Nieuwsbrief Mensenrechten & Gezondheidszorg van juni 2012

Foto: Lotte Schoenmakers Foto: Lotte Schoenmakers
alles aan doet om te voorkomen dat ze in Frankrijk
blijven; tegelijkertijd moet ze zich wel aan de verdragen
houden. Zo ontstaat er wetgeving en beleid vol van
tegenstellingen.’
Een ander voorbeeld hiervan is Duinkerken, waar
inmiddels ook verschillende, kleinere ‘jungles’ zijn
ontstaan. MdM komt regelmatig met de mobiele post
naar deze kampen om zorg te verlenen. Naast medische
vrijwilligers gaan er ook andere vrijwilligers mee om
bijvoorbeeld tenten op te bouwen, douches te maken
of voedsel uit te delen. De politie laat vrijwilligers van de
medische post hun gang gaan omdat elke ingezetene
van Frankrijk, ook die zonder verblijfsvergunning,
recht heeft op gezondheidszorg en ze dit de mensen
in de kampen dus niet mogen onthouden. De
andere vrijwilligers worden echter geïntimideerd en
ondervraagd. Dit komt voort uit een Franse wet die
het burgers verbiedt om illegalen te helpen. ‘Een keer,
nadat MdM na een bezoek aan een van de kampen was
vertrokken, kwam de politie om alle tenten, voedsel en
andere materialen die waren gebracht, te vernietigen.
Mensen hebben wel recht op zorg, maar geen recht op
voorzieningen die ervoor zorgen dat ze gezond blijven.
Zie hier de schizofrenie van onze regering.’
Een klein inkijkje in hoe zo’n ontmoedigingsbeleid
moet voelen, ondervinden we aan den lijve als we een
rondleiding krijgen in het Afrikahuis van Céline Dallery.
Nog geen drie minuten nadat we een gekraakte ruimte
binnenlopen waar een groepje Afrikanen op een gaspit
warm water aan het koken is, komt er vijf man politie
om onze papieren vragen. Dallery, als doorgewinterde
hulpverlener uit Calais, loopt mopperend weg om
‘haar papieren uit de auto te halen’, wij duidelijk meer
Kea Fogelberg
Mijn hoogtepunt bij de Johannes Wier Stichting was de periode met de
komst van de Koppelingswet(1998). Wij bestookten de Tweede Kamer
met informatie. Ook voorzagen wij de KNMG van de juiste kennis om
ervoor te zorgen dat de definitie van medisch noodzakelijke zorg (voor
de onverzekerbare vreemdelingen) op een juiste wijze zou worden gehanteerd
in de wet.
Het was zo belangrijk om als neutrale organisatie ongecensureerd te
kunnen denken en optreden. Officiële organisaties zoals KNMG en
mensen in de politiek voerden ‘ons werk’ uit. Gezien het goede resultaat
bleek hoe belangrijk het bestaan van de JWS is, een erudiete luis in
onwennig en lichtelijk geïntimideerd door het grote
aantal politiemannen dat ons omringt, stamelen dat
‘onze papieren ook in de auto liggen’ en volgen haar
naar de auto. Zodra we in de auto zitten, scheurt Dallery
ervandoor. De politiemannen staan ons wat beteuterd
na te kijken. Even later horen we loeiende sirenes
achter ons. Of deze voor ons waren bedoeld, zullen we
nooit weten, maar de adrenaline raast nog een hele tijd
door ons lijf nadat we afscheid hebben genomen van
Dallery en weer door de straten van Calais lopen.
Lotte Schoenmakers
Redactie Mensenrechten & Gezondheidszorg
Met dank aan Susan Henstra, Céline Dallery en
Martine Devries
november 2002 Sluiting opvangcentrum
Sangatte
maart 2005 Wet: verbod op illegaal
verblijf*
mei 2008 Wet: verbod op het helpen
van illegalen*
september 2009 Ontmanteling van le Jungle
*bron: Art. L621-1 en 622-1 in: Code de l’entrée
et du séjour des étrangers et du droit d’asile.
http://www.legifrance.gouv.fr/
de pels. Door de JWS bereikten
enkele enthousiaste idealisten hun
doel. Dat lijkt mij ook de toekomst!
Kea Fogelberg is huisarts en van 1996
tot 2001 actief geweest in het bestuur
van de JWS.
JWS: een erudiete luis in de pels.
‘Gezondheidszorgprofessionals zijn
de ogen en oren van de samenleving’
Interview met Marianne Begemann over Mensenrechteneducatie
Marianne Begemann was tot augustus 2011 voorzitter van de werkgroep mensenrechteneducatie
(MRE). Ze heeft haar taak nu overgedragen aan mij. In het kader
van haar afscheid, mijn begin en deze speciale uitgave van de nieuwsbrief heb ik
haar geïnterviewd over de activiteiten van de werkgroep. Marianne is jeugdarts
KNMG en vanaf 1991/1992 actief binnen de Johannes Wier Stichting.
