“Ik voel mij zo happy als een kok die mag creëren” - Dimension

Architect Bart Lens
“Ik voel mij zo happy
als een kok die mag creëren”
“Het is een misverstand te denken dat een architect
uitsluitend een schepper is van het grote”,
zegt architect Bart lens. “Alles is belangrijk. Pak je
een klink vast van een deur, dan is de toon meteen
gezet want ook zo’n klink zegt iets over de architectuur.
De art nouveau ging diep in op alle details,
daar zijn wij ook mee bezig.”
Architect Bart Lens aan het roer van Lens°Ass volgt zijn eigen
weg. Niet alleen is hij een gedreven architect, even hardnekkig
werkt hij als interieurvormgever en productontwikkelaar,
domeinen die in zijn oeuvre onafscheidelijk met elkaar zijn
verstrengeld. Als Bart Lens je meeneemt in zijn verhaal, lijkt
het alsof het allemaal zo vanzelfsprekend is, alsof het zo
moest lopen en niet anders. Onafgebroken pendelt hij langs
Vlaamse wegen van de ene werf naar de andere om elke dag
in de late uurtjes te eindigen. Elk detail volgt hij nauwkeurig
op. Niets ontgaat hem. Tomeloze maar rustige energie leidt
tot een warm nauwkeurig afgelijnde architectuur, tafel lamp
of stoel, zo bedacht alsof er slechts een veertje moest worden
verlegd. Zoals in Maldegem waar hij tegen het stadhuis
aan de Ede met een brug een betonnen blokje aanbouwt. Het
nuchtere materiaal heeft zijn soortelijk gewicht verloren.
Viltstiften en een tekenblok
Waarom is hij architect geworden? “Wij woonden vroeger
in een tuinwijk in Balen. Mijn vader (Jan), was ingenieur en
werkte voor het
zinkbedrijf Vieille
Montagne. Op een
dag kwam er bij
ons een behanger
over de vloer. Hij
maakte tekeningen
met de as van het puntje van zijn sigaar op de kale voorbereide
muren. Hij was kunstenaar die op dezelfde fabriek
als mijn vader werkte. Ik keek bewonderend naar zijn tekeningen
en begon dat ook te doen. Ik tekende met hele sterke
perspectieven futuristische tankstations, vaak met grote overstekende
luifels. De volgende dag was die muur behangen en
waren de tekeningen verdwenen. Als men het behang weghaalt
zijn de tekeningen er nog altijd. Hij heette Rik Hamblok.
Op een dag kreeg ik van hem een litho. Ik zag er de landing
op de maan in. De herinnering aan hem is me heel sterk bijgebleven.
Tussen mijn tiende en mijn twaalfde heb ik altijd
veel getekend. Mijn peter Roger gaf mij voor Nieuwjaar altijd
viltstiften en een tekenblok. Daar was ik content mee.”
Kleur en vorm
Bart Lens volgde de Latijn-Griekse afdeling, een voortraject
met weinig wiskunde. “Voor architectuur had je beschrijvende
meetkunde en wiskunde nodig. Ik had geluk dat het
ingangsexamen werd afgeschaft anders was ik zeker een andere
richting uitgegaan.”
»
@home
Artisan du
Chocolat -
Londen
DIMENSION 07

Aan zijn opleiding aan de Provinciale School Limburg in Hasselt
bewaart hij bijzondere herinneringen. “De ateliers kleur
en vorm waren inspirerend. De lesgevers waren vrijgevochten
leerkrachten, de een was schilder, de ander beeldhouwer.
De ontmoeting met de kunst maakte dat je geconfronteerd
werd met een andere discipline. Je hoeft op het domein van
de kunst geen rekenschap te geven. Bij architectuur daarentegen
wordt alles uitgetekend, uitgemeten, gebudgetteerd, en
draag je de morele verantwoordelijkheid voor 100 jaar. Het is
niet toevallig dat ons kantoor drie kunstgaleries heeft ontworpen.
We zijn geen kunstenaars maar vinden wel inspiratie in
de kunst. Kunst is voeding. Tijdens het atelier vormgeving
leerde de atelierleraar omgaan met emotie. Dat was een hele
andere benadering van de architectuur. Hier wil ik wonen,
leven en werken. Dat zijn toch sterke uitgangspunten voor
architectuur? Hoe staat een gebouw op een bepaalde plek?
