HISTORIE van de ONTMOETINGSKERK te ZEVENAAR

1
Restauraties in 1838, 1928, 1980 en 1999; verbouwing in 2002
Net als veel andere kerken verkeerde het kerkgebouw aan eind achttiende en in begin negentiende
eeuw in een niet al te beste staat. Door de heersende armoede ten gevolge van ondermeer ziekten
en misoogsten kon men weinig aan onderhoud doen. In november 1836 veroorzaakte een forse storm
nogal wat schade aan het dak en de ramen. In 1838 nam Gerrit Massop (‘Meester Metselaars Baas’)
de hersteloperatie en kerkvernieuwing op zich. Omdat de zware trekbalken (waarop de eiken jukken
van de dakconstructie rustten) en het in de dakconstructie opgenomen houten tongewelf in
slechte staat waren, werden de onder het gewelf in het zicht liggende trekbalken vervangen door
ijzeren trekstangen en het tongewelf door een stucplafond. Het meubilair werd verschoven, zodat
een middenpad van de deur naar de preekstoel ontstond. De hardstenen traceringen (vensterharnassen)
van de vensters werden vervangen gietijzeren ramen. Het schooltje dat tussen de kerk en de
Markt stond, werd afgebroken om plaats te maken voor een portaal. De ingang aan de Markt ongeveer
onder het eerste raam, kon vervallen en ook het achterliggende portaal in de kerkruimte,
waarin zich een spiltrap naar de orgelgalerij bevond. De spiltrap werd vervangen door een rechte
trap. De nieuwe ingang werd een met een driehoekig front gedekt bouwsel, met daarachter een
portaalruimte en een deur naar de kerkruimte. De oude zeventiende eeuwse toegangsdeuren werden
opnieuw gebruikt. Een deur kwam tussen het portaal en de kerkruimte, een tweede deur, ook
wel koordeur genoemd, kreeg een plek waar nu de ingang vanuit de consistoriekamer naar de kerk
is.
In de eerste helft van de negentiende eeuw werd de aard van het kerkinterieur in sterke mate beïnvloed door
de doorwerking van de ideeën uit de achttiende eeuw en door de vernieuwingen op maatschappelijk en kerkelijk
gebied uit de tijd van de Franse Revolutie (1789). Het leerstellige van de kerken moest op de achtergrond
blijven. Een christendom boven geloofsverdeeldheid was het ideaal. De kerk diende een oefenschool van geloof,
hoop en liefde te zijn. Passend waren alleen symbolen waarin ieder zich herkennen kon. Allerlei uiterlijkheden
moesten weggedaan worden. Aan dit ideaal beantwoordde een lege, witte kerk. Veel beheerscolleges
verkochten de gebrandschilderde ramen, lieten de wapenschilden verwijderen, deden kerkkronen van de
hand en lieten in de kerk een wit stucwerk plafond aanbrengen. Ze streefden naar eenvoudige netheid en
doelmatigheid.
Op 10 januari 1861 besloot de kerkenraad om een luifel te maken boven de kerkenraadsbanken ‘tot
wering van de togt’ en verder ‘om het eikenhoutwerk in de kerk te kleuren en het overige in de
kleur te verven, na voorafgegane kleine maar noodzakelijke herstellingen.’ Aan de bezitters van de
eigen banken verzocht de kerkenraad wat de banken betreft hun toestemming en medewerking te
verlenen. Tot goedmaking van de kosten verkocht hij een koperen kroon, die – aldus de kerkenraad –
‘voor enige jaren voor oud is aangeschaft, maar weinig nut doet.’ In 1873 liet de kerkenraad de
consistoriekamer bouwen. Ook liet hij een kachel in de kerk plaatsen met een fors rookkanaal dat
zich een weg baande door de houtconstructie van de kap.
In de jaren tien van de twintigste eeuw ontstond er onvrede over de negentiende eeuwse verandering
aan het kerkgebouw. Vooral het aangebrachte plafond en de opstelling van de banken waren
velen een doorn in het oog. Op 8 oktober
1911 besprak de kerkenraad het
voorstel van architect Ovink om een
nieuw houten plafond en een eiken
lambrisering op de orgelgaanderij aan
te brengen, en de ramen te voorzien
van gemetselde pilaren. Vanwege
geldgebrek werden de plannen uitgesteld.
Op voorstel van de Utrechtse
ingenieur Daan Jansen en diens
Scheurvorming in buitengevel boven de ankers, 1999.
compagnon, architect Querré, werd in
1928 weer een houten kap (een donkerbruin
gebeitst tongewelf) aangebracht.
In het middenschip werden
nieuwe eiken banken (met plaats voor
84 kerkgangers) geplaatst en onder
het orgel 43 zitplaatsen gecreëerd, en
wel zo, dat de eiken pilaren die het
orgel dragen, geheel tot hun recht

