Kwaliteitscriteria Keurmerk Seniorvriendelijke Ziekenhuizen ... - Noom

Kwaliteitscriteria Keurmerk Seniorvriendelijke Ziekenhuizen, november 2012
De 15 kwaliteitscriteria van het keurmerk zijn bedoeld om ziekenhuizen concrete aanknopingspunten te bieden voor verdere verbetering. Deze criteria
dienen als input voor de vragenlijst voor de ziekenhuizen en/of de checklist voor de senior scouts. Op basis van de resultaten van de eerste meting in
2013 zal bepaald worden welke weging wordt toegepast en aan hoeveel punten voldaan moet zijn om beloond te worden met het keurmerk.
Inhoud en processen van zorg
1a Screening op
geriatrische
problemen
Bij minimaal 80% van de in het ziekenhuis opgenomen patiënten van 70 jaar en ouder is de uitkomst vastgelegd in
het patiëntendossier van de screening op:
- (verhoogd risico op) delirium (bron IGZ);
- verhoogd risico op vallen;
- (verhoogd risico op) ondervoeding (m.b.v. de SNAQ of de MUST);
- bestaande fysieke beperkingen.
1b Interventies Op alle in de screening geconstateerde risico’s worden interventies ingezet; dit is protocollair vastgelegd.
2 Beschikbaarheid en
inzet geriatrieteam
3 Afgestemde
onderzoeken
4 Specifieke
poliklinische en
klinische maatregelen
voor opname van
kwetsbare ouderen
met complexe
problematiek
In het ziekenhuis is een multidisciplinair geriatrieteam beschikbaar dat ingeschakeld wordt voor poliklinische en
klinische behandeling van kwetsbare ouderen (direct of via intercollegiaal consult).
Dit geriatrieteam met vaste samenstelling en regulier multidisciplinair overleg bestaat uit minimaal een klinisch
geriater of internist ouderengeneeskunde en een geriatrieverpleegkundige of verpleegkundig specialist geriatrie. Een
geriatrie fysiotherapeut dient in ieder geval op consultbasis beschikbaar te zijn.
Protocollair is vastgelegd wanneer en door wie het geriatrieteam wordt ingeschakeld.
Voor oudere patiënten met meerdere aandoeningen tegelijkertijd wordt actief de mogelijkheid aangeboden
desgewenst onderzoeken zoveel mogelijk op 1 dag te combineren. Hierbij wordt rekening gehouden met rustpauzes
en waar nodig begeleiding.
Het ziekenhuis beschikt bij voorkeur over een dagonderzoekscentrum geriatrie.
a. poliklinisch: Het ziekenhuis beschikt bij voorkeur over multidisciplinaire poliklinieken die gericht zijn op specifieke
aandachtspunten bij kwetsbare ouderen, zoals een geheugenpoli.
b. klinisch: Het ziekenhuis beschikt over een aparte afdeling geriatrie en/of de overige voor ouderen relevante
verpleegafdelingen zijn voldoende toegerust voor de opname van kwetsbare ouderen met complexe problematiek.
Het gaat hierbij om zaken zoals:
- de mogelijkheid de patiënt met complexe problematiek op een 1-persoonskamer te verplegen;
- een opnamegesprek met de mantelzorger, waarin o.a. afspraken worden gemaakt over
informatieoverdracht;
- de mogelijkheid tot ‘rooming-in’ voor de mantelzorger (mee-eten en/ of overnachten);
- de mogelijkheid om voorwerpen van thuis mee te nemen (vertrouwde omgeving creëren);
- aanwezigheid van verplegend personeel, opgeleid voor de zorg aan kwetsbare ouderen met complexe
problematiek;
- dwaalbeveiliging (voor verwarde patiënten);
- inzet hulpmiddelen om pijn ook bij patiënten met dementie te meten (zoals de Coop /Wonca checklist).
1

5 Aandacht voor
medicatie en
voorkomen
heropname
6 Coördinatie van zorg
en één
aanspreekpunt
7 Lichamelijke en
sociale participatie
ouderen
8 Speciale maatregelen
op SEH voor
kwetsbare ouderen
Bij elke patiënt van 70 jaar of ouder is er gedurende de opname en bij ontslag aandacht voor het bespreken van het
medicatiegebruik (zo mogelijk ook met naaste). Protocollair is vastgelegd dat in ieder geval bij de opname en het
ontslag hiervoor bijzondere aandacht is en gecontroleerd wordt of de patiënt (dan wel mantelzorger in het geval van
cognitieve beperkingen van de patiënt) alles heeft begrepen. Daarnaast wordt in ieder geval bij ontslag aandacht
besteed aan leefregels (o.a. voeding, bewegen) en het voorkomen van heropname. Een voorbeeld hiervan is het
meegeven van een patiëntenbrief bij ontslag met uitleg over de ziekte(n), wat er gebeurd is in het ziekenhuis, wat de
medicatie is en welke leefregels van belang zijn.
