herbergen 2011 - Lilith Ronner van Hooijdonk

herbergen 2011
een project van Stichting Herbergen of de reeks bouw en verbeelding (Elsbeth Ronner, Jelle Ooijevaar,
Johannes van Assem, Lieke van Hooijdonk, Lilith van Assem, Lisa van Wieringen en Trude van Assem)
mede tot stand gekomen
dankzij de volgende
mensen en bedrijven:
stenen maken
Anna Ronner
Arjen Ronner
Carla van Assem
Casper Thomson
Christian Waber
Hans Peters
Iara de Witte
Isis Vrasdonk
Jan Zwakman
Jessica de Boer
Judith van Assem
Kees van Assem
Lia van Assem
Lia Zwakman
Marco Kowal
Manna Ellen
Margriet Timmerman
Marius Grootveld
Marlies van Winkel
Sara Vrugt
Ties van der Schaaf
Trees Waarlé
Walter Thomson
metselen
Daan Kollmer
Hans Peters
Margriet Timmerman
Marielle de Kwaasteniet
Rutger Huiberts
Ton Kollmer
Ton Ooijevaar
bouwen
Arjen Ronner
Bart Wenning
Carla van Assem
Daan Kollmer
Esdert Kats
Gerard van Wieringen
Hendrien Kats
Johan van Assem
Joost Kind
Klaas Zaal
Lia van Assem
Manna Ellen
Tineke Rinzema
Ton Kollmer
Wim Schipper
opening
Dorothea Ooijevaar
Frank Dean
Kie Ellens
Lia van Assem
Riet Ooijevaar
Tineke Rinzema
Ton Ooijevaar
publiciteit
Babet Ooijevaar
particuliere gevers
A. Rinzema
A.E. Timmerman
Anna Ronner
Annabeth Ilsink
Arjen Ronner
Bauke van Weringh
Bram Bot
C. de Witte
C. Kauffmann
Carla van Assem
Chantal Hoogeveen
Charlotte Rinzema
Dhr. Ilsink
Dhr. Th.J. Rinzema
Chris Broekema
Dorien Janssen
Dorothea Ooijevaar
E. van Dijk
Eke Kriek
Els Slaats
Geert Ellen
Gerard van Wieringen
H. van Gestel
Hans Harmse
Hans Peters
Hendrien Kats-van Mierlo
Ida Kramer
Irene Peters
J. Bakker
J. Bot
J. Timmerman
Jacob Swager
Janny van Wieringen
Jantje Ka Engels
Jelle Rinzema
Johan van Assem
Jose Lavrijsen-Leermakers
Jurgen Hoogendoorn
Karel Soeters
Karin den Dekker
Lenneke Slinkert
Mar Metzelaar
Margriet Timmerman
Marlies van Winkel
Monno Kingma
Mw. Ilsink- van Dijk
Onno Hoekmeijer
Remco Bruggink
Renie Soeters
Rieneke Lefferstra
Riet Ooijevaar
Rob Monen
Robbin Ooijevaar
Rosalien Harmse
Sonja Hoekmeijer
Tejo Philips
Thea Thomsen
Theo Mocking
Tineke Rinzema
Ton Ooijevaar
W. Timmerman-Wagenaar
Walter van Hooydonk
Wendelmoet Timmerman
sponsoren
A.C. Borst Bouw
Baarsma Wine Group Holding B.V.
Bart Wenning bestrating & tuinaanleg
DavidVeld
Galerie Hoogenbosch Gorredijk
Gebroeders Min B.V.
Oskam V/F
Tent4Rent
Urban Synergy
Vanimedia
Waarlé Grafische Vormgeving
Waldorf Toys
subsidieverleners
Fonds BKVB
Prins Bernhard Cultuurfonds Noord-Holland
Stroom Den Haag

