Anatomie en ziekteleer Antwoordmodellen - Zorg Basisboeken

ThiemeMeulenhoff Zorg
Niveau b3
Anatomie en ziekteleer
Antwoordmodellen

Inhoudsopgave
• • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • •
1 Algemene inleiding 7
1.1 Ziekteleer, anatomie en fysiologie 7
2 Hulp bij de persoonlijke verzorging 9
2.1 Ik heb het ijskoud 9
Kennisopdracht 9
2.2 Wat moet dat verdorie? 11
Kennisopdracht 11
2.3 We zijn een goed team 13
Kennisopdracht 13
2.4 Wat zeg je kind? 15
Kennisopdracht 15
2.5 Zo zal het wel gaan 17
Kennisopdracht 17
3 Ondersteunen bij de opname van voeding en vocht 19
3.1 Ik heb geen zin in eten 19
Kennisopdracht 19
3.2 Ik lust geen groente 21
Kennisopdracht 21
3.3 Ik heb dorst 23
Kennisopdracht 23
3.4 Wat een heerlijk toetje 25
Kennisopdracht 25
4 Hulp bij de uitscheiding 27
4.1 Ik zal u even opfrissen 27
Kennisopdracht 27
4.2 Hoe leg ik dat uit? 29
Kennisopdracht 29

4.3 Dat begrijp ik heel goed! 31
Kennisopdracht 31
4.4 Nogmaals in het bewonersoverleg bespreken 33
Kennisopdracht 33
4.5 Kan die buurman z'n kop houden? 34
Kennisopdracht 34
4.6 Het klopt wat je zegt 36
Kennisopdracht 36
4.7 Oh nee, niet braken alstublieft 38
Kennisopdracht 38
4.8 Dat maakt me even verlegen 40
Kennisopdracht 40
5 Hulp bij mobiliteitsproblemen 43
5.1 Ik wil heel graag zelf boodschappen doen 43
Kennisopdracht 43
5.2 Afstoffen? Ik? 45
Kennisopdracht 45
5.3 Ik zat hier de hele nacht 46
Kennisopdracht 46
5.4 Ik was toch je vriend? 47
Kennisopdracht 47
6 Zorg voor een evenwichtig activiteit- en rustpatroon 49
6.1 Kan ik even met je praten? 49
Kennisopdracht 49
6.2 Laat mij maar liggen, hoor 51
Kennisopdracht 51
6.3 Wat kan ik straks nog? 53
Kennisopdracht 53
6.4 Mag ik al naar bed? 55
Kennisopdracht 55
7 Bewaken van de vitale functies 57
7.1 Het moet nu juist wel 57
Kennisopdracht 57

7.2 Dit is echt niet goed 59
Kennisopdracht 59
8 Zorg voor het medicijngebruik 61
8.1 Dat doe ik! 61
Kennisopdracht 61
8.2 De juiste pil in het juiste bakje 63
Kennisopdracht 63
8.3 Hoe weet jij dat allemaal? 65
Kennisopdracht 65
8.4 Medicijnen toedienen 67
Kennisopdracht 67
9 Wonden verzorgen 69
9.1 Wat is daar nou prachtig aan? 69
Kennisopdracht 69
9.2 Oh, wat een ellende 71
Kennisopdracht 71
10 Reageren bij ongevallen en onvoorziene situaties 73
10.1 Tjonge, wat een agressie 73
Kennisopdracht 73
10.2 Dit is de limit 75
Kennisopdracht 75
10.3 Ik zorg wel voor hulp 77
Kennisopdracht 77
10.4 Los ik dit simpel op? 79
Kennisopdracht 79
11 Begeleiden van de zorgvrager bij ernstig ziek-zijn en overlijden 81
11.1 Praat jij dan voor mij 81
Kennisopdracht 81
11.2 Laat mijn vader toch met rust 83
Kennisopdracht 83
11.3 Waarom juist nu? 84
Kennisopdracht 84

1 Algemene inleiding
Ziekteleer, anatomie en fysiologie
• • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • •
© ThiemeMeulenhoff 7

2 Hulp bij de persoonlijke
verzorging
Ik heb het ijskoud
• • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • •
KENNISOPDRACHT
1 Hoe komt het dat je het intens koud hebt en rilt aan het begin van een koortspiek?
Tijdens het plotseling stijgen van de lichaamstemperatuur bij koorts is er een groot verschil
tussen warmte in het lichaam en de temperatuur van de omgeving. Dat geeft je het gevoel
dat het koud is, en je begint te rillen.
2 In welk opzicht verschilt het begin van influenza met een gewone verkoudheid of een
luchtweginfectie door een ander virus?
Influenza verschilt van een gewone verkoudheid omdat je plotseling heel erg ziek wordt. Je
lichaamstemperatuur stijgt erg snel en je krijgt heel erg veel hoofdpijn en spierpijn.
3 Na enkele dagen daalt de temperatuur bij een virusinfectie. Wat betekent het als de
lichaamstemperatuur opnieuw stijgt?
Als de temperatuur eerst gedaald is en daarna opnieuw gaat stijgen, dan moet je bedacht zijn
op een complicatie, zoals een tweede infectie met een bacterie.
4 Enkele termen bij de afweer zijn: maagzuur, immunoglobuline, fagocytose, neusslijmvlies,
immuun, antistof, leukocyten, lymfocyten. Noteer de termen onder elkaar en zet er achter of
ze bij de eerste, de tweede of de derde afweerlinie horen.
Eerste afweerlinie: maagzuur, neusslijmvlies. Tweede afweerlinie: fagocytose, leukocyten.
Derde afweerlinie: immunoglobuline, immuun, antistof, lymfocyten.
5 Hoe komt het dat je immuun wordt voor waterpokken?
Zodra je voor het eerst waterpokken hebt, maakt het lichaam antistoffen tegen het
waterpokkenvirus. Dat duurt een tijdje, en in de tussentijd ben je besmet en ziek. Als je beter
bent, blijven de antistoffen in het bloed zitten. Zodra je nog een keer besmet wordt met het
waterpokkenvirus, kunnen de antistoffen meteen aanvallen.
6 Beschrijf maatregelen waarmee je de koorts kunt verlagen.
Maatregelen waarmee je de koorts kunt verlagen: niet te dik kleden, bedrust nemen, voldoende
drinken en paracetamol geven.
7 Beschrijf kort of het zinvol is om een griep te bestrijden met antibiotica.
Griep wordt veroorzaakt door een virus en antibiotica werken niet tegen een virus. Het is dus
niet zinvol.
8 Hoe herken je koorts?
© ThiemeMeulenhoff 9

10
Koorts herken je aan het uiterlijk van de zorgvrager: hij rilt, heeft een rode, warme huid,
transpireert en is vermoeid of zelfs suf. Koorts kun je ook herkennen als je de
lichaamstemperatuur, de snelle pols en de snelle ademhaling meet.
9 Hoe moet je handelen bij iemand die last heeft van een zonnesteek?
Bij een zonnesteek moet je iemand direct in de schaduw brengen, laten afkoelen en voldoende
drinken geven.
10 Noem de maatregelen die je lichaam neemt als je het koud hebt en als je het warm hebt.
Maatregelen van het lichaam tegen afkoeling: kippenvel, rillen en bibberen, vaatvernauwing
waardoor je bleek gaat zien, kleren aantrekken. Maatregelen van het lichaam tegen
oververhitting: zo weinig mogelijk bewegen, vaatverwijding waardoor je gaat blozen, meer
transpireren, kleren uittrekken.
© ThiemeMeulenhoff
Anatomie en ziekteleer

Hulp bij de persoonlijke verzorging
Wat moet dat verdorie?
• • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • •
KENNISOPDRACHT
1 Welk stelsel wordt aangetast door de ziekte multiple sclerose?
Het centrale zenuwstelsel, hersenen en ruggenmerg, wordt bij MS aangetast.
2 Noem vijf verschijnselen die kunnen optreden bij MS.
Plotseling slechter zien of blindheid aan één oog, tintelingen armen en/of benen, krachtsverlies
of verlammingen van de spieren, intentietremor, spraak- en slikproblemen, incontinentie van
urine.
3 Kan MS vanzelf genezen?
Nee, MS is een chronische ziekte die nooit vanzelf geneest.
Wat moet dat verdorie?
4 Is er een behandeling voor multiple sclerose? Geef een korte uitleg bij je antwoord.
Er is geen behandeling die de ziekte kan genezen. De behandeling met medicijnen heeft als
doel de ziekte af te remmen en complicaties te voorkomen.
5 Op welke leeftijd kun je deze ziekte krijgen?
De ziekte begint meestal na het veertigste jaar. Soms kan de ziekte ook op jonge leeftijd
beginnen, vanaf het twintigste jaar.
6 Welke delen van het zenuwstelsel vormen het centrale zenuwstelsel? En wat versta je onder
het perifere zenuwstelsel?
Het centrale zenuwstelsel is het deel dat beschermd wordt door bot: de hersenen en het
ruggenmerg. Het perifere zenuwstelsel is het deel van het zenuwstelsel dat buiten de schedel
en de wervels ligt: alle zenuwen.
7 Maak een schematische tekening van een zenuwcel met 15 dendrieten. Hoeveel zenuwvezels
teken je hierbij?
De tekening heeft een cellichaam met 15 korte uitsteeksels (dendrieten) en één duidelijk
langere zenuwvezel.
8 Wat zijn impulsen? Hoe komt het dat een zenuw honderden impulsen kan geleiden?
Impulsen zijn zwakke elektrische stroompjes. Een zenuw kan honderden impulsen geleiden
doordat een zenuw uit honderden zenuwvezels kan bestaan, en elke zenuwvezel kan impulsen
geleiden.
9 Wat zijn gevoelszenuwen?
Gevoelszenuwen zijn zenuwen die impulsen vanuit een zintuig naar het centrale zenuwstelsel
vervoeren.
10 In welke richting lopen de impulsen in een gevoelszenuw? En hoe verloopt het in een
bewegingszenuw? Verklaar je antwoord.
De impulsrichting in gevoelszenuwen is vanuit de zintuigen naar het ruggenmerg toe, omdat
de impulsen vanuit de zintuigen naar de grote hersenen toe moeten om ze bewust te worden.
De impulsrichting in bewegingszenuwen is vanuit het ruggenmerg naar de spieren (en klieren)
© ThiemeMeulenhoff 11

12
overal in het lichaam toe. Het bevel om te gaan bewegen, komt uit het centraal zenuwstelsel
en moet naar de uitvoerders van het bevel: de spieren (en klieren).
© ThiemeMeulenhoff
Anatomie en ziekteleer

Hulp bij de persoonlijke verzorging
We zijn een goed team
• • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • •
KENNISOPDRACHT
We zijn een goed team
1 Wat betekent de afkorting CVA? Geef ook een omschrijving van de inhoud van het begrip in
je eigen woorden.
De afkorting CVA betekent cerebrovasculair accident, een plotselinge gebeurtenis met één
van de bloedvaten in de hersenen.
2 Geef drie oorzaken voor het ontstaan van een CVA.
Oorzakenvoor het ontstaan van een CVA: een scheur in een bloedvat, het ontstaan van een
bloedpropje in een bloedvat in de hersenen of een bloedpropje uit het lichaam (embolie) dat
in de hersenen een verstopping van een bloedvat veroorzaakt.
3 Beschrijf in het kort vier belangrijke verschijnselen die bij een CVA optreden.
Vier belangrijke verschijnselen: halfzijdige verlamming, halfzijdige gevoelsstoornis in het
lichaam, halfzijdige uitval van het gezichtsveld, afasie en slikstoornissen.
4 Welke behandelingen zijn er voor de verschillende vormen van een CVA?
Een bloeding wordt behandeld met bedrust, soms kan een operatie zinvol zijn. Een trombose
of embolie wordt behandeld met medicijnen die de bloedstolling remmen en de vorming van
stolsels tegengaan.
5 Noem vier complicaties die bij zorgvragers met een herseninfarct of een hersenbloeding
kunnen ontstaan.
Complicaties die bij zorgvragers met een herseninfarct of een hersenbloeding kunnen ontstaan:
verslikken en kans op longontsteking of stikken, ademhalingsproblemen, hartritmestoornissen,
urineweginfecties en decubitus.
6 Uit welke vier delen bestaan de hersenen? Geef een korte beschrijving van de functie van
deze vier delen.
De hersenen bestaan uit de grote hersenen, de kleine hersenen, de tussenhersenen en de
hersenstam. De functie van deze vier delen:
• grote hersenen: bewustwording van wat er om en in het lichaam gebeurt en bepalen van
de bewuste bewegingen en het gedrag;
• kleine hersenen: coördinatie van ingewikkelde bewegingspatronen;
• tussenhersenen: filteren de grote informatiestroom naar de hersenen en bevatten centra
die autonome processen in het lichaam regelen;
• hersenstam: regeling van autonome processen.
7 In welk van de vier hersendelen zitten de schorsgebieden? Geef een definitie van een
schorsgebied.
De schorsgebieden zitten in de
• primaire zintuigcentra: ontvangen de impulsen van de zintuigen en maken de
waarnemingen bewust;
• secundaire zintuigcentra: hierin krijgen de zintuiglijke waarnemingen een bepaalde
betekenis;
© ThiemeMeulenhoff 13

14
• primaire motorische schorscentra: regelen de grove, eenvoudige bewegingen;
• secundaire motorische schorscentra: regelen ingewikkelde, samengestelde bewegingen.
8 Welk zintuig hoort bij het gezichtscentrum?
Het oog hoort bij het gezichtscentrum.
9 Als bij een CVA allerlei autonome functies zijn verstoord, in welk deel van de hersenen is dan
een beschadiging opgetreden?
Dan is er een beschadiging opgetreden in de hersenstam of in de tussenhersenen.
10 Beschrijf waarom een zorgvrager met een linkszijdige verlamming een CVA aan de
rechterhersenhelft heeft gehad.
Dat komt doordat de linkerhersenhelft de rechterlichaamshelft bestuurt.
© ThiemeMeulenhoff
Anatomie en ziekteleer

Hulp bij de persoonlijke verzorging
Wat zeg je kind?
• • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • •
KENNISOPDRACHT
1 Noem de twee meest voorkomende oorzaken van dementie. Geef van iedere oorzaak kort
een beschrijving.
De twee meest voorkomende oorzaken van dementie zijn de ziekte van Alzheimer en de
multi-infarctdementie.
2 Geef zes kenmerken van het gedrag van een zorgvrager die lijdt aan dementie.
Kenmerken van het gedrag van een zorgvrager die lijdt aan dementie:
• stoornis in het korte-termijngeheugen;
• verlies van besef van tijd, plaats en persoon;
• stoornissen in cognitieve functies;
• afasie;
• agnosie;
• apraxie;
• decorumverlies.
Wat zeg je kind?
3 Probeer twee voorbeelden te bedenken die duidelijk maken wat decorumverlies inhoudt.
Voorbeelden van decorumverlies: eten met de handen in gezelschap, in gezelschap uitkleden,
plassen in een plantenbak of prullenbak of schelden tegen voorbijgangers.
4 In hoeverre kun je dementie met medicijnen behandelen?
Dementie is niet met medicijnen te behandelen. Alleen verergering van een multi-infarctdementie
kan door medicijnen afgeremd worden omdat je de herhaling van kleine herseninfarcten kan
proberen te voorkomen.
5 Een demente, bejaarde zorgvrager praat tegen jou over haar moeder die haar komt halen om
te gaan wandelen. Haar moeder is al 25 jaar dood. Met welke stoornis heb je dan te maken?
Je hebt dan te maken met een stoornis in het lange-termijngeheugen, maar ook met
desoriëntatie in tijd en plaats.
6 Wat is het limbisch systeem?
Het limbisch systeem is een gebied in de hersenen waar de emotionaliteit zit; het heeft dan
ook verbindingen met veel andere hersendelen.
7 Beschrijf hoe het limbisch systeem je gedrag beïnvloedt. Geef een voorbeeld.
Je emoties veranderen onder invloed van het limbisch systeem. Een voorbeeld: je ziet iets,
waardoor je boos wordt. De boosheid is een samenspel tussen de grote hersenen en het
limbisch systeem. Door het boos zijn verandert je gedrag: je stampt op de vloer en je smijt de
deur achter je dicht. Lichamelijk zijn er ook veranderingen: je krijgt een rode kleur en je hart
klopt sneller.
8 Wat versta je onder het korte-termijngeheugen? En wat is het lange-termijngeheugen?
© ThiemeMeulenhoff 15

16
Het korte-termijngeheugen is het vermogen om dingen maximaal 24 uur lang te onthouden.
Het lange-termijngeheugen is het vermogen om dingen langer dan een dag en vaak een heel
leven lang te onthouden.
9 Hoe komt het dat je iets beter onthoudt als je het tien keer hebt gezien, dan als je het maar
één keer hebt gezien?
Na één keer is er een nieuwe verbinding gelegd, die snel weer kan verdwijnen. Door het tien
keer te zien wordt de nieuwe verbinding als een soort geheugenpaadje steeds beter begaanbaar
en zal het niet gemakkelijk meer verdwijnen.
10 Is het normaal dat je alles wat je op één moment ziet, hoort, proeft, voelt en ruikt niet meteen
onthoudt? Verklaar je antwoord.
Ja, dat is normaal, omdat er elk moment dat je wakker bent zoveel prikkels op je afkomen dat
de hersenen die niet allemaal tegelijk aankunnen.
© ThiemeMeulenhoff
Anatomie en ziekteleer