Dan mag dat nog een ruïne zijn. Bij de meeste van mijn opdrachtgevers
kom ik niet met een grondplan aanzetten, wel
met een kleine studiemaquette op schaal 1:200.”
Court House - Hasselt
Op die schaal kan je volgens Bart Lens alleen maar bezig zijn
met volumes: open en gesloten. Bart Lens: “Je gaat na wat
de impact van het volume is op zijn omgeving. Alleen dan
ben je begaan met het elementaire vraagstuk. Het eerste gesprek
met de bouwheer is meestal de uitdaging. Als hij zonder
woorden, of zonder plan zelfs hetzelfde ziet als wat wordt
beoogd, dan is die eerste missie zeker geslaagd.”
Moeilijke jaren
Architect Bart Lens mag dan in brede kring stilaan genieten
van een sterke reputatie. Het succes kwam niet vanzelf
aangewaaid. Zelf blijft hij er uitermate kalm bij. Hij er niet
de man naar om met zijn status te blinken. Er waren ook de
moeilijke jaren.
Bart Lens: “Toen ik afstudeerde was ik meteen zelfstandig.
Het was begin jaren tachtig en volop crisis in de bouw. Ik
werkte twee jaar bij een houtarchitect. Er was nauwelijks
werk. Toen ik in het leger zat kreeg ik mijn eerste opdracht.
Ik moest de verharding van een oprit van een woning uittekenen.
Mijn tweede opdracht was een project van twee miljoen
frank (all in). Ik moest alles zelf doen. En vooral waren er de
regels omdat er via de Landmaatschappij geld werd geleend.
Mijn concept voor de woning werd drie keer afgekeurd. We
moesten onder meer in baksteen bouwen. De invloed van Jo
Crepain liet zich in die dagen duidelijk voelen. Later heb ik
nog zes weken bij Jo gewerkt, dat was voor de Bonduelleprijs.
Jo was bezig met een ontwerp voor het plein aan het »
Poolhouse D - Asse
Ontwerpteam: J. Mayer H. Architects (Berlijn), a2o architecten (Hasselt) & Lens°Ass Architects
DIMENSION 09
@home

10 DIMENSION
Centraalstation in Brussel. Hij was heel sterk bezig, de man
had absoluut charisma. Je keek als beginnend architect naar
hem op. Het was de tijd van het postmoderne bouwen. Jo
had bij Ricardo Bofill gewerkt. Je moet het allemaal in zijn
tijd bekijken natuurlijk. Hij werkt bijvoorbeeld met vaste maten,
gebaseerd op de natuursteen van zijn tijd: de betonblok.
De treden moesten bijvoorbeeld 20x20 zijn, hoogte van één
betonblok met voeg, een modulatie waar niet van werd afgeweken.
Dat moest gewoon zo. Interessant was het alleszins.”
Modernisme tegenspreken
Het was de tijd van Robert Venturi en anderen die het modernisme
tegenspraken en afkraakten. Bart Lens: “Dat was in
mijn studietijd een echte hype. Ik had de verplichte architectuurboeken
van Venturi en John Rauch in mijn bibliotheek.
Bij ons had ik vooral bewondering voor Charles Vandenhove.
Ik herinner mij ook nog dat ik een lezing van Léon Krier had
bijgewoond. Ik was geconfronteerd met een stijl, met een ideaal.”
Krier was uit op ‘ontwerponderzoek’ om los te komen
van de retoriek van het moderne idioom. Zijn project voor La
Villette (1976) is het eerste concrete project, waarin een hele
wijk op alle aspecten is doorontworpen met een nadruk op
de rijkdom aan openbare (buiten)ruimtes. Dit was het kader
waarin Bart Lens opgroeide als architect.