Een stuk stad ontcijferen. Verkeersaders: waarom rijden bussen
van deze naar die plek? Wie kiest de routes en op grond van
welke overweging? Bedenken dat het traject van een Parijse bus
intra muros wordt aangegeven door een getal met twee cijfers,
waarvan het eerste slaat op het eindpunt in het centrum en het
tweede op het eindpunt bij de ringweg, de boulevard périphérique.
Voorbeelden vinden, uitzonderingen vinden (....).
Mensen op straat: waar komen ze weg? Waar motten ze heen?
Wie mogen het wezen?
Haastige mensen. Trage mensen. Drommen. Voorzichtige mensen,
die een regenjas bij zich hebben.
Georges Perec, Ruimte Rondom

van links naar rechts en van boven naar onder: de expositieruimte van Johannes van
Assem, Trude van Assem, Lisa van Wieringen en de drie expositieruimtes van Jelle
Ooijevaar, schaal 1/70

inhoud
4 algemeen
5 herbergen 2011
6 beelden werk lilith ronner van hooijdonk
7 beelden werk lilith ronner van hooijdonk
8 lilith ronner van hooijdonk
9 jelle ooijevaar
10 beelden werk jelle ooijevaar
11 beelden werk jelle ooijevaar
12 beelden werk johannes van assem
13 beelden werk johannes van assem
14 johannes van assem
15 lisa van wieringen
16 beelden werk lisa van wieringen
17 beelden werk lisa van wieringen
18 beelden werk trude van assem
19 beelden werk trude van assem
20 trude van assem
21 de bouw
22 beelden van de bouw
23 beelden van de bouw

algemeen
Stichting Herbergen of de reeks bouw en verbeelding stelt zich ten doel jaarlijks,
in een door architecten zelf ontworpen en gebouwde ruimte, beeldend werk van kunstenaars
te exposeren: een proeftuin. De stichting vindt het waardevol om periodiek
een tijdelijke mogelijkheid te creëren waarin architecten en kunstenaars, los van
een opgave en functionele eisen, een eigen project realiseren. Herbergen ervaart de
ruimte die zo ontstaat als een speelruimte waar de verhouding tussen architectuur,
landschap en kunst onderzocht wordt vanuit de vorm van het bouwwerk en de tentoon
te stellen kunst en de context (de omgeving) waarin het experiment plaatsvindt.
In 2010 is het eerste project van Herbergen tot stand gekomen. Het resultaat van
ieder jaar wordt gebundeld in een kleine publicatie die de intentie en de uitkomst van
het resultaat bespreekt. Op systematische wijze wordt het werk van de kunstenaars
in het bouwwerk en het bouwwerk met de kunstwerken erin inzichtelijk gemaakt.
Deze schriftelijke verslaglegging maakt het mogelijk de experimenten van korte
duur, door tijd van elkaar gescheiden, naast elkaar te leggen en als reeks te bekijken.
Zo is Herbergen niet alleen een jaarlijks terugkerend experiment maar verwordt zij
ook tot een serie met een reflexief karakter. De uitkomst en de zeggingskracht zijn
vooralsnog onzeker. Wanneer er iets over te zeggen valt en wát is dan ook van latere
zorg. Vooralsnog concentreren we ons op een coherente verslaglegging van de visuele-
en inhoudelijke uitkomst van elke editie.
Dit document bestaat derhalve uit een inleidende tekst waarin de intenties van het
betreffende jaar worden toegelicht en waarin de kunst, de architectuur en de context
bij elkaar worden gebracht. Dan volgen beeld en woord van het paviljoen en beeld
en woord van alle kunstenaars. Het document sluit af met beeld en woord van de
bouw van het paviljoen.
4