Hulp bij de persoonlijke verzorging
Zo zal het wel gaan
• • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • •
KENNISOPDRACHT
Zo zal het wel gaan
1 Welke soorten bacteriën kun je onderscheiden als je kijkt naar de vorm?
Als je kijkt naar de vorm, kun je de volgende soorten bacteriën onderscheiden: bolvorm
(kokken), staafvorm (bacillen), spiraalvorm (spirocheten of spirillen) en kommavorm (vibrionen).
2 Sommige bacteriën blijven ook in leven onder ongunstige omstandigheden. Hoe kun je dat
verklaren?
Bacteriën zijn niet afhankelijk van levende cellen en kunnen ook onder minder gunstige
omstandigheden blijven leven, zoals bij lagere temperatuur, minder zuurstof en in
afbraakproducten van weefsels.
3 Leg uit waarom pus zo besmettelijk is voor de omgeving van een zorgvrager.
Pus is besmettelijk voor de omgeving van een zorgvrager, want in pus bevinden zich nog
levende bacteriën.
4 Is het nodig om bij iedere infectie van de neusbijholte antibiotica te gebruiken? Verklaar je
antwoord.
Antibiotica zijn niet nodig omdat de infectie meestal vanzelf geneest. Alleen bij langdurige
klachten of ernstig ziek voelen kunnen antibiotica helpen bij het genezen van de infectie.
5 Wat kun je horen aan de ademhaling van een zorgvrager die een acute bronchitis heeft?
Een zorgvrager met een acute bronchitis heeft een hoorbare ademhaling met piepende geluiden
bij het inademen en het uitademen en hoest voortdurend.
6 Waardoor kan bij een ernstige longontsteking een tekort aan zuurstof in het bloed ontstaan?
Bij een ernstige longontsteking kan een tekort aan zuurstof in het bloed ontstaan doordat een
deel van de longen zo ziek is dat daar geen gaswisseling kan plaatsvinden. Het gevolg is dat
de zorgvrager niet genoeg zuurstof kan inademen.
7 Wat is de functie van ademhalen door de neus?
De functie van ademhalen door de neus is ruiken (gevaarlijke stoffen), bevochtigen, verwarmen
en zuiveren van de ingeademde lucht.
8 Wat is de functie van het trilhaar-epitheel in de luchtwegen?
In het slijmerige trilhaar-epitheel blijven veel stofdeeltjes en mogelijke ziekteverwekkers uit de
ingeademde lucht steken. De trilharen wapperen de vuiltjes weg in de richting van de keel,
waarna het vuile slijm ingeslikt wordt.
9 Wat is de functie van hoesten?
De functie van hoesten is het uit de luchtpijp en bronchiën wegwerken van vuiltjes en deeltjes
die niet in de longen mogen komen.
10 Op welke plaats in de luchtwegen vindt gaswisseling plaats? Welke gassen worden hierbij
uitgewisseld?
© ThiemeMeulenhoff 17

18
Gaswisseling vindt plaats in de longen: zuurstof komt het bloed in en tegelijkertijd gaat
koolstofdioxide uit het bloed weg.
© ThiemeMeulenhoff
Anatomie en ziekteleer

3 Ondersteunen bij de opname van
voeding en vocht
Ik heb geen zin in eten
• • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • •
KENNISOPDRACHT
1 Verklaar waarom Samantha begint te kokhalzen als ze de hand in haar mond steekt na het
eten.
Als Samantha met haar vingers de achterkant van haar tong of haar zachte verhemelte
aanraakt, begint de reflex van het kokhalzen.
2 Geef vier redenen waarom iemand met een ernstige vorm van kanker een verminderde eetlust
kan hebben.
Bij kanker kan verminderde eetlust ontstaan door de enorme vermoeidheid, door de pijn, door
de behandeling met radiotherapie of met chemotherapie.
3 Waarom herstellen oudere mensen traag of moeilijk na een operatie als ze slecht eten?
Door slecht eten ontstaat er een tekort aan eiwit, glucose en vitaminen. De opbouw en het
herstel van door de operatie beschadigd weefsel verlopen dan veel trager.
4 Samantha heeft soms last van obstipatie. Leg uit hoe dit kan ontstaan.
Obstipatie kan door te weinig of eenzijdig eten, voeding met onvoldoende vezels en door te
weinig beweging ontstaan. Mogelijk drinkt Samantha ook te weinig.
5 Beschrijf in het kort drie maatregelen die jij zou nemen om de eetlust van een zieke zorgvrager
zo veel mogelijk te stimuleren. Leg uit waarom dat belangrijk is.
De eetlust bij een zieke zorgvrager kun je op verschillende manieren stimuleren. Bij maaltijden
kun je rekening houden met de voorkeur van de zorgvrager voor eten. Afhankelijk van deze
keuze, kies je zo gezond mogelijk eten. Verder kun je maaltijden klein houden en frequent
aanbieden. Ten slotte presenteer je de maaltijden op een smakelijke manier.
6 Beschrijf wat er gebeurt bij slikken. Verklaar waarom je met een open mond niet kunt slikken?
Probeer het eventueel zelf.
Bij slikken komt een spijsbrok of een slok drinken achter in de keel. Door de aanraking met
de keelwand start de slikreflex: keelspieren, tong en spieren in de wangen trekken samen om
de brok/slok verder te duwen, de huig gaat omhoog (afsluiten van de neusholte) en de strotklep
gaat omlaag (afsluiten van de luchtpijp). Het gevolg is dat de brok/slok vanuit de keelholte
naar de slokdarm glijdt.
Je kunt met open mond niet slikken omdat de mond dicht moet zijn. De slikbeweging is namelijk
een combinatie van de samentrekking van de keelspieren, de tong en de wangspieren. Als
de mond open is, kan de brok/slok niet naar achteren geduwd worden.
7 Noem de functies van maagzuur.
© ThiemeMeulenhoff 19

20
De functies van maagzuur zijn: het doden van mogelijke ziektekiemen, laten oplossen van
scherpe dingen (zoals botsplinters) en het milieu in de maag zuur maken, zodat eiwitsplitsende
enzymen goed kunnen werken.
8 Maak een lijstje van alle spijsverteringsenzymen, schrijf erbij welke werking ze hebben, en in
welk deel van het maag-darmkanaal ze werkzaam zijn.
Verteringssap Type enzym
Werkzaam in
Speeksel Zetmeelverterend enzym
De mond
Maagsap Eiwitverterend eiwit
De maag
Alvleessap Eiwitverterend enzym
Twaalfvingerige
Vetverterend enzym
Koolhydraatverterend enzym
darm
Gal
Stof die vet in kleine druppels Twaalfvingerige
verdeelt
darm
Darmsap Eiwitverterend enzym
Vetverterend enzym
Koolhydraatverterend enzym
Kronkeldarm
9 Per 24 uur maakt je lichaam een aantal liters verteringssappen. Hoeveel liter is dat ongeveer
in totaal?
Dat is 1,5 liter speeksel + 2 liter maagsap + 1 liter alvleessap + 0,7 liter gal + 2 liter darmsap
= 7,2 liter verteringssappen.
10 Wat is de belangrijkste functie van de kronkeldarm? Op welke drie manieren is de kronkeldarm
aangepast aan deze functie?
Het grootste deel van de verteerde voedingsstoffen wordt via de darmwand van de kronkeldarm
opgenomen in het bloed. De kronkeldarm zelf is heel gekronkeld (en ongeveer 3,5 meter lang);
in de kronkeldarm zitten richels en de wand van de kronkeldarm heeft heel veel uitstulpingen
(darmvlokken).
© ThiemeMeulenhoff
Anatomie en ziekteleer

Ondersteunen bij de opname van voeding en vocht
Ik lust geen groente
• • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • •
KENNISOPDRACHT
1 Noem drie oorzaken van vermagering.
Vermagering kan optreden bij een verhoogd energieverbruik van je lichaam, bij lichamelijke
inspanning, zoals intensieve sportbeoefening, of bij zware lichamelijke arbeid. Vermagering
kan ook optreden bij mensen die een ernstig tekort aan voedingsstoffen krijgen door slecht te
eten. Ook bij ernstige ziekten en langdurige ontstekingen, bij het herstel van weefsels na
operaties, bij grote ongevallen, zoals verbrandingen, en bij te snelle schildklierfunctie is het
energieverbruik in het lichaam toegenomen, waardoor vermagering kan optreden.
2 Beschrijf aan welke uiterlijke kenmerken je vermagering bij iemand kunt vaststellen, zonder
dat je een weegschaal of een centimeter gebruikt.
Uiterlijke kenmerken van vermagering: het invallen van het gelaat, het dieper gaan liggen van
de ogen in de oogkassen, het dunner worden van armen en benen, dunner worden van de
buik, droger en rimpelig worden van de huid doordat de laag vetweefsel dunner wordt.
3 Verklaar waarom een zorgvrager met brandwonden over een groot oppervlak van zijn lichaam
veel energie verliest, en daardoor kan vermageren.
Bij brandwonden treedt veel vocht uit de bloedbaan. Dat vocht bevat eiwitten en zouten. Zeker
als de blaren opengaan, gaat dit vocht verloren. Het herstel van de verbrande weefsels kost
veel energie door de hoge stofwisseling in die weefsels.
4 Leg uit waarom bejaarde zorgvragers na een operatie langzamer herstellen en meer kans op
complicaties na de operatie kunnen hebben.
Met name bij bejaarde zorgvragers en bij chronisch zieke zorgvragers is de eetlust een
probleem. Een slechte voedingstoestand van het lichaam leidt tot een trager herstel van
beschadigde weefsels na een operatie. De benodigde energie voor het herstel is onvoldoende
aanwezig.
5 Leg uit wat het verschil is tussen voedingsmiddelen en voedingsstoffen.
Voedingsmiddelen zijn alle vaste en vloeibare dingen die je kunt eten. Voedingsstoffen zijn
de (zes) bestanddelen in voedingsmiddelen die het lichaam nodig heeft: koolhydraten, eiwitten,
vetten, water, vitaminen en mineralen.
6 Wat gebeurt er in je lichaam wanneer de energiebalans uitschiet naar links? En naar rechts?
Als de energiebalans naar links uitschiet (naar beneden gaat) verbruikt je lichaam meer energie
dan het opneemt: je vermagert. Wanneer de balans naar de andere kant uitschiet, neemt je
lichaam meer energie op dan het verbruikt: je wordt zwaarder.
7 Zoek (thuis) het etiket op van twee voedingsmiddelen en noteer hoeveel energie ze leveren
(per 100 gram). Noteer hoeveel eiwitten, koolhydraten en vetten ze bevatten (per 100 gram).
Noteer ook welke vitaminen erin zitten. Bevat het eerste voedingsmiddel vooral brandstoffen
of bouwstoffen? En het tweede voedingsmiddel ?
Individueel antwoord.
8 Wat is cholesterol? Welk type vetten bevordert de aanmaak van cholesterol?
Ik lust geen groente
© ThiemeMeulenhoff 21

22
Cholesterol is een vet dat vooral veel in dierlijke voedingsmiddelen zit en dat het lichaam ook
zelf maakt. Vetten die opgebouwd zijn uit verzadigde vetzuren, bevorderen de aanmaak van
cholesterol.
9 Wat is de functie van voedingsvezels?
Voedingsvezels stimuleren een goede darmwerking, met name de peristaltiek.
10 Noem minstens zes mineralen die je nodig hebt. Zet erachter waarvoor je lichaam ze gebruikt.
Mineralen die je nodig hebt:
• kalk, fosfor en magnesium: voor de botaanmaak;
• ijzer: voor de aanmaak van rode bloedcellen;
• fluor: voor sterk tandglazuur;
• jodium: voor een goede schildklierwerking;
• keukenzout (natrium en chloor) en kalium: voor de samenstelling van bloed en
weefselvocht.
© ThiemeMeulenhoff
Anatomie en ziekteleer

Ondersteunen bij de opname van voeding en vocht
Ik heb dorst
• • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • •
KENNISOPDRACHT
1 Verklaar waarom een zorgvrager met grote brandwonden een vergroot risico heeft op het
ontstaan van een negatieve vochtbalans.
Vanuit de brandwonden treedt veel vochtverlies op in de huid en blaren. Dit vocht wordt uit
het lichaam onttrokken. Vaak is er meer vochtverlies dan de zorgvrager kan aanvullen met
drinken. Bovendien kan de zorgvrager te ziek zijn om voldoende te drinken.
2 Noem zichtbare kenmerken van uitdroging.
Zichtbare kenmerken van uitdroging:
• minder urineproductie, de urine is donkergeel van kleur en kan sterk ruiken;
• droge, bleke huid met een verminderde huidspanning (opgetrokken huidplooi veert niet
direct terug, maar blijft even staan);
• droge slijmvliezen, te zien aan lippen, mondslijmvlies en tong;
• diepliggende ogen;
• obstipatie;
• soms verward gedrag of sufheid.
3 Welke metingen kun je doen bij iemand die mogelijk last heeft van dehydratie?
Metingen die je kunt doen bij iemand die mogelijk last heeft van dehydratie: gewichtsverlies,
dalende bloeddruk, snelle zwakke pols, snelle ademhaling en meten van de urineproductie.
4 Op welke manieren kun je iemand die begint uit te drogen extra vocht geven?
Iemand die begint uit te drogen, kun je extra te drinken geven, zo nodig een infuus met vloeistof
geven.
5 Leg uit wat het begrip ‘de vochtbalans van het lichaam’ betekent en geef aan wanneer er
sprake is van een negatieve vochtbalans.
De vochtbalans is een evenwichtssituatie waarbij er per periode (zoals een dag) evenveel
vocht in het lichaam komt als eruit gaat. Als iemand een dag niet veel drinkt, zal het lichaam
daarop reageren door minder water uit te scheiden. Als iemand langere tijd te weinig drinkt,
treedt een negatieve vochtbalans op: dan heeft het lichaam te weinig vocht om het tekort op
te heffen en dat is schadelijk voor het lichaam.
6 Hoeveel liter urine produceer je per dag als je voldoende drinkt?
Per dag produceer je ongeveer twee liter urine als je voldoende drinkt.
Ik heb dorst
7 Wat is voorurine? Hoeveel liter voorurine maak je per dag?
Voorurine is de vloeistof die ontstaat nadat het bloed door de nierfiltertjes (niereenheden) is
gegaan. Per dag maak je ongeveer 180 liter voorurine.
8 Wordt de hoeveelheid voorurine minder als je minder drinkt? Verklaar je antwoord.
Nee, want het bloed stroomt dag en nacht langs de nieren waardoor er telkens voorurine
ontstaat. Pas bij het teruggeven van de bruikbare stoffen naar het bloed bepalen de nieren of
ze meer of minder waterige urine maken.
© ThiemeMeulenhoff 23

24
9 Waarom is het belangrijk dat voorurine grotendeels teruggaat naar het bloed?
Dat is belangrijk omdat in voorurine veel stoffen in zitten (zoals glucose) die helemaal niet
uitgescheiden moeten worden. Bovendien zou het lichaam dan veel te veel water verliezen.
10 Noem vier afvalstoffen die in urine zitten.
Vier afvalstoffen die in urine zitten: ureum, natrium, ammoniak en kalium.
© ThiemeMeulenhoff
Anatomie en ziekteleer

Ondersteunen bij de opname van voeding en vocht
Wat een heerlijk toetje
• • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • •
KENNISOPDRACHT
1 Geef drie groepen van oorzaken van een tekort aan voedselopname.
Drie groepen van oorzaken van een tekort aan voedselopname:
• te weinig voedingsstoffen binnenkrijgen kan door te weinig te eten en door eenzijdig te
eten;
• verlies van voedingsstoffen kan optreden bij ziekten van de ingewanden;
• in bepaalde omstandigheden kan er een verhoogde behoefte aan voedingsstoffen zijn:
je hebt meer voeding nodig dan normaal opgenomen kan worden.
2 Waarom treedt bij ziekten van de ingewanden een tekort aan voedingsstoffen in het lichaam
op?
Bij stoornissen van de spijsvertering kan het lichaam niet genoeg stoffen in het bloed opnemen.
Na het eten kan maar een beperkt deel van de voedingsstoffen gebruikt worden. De rest van
de stoffen blijft in de darm achter en wordt met de ontlasting uitgescheiden.
3 Bij chronische ontstekingen, langdurige infecties en grote verwondingen zijn meer
voedingsstoffen nodig dan normaal. Leg in je eigen woorden uit waarom je meer voeding nodig
hebt in dergelijke situaties.
Het lichaam heeft bij het herstel van het weefsel meer dan normaal behoefte aan
voedingsstoffen. Het weefsel heeft vaak een verhoogde stofwisseling bij ontstekingen, bij het
repareren van beschadigd weefsel en bij het bestrijden van infecties.
4 Een bejaarde zorgvrager heeft een gebroken onderbeen en krijgt een gipsverband. De chirurg
is verbaasd als de botbreuk na drie maanden nog niet is genezen.Welke tekorten in de voeding
kunnen een rol spelen bij deze vertraagde genezing?
Een tekort aan eiwitten, calcium en vitamine D.
5 Noem vijf zichtbare kenmerken van een slechte voedingstoestand van het lichaam.
Zichtbare kenmerken van een slechte voedingstoestand van het lichaam:
• verlies van gewicht;
• dunner worden van spieren (spieratrofie);
• de huid wordt droog en dun;
• het haar wordt dun en slap;
• er is weinig onderhuids vet;
• er is ophoping van vocht (oedeem);
• lusteloosheid en verminderde eetlust.
Wat een heerlijk toetje
6 Wat wordt bedoeld met een eenzijdige voeding?
Er is van eenzijdige voeding sprake wanneer je gedurende langere tijd alleen voedingsmiddelen
neemt uit één of twee groepen van de Schijf van Vijf.
7 Welke vijf groepen onderscheid je in de Schijf van Vijf? Noteer achter elke groep drie
voedingsmiddelen die erin thuishoren.
© ThiemeMeulenhoff 25