Bundeling van sensaties
Lens besloot in 1995 - “de kritische leeftijd” zoals hij het zelf
zegt - op eigen benen te gaan staan. Hij had intussen al heel
wat ervaring opgelopen: bij Crepain, Jaspers en als eerste
aanwezige architect voor de KBC. Verantwoordelijk voor 35
mensen bouwde en verbouwde Lens het ene bankfiliaal na
het andere. Tot het op een bepaald moment ophield en hij de
stap zette. In Hasselt vond de middenstand gemakkelijk de
weg naar deze bevlogen architect “Ik was toen bezig met een
^
Designerzaak Donum
paar winkels en had net geteld één stagiair in dienst. Mijn
opdrachtgevers waren content en bleven komen.” Enkele
^
prestigieuze projecten uit die dagen: designerzaak Donum,
binnenhuisinrichting Matuvu, optiek Tackoen en schoenenwinkel
Jumbolino.” Het bleef niet bij Hasselt. In het Londense
Westbourne tekent Bart Lens voor een eigengereid retailconcept
voor de chocoladefabriek Artisan du Chocolat. Het wordt
een scherpzinnige bundeling van alle zintuiglijke sensaties.
De door Bart Lens ontwikkelde lamp XXXL, met daarin de
afdruk van een cacaoplantage als culturele herinnering, vult
de delicatessenzaak. Een ruimte in de ruimte. Ordenend en
sterk structurerend. De eigenaars hadden toevallig een recensie
gelezen over het Hasseltse chocoladehuis Boon. Zo begon
het dubbeltje te rollen. Vandaag stuurt Bart Lens vijfentwintig
medewerkers aan. “Ik probeer enthousiasme te stimuleren.
Dat is volgens mij het begin van een goed ontwerp. Eerst de
kracht zoeken in iets, vervolgens je medewerkers aansturen
naar een haalbare realisatie. Je ploeg motiveren.”

Optiek Tackoen
Creatie maakt architectuur levendig
Wat Bart Lens drijft? “Voor mij is het toch wel belangrijk dat
ik bezig ben met onderzoek. De euro’s en de vierkante meters
zijn essentieel maar niet primordiaal. We zijn met stoel, lamp,
architectuur, klink … bezig. Niet zozeer met het resultaat. De
creatie is het belangrijkste van mijn job, het maakt de architectuur
levendig. Ik voel mij zo happy als een kok die mag creeren.
Je wordt in die zin ook gewaardeerd. Maar daar werk je
natuurlijk zelf aan. Ik combineer de vrijheid van het scheppen
met rationaliteit en kunde. Kunstenaar en rationalist zijn is
misschien nog de beste omschrijving van wat ik doe. Ik geniet
elke dag van mijn architectuur.”
Ruimte die je omringt
Je zoon Josris staat al te trappelen om je op te volgen? “Hij
zit nu in zijn laatste jaar architectuur. Hij zal toch eerst zijn
lessen moeten trekken en ergens anders gaan werken”, klinkt
het laconiek. “Zijn tijd komt nog.” Of er mindere kanten zijn
aan het beroep. Bart Lens: “De toenemende administratie en
de onkunde van heel wat aannemers. Slechts tien procent van
de aannemers bezit de kunde van het vak. Dat zijn nog vakmensen
die een kick krijgen van goed en degelijk werk en het
vak koesteren als een ambacht.” Voor Bart Lens heeft architectuur
een specifieke betekenis. “Architectuur is een ruimte
die je omringt dat kan op grotere schaal en dan zitten we op
het domein van de urbanisatie.”
Van beton tot badjas
Emoties vinden we steevast in elk van zijn projecten. In een
artsenpraktijk verstrooien glazen dakpannen het licht. In The
Dominican - het designhotel in Brussel - wacht de niets vermoedende
passant ongekende sensaties. En zo kunnen we
nog wel even doorgaan. Bij die fijn geslepen en scherpzinnig
bedachte architectuur horen emotie, lampen, baden, gordijnen
en badjassen. Waar houdt de architectuur op? Bij de creaties
van Bart Lens is er altijd die heerlijke vanzelfsprekendheid,
het continuüm van het ontwerpplezier: van beton, over
glas en staal tot een lief ontroerend gordijntje. De architecturale
inzet is op elk niveau enorm, in geen woorden te vatten.
Er is altijd die overrompelende ervaring en het onblusbare
vermogen om te creëren.
Philip Willaert
www.lensass.be
DIMENSION 11