Huizen vol historie - Het Utrechts Archief

Gevelteken van het huis genaamd De Coninck van Poortugael aan de Voorstraat
14 in Utrecht. De Coninck van Poortugael dankt zijn naam aan het verhaal dat
deze vorst ooit in dit huis zou hebben overnacht.
[Het Utrechts Archief, T.A. Voorstraat 14 c. 1952 (1)]
Huisnamen komt u tot de 19de eeuw dikwijls in archiefstukken
zoals notariële of gerechtelijke akten tegen. U moet er daarbij
overigens wel rekening mee houden dat huizen in de loop der
tijd van naam kunnen zijn veranderd en dat er meerdere huizen
met dezelfde naam kunnen voorkomen. Zo heette het Goudleerhuis
na 1803 Zorgvrij en na 1813 Weltevreden. Soms zijn lijsten
van plaatselijke huisnamen beschikbaar, in alfabetische volgorde
van huisnaam, of per straat en nummer. In het geautomatiseerde
zoeksysteem NOTARIS (zie paragraaf 6.1) kan ook op
huisnaam worden gezocht.
De naam van een huis werd doorgaans uitgebeeld in een
gevelteken. Zo heette een huis aan de Utrechtse Voorstraat ‘waer
het swarte vercken uythangt’. De herberg De Groene Kan,
genoemd naar haar uithangteken, fungeerde zelfs als naamgever
voor het latere plaatsje. Daarom kunnen ook lokale overzichten
van geveltekens nuttig zijn voor de identificatie van een
huis.
Kadastrale nummers
In 1832 kreeg ieder perceel een uniek kadastraal nummer, bijvoorbeeld:
Kadastrale gemeente Renswoude sectie A 186 (kasteel
Renswoude). Het Goudleerhuis stond kadastraal bekend
Vreeland sectie A 219. Dit nummer is niet altijd hetzelfde gebleven.
Als een perceel werd gesplitst of samengevoegd, kreeg het
een nieuw nummer. Bij het onderzoek moet u daar rekening
mee houden.
Belendingen
Voordat kadastrale nummers werden ingevoerd werd de ligging
van een huis op een andere manier beschreven: via de belendingen.
In een notariële of gerechtelijke akte werd aangeduid aan
welke straat het was gelegen, meestal met de straatzijde en met
vermelding van nabijgelegen bruggen, poorten, zijstraten en
dergelijke. Ook de eigenaren/bewoners van de belendende percelen
worden daarin genoemd. Bijvoorbeeld: ‘sekere huijsinge
ende erve staande ende gelegen binnen de stad Utrecht aan de
zuijdzijde van ‘t Jacobisteechjen, daar Herbert Verhoef oostwaarts
ende de herberge de Halfmaan westwaarts naast gehuijst
ende geerft sijn.’
12 Tips en waarschuwingen