26
Je kunt de Schijf van Vijf in vijf groepen verdelen:
• de broodgroep: bruin brood, rijst, macaroni, frites, witte bonen;
• de groente- en fruitgroep: appels, bloemkool, tomaten, aardbeien, sinaasappels;
• de zuivelgroep: kaas, yoghurt, kip, tempé, eieren;
• de groep met vetten en oliën: olijfolie, boter, halvarine, slaolie.
• de groep dranken: (bron)water, koffie, thee, frisdrank.
8 Wat zijn additieven? Schrijf er drie op en noteer erbij waar ze voor dienen.
Additieven zijn stoffen die door mensen aan voedingsmiddelen zijn toegevoegd. Zout, suiker
en zuur worden als conserveringsmiddel toegevoegd (voor een langere houdbaarheid).
Emulgatoren zorgen voor een bepaalde stevigheid van het voedingsmiddel. Kleurstoffen geven
het voedingsmiddel een bepaalde kleur.
9 Wat heeft Engelse ziekte met vitamine D te maken?
Vitamine D heb je nodig voor de botaanmaak. Engelse ziekte treedt vooral bij kleine kinderen
op: door gebrek aan vitamine D groeien de botten krom. Het kwam in de negentiende eeuw
heel veel in de grote steden in Engeland voor. Daar was veel smog, waar overdag geen zonlicht
doorheen kwam. Vooral de arme kinderen in de achterbuurten kregen zo te weinig vitamine
D (dat onder invloed van het zonlicht in de huid wordt gemaakt). De botaanmaak in met name
hun benen verliep slecht; ze kregen kromme benen.
10 Noteer de vijf soorten vitaminen en schrijf achter elke vitamine twee voedingsmiddelen waar
deze vitamine in zit.
Vijf soorten vitaminen:
• vitamine A: worteltjes, boter;
• vitamine B: zilvervliesrijst, bruin brood;
• vitamine C: sinaasappel, sla;
• vitamine D: onder invloed van de zon, boter;
• vitamine K: maken de bacteriën in de dikke darm.
© ThiemeMeulenhoff
Anatomie en ziekteleer

4 Hulp bij de uitscheiding
Ik zal u even opfrissen
• • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • •
KENNISOPDRACHT
1 Een zorgvrager is rolstoelgebonden door de ziekte multiple sclerose. Hij heeft problemen met
de ontlasting. Noem drie factoren die de oorzaak kunnen zijn van obstipatie bij deze zorgvrager.
Factoren die de oorzaak kunnen zijn van obstipatie bij deze zorgvrager:
• te weinig beweging (rolstoel);
• onvoldoende vezelrijke voeding;
• te weinig drinken;
• eventueel het medicijngebruik.
2 Welke maatregelen stel jij bij deze zorgvrager voor om zijn ontlastingspatroon te verbeteren?
Maatregelen om het ontlastingspatroon te verbeteren: meer vezelrijke voeding, meer vocht
laten drinken, zo nodig extra laxerende maatregelen nemen (zemelen, medicijn).
3 Mevrouw De Wit ligt in bed na een ongeval waarbij ze een dwarslaesie heeft opgelopen. Het
valt je op dat ze meerdere keren per dag dunnere ontlasting laat lopen. De afgelopen week
had ze nauwelijks ontlasting. Is er sprake van een bijzondere situatie? Zo ja, welk probleem
is hier ontstaan?
Er is sprake van een bijzondere situatie, want na een week obstipatie is er plotseling diarree.
Waarschijnlijk heeft ze paradoxale diarree.
4 Wat is het verschil in ontlastingspatroon tussen iemand met diarree door een darminfectie en
iemand met paradoxale diarree?
Bij diarree door infectie zijn de klachten: heel frequente, waterdunne ontlasting met
buikkrampen, meestal ook koorts of verhoging. Een gevoel van aandrang wanneer de ontlasting
moet komen. Eten wordt niet verdragen, en wordt meestal onmiddellijk gevolgd door diarree.
Bij paradoxale diarree is er vooraf een periode van obstipatie geweest, meestal zijn er geen
problemen met eten, geen koorts, geen duidelijk gevoel van aandrang.
5 Wat zijn aambeien en hoe kun je voorkomen dat ze steeds weer terugkomen?
Aambeien zijn uitgezette bloedvaten (aders) in de anus. Vaak ontstaan ze na verhoogde druk
(persdrang) op de anus. Je kunt voorkomen dat ze terugkomen door:
• niet te hard meepersen met ontlasting
• direct reageren op aandrang
• zorgen voor zachte ontlasting
6 Heeft de dikke darm ook darmplooien, net als de dunne darm? En darmvlokken?
De dikke darm heeft wel darmplooien, maar geen darmvlokken.
© ThiemeMeulenhoff 27

28
7 Waarom wordt in de dunne darm veel water teruggenomen in het bloed?
Dat is nodig omdat het lichaam anders uitdroogt. Bij de vertering worden liters waterige
verteringssappen gemaakt. Een groot deel van het water moet weer terug, anders verlies je
veel te veel water met de ontlasting. Mensen met diarree kunnen dan ook uitdrogen.
8 Noem vier voedingsstoffen die in de dunne darm worden geresorbeerd.
Voedingsstoffen die in de dunne darm worden geresorbeerd: verteerde eiwitten, koolhydraten
en vetten; medicijnen, water en bepaalde vitaminen.
9 Welke vitamine wordt in de dikke darm gemaakt? Waar heb je deze vitamine voor nodig?
Vitamine K wordt in de dikke darm gemaakt. Je hebt dat nodig bij de bloedstolling.
10 Wat zijn de functies van de endeldarm?
De functies van de endeldarm zijn: opslaan van de feces en door peristaltiek doorschuiven
van de feces in de richting van de anus.
© ThiemeMeulenhoff
Anatomie en ziekteleer

Hulp bij de uitscheiding
Hoe leg ik dat uit?
• • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • •
KENNISOPDRACHT
Hoe leg ik dat uit?
1 Het beven bij de ziekte van Parkinson is erg hinderlijk, vooral in gezelschap van andere
mensen. Bedenk twee situaties waarin het beven problemen oplevert voor een zorgvrager.
Voorbeelden van twee situaties waarin een tremor problemen oplevert:
• in gezelschap tijdens eten en drinken;
• tijdens het werk, bij het sorteren of pakken van kleine voorwerpen.
2 Geef twee redenen waarom mevrouw Hendriks tussen twee verzorgenden in moet lopen.
Mevrouw Hendriks loopt tussen twee verzorgenden in om vallen te voorkomen. Ze heeft
problemen met het neerzetten van de voeten. Ze kan eenvoudig struikelen over haar eigen
benen. Een andere reden om tussen mensen in te lopen is, om ervoor te zorgen dat ze de
beweging kan volhouden. Door de traagheid en stijfheid kan ze moeilijk vooruitkomen.
3 Mevrouw Hendriks is tijdens het praten moeilijk te verstaan en haar gelaat vertoont weinig
emotie tijdens het praten. Door welke stoornissen kan dit probleem ontstaan?
Het probleem met praten kan ontstaan door gestoorde mondmotoriek (dysartrie). Weinig
emotie tijdens het praten kan ontstaan door mimiekarmoede van gelaat (starre motoriek van
de gelaatspieren).
4 Als je mevrouw Hendriks 's morgens aankleedt, heb je problemen met het aantrekken van
een trui. Je krijgt haar armen bijna niet in de mouwen. Welke stoornis is de oorzaak van dit
probleem? Waarom heeft het geen zin om bij het aantrekken van de mouwen de beweging
te forceren?
Stijfheid van spieren (rigiditeit) is de oorzaak van dit probleem. Het heeft geen zin om de
beweging te forceren omdat de weerstand tegen de beweging te groot wordt.
5 Welk medicijn kan een gunstige invloed hebben op de stoornissen bij de ziekte van Parkinson?
Noem vier bijwerkingen waarop je bedacht moet zijn.
Levodopa kan een gunstige invloed hebben op de stoornissen bij de ziekte van Parkinson.
Bijwerkingen kunnen zijn: misselijkheid, braken, diarree, hartritmestoornissen en lage bloeddruk.
6 Wat zijn bewuste bewegingen?
Bewuste bewegingen zijn bewegingen die onder invloed van de wil gebeuren. Het willekeurig
zenuwstelsel is daarbij actief: de hersenschors van de grote hersenen, de bewegingszenuwen
en spieren.
7 Welke twee zenuwbanen in het centraal zenuwstelsel zijn werkzaam wanneer je loopt?
De piramidebanen en de extrapiramidale banen zijn werkzaam wanneer je loopt.
8 Wat is fijne en grove motoriek? Noem van beide een voorbeeld.
Fijne motoriek: nauwkeurige bewegingen waarbij je heel fijne bewegingen maakt. Bijvoorbeeld:
een knoop aannaaien. Grove motoriek: de grote bewegingen en standaardhoudingen van het
lichaam, bijvoorbeeld staan, liggen en zitten.
© ThiemeMeulenhoff 29

30
9 Welke rol speelt de zwarte kern bij bewuste bewegingen?
In de zwarte kern worden de extrapiramidale bewegingsimpulsen doorgeschakeld naar de
extrapiramidale baan in de richting van het ruggenmerg.
10 Wat is de functie van dopamine?
Dopamine is een stof die een rol speelt bij de overschakeling van de bewegingsimpulsen van
de ene zenuwcel naar de volgende zenuwcel. Zonder dopamine verloopt de doorschakeling
niet goed.
© ThiemeMeulenhoff
Anatomie en ziekteleer

Hulp bij de uitscheiding
Dat begrijp ik heel goed!
• • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • •
KENNISOPDRACHT
1 Welke vorm van incontinentie heeft een vrouw die bij hoesten, sporten of zwaar tillen urine
verliest? Wat is de mogelijke oorzaak van dit probleem?
Een vrouw die bij hoesten, sporten of zwaar tillen urine verliest, heeft last van
stressincontinentie. De oorzaak hiervan is zwakte van de kringspier onder de blaasuitgang.
2 Van welk soort incontinentie is sprake wanneer iemand met een volle blaas het toilet bijna
niet meer kan halen? Wat is de mogelijke oorzaak?
Wanneer iemand met een volle blaas het toilet bijna niet meer kan halen, is er sprake van
urge-incontinentie. De oorzaak ligt in de blaaswand door onregelmatige samentrekkingen van
de blaasspier.
3 Wat is het doel van blaastraining bij incontinentie?
Het doel van blaastraining bij incontinentie is het rainen van de blaasspier om de onregelmatige
samentrekkingen van de blaas te remmen.
4 Met welk doel worden medicijnen gegeven bij urge-incontinentie?
De medicijnen werken op de spiervezels in de blaaswand. Ze verminderen de onregelmatige
samentrekkingen van de spiervezels.
5 Een man met een erg grote prostaat kan moeilijk plassen. Iedere keer na het toiletbezoek
heeft hij weer opnieuw de aandrang om te plassen. Steeds lopen kleine hoeveelheden urine
weg. Welke vorm van incontinentie heeft deze man?
Deze man heeft last van overloopincontinentie.
6 Noem de vier delen van de urinewegen en zet de bijbehorende functies erachter.
Vier delen van de urinewegen en bijbehorende functies:
• urinebekken: verzamelt urine vanuit de nier;
• urineleider: vervoert urine vanuit het nierbekken naar de urineblaas;
• urineblaas: verzamelt urine voordat het uitgescheiden wordt;
• urinebuis: vervoert urine vanuit de blaas uit het lichaam.
Dat begrijp ik heel goed!
7 Wat is de functie van het slijmvlies aan de binnenkant van de urinewegen?
Het slijmvlies aan de binnenkant van de urinewegen beschermt de wanden van de urinewegen
tegen de scherpe urine.
8 Wat is de functie van de plooiing van de blaaswand?
De blaaswand is geplooid zodat deze kan mee rekken wanneer er steeds meer urine in de
blaas komt.
9 Wat is de functie van de inwendige sluitspier van de blaas? En wat is de functie van de
uitwendige sluitspier?
De inwendige sluitspier zorgt ervoor dat de blaas dicht blijft, ook al zit er urine in de blaas. Het
is een spier die buiten de wil om werkt (dus ook wanneer je slaapt).
© ThiemeMeulenhoff 31

32
De uitwendige sluitspier sluit de urinebuis af zodat een gevulde blaas niet automatisch geleegd
wordt. De uitwendige sluitspier werkt onder invloed van je wil.
10 Wat moet je een peuter eigenlijk leren om zindelijk te worden?
Een peuter moet leren om controle te krijgen over de uitwendige sluitspier om zindelijk te
worden.
© ThiemeMeulenhoff
Anatomie en ziekteleer

Hulp bij de uitscheiding
Nogmaals in het bewonersoverleg
bespreken
• • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • •
KENNISOPDRACHT
1 Waarom geeft een blaaskatheter bij mannen een extra risico op infecties in de urinewegen?
Een blaaskatheter geeft een extra risico op infecties in de urinewegen omdat het een vreemd
voorwerp in het lichaam is. Bacteriën kunnen zich langs een katheter gemakkelijk toegang tot
de urinewegen verschaffen.
2 Welke klachten en afwijkingen aan urine passen bij een blaasontsteking?
Klachten die passen bij een blaasontsteking: pijn met plassen, vaak kleine beetjes plassen,
pijn in de onderbuik, troebele urine en een vieze geur aan de urine.
Afwijkingen aan urine die passen bij een blaasontsteking: troebele urine, vlokjes, bloed erin.
3 Als een blaasontsteking zich verder uitbreidt naar de hogere urinewegen, welke infectie kan
dan ontstaan?
Als een blaasontsteking zich verder uitbreidt naar de hogere urinewegen, kan een
nierbekkenontsteking (en een nierontsteking) ontstaan.
4 Normaal wordt een blaasontsteking behandeld met drie tot vijf dagen antibiotica. Waarom
wordt bij een pyelitis of een prostatitis veel langer met antibiotica behandeld?
Deze infecties moeten langer met antibiotica worden behandeld omdat ze zich in het weefsel
bevinden.
5 Aan welke verschijnselen herken je een infectie van de nier of het nierbekken?
Aan hoge koorts met koude rillingen, troebele stinkende urine, pijn in de zij of in de rug
(nierstreek) herken je een infectie van de nier of het nierbekken.
6 In welk deel van het mannelijk geslachtsorgaan komen de zaadcellen tot ontwikkeling?
In de zaadballen komen de zaadcellen tot ontwikkeling.
7 Hoe heet het mannelijk hormoon dat in de zaadballen wordt gemaakt?
Testosteron is het mannelijk hormoon dat in de zaadballen wordt gemaakt.
8 Noem twee primaire geslachtskenmerken en twee secundaire geslachtskenmerken van de
man.
Primaire geslachtskenmerken van de man: de aanwezigheid van de penis, zaadballen, bijballen,
prostaat en zaadblaasjes. Secundaire geslachtskenmerken van de man: baardgroei en de
‘baard in de keel’, ontwikkeling van spieren, botten, en van de primaire geslachtskenmerken.
9 Welke twee vloeistoffen worden bij de man via de urinebuis vervoerd?
Urine en sperma worden bij de man via de urinebuis vervoerd.
Nogmaals in het bewonersoverleg bespreken
© ThiemeMeulenhoff 33

34
Kan die buurman z'n kop houden?
• • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • •
KENNISOPDRACHT
1 Welke adviezen geef je aan iemand die op een natuurlijke manier wil werken aan een
makkelijker ontlastingspatroon?
Adviezen voor een makkelijker ontlastingspatroon: vezelrijke voeding gebruiken, voldoende
vocht nemen (anderhalve liter tot twee liter drinken), meer lichaamsbeweging nemen.
2 Beredeneer waarom lactulose veel wordt voorgeschreven als laxeermiddel.
Lactolose is een drankje, het is eenvoudig in te nemen en het heeft een milde werking op de
dikke darm. Het veroorzaakt geen buikkrampen.
3 Een zorgvrager gaat twee weken op vakantie met de kinderen naar een vakantiehuisje aan
zee. Iedere vakantie treedt het probleem obstipatie op. Hij vraagt jou om bij de drogist Nourilax®
te kopen. Dan kan hij iedere avond twee tabletjes nemen om de volgende dag makkelijk
ontlasting te krijgen. Zou je dit aanbevelen of raad je hem een ander middel aan? Verklaar je
antwoord op basis van de werking van Nourilax®.
Nourilax werkt prikkelend op de darmwand. Het kan hevige buikkrampen veroorzaken, en is
dus minder geschikt voor de vakantie. Je zou deze zorgvrager beter een ander middel kunnen
aanraden, zoals zemelen of andere volumevergrotende middelen.
4 Hoe werkt een klysma?
Een klysma is een grote hoeveelheid laxeermiddel die prikkelend op het onderste deel van
de dikke darm werkt. Een klysma maakt harde ontlasting zacht.
5 Noem vijf veelvoorkomende klachten die na een erg prikkelend laxeermiddel kunnen optreden.
Veelvoorkomende klachten die na een erg prikkelend laxeermiddel kunnen optreden:
• pijn in de buik;
• zwelling van de buik;
• gasvorming;
• misselijkheid;
• winderigheid;
• pijnlijke aandrang bij het krijgen van ontlasting.
6 Hoe heet het stuk dikke darm waar de ontlasting zich bevindt, voordat deze naar de endeldarm
gaat?
Het stuk dikke darm waar de ontlasting zich bevindt voordat deze naar de endeldarm gaat,
heet het S-vormig deel.
7 Wat gebeurt er tijdens de defecatiereflex?
Tijdens de defecatiereflex ontspant de binnenste kringspier van de anus en wordt de peristaltiek
in de endeldarm heftiger.
8 Hoe komt het dat de feces toch niet vanzelf naar buiten komt als de endeldarm helemaal vol
feces zit?
© ThiemeMeulenhoff
Anatomie en ziekteleer

Hulp bij de uitscheiding
Kan die buurman z'n kop houden?
De kringspieren van de anus zijn altijd aangespannen, waardoor ze gesloten zijn. Zo kan er
niet ongewild feces ontsnappen, ook al is de endeldarm gevuld.
9 Wat gebeurt er bij antiperistaltiek met de feces in de endeldarm?
Bij antiperistaltiek met de feces in de endeldarm wordt de feces teruggeduwd vanuit de
endeldarm naar het S-vormig deel van de dikke darm.
10 Welke van de twee kringspieren van de anus leert een kind beheersen bij het zindelijk worden?
Verklaar je antwoord.
De buitenste kringspier, want dat is een dwarsgestreepte spier. Dwarsgestreepte spieren
werken onder invloed van je wil.
© ThiemeMeulenhoff 35