De informatie en zorg die verschillende hulpverleners geven is op elkaar afgestemd. Voor iedere patiënt van 70 jaar
of ouder is de verantwoordelijkheidsverdeling tussen de samenwerkende zorgverleners vastgelegd in het
behandelplan/zorgplan en/of dossier van de patiënt.
De oudere patiënt of diens vertegenwoordiger is mondeling en schriftelijk geïnformeerd over wie van de betrokken
zorgverleners:
- het aanspreekpunt is voor vragen van de patiënt of diens vertegenwoordiger en op welke wijze en wanneer
deze persoon bereikbaar is.;
- de inhoudelijke eindverantwoordelijkheid heeft voor de zorgverlening aan de patiënt;
- belast is met de coördinatie van de zorg aan de patiënt (zorgcoördinator).
Het is van belang dat deze drie taken over zo weinig mogelijk zorgverleners worden verdeeld. Zo
mogelijk zijn deze taken in één hand ( conform Handreiking verantwoordelijkheidsverdeling KNMG).
Ziekenhuisbreed wordt lichamelijke en sociale participatie van ouderen mogelijk gemaakt door bijvoorbeeld:
- beweegprogramma’s voor ouderen;
- activiteitenbegeleiding;
- de inzet van vrijwilligers voor ondersteunende taken bij bijv. voeding of bewegen of voor een persoonlijk
gesprek;
- het gericht inzetten van hulpmiddelen om de communicatie te bevorderen (zoals bril, speciale leesloep,
gehoorapparaat, gebit overdag in);
- faciliteiten voor communicatie met de buitenwereld, zoals internet.
Op de Spoedeisende Hulpverlening (SEH) is rekening gehouden met de fysieke beperkingen van ouderen, door
bijvoorbeeld:
- maatregelen om wachttijd op de SEH voor kwetsbare ouderen te beperken (bijv. triage door een geriater of
internist ouderengeneeskunde) ;
- mogelijkheid tot consultatie van een klinisch geriater of internist ouderengeneeskunde gedurende
openingstijden;
- de mogelijkheid voor ouderen met complexe problematiek om in een 1-persoonskamer met begeleider te
wachten/verblijven gedurende de onderzoeksperiode.
- informatie over wachttijd te geven;
- de mogelijkheid om op de SEH eten en drinken te krijgen/kopen.
2

Beleid
9 Zorg voor ouderen is
speerpunt
Het ziekenhuis heeft de zorg voor ouderen als speerpunt benoemd en hiertoe een stuurgroep dan wel
ziekenhuiscommissie ingesteld die verantwoordelijk is voor het ziekenhuisbreed implementeren van dit speerpunt
volgens een vastgesteld plan van aanpak dat in een planningscyclus wordt geëvalueerd en bijgesteld.
Onderdeel van dit plan van aanpak is de structurele scholing in kennis en kunde van de geriatrie, voor alle
zorgverleners die betrokken zijn bij onderzoek en behandeling van patiënten ouder dan 70 jaar met complexe
problematiek.
10 Continuïteit van zorg Het ziekenhuis heeft in samenwerking met de ketenpartners (o.a. thuiszorg, wijkverpleegkundige, huisarts) een
ketenprotocol opgesteld en geïmplementeerd waarmee de continuïteit in de zorg voor en in de begeleiding van
(kwetsbare) ouderen wordt geborgd. Een voorbeeld is de transmurale zorgbrug tussen de 1 e en 2 e lijn.
In dit ketenprotocol wordt aandacht besteed aan:
- tijdige informatieoverdracht (zoals verwijsbrief bij polibezoek en opname en binnen 24 uur huisarts
geïnformeerd);
- voortzetten en bespreken van het eerder uitgesproken en ingezette beleid t.a.v. behandelbeperkingen;
- de verdeling van taken en verantwoordelijkheden na ontslag;
11 Beleid voor
begeleiding in
laatste levensfase
Fysieke omgeving
12 Toegankelijkheid
voor ouderen
- contact met de patiënt/mantelzorger: binnen 1 week na ontslag.
Het ziekenhuis heeft ziekenhuisbreed beleid opgesteld voor de zorg en begeleiding in de laatste levensfase. Aan de
orde komen in ieder geval:
- een procedure voor schriftelijke wilsverklaringen en machtigingen van patiënten;
- bij naderend overlijden vindt een gesprek plaats met arts en verpleegkundige waarbij aandacht is voor:
o wat voor de patiënt belangrijk is in de laatste levensfase en welke ondersteuning daarbij gegeven
kan worden;
o informatie over, en inschakelen van, palliatieve zorg;
- aanwezigheid van een aparte ruimte voor nabestaanden om in alle rust afscheid te nemen van de overledene,
indien de patiënt in het ziekenhuis overlijdt.