herbergen 2011
Tijdens de Bergense Kunst10daagse van 2011 vormde een zonovergoten weiland
aan het Wiertdijkje het decor voor een ontmoeting tussen architectuur en beeldende
kunst. In een eenmalig paviljoen toonden Johannes en Trude van Assem, Jelle
Ooijevaar en Lisa van Wieringen werk, dat in essentie gaat over verder kijken dan
de oppervlakte. Zij presenteerden zich in een door architectenbureau Lilith Ronner
van Hooijdonk ontworpen paviljoen, waarin de omgeving net zo belangrijk is als de
stenen waarvan het gemaakt is en de werken die het huisvest.
Eerst werd er op het boerenerf een kuil gegraven. Zand gemengd met klei, water
en hennepvezel werd door vele handen tot stenen geperst. Vervolgens gestapeld,
dienden ze tien dagen lang als vloer en een deel van de muren. Een lichte constructie
van hout vormde de wanden en daken van drie kamers. Die kamers herbergden
driedimensionale reliëfs, monumentale foto’s en intieme video’s. Ten grondslag aan
dit ‘Gesamtkunstwerk’ liggen verschillende onderzoeken naar al onze dagelijkse,
vanzelfsprekende ordeningen: ordeningen in het landschap/ ordeningen in de waarneming/
ordeningen in het gezin/ ordeningen in onze leefomgeving.
Om de wereld te begrijpen, rangschikken we de mensen, de omgeving en de
spullen om ons heen. We brengen ze onder in systemen, delen ze in naar functie
of passen/duwen/dwingen ze in een vorm. De kunstenaars van Herbergen 2011
isoleren het vertrouwde, ogenschijnlijk gewone, door te balanceren op de grenzen
van beeldende kunst en registrerende fotografie, van verbeelding en steekhoudend
onderzoek, van stilte en beweging, van functieloosheid en functie. Zij vragen de
toeschouwer opnieuw te kijken naar vanzelfsprekende ordeningen die ons omgeven.
Zij dagen ons uit het vanzelfsprekende opnieuw te bekijken, te herwaarderen en
tenminste te ervaren.
Dit alles vindt plaats in een spectaculair naakt landschap met rijen zwiepende
olmen, jagende luchten en groen golvende weiden. Architectenbureau Lilith Ronner
van Hooijdonk pareert het dramatisch geladen landschap met een solitair, sculpturaal
drieluik bestaand uit drie volumineuze, aan elkaar geschakelde kamers, opgetrokken
uit de klei waarop ze zal verrijzen. De verhouding van het weidse landschap, van
het zand met daarboven de lucht, verwordt in het ontwerp van het paviljoen tot een
object met een geabstraheerde tweedeling van zand en klei en een luchtige constructie
van plaatmateriaal. De hieruit voortkomende drie gelijke kamers vervormen
onder invloed van de kunstenaars. Niet drie maar vier ruimtes ontstaan en vlakken,
openingen en lijsten faciliteren het werk in relatie tot de context.
5

van boven naar onder: kamer van Trude van Assem en kamer van Johannes van Assem -
twee keer buitenwand paviljoen
6 lilith ronner van hooijdonk

vier hoeken van het paviljoen
lilith ronner van hooijdonk 7

lilith ronner van hooijdonk
Het onderkomen van Herbergen 2011 bestaat uit een paviljoen van ongeveer 25
vierkante meter, onderverdeeld in drie kamers. Iedere ruimte is gebaseerd op een
overeenkomstige startpositie: een basement van stenen, opgemetseld tot één meter
hoogte, die vanuit de hoekpunten de drie kamers met elkaar verbindt en een lichte
houtconstructie die op drie meter hoogte de ruimtes overspant.
De gebruikte stenen zijn geproduceerd door middel van een handmatig proces
met klei uit een nabijgelegen polder, zand en hennepvezel. In de juiste verhouding
gemengd met water ontstaat een taaie substantie die met behulp van mallen tot
stenen wordt gevormd. Na een droogproces van anderhalve maand was zo het bouwmateriaal,
lokaal en volledig zelf geproduceerd, voor het basement voorhanden. Het
merendeel van het plaatmateriaal, gebruikt voor de houtconstructie, is afkomstig van
de bouwplaats van het Fries Museum in Leeuwarden.
Architectenbureau Lilith Ronner van Hooijdonk heeft zich bij het ontwerp van
het paviljoen bezig gehouden met de klassieke driehoeksverhouding tussen museum,
collectie en publiek. Waar in de traditionele galerie de kunst wordt gesepareerd van
de omgeving, is er bij Herbergen 2011 een verbinding gezocht tussen het gebouw,
het publiek en het werk. Daar waar normaliter de buitenwereld van de ervaring van
de kunst wordt gescheiden, verenigt Herbergen 2011 het landschap met de tijdelijke
interventie. Het ontwerp geeft de verhouding vorm tussen de kunstwerken en de
ruimte van het bouwwerk en de ruimte van de context.
De drie kamers bepalen het aangezicht. Elk van de drie ruimten heeft een andere
uitvoering, de middelste is dicht, zodat hier een droog en warm onderkomen kan
worden gerealiseerd voor de bezoeker. De buitenste twee beuken vormen een variatie
op de middelste beuk. Eén wordt ingericht als filmkamer; een intieme ruimte
waar de filmische portretten van Lisa van Wieringen in een schemerende klankkast
worden vertoond. De ander biedt ruimte aan contactafdrukken van kuilen die
middels een reliëf in de wand interfereren met het landschap buiten. Door één zijde
van het paviljoen te openen wordt de distantie tot de achterwand vergroot waarmee
ruimte ontstaat voor groot fotowerk en de mogelijkheid wordt gecreëerd het werk
vanuit een wisselend decor te bekijken.
De ordening van de omgeving, de onderverdeling in tweeën in de lucht en het
land, is een opzet die in het paviljoen is herhaald. Het basement is het land, is ván
het land, van zand en klei, en kan weer terug naar het land. De houten opbouw is
het dak van de boerderij, het riet van het dak en de lucht, het gewelf. Zo formuleert
het paviljoen een antwoord op het dramatische landschap, door er te zijn, door er
onderdeel van te zijn en, door de gebruikte materialen, door de mogelijkheid er deels
weer naar terug te keren.
8 lilith ronner van hooijdonk

