieken maken dit mogelijk. De
omzet van de visverkoop voor zowel
supermarkt als visdetaillist is stijgende.
De visspecialist weet zijn omzet mede op
peil te houden, door gemaksproducten
aan te bieden. Complete maaltijden, soepen,
salades, belegde broodjes en andere
kant en klare hapjes worden steeds meer
verkocht. Een eetgelegenheid in de viswinkel
zelf, zodat de vis ter plekke kan
worden opgegeten is een toenemend
fenomeen.
Top 5 export producten
Garnalen
Schol
Nijlbaars en andere zoetwatervis
Mosselen
Tong
Meer weten over de Nederlandse import en
export van vis?
Kijk dan op www.dutchfish.nl

Aanlandingen
25 procent
Import
75 procent
Eigen
gebruik
20 procent
Export
80 procent
20 procent
naar overige
landen
80 procent
naar
Europa
Nederland
exporteert
meer vis dan
het impor-
teert
43

DDe meeste vis die
de Nederlandse
vloot vangt
behoort tot de
magere soorten.
Vis is lekker en
gezond. Vis bevat
bovendien
onverzadigde
vetten.
44
De consument
Vis, is lekker en gezond!
Vis is niet alleen lekker, vis is ook erg
gezond. Alle vissoorten zijn eiwitrijk.
De meeste vis die de Nederlandse vloot
vangt behoort bovendien tot de magere
soorten.
De Noordzee en andere visgebieden in en
rond Nederland bieden genoeg mogelijkheden
voor een gezonde maaltijd. Want
vis mag met recht heel gezond genoemd
worden. Het officiële voedingsadvies
luidt dan ook: eet één à twee maal per
week vis, waarvan één keer een vette
vissoort. De vetten die in vis zitten horen
namelijk tot de ‘goede’ vetten.
Diverse onderzoeken hebben aangetoond
dat Nederlanders teveel vet eten
en daardoor een vergrote kans op harten
vaatziekten hebben. Het gaat hier
vooral om de zogenaamde verzadigde
vetten. Verzadigde vetten zijn
onzichtbare vetten en zitten bijvoorbeeld
in koekjes, volle zuivel en chocola. Deze
‘slechte’ vetten verhogen het cholesterolgehalte
in het bloed, dat leidt tot
versnelde aderverkalking.
Vis bevat daarentegen onverzadigde
vetzuren, die juist het cholesterolgehalte
verlagen. In landen met een hoge
visconsumptie, zoals Japan en in Zuid-
Europa ligt de doodsoorzaak als gevolg
van hart- en vaatproblemen beduidend
lager.
Vanwege de onverzadigde vetten kan
vette vis, zoals haring en makreel, bogen
op nog meer opvallende voordelen.
‘Haring in het land, dokter aan de kant’
is een bekend Hollands gezegde. Vette
vis bevat namelijk meervoudig
onverzadigde vetzuren, waaronder
cervonzuur, dat essentieel is voor de

opbouw van hersenweefsel en het
netvlies bij het ongeboren kind.
Vis is gezond en licht verteerbaar voedsel
en een bron van essentiële vetzuren en
mineralen. Ook is wetenschappelijk een
relatie aangetoond tussen het
voorkomen van suikerziekte en dementie
en het eten van vis.
Makkelijk te bereiden
De consumptie van vis neemt in
Nederland nog steeds toe. Steeds meer
Nederlandse consumenten ontdekken de
veelzijdigheid van vis. Vis is niet alleen
heel erg lekker, maar biedt ook tal van
bereidings- en variatiemogelijkheden. In
tegenstelling tot wat veel mensen
denken, zet je in een handomdraai een
smakelijke maaltijd op tafel. Want de
bereidingstijd is kort en hoeft helemaal
niet ingewikkeld te zijn. In de magnetron
is vis snel gaar. Ook is vis bij uitstek
geschikt voor ovenbereidingen, grillen en
pocheren. Kortom, vis biedt een zee aan
mogelijkheden.
Vis is niet
alleen erg
lekker, maar
is ook
gemakkelijk
te bereiden
45

46
Productschap Vis
Postbus 72, 2280 AB Rijswijk
Tel 070 – 33 69 604
Fax 070 – 39 99 426
E-mail: pvis@pvis.nl
Internet: www.pvis.nl
Nederlands Visbureau
(organisatie voor vispromotie)
Postbus 72, 2280 AB Rijswijk
Tel 070 – 33 69 655
Fax 070 – 39 52 950
E-mail: info@visbureau.nl
Internet: www.dutchfish.nl en
www.tijdvoorvis.nl
Federatie van Visserijverenigingen
(organisatie voor kottervisserij)
Postbus 59, 8320 AB Urk
Tel 0527 – 68 41 41
Fax 0527 – 68 41 66
E-mail: info@visserij.com
Internet : www.visserij.com
Nuttige
Nederlandse Vissersbond
(organisatie voor kottervisserij)
Postbus 64, 8300 AB Emmeloord
Tel 0527 – 69 81 51
Fax 0527 – 69 87 76
E-mail: secretariaat@vissersbond.nl
Internet : www.vissersbond.nl
Redersvereniging voor de Zeevisserij
(organisatie voor diepvriestrawlervisserij)
Postbus 72, 2280 AB Rijswijk
Tel 070 – 33 69 624
Fax 070 – 39 93 004
E-mail: rbanning@pvis.nl
Combinatie van Beroepsvissers
(organisatie voor binnenvisserij)
Postbus 72, 2280 AB Rijswijk
Tel 070 – 33 69 613
Fax 070 – 39 99 426
E-mail: ndoorn@pvis.nl

adressen
Nederlandse Vereniging van
Viskwekers, Nevevi
Postbus 72, 2280 AB Rijswijk
Tel 070 – 33 69 607
Fax 070 – 39 99 426
E-mail: weijk@pvis.nl
Nationaal Overleg Visafslagen,
NOVA
Nieuwe Vissershaven 25,
8861 NX Harlingen
Tel 0517 – 41 30 11
Fax 0517 – 41 83 94
E-mail: louwerse@insula.nl
Visfederatie
(organisatie voor groothandel en
verwerking)
Postbus 72, 2280 AB Rijswijk
Tel 070 – 33 69 676
Fax 070 – 39 99 426
E-mail: visfederatie@pvis.nl
Internet: www.visfederatie.nl
Verbond van de Nederlandse
Visdetailhandel
Postbus 72, 2280 AB Rijswijk
Tel 070 – 33 69 675
Fax 070 – 39 99 426
E-mail: info@visspecialisten.nl
Internet: www.visspecialisten.nl
Centrale Vereniging voor de
Ambulante Handel
Postbus 47, 3890 AA Zeewolde
Tel 036 – 540 99 45
Fax 036 – 540 97 19
E-mail: cvah@cvah.nl
Ministerie van Landbouw,
Natuur en Voedselkwaliteit
Postbus 20401, 2500 EK Den Haag
Tel 070 – 378 68 68
Fax 070 – 378 61 00
Internet: www.minlnv.nl
Nederlands Instituut voor
Visserijonderzoek
Postbus 68,1970 AB IJmuiden
Tel 0255 – 56 46 46
Fax 0255 – 56 46 44
E-mail: visserijonderzoek.asg@wur.nl
Internet : www.rivo.dlo.nl
Landbouw-Economisch Instituut
Postbus 29703, 2502 LS Den Haag
Tel 070-335 83 30
Fax 070-361 56 24
E-mail: informatiecentrum.lei@wur.nl
Internet : www.lei.nl
47