36
Het klopt wat je zegt
• • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • •
KENNISOPDRACHT
1 Hoe merk je aan iemand dat hij bewusteloos is?
Je merkt aan iemand dat hij bewusteloos is omdat hij niet reageert op aanspreken door te
antwoorden of door je aan te kijken.
2 Waarom is de ademhaling bedreigd bij een bewusteloze toestand?
De ademhaling is bedreigd bij een bewusteloze toestand omdat de spieren bij bewusteloosheid
verslappen. De tong zakt achter in de keel als je op je rug ligt. Daardoor kan de ademweg
geblokkeerd raken.
3 Wat moet je doen om de ademhaling veilig te stellen bij een bewusteloosheid?
Iemand die bewusteloos is, moet op de linker- of rechterzijde gedraaid worden met het hoofd
naar beneden gedraaid. Dan kan de tong naar voren zakken en blijft de ademweg vrij.
4 Reageert iemand in een comateuze toestand helemaal niet meer op prikkels uit de omgeving?
Geef kort uitleg bij je antwoord.
In een comateuze toestand is er nauwelijks een reactie op prikkels uit de omgeving waar te
nemen. Alleen heftige prikkels, zoals pijnprikkels, felle lichten of harde geluiden kunnen soms
een reactie oproepen.
5 Geef vijf oorzaken van bewusteloosheid en coma.
Oorzaken van bewusteloosheid en coma:
• ongeval met hoofdletsel;
• bloeding of infectie in de hersenen;
• ernstig zuurstoftekort in de hersenen;
• tekort aan suiker in het bloed (hypoglykemie);
• vergiftiging.
6 Ben je ook bewusteloos als je slaapt? Verklaar je antwoord.
Nee, want je bent direct wakker als je gewekt wordt. Je hebt vrijwel meteen een helder
bewustzijn.
7 Wat is een helder bewustzijn?
Een helder bewustzijn is de toestand van je hersenen en je lichaam waarin je in staat bent
om de prikkels om je heen (en in je lichaam) op een juiste manier en bewust waar te nemen
en erop te reageren.
8 Hoe komt het dat je bij een beschadiging van de hersenschors van de grote hersenen niet
meer goed kunt waarnemen en reageren?
In de hersenschors bevinden zich de sensorische en motorische centra. De sensorische centra
ontvangen en verwerken de impulsen uit de zintuigen; op deze manier zorgen ze voor het
bewust waarnemen. De motorische centra geven de opdrachten naar de spieren, zodat je met
bewegingen en bepaalde gedragingen bewust kunt reageren.
© ThiemeMeulenhoff
Anatomie en ziekteleer

Hulp bij de uitscheiding
Het klopt wat je zegt
9 Noem een verschil tussen de bewusteloosheid bij flauwvallen en de bewusteloosheid bij coma.
Bij flauwvallen duurt de bewusteloosheid maximaal enkele minuten, bij coma kan dat een heel
leven duren. De oorzaak van flauwvallen ligt meestal in een verstoorde bloedcirculatie die na
korte tijd hersteld wordt. De oorzaak van coma is meestal een hersenbeschadiging.
10 Mieke krijgt voedsel toegediend.Voelt ze honger en proeft ze het voedsel? Verklaar je antwoord.
Nee, want voelen en proeven zijn waarnemingen. Waarnemingen doe je met de sensorische
centra in de hersenschors van de grote hersenen. Deze zijn bij Mieke niet meer actief.
© ThiemeMeulenhoff 37

38
Oh nee, niet braken alstublieft
• • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • •
KENNISOPDRACHT
1 Wat kan er aan de hand zijn als iemand koffiebruine vloeistof braakt? Geef een korte verklaring
voor je antwoord.
Koffiebruin braaksel wijst op bloed in het braaksel. Door de inwerking van maagzuur is het
bloed bruin verkleurd.
2 Noem vijf oorzaken van braken (met voorbeelden) waarbij de oorzaak niet in het
maagdarmkanaal ligt.
Vijf oorzaken van braken waarvan de oorzaak niet in het maagdarmkanaal ligt:
• acute infecties, zoals een nierbekkenontsteking;
• afwijkingen in de hersenen, zoals een hersenbloeding, hersentumor of migraine;
• hartafwijkingen, zoals hartfalen, ernstig hartinfarct;
• vergiftigingen: medicijnen, alcohol;
• hormonaal: zwangerschap, suikerziekte.
3 Een oudere zorgvrager wordt ziek en ligt constant op bed. Hij is misselijk en eten en drinken
gaat heel moeilijk. Soms lijkt het alsof hij moet braken. Welk gevaar bestaat er bij deze
zorgvrager als hij gaat braken? Wat kun jij aan dat gevaar doen?
Braken in liggende toestand geeft kans op braaksel in de luchtwegen, waardoor hij kan stikken
of een longontsteking kan ontstaan (aspiratiepneumonie). Je kunt dit voorkomen door de
zorgvrager in een halfzittende houding te brengen. Hij mag niet te snel eten of drinken, let op
kleine hoeveelheden en rustig eten of drinken.
4 Noem de gevaren die kunnen ontstaan door langdurig braken.
Bij langdurig braken is er gevaar voor beschadiging van de slokdarm, kans op
hartritmestoornissen en uitval van de nierfunctie.
5 Leg uit wat fecaal braken precies is.
Fecaal braken wijst op een afsluiting van de darm waardoor de ontlasting niet verder kan. Het
is een ernstige situatie, de verstopping moet worden verholpen.
6 Wat gebeurt er door de peristaltische bewegingen met het voedsel in het maagdarmkanaal?
Het voedsel wordt verder geschoven in de richting van de anus. In bepaalde delen (zoals de
maag en de dunne darm) wordt het voedsel gehusseld en gekneed.
7 Wat doet de longitudinale spierlaag in de wand van het darmkanaal precies? En wat is de
functie van de circulaire spierlaag?
De longitudinale spierlaag duwt de voedselbrok verder. De circulaire spierlaag knijpt de darm
nauwer, zodat de voedselbrok de goede kant opgaat.
8 Verklaar waarom er tweerichtingsverkeer in de dunne darm is.
In de dunne darm vindt nog veel vertering plaats. Het voedsel mag daar niet te snel passeren,
want er moet genoeg tijd zijn om alles te verteren. Het voedsel gaat daar – door de
© ThiemeMeulenhoff
Anatomie en ziekteleer

Hulp bij de uitscheiding
Oh nee, niet braken alstublieft
tweerichtingsperistaltiek – een beetje heen-en-weer. Zo worden ook de verteringssappen goed
met het voedsel vermengd.
9 Beschrijf een situatie waarin braken juist goed voor het lichaam is.
Braken is goed wanneer je iets hebt gegeten wat bedorven is en waar je ziek van kan worden
als het in je bloed komt.
10 Verklaar waarom de antiperistaltiek bij braken veel heftiger is dan de gewone peristaltiek.
De antiperistaltiek bij braken is veel heftiger omdat het lichaam de maagdarminhoud zo snel
mogelijk kwijt wil.
© ThiemeMeulenhoff 39

40
Dat maakt me even verlegen
• • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • •
KENNISOPDRACHT
1 Door welke ziekten kan een menstruatie te lang gaan duren?
Menstruatie kan te lang duren door:
• stoornissen in de bloedstolling;
• vleesbomen in de baarmoederwand;
• infecties in de baarmoeder;
• endometriose.
2 Een vrouw met onregelmatige bloedingen uit de baarmoeder moet zich altijd door een arts
laten zoeken. Ben je het met deze uitspraak eens of oneens? Geef een verklaring voor je
antwoord.
Onregelmatige bloedingen zijn altijd een reden voor onderzoek door een arts. Onregelmatige
bloedingen hebben meestal een oorzaak die behandeling nodig heeft, zoals infecties in de
baarmoeder, hormonale stoornissen, een miskraam, goedaardige en kwaadaardige gezwellen
in de baarmoeder.
3 Wat is een curettage?
Een curettage is een operatie waarbij de binnenkant van de baarmoeder met een holle scherpe
lepel wordt behandeld. De arts schraapt met deze scherpe lepel (curette) de binnenste laag
van de baarmoeder, het baarmoederslijmvlies, weg.
4 Waarom heeft een vrouw met een spiraaltje meer kans op een langer durende menstruatie?
Een spiraaltje is een vreemd voorwerp in de baarmoederholte. Het drukt tegen de wand van
de baarmoeder en daardoor kunnen de bloedvaten langer blijven openstaan. Dat betekent
meer bloedverlies dan de vrouw zonder spiraaltje gewend was.
5 Noteer de uitwendige en de inwendige geslachtsorganen van de vrouw.
De uitwendige geslachtsorganen van de vrouw: de kleine en de grote schaamlippen, de
venusheuvel en de kittelaar. De inwendige geslachtsorganen van de vrouw: twee eierstokken,
twee eileiders, de baarmoeder en de schede.
6 Op welke manieren beïnvloeden oestrogenen de menstruatie? En hoe doet progesteron dat?
Oestrogenen stimuleren het rijp worden van een eicel in de eierstok, ze stimuleren de eisprong
en bevorderen de groei van het baarmoederslijmvlies nadat de menstruatie heeft
plaatsgevonden. Progesteron stimuleert een sterke groei van het baarmoederslijmvlies tot de
maximale dikte en houdt het baarmoederslijmvlies daarna in stand.
7 Wat gebeurt er tijdens de eisprong?
Tijdens de eisprong komt een rijpe eicel vrij uit de eierstok. Deze komt in de eileider terecht
en gaat op weg naar de baarmoeder.
8 Hoe komt het dat bij de menstruatie bloed vrijkomt?
Bij de menstruatie wordt een deel van het baarmoederslijmvlies afgestoten. Daar gaan
bloedvaten bij kapot. Het bloed en het slijmvlies komen via de schede naar buiten.
© ThiemeMeulenhoff
Anatomie en ziekteleer

Hulp bij de uitscheiding
Dat maakt me even verlegen
9 Progesteron wordt ook wel het zwangerschapshormoon genoemd. Hoe kun je dat verklaren?
Progesteron zorgt ervoor dat het baarmoederslijmvlies op maximale dikte blijft, zodat het
geschikt is voor de innesteling van een bevruchte eicel. Ook na de innesteling blijft het
baarmoederslijmvlies intact. Als er dan te weinig progesteron zou zijn, dan wordt het
baarmoederslijmvlies met de bevruchte eicel alsnog afgestoten (miskraam).
© ThiemeMeulenhoff 41

5 Hulp bij mobiliteitsproblemen
Ik wil heel graag zelf boodschappen
doen
• • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • •
KENNISOPDRACHT
1 Geef vijf kenmerkende verschijnselen van chronische reuma.
Vijf kenmerkende verschijnselen van chronische reuma:
• pijnlijke gezwollen gewrichten van handen en voeten;
• ochtendstijfheid;
• vergroeiingen in gewrichten;
• zwelling van pezen en spieren rond gewrichten;
• reumaknobbels;
• koorts en warme gewrichten in de actieve ontstekingsfase.
2 Welke ontstekingsverschijnselen zijn aan de gewrichten waar te nemen?
Ontstekingsverschijnselen die aan de gewrichten zijn waar te nemen: pijn, zwelling, gestoorde
functie. Soms roodheid en warmte in actieve ontstekingsfase.
3 Geef enkele nadelen van medicijnen die gebruikt worden om de ontsteking bij reumatoïde
artritis af te remmen.
Nadelen van medicijnen die gebruikt worden om de ontsteking bij reumatoïde artritis af te
remmen: maagklachten, slechte invloed op het beenmerg bij de vorming van bloedcellen en
een nadelige invloed op de lever- en nierfunctie.
4 Heb je bij chronische reuma alleen maar ontstekingen van de gewrichten? Verklaar je antwoord.
Bij chronische reuma kunnen ook ontstekingen in bindweefsel van inwendige organen optreden,
zoals hart, hartzakje, longvliezen, ogen en nieren.
5 De behandeling van reuma vereist een multidisciplinaire aanpak. Leg uit wat daaronder verstaan
wordt. Welke disciplines zijn betrokken bij de behandeling?
Reuma is een ingewikkelde ziekte met veel problemen. Daarom zijn bij de behandeling van
reuma meerdere disciplines betrokken. Ze werken met elkaar samen om de vele problemen
bij deze ziekte te behandelen. Disciplines die bij de behandeling zijn betrokken, zijn de huisarts,
de reumatoloog, de orthopedisch chirurg, de revalidatiearts, de fysiotherapeut, de ergotherapeut,
de maatschappelijk werker, de verpleegkundige en de verzorgende.
6 De gewrichtsuiteinden in een gewricht bewegen heel soepel ten opzichte van elkaar. Door
welke drie factoren is dat mogelijk?
Door deze drie factoren is dat mogelijk:
• kop en kom passen goed in elkaar;
• kop en kom zijn bedekt met een laagje glad kraakbeen;
• in het gewricht zit olieachtig gewrichtssmeer.
© ThiemeMeulenhoff 43

44
7 Noem drie typen gewrichten en de bewegingen die ze mogelijk maken. Geef bij elk gewricht
een voorbeeld.
Drie typen gewrichten en de bewegingen die ze mogelijk maken:
• scharniergewricht: op-en-neerbewegingen (kniegewricht, vingerkootjes);
• rolgewricht: rollende beweging (elleboog);
• kogelgewricht: draaibewegingen (heupgewricht).
8 Welk deel van het gewricht gaat ontsteken bij reuma?
Het gewrichtsvlies (synoviale membraan) gaat ontsteken bij reuma.
9 Wat zijn de twee functies van de knieschijf?
De twee functies van de knieschijf zijn: bescherming van de kniepees en stabilisering van het
kniegewricht in strekstand.
10 Wat zijn gewrichtsbanden? Hoe heten de extra gewrichtsbanden in het kniegewricht?
Gewrichtsbanden zijn banden van stevig bindweefsel die het gewricht verstevigen en op zijn
plaats houden. De extra gewrichtsbanden in het kniegewricht heten kruisbanden.
© ThiemeMeulenhoff
Anatomie en ziekteleer

Hulp bij mobiliteitsproblemen
Afstoffen? Ik?
• • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • •
KENNISOPDRACHT
1 Noem de delen van de rug die tijdens tillen en draaibewegingen zwaar belast worden.
De delen van de rug die tijdens tillen en draaibewegingen zwaar belast worden, zijn vooral
nek, schouders, lage rug en bekken.
2 Geef het verschil aan in klachten bij spit en bij een hernia.
Het verschil in klachten tussen spit en hernia is vooral het verschil in pijn: bij een hernia heb
je uitstralende pijn in een been, het verlies van gevoel en kracht in het getroffen been en soms
verlammingsverschijnselen in het aangedane been.
3 Welke adviezen zou je geven aan een collega die bij het tillen plotseling rugpijn krijgt zonder
uitstralende pijn in haar been?
Adviezen: warmte op de pijnlijke plaats; in beweging blijven; niet zwaar tillen; zo nodig een
pijnstiller nemen.
4 Rugpijn gaat samen met een branderig, tintelend gevoel in een been. Wat is de betekenis van
dat gevoel in het been?
De betekenis van dat gevoel in het been is dat er druk is op de zenuw naar dat been. De kans
bestaat op beknelling van de zenuw in de rug, misschien wel een hernia.
5 Moet iedereen met een hernia geopereerd worden?
Nee, soms gaan de klachten na rusten en behandeling door fysiotherapeut weer weg.
6 Noem drie functies van de wervelkolom.
Functies van de wervelkolom: (1) beschermt het ruggenmerg; (2) geeft steun en stabiliteit; (3)
is buigzaam; (4) is de bevestigingsplaats voor de ledematen, ribben en de schedel.
7 Waarin verschilt de bouw van de atlas met de andere wervels? Wat kan de atlas wat de andere
wervels niet kunnen?
De atlas heeft geen wervellichaam, en heeft een groot wervelgat. De atlas kan ronddraaien.
8 Noem twee functies van de tussenwervelschijven.
Twee functies van de tussenwervelschijven: ze hebben een stoot- of bumperfunctie en ze
maken soepele bewegingen van de wervelkolom mogelijk.
9 Wat is een scoliose? In welke situatie heb jij een scoliose? Iemand met een dikke buik loopt
vaak met een versterkte lordose. Wat is dat?
Een scoliose is een zijwaartse kromming van de wervelkolom. Je hebt een scoliose als je opzij
leunt of als je iets opzij van je oppakt/doet. Een versterkte lordose is een holle rug. Bij iemand
met een dikke buik (of een zwaar gewicht) wordt de wervelkolom ter hoogte van de
buik/lendenen naar voren getrokken, waardoor de normale lordose wordt versterkt.
10 Welke spieren in je romp zorgen ervoor dat je je opzij kunt draaien?
De diepe rugspieren zorgen ervoor dat je opzij kunt draaien.
Afstoffen? Ik?
© ThiemeMeulenhoff 45