Het ziekenhuis is goed toegankelijk voor ouderen. Het gaat hierbij om zaken als:
- adequate parkeerplaatsen voor minder validen: in ieder geval bij de hoofdingang en de Spoedeisende
Hulpverlening (SEH) . Deze parkeerplaatsen worden duidelijk aangegeven;
- de parkeerplaatsen voor minder validen zijn op loopafstand van de ingang (binnen 50 meter) of vervoer naar
de ingang is geregeld;
- een tegen regen en wind beschutte in- en uitstapplaats voor auto’s en taxi’s bij de hoofdingang en bij de SEH;
- het ziekenhuis is goed bereikbaar per openbaar vervoer.
3

13 Gastvrije ontvangst
en inrichting voor
ouderen
14 Bewegwijzering
en oriëntatie
15 Inrichting
verpleegafdelingen
afgestemd op
ouderen
Het ziekenhuis heeft een gastvrije ontvangst en inrichting voor ouderen. Het gaat hierbij om zaken als:
- in ieder geval bij de hoofdingang is er een receptie en/of zijn gastvrouwen/-heren beschikbaar voor vragen en
zo nodig voor begeleiding van de oudere patiënt van en naar de polikliniek/ afdeling;
- in ieder geval bij de hoofdingang en de ingang van de SEH zijn mobiliteit ondersteunende voorzieningen (zoals
rolstoelen) beschikbaar voor ouderen die slecht ter been zijn;
- automatische deuren met vertraagde werkingsknop; deuren kunnen ook met verminderde spierkracht open
en dicht;
- gebruik van warme kleuren (rood, oranje, geel), geen drukke patronen (m.n. op vloeren en muren i.v.m. te
veel visuele prikkels);
- gebruik van contrasterende kleuren om deuren zichtbaar te maken in de muren, muren te onderscheiden van
de vloeren en muurleuningen zichtbaar te maken op de muren;
- het begin en einde van trappen is gemarkeerd, er is een trapleuning zonder scherpe hoeken/uitsteeksels,
achter de trap zijn gladde muren (om verwondingen te voorkomen wanneer ouderen naar de leuning tasten);
- in ruimtes waar oudere patiënten wachten of onderzocht/behandeld worden, zijn voor ouderen geschikte
stoelen aanwezig (met leuningen, niet te laag) en de route naar toiletten voor minder validen aangegeven;
De bewegwijzering en oriëntatieborden in het ziekenhuis en op het terrein zijn duidelijk en leesbaar voor de oudere
patiënt (bijv. ook rekening houdend met kleurenblinden, geen donkere ondergrond).
De inrichting van het ziekenhuis is afgestemd op ouderen die langer in het ziekenhuis moeten verblijven, bijv. door:
- de badkamers/wc’s zijn geschikt voor minder validen. De badkamers /wc’s zijn ook ‘s nachts goed vindbaar
(nachtverlichting / verlichting met bewegingsmelder / verlichte lichtschakelaars);
- TV’s op de verpleegafdeling zijn geschikt voor slechtzienden/slechthorenden;
- op de verpleegafdeling ( en/of op korte loopafstand) is een gemeenschappelijke huiskamer afgestemd op de
behoeften van ouderen (door bijv. comfortabele stoelen, leeslamp met loep, contrasterende kleuren);
- op elke verpleegafdeling is een ruimte beschikbaar die gebruikt wordt voor slechtnieuwsgesprekken wanneer
de oudere patiënt niet alleen op een kamer ligt (i.v.m. mogelijke hardhorendheid van oudere patiënten);
Last but not least
Onderstaande aspecten zijn door ouderen, de projectgroep, de expertcommissies en het comité van aanbeveling beoordeeld als zeer relevant voor
een seniorvriendelijk ziekenhuis. Echter, vanwege de complexiteit om deze aspecten objectief te meten zijn ze nog niet opgenomen als criterium voor
het Keurmerk Seniorvriendelijke Ziekenhuizen. Wij zoeken nog naar mogelijkheden om deze aspecten in de toekomst wel mee te nemen in de
toekenning van het keurmerk (bijvoorbeeld op basis van uitkomsten van CQI-metingen).
Bejegening: vragen wat de patiënt wil, respectvolle benadering, betrokkenheid / oprechte belangstelling (‘bekommeren).
Informatie afgestemd op het begripsniveau van de patiënt/mantelzorger en controleren of de informatie ook begrepen is.
Volledige dossiervoering/EPD.
4