2
konden komen. De trap naar de orgelzolder werd achter een muur van drijfsteen aan het oog onttrokken.
De preekstoel werd ontdaan van zijn groene bekleding. De avondmaalstafel werd in haar
oorspronkelijke vorm hersteld. Nieuwe, paarse gordijnen werden opgehangen. Het dak werd door
leidekkersbedrijf Van Wely opnieuw gedekt met Angersleien in Maasdekking.
Door de centrale verwarming, die in 1970 in gebruik was genomen, kwamen er scheuren in het
meubilair en begaven tal van lijmverbindingen het. Om erger te voorkomen, werden bij de restauratie
van 1980 onder leiding van architectenbureau H.J. Ovink te Doetinchem houtverduurzamingswerkzaamheden
uitgevoerd. Ook andere, noodzakelijk geachte werkzaamheden werden uitgevoerd.
De luifels boven de ouderlingen- en diakenbanken werden weggehaald. Het zachtboord- en gipsplatenplafond
onder en boven de orgelgaanderij werden vervangen door een kraalschrotenplafond. De
bestaande lambrisering werd vervangen door een nieuwe eikenhouten lambrisering, aangepast aan
de stijl en het model van de aanwezige lambrisering op de orgelgaanderij. De in slechte staat verkerende
vurenhouten in eikenkleur geschilderde
deur in de torenmuur werd
vervangen door een Frans eiken deur
van stijl- en regelwerk met opgeklampte
geprofileerde eiken delen. De
door houtworm aangetaste pelikaan
op het orgel onderging een polymeerchemische
restauratie. De rechte galerijtrap,
die voor de meeste kerkgangers
veel te steil was, werd vervangen
door de huidige steektrap met bovenkwart.
Het leiwerk van het dak werd
hersteld.
Uitgangspunt bij de restauratie in
1999 was een conserverende aanpak
met een minimum aan verlies van
historisch materiaal en constructies.
De restauratie - uitgevoerd door
bouwbedrijf Gerard Heijneman en
schildersbedrijf Jan Keultjes uit Zevenaar
en leidekkersbedrijf J. van
Wely uit Groessen - omvatte ondermeer
het opnieuw verankeren van de
kapconstructie aan de muren, het
slopen van de oude schoorsteenkanalen
in de kap, het herstellen van de
pleisterwerken van kerk en consistorie,
het herstellen van het hekwerk en
van de hoofdingang, het renoveren
van klokkentoren, torenkruis, bol en
haan en het plaatsen van voorzetramen
(noodzakelijk om voortdurende
schade aan het glas door vandalisme
tegen te gaan). Ook werden een
brandmeldinstallatie aangebracht en
in de kap diverse lichtpunten geplaatst
en tegen de pilasters van het
portaal twee buitenlantaarns bevestigd,
afkomstig van de Franse collectie
‘Roger Pradier Eclairage’.
Kerk in de steigers, 1999.
Rechter bovenhoek voorgevel consistorie voor restauratie 1999.
In 2002 werd het podium voor in de kerk vergroot; de twee voorste banken werden achterin onder
het orgel geplaatst bij de nieuw gemaakte ingang naar Ons Huis. Het halletje bij de hoofdingang
werd in oude staat hersteld (en een stiltecentrum gecreëerd) en de gang tussen de kerk en de naburige
winkel gemaakt tot een ruimte voor de verwarmingsinstallatie. De verlichting werd verbeterd
(schijnwerpers werden aan de trekstangen bevestigd).

3
Op het oostelijk dakvlak staat nabij de zuidgevel een
kleine dakkapel.
Uitgesleten voegwerk in de topgevelhals, juni 1999.
In 2008 kreeg de Dr.Honigstraat een nieuwe bebouwing. De leilinden werden een meter richting
kerk verplant en een nieuw hek werd geplaatst tussen de binnenplaats van de kerk en de
Dr.Honigstraat.
In 2010 werden twee banken onder de orgelgaanderij gehalveerd, om plaats te creëren voor rolstoelgebruikers.
© L. den Besten
Voorportaal uit 1838.