Digitale versie - De Linker Wang

More documents

Recommendations

Info

10 OKTOBER 2011 - nR. 4 martine Vonk onderzocht christelijke groepen Duurzaamheid en kwaliteit van leven De koffie is klaar en chocola van het duurzame merk Tony Chocolonely ligt op tafel, als ik binnenkom bij Martine Vonk. De aanleiding is haar promotieonderzoek naar duurzaamheid in vier christelijke stromingen. Opgelucht verzucht ze dat het boek na de laatste correcties bij de drukker ligt. En dat ze graag vertelt over haar onderzoek en haar activiteiten bij onder meer de ChristenUnie en de EO. Dat doet ze voortvarend. herman Radstake De antropologe deed onderzoek bij de Amish en de Hutterites, twee stromingen in de doopsgezinde traditie in de Verenigde Staten, en bij Franciscanen en Trappisten in nederland. ‘De keuze is gebaseerd op de vraag welke waarden leidend zijn in geloof en gedrag van groepen met een lage milieudruk, groepen dus die duurzaam leven.’ De Amerikaanse stromingen zijn geworteld in Europa. Vanwege langdu- rige vervolgingen emigreerden zij in de achttiende eeuw naar Amerika en hielden vast aan de levenswijze van hun stichters. Met de nederlandse Doopsgezinden delen ze de vredesgezindheid: dienstweigeren is de norm. De Amish komen voort uit de Zwitserse Broeders, volgelingen van de hervormer Zwingli. Hun aantal wordt geschat op 250 duizend leden verdeeld in communities van ongeveer 150 mensen. Het gaat om traditionele agrarische gemeenschappen, waar paard en wagen nog gangbaar zijn. ‘De gemeenschap en de zorg voor elkaar staan centraal. Hun levenswijze wordt begrensd door ongeschreven leefregels die steeds worden geactualiseerd. nieuwe ontwikkelingen worden getoetst aan oude waarden. Ze zijn daarom niet zo ouderwets als wij denken. Ook Amish gebruiken zonnepanelen.’ hiërarchie De andere stroming, de Hutterites met wortels in Moravië (Oost-Tsjechië) telt zo’n 44 duizend mensen verdeeld over 450 colonies. ‘De Hutterieten denken sterker zwart-wit. Alle inkomsten gaan naar de gemeenschap. Wie iets wil kopen, gaat naar de penningmeester voor goedkeuring en geld. Mannen staan boven vrouwen, gehuwden boven ongehuwden, gedoopten boven ongedoopten. Status is heel belangrijk, al kun je er weinig invloed op uitoefenen.’ ‘Ze moderniseren hun theologie nauwelijks. Ze lezen preken uit de zeventiende eeuw die ze als spiritueel ervaren. Hun landbouwbedrijven zijn reusachtig en hypermodern. Ze streven naar zoveel mogelijk winst om de geloofsgemeenschap in stand te houden. Daar leggen ze nauwelijks een link met hun geloof. Het geestelijk leven is sterk gescheiden van de materiële wereld. Ze vertalen rentmeesterschap zelden naar dierenwelzijn of zorg voor de aarde en milieu. Dit schuurt steeds meer. Vooral bij jongeren zag ik soms een begin van denken Praten over inkomen en uitgaven is vaak nog taboe over de betekenis van geloof voor dat economisch handelen.’ stabilitas De twee andere stromingen die Vonk onderzocht zijn de rooms-katholieke orden van de Franciscanen en de Trappisten in nederland. ‘We associëren Franciscanen met natuur, omdat Franciscus preekte voor de dieren, en zijn sterfdag werd onze dierendag. Maar de orde houdt zich van oudsher vooral bezig met sociaal werk. Ze zijn pas de natuurgedachten van Franciscus gaan bestuderen in de jaren zestig. Vanuit armoede en solidariteit kiezen ze voor eenvoud en matiging, zonder overbodig materieel bezit. Heel sterk vind ik er de houding van dankbaarheid en blijheid, het eer geven aan God.’ ‘Trappisten vormen een sobere tak binnen de Benedictijner Orde en hebben vanouds woeste gronden ontgonnen en in cultuur gebracht. Ze zijn ongelooflijk belangrijk geweest voor de Europese ontwikkeling. Benedictijnen leggen de gelofte van stabilitas af, waarbij ze zich zowel verbinden aan de levenswijze als aan het fysieke gebied, en het te bewerken en bewaren voor volgende generaties. nederigheid is een kernbegrip. Als mens ben je stof, dus aanvaard die plek in de scheppingsorde. Wees niet arrogant. In die eenvoud raken Amish en Trappisten elkaar. Maar de Trappisten hebben wel de omslag gemaakt naar een natuurlijker manier van omgaan met de natuur, naar biodiversiteit.’ Waarop baseren deze richtingen hun levenswijzen? De traditionele levenswijze en landbouwmethoden van de Amish hebben weinig impact op het milieu. ‘Ze zijn op veel gebieden wel duurzaam te noemen, maar dat is niet hun drijfveer,’ legt Vonk uit. ‘Hun kernwaarden halen ze vooral uit de Bergrede: eenvoud, nederigheid, geen overdadige rijkdom, geen jaloezie, jezelf niet hoger achten dan de ander en vooral niet ‘wereldgelijkvormig’ worden. De andere stromingen hebben evenmin duurzaamheid als doel maar hun religieuze waarden leiden wel tot een relatief duurzame levensstijl. Aan de basis ligt de overtuiging dat mensen geen eigenaar zijn van de aarde en de natuur, maar God, zo vat Vonk samen. ‘Wij mogen die beheren. Je legt verantwoording af aan God en aan elkaar. Voor mijzelf is dat ook een belangrijk principe. Ik hou van transparantie over wat je doet en waarom. Ik zou daarin graag meer ontspannenheid willen zien, ook in kerken. Praten over inkomen en uitgaven is vaak nog taboe.’ Het najagen van de uiterste winst is niet duurzaam. Vonk: ‘Daarvan worden uiteindelijk mensen het slachtoffer, door lage lonen en onmenselijke arbeidsomstandigheden. En de aarde en de natuur. Winst is voldoende als je in je werkelijke behoeften kunt voorzien.’ LiVar ‘Alle vier de richtingen kiezen sterk voor eenvoud, voor beperking van consumptie en voor zorg voor elkaar,’ concludeert Vonk. ‘Daarnaast hebben gemeenschappen ook praktische voordelen. Veel kloosters hebben bijvoorbeeld zonnepanelen en windmolens, dat kunnen ze makkelijker doen dan individuele huishoudens. Een derde kenmerk heb ik ‘reflectieve verande- Milieukundige en sociaal wetenschapper Martine Vonk promoveerde onlangs aan de Vrije Universiteit in Amsterdam op het proefschrift Sustainability and quality of life. Ze werkt vanuit haar bureau VOnK (‘passie voor duurzaamheid’) aan regionalisering van de voedselketen en als adviseur duurzaamheid bij de EO. Daarnaast is ze verbonden aan het Wetenschappelijk Instituut en lid van de programmacommissie Duurzaamheid van de ChristenUnie. Voor die partij stelde ze met anderen het boek Duurzaamheid. Kiezen voor kwaliteit samen dat ze aanbood aan hoogleraar duurzame innovatie Herman Wijffels. Ook is ze retraitebegeleider in centrum De Spil (‘gevestigd in het huis waar Ab Harrewijn is opgegroeid’). Ze ‘regionaliseert’ zelf de voedselketen met eieren van de kippen in haar tuin en met activiteiten in haar eigen straat en wijk. ring’ genoemd. Dat betekent samen heel goed nadenken of een vernieuwing ook een verbetering is, gemeten aan de kernwaarden. Afgewogen naast economische waarden, want ze moeten ook leven. De Trappisten wilden hun landbouwbedrijf verduurzamen en bedachten het LiVar, het Limburgs Varken, een scharrelvarken.’ Voor de ChristenUnie stelde Vonk een boek samen over duurzaamheid. Ze zocht naar een ander woord voor rentmeesterschap, maar vond het niet. ‘Positief vind ik dat het benadrukt dat de mens geen eigenaar is. Te lang is aan duurzaamheid een puur economische betekenis gegeven. Dat vraagt om herbezinning.’ Nieuwe aarde Het effect van de beweging Nieuwe Levensstijl in de jaren zeventig was beperkt. Zou het nu anders gaan? Vonk is optimistisch: ‘Duurzaamheid leeft veel meer dan toen, bij mensen én bij bedrijven. Bij ons in het westen zit het Griekse denken heel diep. Een sterke hiërarchie van God boven mens boven natuur. Zo is het ook gepredikt in de kerken. Maar in veel protestantse en evangelicale kerken komt het oorspronkelijke gedachtegoed terug.’ ‘Dit is een nieuwe interpretatie voor de christelijke achterban. Ik zeg al vijftien jaar dat geloven niet alleen gaat over relaties met mensen en met God, maar ook over hoe je leeft en werkt. Als je gelooft dat er later wel een nieuwe aarde komt, blijf je onverschillig. Ik geloof dat de hernieuwde aarde ook de huidige in andere vorm kan zijn. Dan krijgt het leven hier en nu veel meer relevantie.’ Vonk weet dat theologen zoals Tom Wright met zijn boek ‘Verrast door hoop’ met dergelijke ideeën heftige discussies op gang brengen in nederland en in Amerika. ‘De aanhang hiervoor groeit, ook in nederland.’ Je was in 2010 kandidaat kamerlid voor de ChristenUnie. Teleurgesteld dat je niet werd gekozen? ‘natuurlijk heb ik me erop voorbereid,’ zegt ze, ‘maar hield ik er tegelijkertijd rekening mee dat het voor mij niet door zou gaan. Acht zetels voor de CU was mooi geweest, dan kun je het werk onderling ook meer verdelen. Ik had het groene geluid graag laten horen in de Kamer, maar nu doen anderen dat.’ De CU verloor omdat het groene en sociale profiel van de partij een stap te ver zou zijn voor de achterban. Hoe zie jij dat? ‘Ik denk dat begrippen als ‘groen’ en ‘sociaal’ snel een eigen leven leiden. Je moet uitkijken dat je elkaar niet met termen om de oren slaat zonder duidelijk te maken wat je precies bedoelt. Ik denk dat duurzaamheid en sociaal beleid heel goed passen bij de ChristenUnie. Wel is het belangrijk dat we binnen de partij verder doorpraten over wat we er precies onder verstaan. Onlangs brachten we bij het Wetenschappelijk Instituut een boek uit over duurzaamheid. Daarin maken we het begrip concreet en dan vind je elkaar wel op gedeelde waarden. Tegelijk zijn er verschillende meningen binnen de partij. Zeker landbouw en natuur vormen een spanningsveld. Dit jaar heb ik een rondetafeloverleg georganiseerd met agrariërs en dit krijgt een vervolg.’ Welke partijen zie je als natuurlijke bondgenoten van de CU en waarom? ‘We delen onze wortels met CDA en SGP. Maar dat wil niet zeggen dat we qua beleid altijd op één lijn zitten. De ChristenUnie heeft op verschillende onderwerpen verschillende bondgenoten. Op energiebeleid zitten we bijvoorbeeld dichtbij Groenlinks. Per onderwerp wordt gekeken met wie we de denklijn delen en met wie gezamenlijk kan worden opgetrokken. Gezien het huidige kabinetsbeleid is veel samenwerking nodig rond duurzaamheid. Ik ben blij met initiatieven zoals ‘nederland krijgt nieuwe energie’ waar veel politieke partijen de handen ineen slaan.’ 11 OKTOBER 2011 - nR. 4
12 OKTOBER 2011 - nR. 4 Het Spanje van de Eurocrisis in de achteruitkijkspiegel 1 2 3 4 5 6 9 10 11 7 8 Bas Roufs 13 Per fiets en OV trok ik afgelopen zomer naar Santiago de Compostella. Onderweg trof ik een Spanje aan waarin de Eurocrisis in alle heftigheid tot uiting komt. Vele duizenden mensen per maand verliezen werk en woning; huur of hypotheek kunnen ze niet meer betalen.Verwaarloosde infrastructuur illustreert de economische stagnatie. Een deel van de bevolking is in opstand gekomen. Madrid, Barcelona en andere steden zijn epicentra van de ‘15 Mei Beweging’: een sociaal-anarchistisch netwerk met een groene inslag. Toch is het de vraag hoe de verkiezingen in het komende najaar zullen uitpakken. De sociaal-democratische PSOE van premier Zapatero is niet populair meer. Peilingen wijzen op winst van de rechtse Partido Popular. Toch is niet alles kommer en kwel. Regio's zoals Baskenland en Galicië hebben in vergelijking met vijftig jaar geleden meer autonomie met ruimte voor eigen taal en cultuur (foto's zijn van de auteur. Indien anders vermeld: www.flickr. com, creative commons). Crisis in spanje 1. E$ Dictatura. ‘Spanje i$ dictatuur’. Madrid, 17 mei 2011, door ‘Blue Buble’. 2. Deze democratie is een farce. Barcelona, 19 mei 2011, door ‘Erszèbet’. 3. ‘#spanishrevolution’ – Twitterbericht op arm. Foto ‘Adelgado’ in Cortes, Madrid, 20 mei 2011. 4. Demonstratie op de Plaça Catalunya, Barcelona, 19 mei 2011, door ‘Erszèbet’. 5. ‘Ik wil niet tot mijn 30ste op mijn vader's rug blijven’. Foto ‘Adelgado’, Madrid, 20 mei 2011. 6. Protestcampement op de Puerta del Sol, Madrid, 18 mei 2011. Door ‘Jota Pe’. Regionale autonomie 7. Autonomiestreven in de Païs Liones in en rond Léon: een streek dat nu deel uit maakt van de regio Castilla y Léon. Léon, 31 juli 2011. 8. Wegwijzers in het Baskisch en Spaans, Irún, 20 juli 2011. milieu en economie 9. ‘El Puente Peregrino’, bar en herberg met fair trade producten en zonnepanelen, gerund door een Spaans-Nederlands echtpaar. Trabadelo, provincie Léon, 5 augustus 2011. 10. Appartement in de verkoop. Astorga, Castilla y Léon, 29 augustus 2011. 11. Spanje in de achteruitkijkspiegel. Villafranca del Bierzo, 3 augustus 2011. OKTOBER 2011 - nR. 4
Page 1 and 2: 24 Nostalgie of uitdaging? OKTOBER
Page 3 and 4: 4 jolande sap: ‘groenLinks te lib
Page 5: 8 kerken denken kritisch mee met re
Page 9 and 10: 16 OKTOBER 2011 - nR. 4 Een overweg
Page 11 and 12: 20 OKTOBER 2011 - nR. 4 Anne-miek V

Digitale versie - De Linker Wang

You also want an ePaper? Increase the reach of your titles

Delete template?

Save as template?