jelle ooijevaar
Het fotografisch werk van Jelle Ooijevaar rust op twee pijlers. Enerzijds zijn visie
op de landschapsbeleving en beteugeling door de mens, anderzijds de rol die foto’s
spelen in de beeldcultuur.
Ooijevaars werk tart zo een beetje de oude regel van de ‘landschapsfoto’, namelijk
dat, vooral in de reis- en natuurfotografie, het gefotografeerde zo excellent
en expressief mogelijk moet zijn. Deze dramatische en informatie-verschaffende
eigenschap van fotografie probeert hij sterk in te perken door een nogal ‘saaie’
landschapskeuze. Hoe eenvormiger, hoe beter. Daarnaast worden zijn landschappen
steeds meer generiek van aard. Het is niet van belang te zien waar de foto precies
gemaakt is, het kan overal zijn. Zijn algemene landschappen zijn in wezen niet-
spectaculair, zo probeert hij de toeschouwer bij het kijken af te remmen, hij wil niet
tegemoet komen aan de wens van het dramatische.
Tijdens Herbergen 2011 toonde Ooijevaar zijn drie nieuwste foto’s, gepresenteerd
in een monumentaal formaat van tenminste één meter hoog. De afdruk plakte
hij enkel met een stuk papier-plakband aan de achterplaat van de lijst, de lijsten
waren van blank hout en onbewerkt mdf, geen opsmuk. Deze presentatiewijze geeft
de werken een dubbel karakter, enerzijds het formele, monumentale voorkomen van
een brede, diepe lijst. Anderzijds is deze niet chic afgewerkt en hangt de foto er als
een eenvoudige trofee in. Ooijevaar zaait hier graag wat verwarring mee omtrent de
status van zijn foto’s. Gewichtige kunstwerken of toevallige tijdelijke afdrukken?
Het plexiglas dat de foto’s als in een statige sarcofaag insluit aan de voorzijde, doet
nog een extra duit in het zakje.
Door de wereldwijde urbanisatie verliezen veel dorpen hun traditionele functie,
namelijk dorp zijn; het bieden van een woon- en werkplek voor een kleine samenleving.
In zijn drie foto’s reageert Ooijevaar op de veranderende functie van dorpen.
Dit doet hij door in de foto subtiel in te grijpen op de huizen in de verte. Door deze
van ramen en deuren te ontdoen, ontneemt Ooijevaar ze meer expliciet hun nutsfunctie.
Omdat de vorm van de dorpjes onaangetast blijft, lijkt er vanaf een afstand
niks veranderd, maar dit is schijn. Het pittoreske landschapsbeeld blijft bestaan,
terwijl dat niet strookt met de werkelijkheid.
jelle ooijevaar 9