46
Ik zat hier de hele nacht
• • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • •
KENNISOPDRACHT
1 Geef een ander woord voor een dwangstand van een gewricht.
Een ander woord voor dwangstand van een gewricht is contractuur.
2 Welke spieren zijn verantwoordelijk voor een dwangstand van een gewricht?
Meestal zijn de buigspieren verantwoordelijk voor een dwangstand van een gewricht.
3 Brandwonden in de buurt van een gewricht kunnen een dwangstand van dat gewricht
veroorzaken. Leg dit kort uit.
Door verbranding van de huid kunnen ernstige littekens ontstaan. Door verschrompeling van
deze littekens wordt de huid minder rekbaar en kan een beperking in de beweging optreden.
4 Waarom kan iemand na twee weken bedrust moeilijk uit bed komen en moeilijk lopen?
Als je lang in één houding ligt, gaan de spieren verkorten. Bij het in beweging komen zijn de
spieren moeilijk uit te rekken en kun je gewrichten minder goed gebruiken.
5 Hoe kun jij in je werk bij een zorgvrager een dwangstand van een gewricht beperken of
voorkomen?
Je kunt het voorkomen door bij de verzorging rekening te houden met het bewegen van
gewrichten van armen en benen. Je zorgt ervoor dat een bedlegerige zorgvrager steeds in
een andere houding ligt. Als het mogelijk is, moet de zorgvrager regelmatig bewegen, lopen
en oefeningen met armen en benen doen. Als hij dat niet zelfstandig kan, kun je helpen.
6 Beschrijf de bouw van een spier. Noem in je antwoord de woorden: bindweefselvlies, pees,
spier, spierbundel, spierschede en spiervezel.
Een spier is aan de buitenkant bedekt met de spierschede. In de spier zitten spierbundels,
elke spierbundel is omgeven door een bindweefselvlies. In de spierbundel zitten vele
spiervezels. De bindweefselvliezen en de spierschede vormen aan beide uiteinden van de
spier de pees.
7 Waaruit bestaat een pees? Wat is de functie van een pees?
Een pees bestaan uit bindweefsel. De functie van een pees is de spier met het bot verbinden.
8 Wordt een spier korter of langer als je hem aanspant? Wat gebeurt er met de spier als je deze
ontspant?
Als je een spier aanspant, wordt hij korter. Als je een spier ontspant, wordt hij langer.
9 Als zowel de buigspieren als de strekspieren van je been gespannen zijn, kun je je been dan
buigen? Verklaar je antwoord.
Nee, je kunt het been niet buigen, omdat de spieren elkaar tegenwerken. Je kunt een been
kan alleen buigen als je tegelijkertijd de buigspieren aanspant en de strekspieren ontspant.
10 Hoe komt het dat een gewricht bij een contractuur meestal in een buigstand vaststaat?
Dat komt omdat de buigspier meer de neiging heeft om in een verkorte stand te verstijven als
de strekspier.
© ThiemeMeulenhoff
Anatomie en ziekteleer

Hulp bij mobiliteitsproblemen
Ik was toch je vriend?
• • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • •
KENNISOPDRACHT
1 Wat versta je onder atrofie en dystrofie?
Atrofie is het dunner of kleiner worden van weefsel. Dystrofie is een verminderd functioneren
van een weefsel door een slechter wordende voedingstoestand. Bij dystrofie wordt de minder
goede voeding vaak veroorzaakt door een beschadiging in het weefsel en de reacties daarop
vanuit het zenuwstelsel.
2 Geef drie oorzaken van tijdelijke atrofie. Hoe kun je deze stoornis het beste verhelpen?
Drie oorzaken van tijdelijke atrofie:
• enkele weken (bed)rust;
• na immobilisatie door gips;
• na operaties aan spieren en door verminderd gebruik van spieren bij pijnklachten.
3 Welke verschijnselen kun je bij spieratrofie waarnemen?
Verschijnselen die je bij spieratrofie kunt waarnemen: de spier wordt dunner, minder rekbaar
en de spier wordt minder krachtig.
4 Met welke zorgvragers met blijvende spieratrofie kun je in je werk te maken krijgen?
Je kunt te maken krijgen met mensen met weinig lichamelijke activiteit, zoals zorgvragers die
langdurig in bed liggen, zorgvragers die hele dag in een (rol) stoel zitten, zorgvragers die aan
ledematen zijn geopereerd of iets gebroken hebben.
5 Een oude dame valt in huis en verzwikt haar enkel in ernstige mate. Ze blijft wekenlang klachten
houden van haar enkel en voet. Door welke verschijnselen ga je denken aan dystrofie van de
enkel en voet?
Verschijnselen die op dystrofie kunnen wijzen: pijn in het lichaamsdeel, verhoogde
zweetuitscheiding, soms meer dan normale haargroei, overgevoeligheid voor pijnprikkels in
dat gebied, glanzende dunne huid, zwelling door oedeem en soms afwijkende kleur (cyanose).
6 De oude dame uit de vorige vraag moet van de arts oefenen met haar voet. Ze heeft veel pijn
bij het lopen. Een collega van je zegt dat ze niet zo moet zeuren. Ze moet een beetje harder
zijn en blijven doorgaan met lopen. Is deze opmerking juist? Licht je antwoord toe.
Nee, dat is niet juist. Ze moet wel blijven oefenen, maar ze mag niet forceren door de pijn te
negeren. Anders kunnen de pijnprikkels juist een verslechtering van de toestand veroorzaken
(reflexdystrofie).
7 Waarvoor heeft een spier zuurstof nodig? En eiwitten?
Een spier heeft zuurstof nodig om glucose te verbranden. Een spier heeft eiwitten nodig om
spiervezels te onderhouden, bij te maken en te herstellen.
8 Wat is de belangrijkste brandstof in de spier?
De belangrijkste brandstof in de spier is glucose.
9 Welk product van de verbranding heeft de spier nodig om te kunnen werken?
Ik was toch je vriend?
© ThiemeMeulenhoff 47

48
Bij de verbranding ontstaat energie. Hierdoor kan de spier werken.
10 Wat is de functie van hijgen wanneer je hardloopt?
Door het hijgen adem je sneller en komt er meer zuurstof in je bloed. Daardoor gaat er meer
zuurstof naar de spieren.
© ThiemeMeulenhoff
Anatomie en ziekteleer

6 Zorg voor een evenwichtig
activiteit- en rustpatroon
Kan ik even met je praten?
• • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • •
KENNISOPDRACHT
1 Verklaar hoe het mogelijk is dat twee zorgvragers die beide MS hebben andere verschijnselen
hebben.
De ontstekingen kunnen overal in het centraal zenuwstelsel (hersenen en ruggemerg) optreden.
Deze plaatsen kunnen per zorgvrager verschillen en daarmee ook de verschijnselen. De
verschijnselen bij MS zijn daarnaast ook afhankelijk van de grootte van de ontstekingen en
het aantal ontstekingen.
2 Waardoor ontstaat spasticiteit bij MS?
Door de ontstekingen in de bewegingszenuwen is de impulsgeleiding verstoord en wordt de
spierspanning in een aantal spieren verhoogd. Hierdoor is het samenspel van ontspanning
en aanspanning van spieren, noodzakelijk voor een soepele beweging, verstoord. Spasticiteit
is hiervan het gevolg.
3 In het begin van de aandoening verdwijnen de verschijnselen van MS nog weleens. Na het
optreden van een paar exacerbaties blijven verschijnselen bestaan. Hoe komt dit?
Dat komt omdat littekenweefsel achterblijft. Deze beschadiging gaat niet meer weg, waardoor
de bijbehorende verschijnselen van de beschadiging ook niet meer verdwijnen.
4 Bij sommige mensen met MS verloopt het ziektebeeld progressief. Wat wil dit zeggen?
Een progressief verloop van MS wil zeggen dat er een continue verslechtering van de
aandoening is. De verschijnselen van MS nemen in aantal en ernst toe. De slechte perioden
duren bovendien langer en volgen elkaar snel op. Uiteindelijk wordt de zorgvrager invalide.
5 Waarom is het voor een zorgvrager met MS belangrijk dat hij rust en inspanning regelmatig
afwisselt?
Als het lichaam onvoldoende tot rust komt, kan het zich onvoldoende herstellen en daalt de
weerstand van het lichaam. Hierdoor kan een slechte periode langer duren of eerder optreden.
6 Wat zijn perifere zenuwen?
Perifere zenuwen zijn de zenuwen van het perifere zenuwstelsel: de zenuwen die het
ruggenmerg met alle weefsels en organen in het lichaam verbinden.
7 Hoeveel perifere zenuwen zijn er in totaal? Hoeveel daarvan zijn hersenzenuwen?
Er zijn 64 (32 paar) perifere zenuwen en er zijn 24 (12 paar) hersenzenuwen.
© ThiemeMeulenhoff 49

50
8 Beschrijf hoe het komt dat je kriebel aan je teen voelt. Gebruik in je beschrijving in ieder geval
de volgende termen: bewust, hersenschors, huidzintuig, gevoelszenuw, impulsen, ruggenmerg,
zenuwbanen.
De zintuigen in je teen worden geprikkeld. Vervolgens gaan er impulsen via de gevoelszenuw
van de zintuigen in je teen naar het ruggenmerg.Vandaar worden de impulsen overgeschakeld
naar zenuwbanen die naar het gevoelscentrum in de hersenschors gaan. Zodra de impulsen
daar aankomen, word je je van het gekriebel bewust.
9 Wat is de functie van een gevoelszenuw?
Een gevoelszenuw vervoert impulsen vanuit een zintuig naar het centrale zenuwstelsel.
10 Wat is de functie van de oogzenuw? Iemand is aan één oog blind. Toch heeft de oogarts geen
ziekte aan het oog zelf geconstateerd. Wat kan er aan de hand zijn?
De oogzenuw vervoert impulsen die in het netvlies ontstaan (van de dingen die je ziet) naar
de hersenen.
Dan is er waarschijnlijk iets aan de hand met de oogzenuw van dat oog. De impulsen kunnen
vanuit het blinde oog het gezichtscentrum in de grote hersenen niet bereiken.
© ThiemeMeulenhoff
Anatomie en ziekteleer

Zorg voor een evenwichtig activiteit- en rustpatroon
Laat mij maar liggen, hoor
• • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • •
KENNISOPDRACHT
Laat mij maar liggen, hoor
1 Wat is het verschil tussen een complete en incomplete dwarslaesie?
Bij een complete dwarslaesie zijn de zenuwen van het ruggenmerg volledig doorgesneden
waardoor er totale uitval is onder de dwarslaesie. Bij een incomplete dwarslaesie zijn de
zenuwen van het ruggenmerg gedeeltelijk doorgesneden waardoor er gedeeltelijk uitval kan
zijn van spieren en/of gevoel.
2 Benoem vijf oorzaken voor het ontstaan van een dwarslaesie.
Mogelijke oorzaken zijn:
• een ongeval waarbij een aantal ruggenwervels gebroken zijn, zoals door duiken in ondiep
water;
• schotwond;
• steekwond;
• kanker in de wervels, waardoor het zenuwweefsel wordt aangetast;
• geraakte zenuwen bij een openrugoperatie.
3 Waarom is het belangrijk om de oorzaak van een dwarslaesie te kennen?
Als de oorzaak bekend is, kan de behandeling daarop afgestemd worden. Als de dwarslaesie
is ontstaan door een zwelling of een andere vorm van druk op de ruggenmergzenuwen, dan
kan de druk op de zenuwen weggenomen worden, en (gedeeltelijk) herstel is dan nog mogelijk.
4 Waarom is het pas na drie tot zes maanden na het optreden van de dwarslaesie mogelijk een
betrouwbaar beeld te krijgen welke lichaamsfuncties niet meer herstellen?
Na een trauma zal de beschadiging aan en de zwelling van het omliggende weefsel herstellen
en afnemen. Dat wat na drie tot zes maanden nog niet hersteld is, zal waarschijnlijk ook niet
meer herstellen.
5 Waarom wordt de revalidatie van de zorgvrager begeleid door een multidisciplinair team?
Iedere discipline heeft vanuit zijn beroep specifieke kennis en vaardigheden die bijdragen aan
de revalidatie. Door middel van afstemming en samenwerking tussen de verschillende
disciplines kan de revalidatie van de zorgvrager optimaal plaatsvinden.
6 Waar bevindt zich het ruggenmerg?
Het ruggenmerg bevindt zich in het wervelkanaal binnen in de wervelkolom en strekt zich uit
vanaf het achterhoofdsgat (de nekwervels) tot aan het staartbeen.
7 Beschrijf de functie van het ruggenmerg.
Het ruggenmerg verbindt de hersenen met de perifere zenuwen van het lichaam. De
zenuwbanen in het ruggenmerg vervoeren de impulsen vanuit de periferie naar de hersenen
en andersom.
8 Tussen welke wervels zitten de perifere zenuwen die ervoor zorgen dat je je armen kunt
bewegen? En tussen welke wervels zitten die voor je benen?
© ThiemeMeulenhoff 51

52
Vanuit de borstwervels lopen zenuwen naar je armen. Vanuit de lenden- en heiligbeenwervels
lopen zenuwen die de bewegingen en het gevoel van je benen regelen.
9 Een zorgvrager heeft een dwarslaesie ter hoogte van de onderste borstwervel. Welke delen
van zijn lichaam werken nog wel?
Bij deze zorgvrager is het huidgevoel aanwezig en werken zintuigen en spieren van de heupen,
bekken, benen en voeten nog wel. Ook functioneren veel van zijn inwendige organen.
10 Iemand is vanaf de schouders verlamd als gevolg van een dwarslaesie. Hoe kun je verklaren
dat zijn maag en darmen wel functioneren?
Bij deze persoon is het autonome zenuwstelsel dat de spijsverteringsorganen bestuurt, niet
beschadigd omdat het autonome zenuwweefsel niet op die hoogte in het ruggenmerg ligt.
© ThiemeMeulenhoff
Anatomie en ziekteleer

Zorg voor een evenwichtig activiteit- en rustpatroon
Wat kan ik straks nog?
• • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • •
KENNISOPDRACHT
Wat kan ik straks nog?
1 Omgevingsprikkels spelen een belangrijke rol bij de regulatie van het slaap-waakritme. Geef
hier een voorbeeld van.
Voorbeelden zijn: de afwisseling van dag (licht) en nacht (donker) of de tijden waarop je eet.
2 Waarom kun je, als je net hebt gesport, vlak daarna meestal nog niet slapen?
Tijdens het sporten maakt je lichaam adrenaline aan. Adrenaline stimuleert het centraal
zenuwstelsel en stelt je lichaam in op activiteit. Hierdoor kun je moeilijk in slaap komen.
3 Waarom krijgt een zorgvrager met een slaapstoornis niet direct een slaapmiddel
voorgeschreven?
Slaapmiddelen nemen de oorzaak van de slaapstoornis niet weg. Daarnaast zorgen ze niet
voor een natuurlijke slaap. Verder leiden ze bij veelvuldig gebruik tot gewenning. Je hebt een
hogere dosis nodig van hetzelfde middel om hetzelfde effect te bereiken.
4 Meneer Pool heeft reuma (reumatoïde artritis) en wordt morgen geopereerd aan zijn knie.
Noem drie redenen waarom hij vannacht slecht zou kunnen slapen.
Redenen waarom meneer Pool vannacht slecht zou kunnen slapen zijn: pijn, stress, andere
omgeving, nuchter moeten zijn voor de operatie.
5 Waardoor slaapt een zorgvrager met een slaapapnoesyndroom slecht?
Doordat de ademhaling tijdelijk stopt, komt de zorgvrager in een lichtere slaap terecht. De
zorgvrager slaapt heel onrustig en wisselt vaak van houding. Hij wordt wakker met het gevoel
slecht geslapen te hebben.
6 Om welke redenen moet ieder mens slapen?
Slapen is nodig om het lichaam te laten herstellen van de inspanningen van overdag, en om
de spieren te laten bijkomen van hun werk. Bovendien worden bepaalde stoffen in het
zenuwstelsel die overdag zijn opgebruikt, tijdens de slaap bijgemaakt.
7 Welke twee typen slaap zijn er? Geef de kenmerken van beide typen.
Rustige slaap: een diepe slaap, moeilijk wakker te maken, slaapwandelen en bedplassen
komen tijdens deze slaapfase voor, de spieren zijn ontspannen.
Droomslaap of REM-slaap: oppervlakkiger dan rustige slaap, onregelmatige hartslag en
ademhaling, spiertrekkingen vooral in het gezicht en de ledematen, ogen gaan heen-en-weer,
hoge hersenactiviteit, dromen.
8 Doen je hersenen helemaal niets meer wanneer je slaapt? Leg je antwoord uit.
Nee, er is wel hersenactiviteit. Bepaalde delen blijven actief om alle autonome processen te
laten verlopen, zoals spijsvertering, ademhaling en hartslag.
9 Beschrijf hoe het slaap-waakcentrum het slapen en het wakker zijn beïnvloedt.
Het slaap-waakcentrum werkt met een inwendige biologische klok: is op bepaalde momenten
actief, daardoor zijn de hersenen ook actief en ben je helder en wakker. Hoe verder de dag
vordert, des te minder actief het centrum wordt. Daardoor worden de hersenen ook minder
© ThiemeMeulenhoff 53

54
geprikkeld en gaan ze op een lager pitje draaien. Uiteindelijk word je 's avonds zo slaperig
(het centrum is dan het minst actief) dat je gaat slapen.
10 Als je één keer om vier uur 's nachts naar bed gaat, is dan je slaap-waakritme verstoord? Leg
je antwoord uit.
Nee, want van één keer onregelmatig slapen raakt het slaap-waakcentrum niet verstoord. De
biologische klok in je lichaam hoeft niet verzet te worden. Als je vaker te laat naar bed gaat,
wordt de klok wel verzet en word je 's avonds wakker en overdag slaperig.
© ThiemeMeulenhoff
Anatomie en ziekteleer