Hoe ben je destijds bij JWS betrokken geraakt?
‘Ik voel me betrokken bij mensen die niet ergens
een thuis kunnen vinden. Ik ben lid geweest van het
medisch comité Vietnam. In mijn werk als jeugdarts
heb ik te maken met de positie van illegalen. De
positie van illegale moeders en kinderen is met
name erg kwetsbaar. Ik was eerst lid van de medische
onderzoeksgroep van Amnesty International. In
het kader mijn werkzaamheden daar heb ik een
vergelijkend dossieronderzoek gedaan onder
asielzoekende vrouwen met betrekking tot hun
rapportage van seksueel geweld in het land van
herkomst en tijdens hun vlucht naar Nederland. Ik
heb de rapportages van de contactambtenaren van
het ministerie vergeleken met de rapportages van de
artsen van de medische onderzoeksgroep (MOG) van
Amnesty International. Uit dit onderzoek bleek dat
50% van de vrouwen seksueel geweld en misbruik
niet rapporteerden aan de contactambtenaar maar
dat wel deden aan de vrouwelijke artsen van de MOG.
Dat had veel consequenties voor het verloop van de
asielprocedure. In de jaren tachtig, begin negentig was
er over dit onderwerp nog zeer weinig bekend.’
Wat is je persoonlijke missie?
‘Door het project van het Leonardo da Vinci programma
van de EU: ‘Medical Peacework’ is het wat mij betreft op
z’n plek gevallen. Het gaat om het recht op toegang
tot zorg in de context. Deze context bestaat uit de
gevolgen van geweld op de lichamelijke en geestelijke
gezondheid van mensen. Maar de gezondheidszorg
zoals die georganiseerd is in en door een samenleving,
is ook de context van het recht op toegang tot zorg.
Het ‘framework van the right to health’ is dat je handelen
op een ander plan geplaatst wordt. De context van de
professional is het eigen handelen. Maar het gaat ook
om de structuur en de rol die je daarin als schakel binnen
het geheel inneemt. Je kunt niet zeggen ‘ik signaleer
dit maar ik houd mijn mond’. Bijvoorbeeld de huidige
stelselherziening in de jeugdzorg. Hierbij is de regie
van de zorg gedelegeerd naar gemeenten. Daarmee
ontstaat het gevaar van versnippering en verdeling
van zorg. Een kind in het
ene dorp heeft wel recht op
hulp terwijl een ander kind
met dezelfde zorgbehoefte
in een ander dorp geen hulp
ontvangt. De overheid is daar
verantwoordelijk voor.
The right to health (3 AQ:
availability, accessibility, ac-
ceptability, quality) betekent
ook dat er eisen worden
gesteld aan kwaliteit van
zorg. Dus de boodschap voor de professionals
is: signaleren en acties organiseren vanuit de
beroepsgroep (advocacy). The right to health moet
op de agenda staan en er moet multidisciplinair
en instellingsoverstijgend samengewerkt worden.
Besturen van organisaties moeten aangestuurd
worden op dit thema, want op dat niveau is er weinig
aandacht voor. Het framework van the right to health
betekent een andere mindset. Een jurist vraagt ‘welke
wet is dat’, de gezondheidszorgprofessional vraagt
‘hoe weet ik of het werkt?’. Maar de rechten van de
mens hebben we met z’n allen afgesproken, dat
moeten we doen. Dat denken, die bewustwording
moet nog komen. Artsen, verpleegkundigen en
advocaten zijn de ogen en oren van de maatschappij.
We moeten ons ervan bewust zijn dat we die rol
vervullen. Het systeem rond the right to health moet
opgebouwd worden als ware het een rechtssysteem.
Dan gaat het ook niet alleen om het recht maar
ook om de ontwikkeling, uitvoering, organisatie en
implementatie daarvan. Er moet het besef komen dat
je er een kader omheen moet bouwen, om 3 AQ. Het
denken in die concepten is mijn missie.’
Wat zijn enkele hoogtepunten van 25 jaar JWS
vanuit het perspectief van MRE?
´Dat zijn onder meer de tot standkoming van de ‘Free
online course Medical Peace Work’ (MPW) met de
uitgebrachte ‘reader’ als Nederlands handboek van
het MPW, tevens opvolger van de ‘Blauwe klapper
De rechten van de mens hebben we met z’n
allen afgesproken, dat moeten we doen.
Het is een JWS-product omdat het
uitdraagt waar JWS voor staat
8 9