10 jelle ooijevaar

zonder titel / 2011. 1000*1000 mm
jelle ooijevaar 11

12 johannes van assem
vijf dia’s opgenomen in lijsten in de wand

van boven naar onder: 1/5 zonder titel (kuil, diamateriaal) 2011 / 100*120 mm - 2/5 zonder titel
(kuil, diamateriaal) 2011 / 100*120 mm - 3/5 zonder titel (kuil, diamateriaal) 2011 / 100*120 mm
- 4/5 zonder titel (kuil, diamateriaal) 2011 / 100*120 mm - 5/5 zonder titel (kuil, diamateriaal)
2011 / 100*120 mm
johannes van assem 13

johannes van assem
Op een gegeven moment is Johannes van Assem begonnen met het fotograferen
van kuilen. De kuilen die hij vast legt bevinden zich altijd in een landschap. Een
klein beetje omgeving is te zien. Bijna nooit is de horizon in beeld. De kuil bevindt
zich in het midden van het kader. Eromheen is wat gras zichtbaar, soms bladeren of
stenen. Ook wel wat uit de kuil afkomstige aarde. Het opnamestandpunt is schuin
boven de kuil, de camera naar beneden gericht. De bodem van de kuil is soms
zichtbaar.
Een kuil is een leegte. Er is iets weggehaald. Wat is afgebeeld is de achtergrond
van dat wat is verdwenen. De foto’s laten uitsparingen zien in het materiaal. Geabstraheerd
bestaat de foto dan uit een rechthoek van de uitsnede en een cirkel.
In zijn meest recente werk wordt deze ordening van de warneming verder uitgewerkt.
Waar de kuil eerst uniek was, wordt hij nu onderdeel van een serie. Afleidende
elementen als gras, steen of blad zijn uit het beeld verdwenen en wat overblijft is
een reeks kuilen die erg op elkaar lijken. Ze liggen naast elkaar en zijn vervolgens na
elkaar gefotografeerd.
De serie van vijf foto’s die is geëxposeerd tijdens Herbergen 2011 betreft vijf
bijna identieke kuilen. De schaduw van het licht op de rand van de kuil is wat
onderscheidt. Bij elke foto valt de schaduw anders, er is tijd verstreken tussen de opnames.
De camera is naar beneden gericht, er is weinig context te zien. De kuil zelf
beslaat iets meer dan de helft van het beeldoppervlak, de aarde eromheen de rest.
Het zijn redelijk ‘nette’ kuilen. Van de aarde die is verwijderd uit de kuil is nauwelijks
iets te zien. De gladgestreken bodem van de kuil is duidelijk zichtbaar.
De serie kuilen is tentoongesteld als diamateriaal. De afbeeldingen zijn in een
raam geplaatst en in de wand van het paviljoen opgenomen. Het is niet de foto zelf
die toont wat er te zien is, het is het buitenlicht dat nodig is de kuilen zichtbaar te
maken. Afhankelijk van de positie van de waarnemer ontstaat een helder beeld met
een wolkeloze hemel, een diffuus beeld met het gras en bomen, of een dubbel beeld
met de reflectie van de ondergaande zon.
14 johannes van assem

lisa van wieringen
Lisa van Wieringen richt zich in haar werk op de reactie van groepen mensen en
familieleden die gezamenlijk gefotografeerd of gefilmd worden. Fotograferen en
filmen zijn in principe onnatuurlijke bezigheden, daden van interventie. Het is deze
verstoring die ontstaat door haar aanwezigheid, haar camera en haar aanwijzingen
die zij onderzoekt.
‘Wie de werkelijkheid bestudeert, moet zich niet bekommeren om de authenticiteit.
Net zo dwaas zou het zijn te geloven dat de mens zich onthult als hij de waarheid
over zichzelf denkt te spreken. Veel onthullender zijn vaak de leugens die hij
verspreidt. Zijn vermommingen zeggen meer over hem, dan zijn naakte lichaam.’
Dit citaat van auteur Arnon Grunberg in het NRC Handelsblad (8 januari 2010)
kan als leidraad worden gezien voor Van Wieringens werk. Het is deze vermomming
in zijn verschillende gedaanten, die ontstaat wanneer men zich gefilmd of gefotografeerd
weet, die zij onderzoekt.
Tijdens Herbergen 2011 toonde Van Wieringen in een verduisterde ruimte van
het paviljoen drie video’s over twee zussen, waarin zij de verbeelding van de relatie
tussen deze zussen onderzocht. Onderdeel daarvan was haar montage van interviews
en losse scenes uit filmmateriaal dat Onno Hoekmeijer van 1980 t/m 2011 van zijn
twee dochters maakte. Hierbij concentreerde Van Wieringen zich op de onderlinge
verhouding tussen de twee zusjes. Daarnaast toont de film hoe de zusjes zich laten
filmen, hoe zij interacteren met de camera, hun vader en met elkaar ten opzichte van
de camera. Beide lijnen ontwikkelen zich en veranderen in de loop van de film.
Van Wieringen reageerde op Hoekmeijer met twee gefilmde portretten, waarbij
de relatie tussen de zussen, dan 28 en 31 jaar, maar ook de relatie tussen vader
en dochters centraal staat. Haar gefilmde portretten maakt zij volgens een klein
draaiboek. De basis voor haar video’s zijn de huizen, de kamers en de banken van
de geportretteerden. Hier past zij haar strakke kader en regels toe; gefilmd worden
vanuit één camerastandpunt, stil zitten, 10 minuten actief in de lens kijken.
Door de twee verschillende benaderingen in de installatie ontstond er een interactie
tussen de video’s. Het oude expliciete materiaal en de geconcentreerde, stille,
gefilmde portretten uit 2011, met de vrouwen nu volwassen en de filmende vader
eindelijk in beeld. Soms alsof ze naar zichzelf van vroeger keken, dan weer alsof ze
de bezoeker tijdens het kijken bekeken.
lisa van wieringen 15