Zorg voor een evenwichtig activiteit- en rustpatroon
Mag ik al naar bed?
• • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • •
KENNISOPDRACHT
1 Wat is het verschil tussen een herseninfarct en een hersenbloeding?
Bij een herseninfarct is de bloedtoevoer naar (een deel van) de hersenen geblokkeerd (verstopt)
waardoor het gedeelte achter de blokkering afsterft. Dit wordt ook wel een ‘onbloedig CVA’
genoemd. Bij een hersenbloeding knapt een bloedvat waardoor in de schedel druk op de
hersenen ontstaat. Dit wordt ook wel een ‘bloedig CVA’ genoemd.
2 Wat is het verschil tussen een TIA en een herseninfarct?
Bij een TIA verdwijnen de verschijnselen binnen 24 uur. Dit is bij een herseninfarct niet het
geval.
3 Waarom is de prognose van de zorgvrager met een hersenbloeding slechter dan die van een
zorgvrager met een herseninfarct?
Een bloeding in de hersenen is moeilijker te stoppen. De druk op de hersenen neemt toe,
waardoor een groter gedeelte beschadigd raakt. Is dit gedeelte te groot, dan zal de zorgvrager
overlijden.
4 Benader je de zorgvrager met een halfzijdige verlamming aan de gezonde lichaamszijde of
aan de aangedane zijde? Leg uit waarom.
Aan de gezonde zijde, want dan ziet de zorgvrager je aankomen. Maar bij een bepaalde
behandelingsmethode (NDT) wordt met name de aangedane zijde gestimuleerd voor optimaal
herstel van de bewegingsfuncties.
5 Waarom is afasie zo frustrerend voor de zorgvrager?
Een zorgvrager met afasie kan als het ware niet bij de woorden in zijn hersenen. Hierdoor kan
hij niet duidelijk maken wat hij eigenlijk wil, of hij begrijpt gewoonweg niet waardoor de
communicatie moeilijk verloopt. Dit is heel frustrerend voor hem.
6 Welke drie vliezen bevinden zich om de hersenen? Geef bij elk vlies een korte omschrijving.
De volgende drie vliezen bevinden zich in de hersenen:
• het harde vlies: een stevig vlies, beschermt samen met de schedel tegen stoten;
• het spinnenwebvlies: dunne bindweefseldraadjes, waardoor de hersenen een beetje
verend zijn opgehangen;
• het zachte vlies: zit om alle plooien van de hersenen heen.
7 Verklaar de naam ‘spinnenwebvlies’?
De hele fijne bindweefseldraadjes doen denken aan een spinnenweb.
8 Hoe heten de vier grote bloedvaten die zuurstofrijk bloed binnen de schedel brengen?
Vier grote bloedvaten die zuurstofrijk bloed binnen de schedel brengen, zijn de twee
halsslagaders en de twee wervelslagaders.
9 Noem zes functies van de huid.
Zes functies van de huid:
Mag ik al naar bed?
© ThiemeMeulenhoff 55

56
• de huid beschermt tegen beschadiging van buitenaf (krassen, snijden);
• de huid beschermt tegen zonnestraling;
• de huid beschermt tegen uitdroging;
• de huid is een uitscheidingsorgaan van water en zout;
• de huid regelt de lichaamswarmte;
• de huid is een zintuigorgaan.
10 Hoe verklaar je dat een tweedegraads verbranding meestal een pijnlijke blaar veroorzaakt,
terwijl een derdegraads verbranding pijnloos is?
Tweedegraads verbrandingen gaan tot in de lederhuid. Daarin zitten de zenuwen en dat voel
je als pijn. Bij een derdegraads verbranding is de lederhuid er helemaal af, ook de zenuwen
zijn daar weg. Daarom voel je geen pijn.
© ThiemeMeulenhoff
Anatomie en ziekteleer

7 Bewaken van de vitale functies
Het moet nu juist wel
• • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • •
KENNISOPDRACHT
1 Waarom wordt gekolfd als de baby in het begin niet wil drinken?
Om de borststuwing te verminderen en eventuele ernstige stuwing te voorkomen. Bij ernstige
stuwing bestaat de kans bestaat dat er te weinig melk voor de baby aangemaakt wordt. Ook
kan een borstontsteking ontstaat.
2 Waaom vindt na de geboorte altijd nog een kleine nabloeding plaats?
Achter de placenta ontstaat een bloeding, waardoor de placenta van de baarmoederwand
wordt losgewoeld. Bij de nageboorte zie je dan dat er licht bloedverlies optreedt.
3 Wanneer wordt een epi gezet?
Als er groot gevaar dreigt voor inscheuren, wordt de bekkenbodem schuin naar achteren en
opzij ingeknipt (episiotomie of epi).
4 Waarom gaan de hechtingen op den duur pijn doen?
De hechtingen zitten op een plek zitten waar vocht ophoopt. De huid zwelt dan wat op. De
hechtingen gaan daardoor steeds strakker zitten en trekken daarmee aan het gevoelige weefsel
rond de wond. Dat is pijnlijk bij zitten, omdraaien in bed en bij het lopen, omdat er dan druk
op de wond ontstaat.
5 Wat is een totaalruptuur?
Een totaalruptuur is een vierdegraads inscheuring waarbij de gehele kringspier van de anus
is doorgescheurd. Soms is zelfs het slijmvlies van de endeldarm ingescheurd.
6 Hoe kun je vermoeden dat er een shock aan het ontstaan is?
Denk aan een shock bij een lage bloeddruk, een bleke, koude, klamme huid, transpiratie, een
zwakke snelle pols, verminderde urineproductie, misselijkheid of braken, een snelle,
oppervlakkige ademhaling en verwardheid, onrust of angst.
7 Welke invloed heeft het hormoon prolactine op de borstvoeding?
Prolactine stimuleert de melkproductie in de melkklieren en is verantwoordelijk voor de stuwing.
8 Op welke twee plaatsen in het lichaam van de vrouw veroorzaakt het hormoon oxytocine
samentrekkingen? Welk effect hebben deze samentrekkingen op beide plaatsen?
In de melkklieren, en in de baarmoederwand. Bij de melkklieren: afgifte van melk. Bij de
baarmoederwand: samentrekkingen van de baarmoederwand (naweeën), die ertoe bijdragen
dat de uitgerekte baarmoeder kleiner wordt.
9 Hoe heet de reflex waarbij bij de jonge moeder spontaan melk uit de tepels komt wanneer ze
haar baby hoort huilen?
© ThiemeMeulenhoff 57

58
Het toeschietreflex.
10 Waarom is het belangrijk dat je bij de kraamvrouw dagelijks de bloeddruk en de pols controleert?
Wat zijn de gemiddelde waarden van een ‘normale’ bloeddruk?
Je moet controleren of de lichaamscirculatie na de bevalling goed herstelt en of er geen sprake
is van een bloeding of beginnende shock. Ook kan een verhoogde bloeddruk wijzen op koorts
(ontsteking). De gemiddelde waarde van de bovendruk is 120 mm kwik; die van de onderdruk
80 mm kwik.
© ThiemeMeulenhoff
Anatomie en ziekteleer

Bewaken van de vitale functies
Dit is echt niet goed
• • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • •
KENNISOPDRACHT
Dit is echt niet goed
1 Welke verschijnselen duiden op een mogelijke infectie bij de kraamvrouw?
De ontstekingsverschijnselen pijn, roodheid, warmte, zwelling, een verstoorde functie en koorts
zijn verschijnselen van een infectie.
2 Noem drie redenen waarom de kans op een baarmoedersteking na een bevalling groter is
dan normaal.
Redenen waarom de kans op een baarmoedersteking na een bevalling groter is dan normaal:
• de wond in de baarmoeder heeft via de schede een open verbinding met de buitenwereld
waar bacteriën zich bevinden;
• de weerstand is kort na de bevalling door lichamelijke en geestelijke uitputting verminderd;
• er is na de bevalling geen beschermende slijmprop meer in de schede aanwezig en de
bescherming van de zuurvormende bacteriën is onvoldoende;
• het aanwezige bloed is een goede voedingsbodem voor ziekteverwekkers.
3 Waarom kan door het goed leeg laten drinken van de borsten een borstontsteking vaak worden
voorkomen?
De bacteriën uit de mond van de baby dringen via de tepelkloven het klierweefsel binnen.
Vooral bij stuwing van melk in de melkklieren is er een goede voedingsbodem voor de groei
van de bacteriën. Dat is een reden om de borsten goed te laten leegdrinken.
4 Waarom moet de kraamvrouw veel drinken om een blaasontsteking te voorkomen?
Een kraamvrouw moet veel drinken, zodat ze veel moet plassen. Zo worden de urinewegen
goed doorgespoeld en voorkom je een blaasontsteking.
5 Welke verschijnselen bij Monique duiden op een wondinfectie?
Roodheid, warmte, pus, koorts, opgezet (zwelling) zijn de verschijnselen bij Monique die duiden
op een infectie.
6 Waarom moet je bij een kraamvrouw elke dag de stand van de baarmoeder controleren? Na
hoeveel dagen is het voelen van de baarmoeder niet meer nodig (bij een gezonde kraamvrouw)?
Je moet dagelijks controleren of de uitgerekte baarmoeder snel genoeg weer teruggaat naar
de oorspronkelijke afmeting. Na ongeveer twaalf dagen is het voelen van de baarmoeder niet
meer nodig (bij een gezonde kraamvrouw).
7 Een zwangere vrouw heeft veel progesteron in haar bloed. Welk effect heeft dit hormoon op
het baarmoederslijmvlies?
Progesteron zorgt ervoor dat het baarmoederslijmvlies niet afgestoten wordt.
8 Veel zwangerschapstesten zijn gebaseerd op een hormoon dat je in de urine van een zwangere
kunt aantonen. Hoe heet dit hormoon? Waar wordt dit hormoon geproduceerd?
Dat hormoon heet HCG (humane choriongonadotrofine). Dat wordt in de baarmoeder
geproduceerd, door het piepjonge embryo.
© ThiemeMeulenhoff 59

60
9 Welk hormoon stimuleert de samentrekkingen van de baarmoeder tijdens de bevalling?
Oxytocine stimuleert de samentrekkingen van de baarmoeder tijdens de bevalling.
10 Wat wordt met ‘maternity blues’ bedoeld? Noem een oorzaak voor ‘maternity blues’.
Daarmee wordt de prikkelbare stemming van de jonge moeder bedoeld, één of twee dagen
na de bevalling. Oorzaken zijn: hormoonveranderingen en onzekerheid over de nieuwe situatie.
© ThiemeMeulenhoff
Anatomie en ziekteleer

8 Zorg voor het medicijngebruik
Dat doe ik!
• • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • •
KENNISOPDRACHT
1 Meneer Abdoellahi vergeet zijn medicijnen vaak in te nemen.Waarom is het goed om daarnaast
ook te kijken naar de manier waarop hij zijn medicijnen inhaleert?
Larissa geeft aan dat meneer Abdoellahi de laatste tijd vaak benauwd is, een droge mond en
een zere keel heeft. Zijn stem is ook heser. Deze verschijnselen wijzen mogelijk op een
verkeerde inhalatietechniek waardoor het medicijn in de mond- en keelholte blijft hangen en
het zijn werkzaamheid verliest.
2 Wat zijn de voordelen van inhaleren boven slikken?
Het werkzame middel komt direct in de longen en werkt daardoor sneller. Je hebt een minder
hoge dosis nodig waardoor de zorgvrager minder last heeft van bijwerkingen.
3 Wat is een dosisaërosol?
Dat verstuift een dosis van het geneesmiddel in een uiterst fijne druppelvorm (nevelvorm) via
sterke inhalatie diep in de luchtwegen.
4 Wat is een reden om te kiezen voor een inhalatiekamer?
Als de zorgvrager niet voldoende inademingskracht heeft om het medicijn diep te inhaleren,
dan kies je voor een inhalatiekamer.
5 Waarom moet je een poederinhalator regelmatig schoonmaken?
Je moet een poederinhalator regelmatig schoonmaken omdat de inhalator anders verstopt
raakt.
6 Beschrijf wat er gebeurt bij buikademhaling.
Bij buikademhaling wordt de borstholte vergroot doordat het middenrif naar beneden getrokken
wordt. Dat doen de middenrifspieren. Het middenrif duwt daarbij de buikorganen wat naar
beneden en naar voren, waardoor de buik uitzet.
7 Gebruik je spierkracht bij de gewone inademing of bij de gewone uitademing? Verklaar je
antwoord.
Bij een gewone inademing gebruik je spieren (bepaalde tussenribspieren en/of
middenrifspieren). Bij de uitademing gebruik je deze spieren niet, want ze ontspannen. Hierdoor
wordt de borstkas kleiner en de lucht uit de longen geperst.
8 Welke stof in het bloed is de belangrijkste prikkel om te gaan ademen?
Koolstofdioxide is de belangrijkste prikkel om te gaan ademen.
9 Hoe komt het dat mensen met emfyseem bijna niet kunnen uitademen?
© ThiemeMeulenhoff 61

62
Normale longblaasjes duwen door hun eigen elasticiteit de lucht uit de longen Bij mensen met
emfyseem is de rek uit de wand van de longblaasjes en kan de lucht er niet gemakkelijk uit.
10 Waarom haalt een duiker die zonder zuurstoftank onder water gaat eerst een aantal keren
heel diep adem voordat hij duikt?
Na enkele keren heel diep ademen zit er heel veel zuurstof en weinig koolstofdioxide in het
bloed. Daardoor blijft het ademreflex een tijdje weg, want de belangrijkste prikkel voor het
ademcentrum om de ademhaling te stimuleren is (de toename van) het koolstofdioxidegehalte.
© ThiemeMeulenhoff
Anatomie en ziekteleer

Zorg voor het medicijngebruik
De juiste pil in het juiste bakje
• • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • •
KENNISOPDRACHT
1 Leg uit waarom een palliatief beleid niet alleen uit pijnbestrijding hoeft te bestaan.
Palliatief beleid richt zich op de laatste fase van het leven van de zorgvrager en heeft tot doel
deze laatste fase draaglijk te maken. De kwaliteit van het leven staat centraal. Pijnbestrijding
is hiervan slechts een onderdeel. Het verwijderen van een gezwel om de functie van een
orgaan te herstellen of te behouden en waarbij de zorgvrager zich prettig blijft voelen, valt hier
ook onder.
2 Noem twee redenen waarom je speciaal aandacht moet besteden aan de lichaamshouding
van een terminale zorgvrager.
Een goede lichaamhouding kan de zorgvrager ondersteunen bij eten, drinken en zijn behoefte
doen. Ook het ademhalen verloopt dan makkelijker, waardoor de zorgvrager minder benauwd
is.
3 Soms treden misselijkheid en braken als bijwerking van bepaalde medicijnen op. De arts kan
dan een middel gaan voorschrijven tegen misselijkheid en braken. Leg uit hoe dit past binnen
een palliatief beleid.
Misselijkheid en braken doen afbreuk aan de kwaliteit van leven. Ondanks dat dit zou betekenen
dat er een extra medicijn toegediend wordt, weegt het op tegen het wegnemen van misselijkheid
en braken bij de zorgvrager.
4 Wat is het verschil tussen perifeer en centraal werkende pijnstillers?
Perifeer werkende analgetica werken in op de plaats waar de pijnprikkel ontstaat (lokaal).
Centraal werkende pijnstillers (opioïden) werken in op het centraal zenuwstelsel.
5 Wat is het verschil tussen gewenning en verslaving?
Gewenning wil zeggen dat er een steeds hogere dosis van een middel (zoals morfine) nodig
is om hetzelfde effect (bijvoorbeeld pijnverlichting) te bereiken. Bij een verslaving kunnen
lichaam en geest slechts normaal functioneren zolang de stof in voldoende mate in bloed en
weefsels aanwezig is. De persoon wordt afhankelijk van het middel.
6 Wat is een functie van pijn?
Pijn heeft een waarschuwende functie. Pijn treedt op wanneer er weefsels (dreigen te)
beschadigen. Je reactie op pijn is dat je probeert de oorzaak van de beschadiging te verwijderen
of uit de weg te gaan.
7 Hoe ontstaat pijn? Noem in je antwoord in ieder geval de termen: pijnzintuig, zenuwvezel,
pijnprikkel, impulsen en hersenen.
De pijnzintuigen in een orgaan of weefsel krijgen pijnprikkels als gevolg van een (dreigende)
beschadiging. De prikkels veroorzaken impulsen die via de pijnzenuwvezels naar de hersenen
gaan. In de zintuigcentra van de hersenschors worden deze impulsen ‘vertaald’ in pijn.
8 Verklaar waarom veel pijnzintuigen in en onder de huid zitten.
De juiste pil in het juiste bakje
© ThiemeMeulenhoff 63

64
De huid is een beschermende laag die je beschermt tegen allerlei gevaren van buitenaf, zoals
snijden, stoten en verbranden. De huid kan tegen een stootje, maar veel onderliggende organen
kunnen levensbedreigend beschadigd worden.
9 Wat is endorfine?
Endorfine is een stof die in het zenuwweefsel van de hersenen gemaakt wordt, vooral in
situaties die stressvol en pijnlijk zijn voor het lichaam. Endorfine heeft dezelfde werking als
morfinepreparaten, het verdooft de pijn.
10 Een centraal werkende pijnstiller, zoals morfine, heeft veel bijwerkingen. Hoe kun je dit
verklaren?
Morfine heeft invloed op de impulsgeleiding in het centraal zenuwstelsel. Daardoor zullen de
pijnimpulsen verdoofd worden, maar ook allerlei andere impulsen komen zwakker door.
Daardoor werken veel delen van de hersenen niet goed. Dit heeft gevolgen voor het algehele
functioneren van het lichaam.
© ThiemeMeulenhoff
Anatomie en ziekteleer