16 lisa van wieringen

van boven naar onder: gefilmd portret 19 / video still / 00.04.00
minuten - gefilmd portret 20 / video still / 00.08.00 minuten -
onno filmt martje en sonja / video still / totaal 00.22.39 minuten
lisa van wieringen 17

taatsdeur met raam
18 trude van assem

wandobjecten en een lamp
trude van assem 19

trude van assem
Trude van Assem laat haar beelden reageren op de ruimte waarin ze tentoongesteld
worden. In haar wandreliëfs of kleine beelden in de ruimte, van hout of beton,
zijn dagelijkse gebruiksvoorwerpen zoals trappen, ruimten of ramen uit de context
gehaald en zo functieloos geworden. Hierdoor ontsluit ze nieuwe betekenissen in het
vertrouwde. Deze nieuwe, ontkleedde vorm maakt een andere relatie tot het object
mogelijk. Ondanks de ruwe materialen en vormen die ze gebruikt, is haar werk
genuanceerd en kwetsbaar, en wekt het de indruk er zomaar te zijn. (A. Tuinhof de
Moed en Huub Mous)
Voor de editie van 2011 van Herbergen heeft Van Assem een deur gemaakt en zet
zij die naar twee kanten open. Het ontwerp van Lilith Ronner van Hooijdonk voorziet
in een drempel en een kamer van gecomprimeerde aardestenen en een houten
wand.
Een aaneenschakeling van tegenstellingen. De deur en de drempel met daar achter
een kamer en dus beslotenheid. Een draaideur die binnen buiten maakt en buiten
binnen, en je daarmee de mogelijkheid geeft om je in de openbaarheid te begeven
of je terug te trekken. Binnen de warmte van de kachel en buiten de frisse lucht. Het
openbare en het private. Wanneer zet je de deur open, voor wie, voor wat. Wanneer
ga je naar buiten. Waarom ga je naar binnen. Wie ontmoet je binnen en wie ontmoet
je buiten. Een ordening van de huiselijkheid en van het alledaagse bestaan.
Van Assem speelt in Herbergen 2011 impliciet met deze dingen van alledag. De
deur midden in het weidse groen van het landschap, met kans op regen, wind, zon en
lucht. Ben je over de drempel dan volgt de geborgenheid. Zij voelt zich tijdelijk op
kamers en al wat huiselijk is, neemt ze mee; wat stoelen, de portretten van haar ouders,
de herinnering aan de kamerplanten van vroeger. Een broodplank en een dienblad,
een theepot en kopjes. Twee schemerlampen en een kast, waar ze heel klassiek,
op iedere hoek een kaststuk zet. Ze leent een Bosnische kachel. Het borduursel van
Tante Dikje hangt ze op en meer van die dingen waarmee men het gezellig maakt,
huiselijk, thuis.
Zo zet Van Assem onze behoefte aan geborgenheid te kijk en onderzoekt welke
voorwerpen we daarbij nodig denken te hebben in een open landschap. En die behoefte
is zeker gerechtvaardigd in de polder aan de kust in oktober.
20 trude van assem

de bouw
De bouw van een tijdelijke onderkomen voor Herbergen, van 25 vierkante meter,
bedroeg over verschillende perioden verdeeld, anderhalve maand. Naast de initiatiefnemers
van de stichting, de kunstenaars en architecten die de basis vormden van het
bouwteam en van de organisatie die ten grondslag ligt aan de editie van 2011, zijn er
53 vrijwilligers geweest die met de bouw, de opening of de organisatie van Herbergen
2011 hebben geholpen.
In augustus 2011 werden de stenen van zand en klei met de hand en op locatie
vervaardigd. Met een mengmachine werd een mortel gemaakt. In mallen geperst
werden stenen gevormd die in een tijdelijk gemaakt onderkomen anderhalve maand
konden drogen. In oktober begon de daadwerkelijke bouw van het paviljoen met een
metselperiode. In een legertent, die bescherming bood tegen wisselende weersomstandigheden,
werd eerst een fundering van houten balken en palen gelegd. Vanuit
hier werd het basement van het paviljoen tot één meter hoogte opgemetseld. Na een
week droogtijd kon de bovenbouw van hout geplaatst worden. De tent werd verwijderd
en spanten geplaatst, de dakplaten bevestigd en met binnenwanden dichtgezet.
De laatste dagen van de bouwperiode werden gebruikt door de kunstenaars om
het werk op te hangen/ in te richten. De krant kwam langs, de radio was er, in de
zon werd gelunchte. Op 22 oktober 2011 opende het paviljoen haar deuren voor het
publiek. Er was soep en drank, een openingswoord van Kie Ellens en kunstenaarsduo
Frank Dean was gastheer.
In januari werd het paviljoen opgeruimd. De bovenbouw werd verplaatst, de
stenen afgebroken en deels bewaard. Tot slot werd de fundering met de trekker van
boer Jan uit de grond getrokken. Het weiland werd weer weiland.
de bouw 21

stenen maken, metselen in de tent en het plaatsen van de houten opbouw
22 de bouw

de bouw 23

colofon
Stichting Herbergen of de reeks bouw en verbeelding
herbergen 2011
21 oktober 2011 – 30 oktober 2011
Wiertdijkje 5, Bergen (NH)
postadres
Korte Vleerstraat 78
2513 VL ‘s Gravenhage
kvk 52563545
www.stichtingherbergen.nl
tekst
Jelle Ooijevaar
Johannes van Assem
Lilith van Assem
Lisa van Wieringen
Trude van Assem
Niets uit deze brochure mag zonder uitdrukkelijke toestemming van de makers worden gereproduceerd
Uitgave van Stichting Herbergen of de reeks bouw en verbeelding, april 2012, Rotterdam
De initiatiefnemers van Stichting Herbergen of de reeks bouw en verbeelding zijn:
Elsbeth Ronner
Jelle Ooijevaar
Johannes van Assem
Lieke van Hooijdonk
Lilith van Assem
Lisa van Wieringen
Trude van Assem
Het bestuur van Stichting Herbergen of de reeks bouw en verbeelding wordt gevormd door:
Aglaée Degros - voorzitter
Lise Lotte ten Voorde - secretaris
Michiel Heidenrijk - penningmeester
Verantwoordelijk voor het ontwerp en de bouw van het paviljoen zijn:
architectenbureau Lilith Ronner van Hooijdonk (Lieke van Hooijdonk, Elsbeth Ronner en Lilith van Assem)
Verantwoordelijk voor de inhoud en de uitvoering van de tentoonstelling zijn:
Jelle Ooijevaar
Johannes van Assem
Lisa van Wieringen
Trude van Assem
Financiële ondersteuning:
Fonds BKVB
Prins Bernhard Cultuurfonds Noord-Holland
Stroom Den Haag
Onze speciale dank gaat uit naar:
Jan en Lia Zwakman, eigenaren van het land en de boerderij, steun bij alles waar we niet op hadden gerekend
24
redactie
Jelle Ooijevaar
Lilith van Assem
vormgeving
Jelle Ooijevaar
Lilith van Assem
Trude van Assem

Stichting Herbergen of de reeks bouw en verbeelding