Zorg voor het medicijngebruik
Hoe weet jij dat allemaal?
• • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • •
KENNISOPDRACHT
1 Wat is het verschil tussen een stofnaam en een merknaam?
Een merknaam betekent dat de naam van het geneesmiddel eigendom is van de fabrikant.
Een merknaam is herkenbaar aan het symbool ® (geregistreerd handelsmerk) achter de naam.
De stofnaam (generieke naam) is de vaak internationaal officieel erkende, algemene benaming
van een geneesmiddel en is niet het eigendom van een fabrikant. De naam is meestal een
verkorting van de chemische naam van de werkzame stof.
2 Waarom gaan kalmerende middelen en alcohol niet goed samen?
Kalmerende middelen en alcohol tegelijkertijd veroorzaken een (synergistische) interactie.
Zowel kalmerende middelen als alcohol hebben een versuffende werking. Het effect van beide
middelen moet je bij elkaar optellen.
3 Wat is het verschil tussen een absolute en relatieve contra-indicatie?
Een absolute contra-indicatie wil zeggen dat je onder die omstandigheid het middel nooit mag
gebruiken omdat het dan schadelijke effecten kan hebben. Bij een relatieve contra-indicatie
is in bepaalde omstandigheden voorzichtigheid geboden bij het gebruiken van het middel,
zoals in het geval van een zwangerschap.
4 Waarom geldt de normdosering niet voor kinderen?
De normdosering is de dosering die bij volwassenen met een gemiddelde lengte en gewicht
wordt aangehouden. Bij kinderen moet je de dosis aanpassen in verband met de kleinere
lengte en het lagere gewicht.
5 Waarom is het belangrijk om de bijsluiter van een geneesmiddel goed te lezen?
Op een bijsluiter vind je alle belangrijke en relevante gegevens van een geneesmiddel in
gewone taal, zoals hoofdwerking(en), nevenwerking, bijwerkingen, absolute en relatieve
contra-indicaties, dosis en eventuele interacties van geneesmiddelen.
6 Als een zorgvrager heel misselijk is en veel pijn heeft, zou jij dan voorstellen om een zetpil of
een pil via de mond te geven? Verklaar je antwoord.
In dit geval is een zetpil beter. De zorgvrager is misselijk en als hij de pil inslikt, bestaat de
kans dat hij moet overgeven. Zo kan de werkzame stof van de pil niet in zijn bloed terechtkomen.
7 Wat betekent ‘rectaal’? En wat betekent ‘oraal’?
Rectaal is via het rectum, oraal is via de mond.
8 Waarom is de werking van het medicijn sneller bij de rectale toedieningswijze dan bij orale
toedieningswijze?
Het medicijn komt via de wand van het rectum in de bloedbaan terecht. Het bloed brengt het
direct naar het orgaan/weefsel waar het zijn werk moet doen. Een medicijn via de mond gaat
eerst naar de lever, waar al een deel wordt afgebroken.
9 Wat is het verschil tussen een subcutane en een intramusculaire injectie?
Hoe weet jij dat allemaal?
© ThiemeMeulenhoff 65

66
Subcutane toediening vindt plaats net onder de huid, met een klein injectienaaldje.
Intramusculaire toediening gebeurt in een spier (vaak bovenarm of bil), met een grotere
injectienaald, om diep in het spierweefsel te komen.
10 Waarom is een overdosering van pillen schadelijk voor de lever?
Eén van de taken van de lever is om giftige stoffen uit het bloed te halen. De lever beschouwt
medicijnen als giftig en zal deze stoffen heel actief uit het bloed verwijderen. Levercellen
kunnen een bepaalde hoeveelheid giftig stof aan, maar raken beschadigd wanneer ze teveel
te verwerken krijgen.
© ThiemeMeulenhoff
Anatomie en ziekteleer

Zorg voor het medicijngebruik
Medicijnen toedienen
• • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • •
KENNISOPDRACHT
Medicijnen toedienen
1 Wordt een geneesmiddel sneller opgenomen via de huid of het slijmvlies? Verklaar je antwoord.
Via het slijmvlies. Het slijmvlies is beter doorbloed en beter doorlaatbaar waardoor het middel
sneller wordt opgenomen.
2 Waarom hebben sommige tabletten een coating?
Een coating is een laagje dat er voor zorgt dat het middel beschermd wordt tegen invloeden
van buitenaf, zoals tegen maagzuur. Het kan er ook voor zorgen dat het werkzame middel
langzamer wordt afgegeven.
3 Waarom moet je suspensies en emulsies schudden voor gebruik?
Suspensies en emulsies bevatten stoffen die niet goed in water oplossen. De stoffen zinken
daardoor naar de bodem (suspensie) of drijven op het water (emulsie). Voor een gelijkmatige
verdeling van het middel moet de oplossing eerst goed geschud worden.
4 Is het gebruik van een inhalator een enterale of parenterale toedieningswijze? Verklaar je
antwoord.
De opname van het geneesmiddel verloopt niet via het maagdarmkanaal maar via de
luchtwegen. Daarom is het een parenterale toedieningsvorm.
5 Waarom krijgt mevrouw Spank de paracetamol door middel van een zetpil toegediend?
Omdat ze zo nu en dan moet braken, kan de paracetamol niet oraal worden toegediend. Ze
braakt het namelijk uit voordat de paracetamol is opgenomen. Het inbrengen via de endeldarm
van een zetpil is een prima alternatief.
6 Wat zie je aan een gewricht dat artroseverschijnselen vertoont?
In een gewricht met artrose is het kraakbeen rond de kop en de kom niet glad meer; het is
aangetast. De gewrichtsspleet is smaller en als het kraakbeen helemaal weg is, schuren de
botten tegen elkaar. Bij beweging hoor je het kraken. Bewegingen zijn pijnlijk en beperkt. Een
artrotisch gewricht kan gezwollen zijn door vochtophoping.
7 Noem twee redenen waarom het heupgewricht gevoelig is voor artrose.
Een heupgewricht is bijna altijd in beweging (behalve als je slaapt) en een heupgewricht moet
heel veel gewicht dragen.
8 Uit welke botten bestaat de bekkengordel? En uit welke botten bestaat de schoudergordel?
De bekkengordel bestaat uit: het heiligbeen en twee heupbeenderen (het heupbeen bestaat
uit drie versmolten beenderen: darmbeen, zitbeen en schaambeen. De schoudergordel bestaat
uit twee schouderbladeren aan de rugzijde en twee sleutelbeenderen met daartussen het
borstbeen aan de borstzijde.
9 Waaruit blijkt dat de schoudergordel vooral een bewegingsfunctie heeft?
De schoudergordel heeft een paar heel beweeglijke gewrichten, zodat je je armen alle kanten
uit kunt bewegen. Bovendien zijn de botten licht en dun zijn ze maar op één plaats met de
romp verbonden (bij het borstbeen).
© ThiemeMeulenhoff 67

68
10 Op welke twee plaatsen in de wervelkolom zal artrose zich het eerst openbaren? Verklaar je
antwoord.
Ter hoogte van de nek/schouders: de schedel is vrij zwaar en beweeg je heel. De nekwervels
slijten hierdoor sneller dan de wervels eronder. Maar ook ter hoogte van de lendenen (onderrug):
hier treedt sneller artrose op omdat de lendenwervels het hele lichaamsgewicht moeten dragen
en meebewegen met lopen, zitten enzovoort.
© ThiemeMeulenhoff
Anatomie en ziekteleer

9 Wonden verzorgen
Wat is daar nou prachtig aan?
• • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • •
KENNISOPDRACHT
1 Is een blauwe plek een open of een gesloten wond? Leg uit waarom.
Een blauwe plek is een gesloten wond. De huid is nog intact. Er is geen infectiegevaar.
2 De heupen, stuit en enkels zijn plaatsen waar de kans op het optreden van decubitus verhoogd
aanwezig is. Leg uit waarom.
Bij de heupen, stuit en enkels ligt bot vlak onder de huid. Hierdoor zijn de drukkrachten op
deze plaatsen hoger, waardoor er een groter risico voor decubitus is.
3 Waarom is het belangrijk om voorlichting over decubitus te geven aan de zorgvrager en de
mantelzorg?
De mantelzorg kan de risicoplaatsen bij de zorgvrager goed in de gaten houden en vroegtijdig
ingrijpen als decubitus dreigt.
4 Noem de verschillen tussen graad 2 en graad 4 decubitus.
Bij graad 2 decubitus is er sprake van oppervlakkige beschadigingen in de vorm van een blaar
of een oppervlakkige ontvelling. Bij graad 4 decubitus zijn de dieper gelegen weefsels, zoals
spierweefsel, botweefsel of ondersteunende weefsels aangetast.
5 Als de decubituswond een open wond wordt, blijkt er vaak al veel schade in de diepte te zijn.
Hoe kan dat?
De druk-, schuif-, en wrijfkrachten veroorzaken decubitus doordat de bloedvaten van het
onderliggende weefsel worden dichtgedrukt. Spierweefsel is bijvoorbeeld veel beter doorbloed
dan de opperhuid en heeft dan ook meer last van de verminderde doorbloeding. De
beschadigingen vinden dan eerst plaats in de dieper gelegen weefsels onder de opperhuid.
6 Bloedstolling start op het moment dat er bepaalde deeltjes in het bloed kapotgaan. Hoe heten
deze deeltjes? En wat is de functie van het kapotgaan?
Dat zijn de bloedplaatjes. Als ze kapotgaan, komen bepaalde stoffen vrij. Deze stoffen maken
andere bloedplaatjes plakkerig, zodat ze gaan klonteren en de stoffen veroorzaken het op
gang komen van het bloedstollingproces.
7 Noem een verschil tussen de bloedstolling bij een inwendige en een uitwendige wond.
Bij een inwendige wond ontstaat geen korstje en geen serum.
8 Bij weefselbeschadiging komt de stof histamine vrij. Welke functie heeft deze stof?
Histamine stimuleert een bloedvatverwijding rondom de wond, waardoor extra bloed (met
zuurstof en voedingsstoffen) naar de wond toe komt.
© ThiemeMeulenhoff 69

70
9 Het lichaam reageert bij een verwonding eerst met bloedvatvernauwing en daarna met
bloedvatverwijding rondom de wond. Beschrijf de functie van beide processen.
Bij een verse wond treedt bloedvatvernauwing op en worden de bloedvaten dichtgedrukt,
waardoor bloedverlies tegengegaan wordt. De bloedvatverwijding in een later stadium
veroorzaakt extra bloedtoevoer met zuurstof en voedingsstoffen, waardoor het weefsel kan
gaan herstellen.
10 Wat is granulatieweefsel?
Granulatieweefsel is nieuw gevormd weefsel in de wond. Het is rood omdat er veel bloedvaten
in zitten.
© ThiemeMeulenhoff
Anatomie en ziekteleer

Wonden verzorgen
Oh, wat een ellende
• • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • •
KENNISOPDRACHT
1 Waarom is er bij een gele wond een verhoogd gevaar voor wondinfectie?
Een gele wond bevat pus waarin bacteriën zitten.
2 Wat wil je bereiken met wondbehandeling?
Het doel van wondbehandeling is een schone wond die snel geneest zonder wondinfectie.
3 Waaraan herken je een mogelijke wondinfectie?
Een wondinfectie is te herkennen aan:
• plaatselijke ontstekingsverschijnselen: pijn, roodheid, warmte, zwelling en functieverlies;
• koorts;
• een vertraagde wondgenezing;
• de wondranden en het omliggende weefselen voelen abnormaal hard aan;
• een stinkende wond: in plaats van droog, zwart weefsel (necrose) ontstaat een stinkende,
zwarte en vochtige massa (gangreen);
• een toegenomen aantal witte bloedcellen bij bloedonderzoek.
4 Waarom is een sepsis levensgevaarlijk?
Een sepsis is levensgevaarlijk omdat bacteriën zich in de bloedbaan bevinden. Daar
vermenigvuldigen en verspreiden ze zich. Via de bloedsomloop komen ze in andere (vitale)
organen terecht. Deze kunnen hierdoor zwaar beschadigd raken en hun functie verliezen.
5 Hoe wordt de vloeistof genoemd die rondom de weefselcellen zit?
De vloeistof die rondom de weefselcellen zit, heet weefselvloeistof.
Oh, wat een ellende
6 Noem de zeven bestanddelen van deze vloeistof.
In weefselvloeistof zitten de volgende stoffen: water, zouten, hormonen, gassen (zoals zuurstof,
koolstofdioxide), antistoffen, witte bloedcellen, voedingsstoffen en afvalstoffen.
7 Wat is de functie van het lymfevatenstelsel?
De functie van het lymfevatenstelsel is het wegvoeren van afgewerkte weefselvloeistof.
8 Op welke plaats komt de lymfe in het bloed terecht?
De lymfe komt in het bloed terecht ter hoogte van het linkersleutelbeen. Daar sluit de borstbuis
aan op het bloedvatenstelsel (linker ondersleutelbeenader).
9 Wat is een lymfeknoop?
Een lymfeknoop is een opeenhoping van lymfeweefsel. Lymfeknopen bevinden zich meestal
op plaatsen waar meerdere kleine lymfevaten zich verenigen in één groter lymfevat.
10 Welke twee functies hebben lymfeknopen?
Lymfeknopen zuiveren de lymfe onder andere van dode cellen, en bij ziekte produceren ze
lymfocyten die antistoffen tegen de ziekteverwekkers maken.
© ThiemeMeulenhoff 71

10 Reageren bij ongevallen en
onvoorziene situaties
Tjonge, wat een agressie
• • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • •
KENNISOPDRACHT
1 Wat is het verschil tussen een hyperglykemie en een hypoglykemie?
Bij een hyperglykemie is sprake van een te hoog glucosegehalte in het bloed (meer dan
10mmol per liter bloed). Bij een hypoglykemie is juist sprake van een te laag glucosegehalte
in het bloed (minder dan 4,0 mmol per liter bloed).
2 Waarom is bij type-II-diabetes mellitus het toedienen van insuline niet per se noodzakelijk?
Bij type-II-diabetes maakt de alvleesklier nog wel insuline aan, maar dit is onvoldoende voor
het hele lichaam. Vaak is overgewicht in combinatie met ouderdom de oorzaak. Afvallen en
orale bloedsuikerverlagende tabletten zijn vaak voldoende om de alvleesklier in staat te stellen
voldoende insuline te produceren die voldoet aan de behoefte van het lichaam.
3 Verklaar de acetongeur van de ademhaling bij een hyperglykemie.
In plaats van glucose worden vetten verbrand bij een hyperglykemie. Aceton is een afvalstof
van de vetverbranding bij een hyperglykemie die via de ademhaling het lichaam verlaat.
4 Leg uit hoe een diabetische voet kan ontstaan.
Een diabetische voet kan zo ontstaan: door gevoelstoornissen aan de voet worden eventuele
drukplekjes in de schoen (bijvoorbeeld een steentje) niet gevoeld. Als er een wondje ontstaat,
zal dit slecht genezen door de slechte doorbloeding. Het wondje is een goede voedingsbodem
voor bacteriën waardoor een geïnfecteerde wond kan ontstaan. Als deze infectie zich uitbreidt,
kan het noodzakelijk zijn om (een deel van) de voet te amputeren.
5 Waarom breng je een drukverband aan bij een diepe snijwond?
Je legt een wonddrukverband aan om de bloeding te stoppen en het bloedverlies te beperken.
6 Er zit ongeveer 5 liter bloed in het lichaam van een volwassene. In het bloed van een gezond
persoon zit ongeveer 100 milligram suiker per 100 milliter bloed. Een klontje suiker bevat 5
gram glucose. Hoeveel klontjes glucose zitten gemiddeld opgelost in het bloed van een gezond
persoon? (1 liter = 1000 ml; 1 gram = 1000 mg)
Er zit in totaal gemiddeld één suikerklontje in het bloed. Berekening: 5 liter = 5000 ml. Per 100
ml zit er 100 mg in. Per 1 ml is dat 1 mg. In vijf liter zit 5000 x 1 = 5000 mg. Eén suikerklontje
weegt 5 gram = 5000 mg.
7 Beschrijf de werking van insuline. Beschrijf ook de werking van glucagon.
Insuline zorgt ervoor dat glucose in het bloed door de lichaamscellen wordt opgenomen.
Insuline stimuleert in de cellen (lever en spieren) de omzetting van glucose in glycogeen.
© ThiemeMeulenhoff 73

74
Glucagon zorgt dat glycogeen in lever- en spiercellen omgezet wordt in glucose en dat de
glucose aan de bloedbaan wordt afgegeven.
8 Wanneer is het insulinegehalte in het bloed hoger: vóór of na een maaltijd? Leg je antwoord
uit.
Het insulinegehalte is na een maaltijd hoger dan ervoor. Wanneer je gegeten hebt, stijgt het
bloedsuikergehalte. Daardoor wordt extra insuline gemaakt. Dat ervoor zorgt ervoor dat het
teveel aan glucose uit het bloed gehaald wordt.
9 Wat is glycogeen? En waar kun je glycogeen in het lichaam aantreffen?
Glycogeen is de opslagstof van glucose. Glycogeen bestaat uit een lange ketting van
glucosedeeltjes. Glycogeen zit in de lever en de skeletspieren.
10 Is het waarschijnlijk dat er tegelijkertijd evenveel glucagon als insuline in het bloed zit? Verklaar
je antwoord.
Nee, want insuline en glucagon werken tegengesteld aan elkaar. Bij veel glucose in het bloed
is er veel insuline, en bij weinig glucose in het bloed is er veel glucagon.
© ThiemeMeulenhoff
Anatomie en ziekteleer

Reageren bij ongevallen en onvoorziene situaties
Dit is de limit
• • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • •
KENNISOPDRACHT
1 Wat is het verschil tussen directe en indirecte agressie?
Directe agressie is een reactie op iets wat direct gebeurt, zoals een beledigende opmerking.
Bij indirecte agressie is er geen directe aanleiding voor de agressie. Door een kleine tegenslag
kan alle opgekropte frustratie eruit komen zonder dat het gebeurde de daadwerkelijk oorzaak
is van de agressie.
2 Noem drie mogelijke oorzaken waardoor een oudere dementerende zorgvrager agressief kan
reageren.
Drie mogelijke oorzaken: angst (door bijvoorbeeld waandenkbeelden), pijn zonder dit aan te
kunnen geven, onmacht en frustratie door niet de dingen te kunnen doen die je zou willen
doen en een afname van het gehoor en zicht waardoor pas laat iets waargenomen wordt
(schrikken).
3 Waar moet je het eerste aan denken als een zorgvrager aggressief is?
Als er enige vorm van agressie optreedt, dan is er nog maar één ding belangrijk. De veiligheid
van de zorgvrager, medezorgvragers, jezelf en je collega's. Voorkom dat de agressieve
zorgvrager nog meer schade aanricht.
4 Hoe kan het stellen van grenzen bijdragen aan de zorg voor een agressieve zorgvrager?
Door grenzen aan te geven, geef je aan welk gedrag gewenst en welk gedrag ongewenst is.
Door afspraken te maken met de zorgvrager kun je de zorgvrager met zijn gedrag confronteren
als hij de grens weer over gaat.
5 Agressief reageren naar een agressieve zorgvrager heeft geen zin. Waarom niet?
De relatie tussen zorgvrager en verzorgende moet gebaseerd zijn op samenwerking en
vertrouwen. Als je op een agressieve actie ook agressief reageert, loopt de situatie uit de
hand. Door rust, vriendelijkheid, begrip, kalmte en zelfvertrouwen uit te stralen heb je meer
kans om de zorgvrager in zijn gedrag bij te sturen en hem zijn spanningen kenbaar te maken.
Hiermee blijft de relatie tussen jou en de zorgvrager intact.
6 Welk deel van de hersenen heeft grote invloed op de vorming van adrenaline?
De tussenhersenen en met name de hypothalamus in de tussenhersenen.
7 Adrenaline wordt ook wel het ‘fright-flight-fight-hormoon’ genoemd. Geef daar een verklaring
voor.
Adrenaline komt in het bloed zodra je denkt in actie te moeten komen, bijvoorbeeld als je
ineens hard weg moet rennen omdat er gevaar dreigt. Adrenaline bereidt het lichaam daarop
voor. Bij angst (fright), agressie (fight) of wegrennen (flight) zal er dus veel adrenaline in het
bloed zitten.
8 Welke verschijnselen kun je bij iemand zien als hij ‘in de stress’ is?
Je kunt de volgende verschijnselen zien:
• schrikogen (pupilverwijding);
• snellere en hoorbaardere ademhaling (snuiven, hijgen);
Dit is de limit
© ThiemeMeulenhoff 75

76
• trillen en beven;
• bleek en later rood worden;
• transpireren;
• (bij uitzondering) in zijn broek doen.
9 Adrenaline veroorzaakt een grotere bloedtoevoer naar de skeletspieren. Wat is het doel
daarvan?
Het doel daarvan is dat de skeletspieren voldoende zuurstof krijgen voor het geval je ineens
in actie moet komen, bijvoorbeeld moet wegrennen.
10 Adrenaline veroorzaakt een verhoging van de glucoseconcentratie in het bloed. Welk ander
hormoon doet dat ook?
Ook glucagon uit de eilandjes van Langerhans (alvleesklier) veroorzaakt een verhoging van
de glucoseconcentratie in het bloed.
© ThiemeMeulenhoff
Anatomie en ziekteleer

Reageren bij ongevallen en onvoorziene situaties
Ik zorg wel voor hulp
• • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • •
KENNISOPDRACHT
1 Wat is het verschil tussen arteriële en veneuze trombose?
Arteriële trombose ontstaat in een slagader en veneuze trombose in een ader. Het soort
bloedvat waarin de trombose zich bevindt, is bepalend voor de verschijnselen.
2 Waarom voelt het been bij veneuze trombose warm aan en bij arteriële trombose juist koud?
Bij arteriële trombose stroomt er minder tot geen bloed (met zuurstof en voedingstoffen) achter
de afsluiting. Hierdoor wordt het been bleek en voelt koud aan. Bij veneuze trombose kan het
bloed moeilijker naar het hart terugstromen waardoor zwelling door stuwing ontstaat. Het been
voelt daardoor warm aan.
3 Waarom moet een trombosebeen hoog liggen?
Om de zwelling van het been af te laten nemen. Het bloed stroomt daardoor makkelijker terug
naar het hart. Bovendien wordt zo eventuele blijvende schade aan de kleppen in de aders
voorkomen.
4 Zorgvragers die anticoagulantia gebruiken hebben weleens last van grote blauwe plekken.
Hoe komt dit?
De stolling wordt geremd, waardoor er bij stoten of vallen grotere onderhuidse bloedingen
ontstaan dan normaal.
5 Bewegen is belangrijk om trombose te voorkomen. Leg uit waarom.
Door te bewegen werken de spieren in de benen als een pomp waardoor het bloed makkelijker
en sneller terugstroomt naar het hart. Als deze spierpomp wegvalt, vindt een vertraging van
de bloedstroom plaats met een verhoogd risico op trombose.
6 Zit er in de aorta altijd zuurstofrijk of zuurstofarm bloed? Verklaar je antwoord.
In de aorta (lichaamsslagader) zit altijd zuurstofrijk bloed, want het bloed komt net van de
longen vandaan waar het verse zuurstof heeft opgenomen.Via de linkerboezem en vervolgens
linkerkamer wordt dit zuurstofrijke bloed meteen de aorta ingepompt.
7 Beschrijf de weg die het bloed in de kleine en in de grote bloedsomloop aflegt.
Kleine bloedsomloop: rechterkamer – longslagader – longen – longader – linkerboezem. Grote
bloedsomloop: linkerkamer – aorta – slagaders van de organen in het lichaam – aders vanuit
de organen – holle aders – rechterboezem.
8 Hoe komt het dat de spierpomp vooral in aders belangrijk is?
Dat komt omdat er in de aders geen pompende kracht is die het bloed voortstuwt.
Ik zorg wel voor hulp
9 Beschrijf de werking van de kleppen in aders.
De kleppen zijn bindweefselvliezen die tegen de wand van de aders geduwd worden wanneer
het bloed de goede kant uitgaat. Dreigt het bloed terug te stromen, dan duwt het terugstromende
bloed de kleppen van de wand af en vallen ze tegen elkaar aan zodat het bloed niet verder
kan.
© ThiemeMeulenhoff 77

78
10 Hoe komt het dat slagaders geen kleppen nodig hebben?
De bloedstroom is voldoende krachtig om het bloed altijd de goede kant uit te laten gaan.
Deze kracht komt van de hartwerking.
© ThiemeMeulenhoff
Anatomie en ziekteleer

Reageren bij ongevallen en onvoorziene situaties
Los ik dit simpel op?
• • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • •
KENNISOPDRACHT
1 Leg uit waarom deze stelling juist of onjuist is: ‘Bij een ongecompliceerde fractuur is de kans
op een beenmergontsteking groot’.
De stelling is onjuist. Een ongecompliceerde breuk is een gesloten wond, er komen dus geen
bacteriën van buitenaf binnen.
2 Een subcapitale humerusfractuur is moeilijk te behandelen. Waarom?
De breuk ligt vlak bij een gewricht. Voor een goede genezing moeten de botstukken
onbeweeglijk gemaakt worden, bijvoorbeeld door middel van gips. In de buurt van een
beweeglijk gewricht als de schouder is dat erg moeilijk.
3 Soms valt een zorgvrager buiten het zicht van de verzorgende om en breekt hij bijvoorbeeld
een arm. Als de zorgvrager ongemerkt kan opstaan, is het soms niet direct duidelijk dat er
sprake is van een botbreuk. Waaruit kun jij als verzorgende opmaken dat er mogelijk sprake
is van een botbreuk?
Door de pijn zal de zorgvrager de arm niet gebruiken en tegen het lichaam aan houden. Je
kunt een zwelling ter plaatse en een abnormale stand waarnemen. Je ‘voelt’ de botstukken
kraken bij het bewegen van de arm.
4 Soms breekt een bot spontaan zonder dat daar veel kracht voor nodig is. Noem hiervoor twee
mogelijke oorzaken.
Twee mogelijke oorzaken zijn osteoporose en kanker in het botweefsel.
5 Noem vier mogelijke oorzaken voor een vertraagde botgenezing.
Vier mogelijke oorzaken voor een vertraagde botgenezing zijn diabetes mellitus, kanker,
wondinfectie en hoge ouderdom.
6 Teken een pijpbeen en geef aan waar de volgende delen zitten: beenvlies, bloedvaten, compact
beenweefsel, geel beenmerg, mergholte, rood beenmerg en sponsachtig beenweefsel.
Ter beoordeling door de docent.
7 Noem twee verschillen tussen een compact been en sponsachtig been.
Compact been zit aan de buitenkant van het bot en bestaat uit botweefsel zonder holten.
Sponsachtig been ligt meer aan de binnenkant van botten; het is opgebouwd uit beenbalkjes
(botweefsel met grote holten ertussen).
8 Welke functie heeft rood beenmerg? En welke functie heeft geel beenmerg?
Rood beenmerg produceert stamcellen. Geel beenmerg is de ophoping van vetten.
9 Botweefsel is heel goed doorbloed. Wat is daarvan de functie?
Botweefsel wordt voortdurend vernieuwd. Daarvoor zijn constant bouwstoffen en zuurstof
nodig. De vele bloedvaten in het bot leveren deze stoffen aan.
10 Wat is callusvorming?
Los ik dit simpel op?
© ThiemeMeulenhoff 79

80
Callusvorming is de vorming van nieuw botweefsel rondom een botbreuk of een barst in het
bot.
© ThiemeMeulenhoff
Anatomie en ziekteleer

11 Begeleiden van de zorgvrager bij
ernstig ziek-zijn en overlijden
Praat jij dan voor mij
• • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • •
KENNISOPDRACHT
1 Hoe verklaar je dat bij het afleggen geluid uit de mond van de overledene kan ontsnappen?
Bij de overleden zorgvrager ontsnapt soms lucht uit de borstkas die langs de stembanden
stroomt en geluid veroorzaakt.
2 Noem twee verschijnselen van de ogen waaraan je kunt zien dat iemand overleden is.
Bij druk op de oogbol zijn de pupillen te vervormen. Je ziet dan dat de oogpupillen niet meer
rond zijn, maar hoekig. De pupilreflex is verdwenen.
3 Hoe ontstaan de lijkvlekken op het lichaam van de overledene?
Lijkvlekken ontstaan doordat bloed naar de laagste delen van het lichaam zakt en daar stolt.
4 Wat is een ander woord voor rigor mortis? Waardoor wordt rigor mortis veroorzaakt?
Een ander woord voor rigor mortis is lijkstijfheid. Rigor mortis wordt veroorzaakt doordat de
skeletspieren samentrekken en verstijven (verkrampen).
5 Na het overlijden zijn de kringspieren in het lichaam niet meer aangespannen.Wat kan hiervan
het gevolg zijn?
Als de kringspieren in het lichaam niet meer aangespannen zijn, kan het gevolg zijn dat urine
en ontlasting uit het lichaam ontsnappen.
6 Je moet een zorgvrager verzorgen die wel begrijpt wat je zegt, maar niets kan terugzeggen.
Heeft hij sensorische of motorische afasie?
Een zorgvrager die wel begrijpt wat je zegt, maar niets kan terugzeggen, heeft sensorische
afasie.
7 Waaruit blijkt dat meneer Aalders een mengvorm van sensorische en motorische afasie heeft?
Bij meneer Aalders gaat het uitdrukken in woorden en zinnen moeilijk (motorische afasie). Het
lukt hem niet meer om te lezen. Dat is een kenmerk is van sensorische afasie. Toch lijkt zijn
begrip intact (motorische afasie).
8 Wat is het verschil tussen motorische afasie en dysartrie?
Bij motorische afasie kan de zorgvrager de woorden niet meer vinden om zinnen te vormen.
Bij dysartrie kan de zorgvrager de woorden wel vinden, maar ontbreekt de coördinatie om de
zinnen goed en duidelijk uit te spreken.
9 Hoe heet iemand die mensen met een afasie weer leert spreken?
Een hulpverlener die mensen met afasie weer laat spreken, heet een logopedist.
© ThiemeMeulenhoff 81

82
10 Hoe heet het hersencentrum dat het mogelijk maakt dat je taal begrijpt? Hoe heet het
hersencentrum dat het mogelijk maakt dat je kunt spreken?
Het hersencentrum dat het mogelijk maakt dat je taal begrijpt, heet het centrum van Wernicke.
Het hersencentrum dat het mogelijk maakt dat je kunt spreken, heet het centrum van Broca.
© ThiemeMeulenhoff
Anatomie en ziekteleer

Begeleiden van de zorgvrager bij ernstig ziek-zijn en overlijden
Laat mijn vader toch met rust
• • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • •
KENNISOPDRACHT
1 Wat is het verschil tussen een emotie en een stemming?
Een stemming is langdurig en geen directe reactie op een specifieke gebeurtenis op dat
moment. Bij een emotie is juist sprake van een directe reactie op een specifiek gebeurtenis.
2 Waarom wordt een depressie bij ouderen zo moeilijk ontdekt?
Ouderen zijn minder gewend om hun gevoelens te uiten, ze hebben een minder goede
lichamelijke conditie en hun depressieve gevoelens vertalen zij soms gedeeltelijk in lichamelijke
klachten.
3 Wat zou de reden van de mogelijke depressie van meneer Aalders kunnen zijn?
Meneer Aalders kan wellicht ‘rouwen’ om het verlies van zijn spraak en het besef dat hij
afhankelijker is geworden zijn omgeving.
4 Meneer Dijkstra krijgt inmiddels één week antidepressiva voorgeschreven. Er is nog geen
effect waargenomen. Waarom krijgt meneer Dijkstra geen ander middel voorgeschreven?
Het effect van antidepressiva is meestal pas merkbaar na twee weken.
5 Bij mevrouw Jaarsma is na één week ook nog geen effect waargenomen. Mevrouw Jaarsma
krijgt wel een ander middel voorgeschreven. Wat zou hiervan de reden kunnen zijn?
Bij mevrouw Jaarsma kunnen bijwerkingen zijn opgetreden. Eventuele bijwerkingen treden
namelijk al vanaf het begin van de behandeling op.
6 Uit welke delen bestaat het traanapparaat?
Het traanapparaat bestaat uit de traanklieren, de traankanaaltjes en de traanbuisjes.
7 Als je droge ogen hebt, ga je in een reflex met je oogleden knipperen. Wat is de functie van
die reflex?
De functie van deze reflex is bevochtiging van het hoornvlies. Want tegelijk met het knipperen,
wordt traanvocht over het hoornvlies verspreid.
8 Als je huilt, moet je een zakdoek bij de hand houden om steeds je neus te snuiten. Hoe komt
dat extra vocht in je neusholte?
Bij huilen produceer je extra tranen. Dit extra vocht komt via de traanbuisjes in de neusholte
terecht. Daar ga je van snotteren.
9 Wat stroomt er over wanneer er tranen over je wangen biggelen?
Wanneer tranen over je wangen biggelen, stromen de traanbuisjes over.
Laat mijn vader toch met rust
10 Van bepaalde prikkelende stoffen in de lucht (uien) kunnen je ogen gaan tranen, maar is dat
ook huilen? Verklaar je antwoord.
Nee, want ‘huilen’ wordt in dit geval niet veroorzaakt door een bepaalde emotie.
© ThiemeMeulenhoff 83

84
Waarom juist nu?
• • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • •
KENNISOPDRACHT
1 Noem drie verschillen tussen angina pectoris en een hartinfarct.
Bij angina pectoris sterft geen hartspierweefsel af. Het zijn met name aanvalsgewijze
pijnklachten op de borst. De klachten nemen af in rust en na inname van
nitroglycerinepreparaten. Bij een hartinfarct sterft wél een deel van de hartspier af. Rust of
nitroglycerinepreparaten heeft dan geen zin meer.
2 Hoe komt het dat nitroglycerine de pijn op de borst doet verdwijnen?
Nitroglycerine werkt vaatverwijdend voor de aders (venen) van de bloedomloop. Het bloed
stroomt daardoor makkelijker terug naar het hart. Het hart hoeft hierdoor zelf minder hard te
werken en heeft daardoor minder voedingsstoffen en zuurstof nodig. De klachten zullen dan
snel verdwijnen.
3 Waarom worden na een hartinfarct stollingsoplossende middelen toegediend?
Het stolsel dat de afsluiting veroorzaakt kan mogelijk geheel of gedeeltelijk opgelost worden.
Hierdoor kan er weer bloed door de kransslagader stromen en de grootte van het hartinfarct
blijft beperkt.
4 Waardoor kan na een groot hartinfarct hartfalen ontstaan?
Omdat een deel van de hartspier is afgestorven, kan de hartspier niet meer voldoende kracht
leveren om voldoende bloed rond te pompen.
5 Wat is de functie van een dotterbehandeling?
Bij een dotterbehandeling wordt de vernauwde kransslagader opgerekt waardoor er weer
voldoende bloed naar het hart kan stromen.
6 Waarom is het zo belangrijk dat de hartspier zelf veel vers bloed krijgt aangevoerd?
De hartspier moet voortdurend arbeid verrichten, gemiddeld 70 keer per minuut, een heel
leven lang. Om zo hard te werken heeft de harstpier veel zuurstof en voedingsstoffen nodig.
7 Uit welke bloedvaten bestaat de hartcirculatie?
De hartcirculatie bestaat uit de kransslagaders en de kransaders.
8 Waarom zijn de spierwanden van de boezems dunner dan die van de kamers?
De kamers moeten bij elke hartslag zoveel kracht zetten dat een hoeveelheid bloed door de
longslagaders (rechterkamer) en de aorta (linkerkamer) gestuwd wordt. De boezems hoeven
het bloed alleen maar een eindje verder, namelijk naar de kamers, te duwen. Daar is veel
minder spierkracht voor nodig.
9 Is bij een hartinfarct een kransslagader of een kransader afgesloten? Verklaar je antwoord.
Bij een hartinfarct is een kransslagader afgesloten, waardoor het stukje hartspier dat door
deze kransslagader van bloed werd voorzien, afsterft.
10 De arts kan aan de hand van littekenweefsel in het hart constateren dat er eerder een klein
hartinfarct is geweest. Wat raakte op de plaats van het litteken beschadigd?
© ThiemeMeulenhoff
Anatomie en ziekteleer

Begeleiden van de zorgvrager bij ernstig ziek-zijn en overlijden
Waarom juist nu?
Er raakte een stukje hartspierweefsel beschadigd (dat is afgestorven). Er trad verbindweefseling
op. Dit stukje kan dus nooit meer functioneren. Als de beschadiging heel klein is, kan het hart
deze opvangen en zal de hartfunctie niet merkbaar verslechteren.
© ThiemeMeulenhoff 85