ETIL-rapport van 1956 - Gemeente Helden

EGONOMISCH TECHNOLOGISCH INSTITUUT IN LIMBURG
De Gemeente Helden
Bevolking en Bestaansmiddelen
MAASTRICHT
1956

DE G E M E E N T E H E L D E N
BEVOLKING- M BESTAANSMIDDELEN
Rapporteur; Drs F.J.H.Verheyden

INHOUD SOP GAVE
INLEIDING . 331 z,
Hoofdstuk I HISTORIE EN GEOGRAEISCHE SITUATIE
Hoofdstuk II BEVOLKING
1» Historische schets 1
2» Geografische ligging . 2
3* Physisch-geografisohe struotuur 3
1. Bevolking . 6
2. Beroepsbevolking 22
3« Structuur der kernen 32
4. Huisvesting der bevolking 38
Hoofdstuk III BESTAANSMIDDELEN
1. Agrarisciie pro.ductie 44
2. Overige bronnen van bestaan
Nijverheid 65
Handel 69
Verkeer 80
Hoofdstuk IT CENTRALE VOORZIENINGEN 86
Hoofdstuk V TOEKOMSTIGE ONTWIKKELING 92
Bijlagen*
Conclusies 103

INLEIDING*
Het gemeentebestuur van Helden verleende aan net E.T.I.L.
de opdracht een onderzoek in te stellen naar de sociaal-economische
structuur van de gemeente* In net bijzonder zou. dit
gericht moeten zijn op de toekomst en wel op de groei der bevolking
en de ontwikkeling der bestaansbronnenf zonder de toe stand
in net verleden en de huidige situatie buiten beschouwing te
laten*
Bij de samenstelling van net rapport he eft net niet in de
bedoeling gelegen. een volledig uitgewerkt welvaartaplan te geveny
maar zijn de grote lijnen gevolgd. Concrete maatregelen welke
op agrarisch-,, industrieel-, verkeers of ander gebded vereist
zullen zijn kunnen namelijk, zo nodig, in af zonderlijke deelrapporten
of adviezen nader word en uitgewerkt, Zo kan net onderhavige
rapport in eerste instantie als basis dienen voor net maken van
plannen betreffende net in de toekomst te voeren beleid. Eveneens
kan net een bijdrage leveren tot net vormen van een mening over
de sociaal~economische problemen in de gemeente en een richtlijn
zijn voor net oplossen van het vraagstuks hoe voor een zo sterk
groeiende bevolking een redelijk: bestaan te vinden. Verder kan
het van nut zijn wanneer aan overheid of andere instanties medewerking
moet worden gevraagd voor het verhogen van de welvaart
of verbetering van de sociale of culturele omstandigheden.
De studie begint met een beknopt overzicht van de. ontwikkeling
der gemeente; haar geografische ligging en geologische
structuur. Hierna wordt de bevolking bezien o»nu de groei van
haar aantal^ de spreiding over de gemeente en de wijze waarop
resp« de mate waarin zij aan het economisch leven deelneemt* In
hoofdstuk III wordt de betekenis van de verschillende bronnen
van bestaan voor de gemeenschap nagegaan. Met betrekking tot de
landbouw werd een beroep gedaan op de Rijksconsulent voor gronden
pachtzaken in de provincie Limburg? Ir J«pePlanje, welke
gegevens verstrekte die na omwerking en aanvulling voornamelijk
als paragraaf 1 van genoemd hoofdstuk werden opgenomen* Verder
volgen beschouwingen over de centrale voorzieningen en het verenigingsleven
in de gemeente terwijl in hoofdstuk V de toekomstige
ontwikkeling wordt behandeld* Uiteraard kan de hierin
opgenomen prognose geen exacts voorspelling zijn* Deze zal na—
melijk evenwel van de werkelijkheid afTrtjken als de voorwaarden
waarvan bij de op stalling er van werd uitgegaan verandering zullen
ondergaan. Tot slot volgt nog een samenvatting van de voornaamste
conclusiesv/aartoe het geschetste beeld van de gemeente
aanleiding geeft.

Aan de personen en instanties welke aan het verzamelen der
gegevens medewerkten, wordt voor hun bereidwilligheid dank
gebracht. In het bijzonder moge worden. vermeld' de omvangrijke hulp
welke werd ontvangen van het Bureau van de Rijksconsulent voor
Grond- en Pachtzaken te Roermond en van de gemeente Helden zelf«

HOOPDSTUK I. HISTORIE EN GEOGRAFISCHE SITUATIE.
chets .
Binnen de gemeente gevondensi voorwerpen uit het steentijdperkj^
Keltisch en Gallo-Germaans aardewerkf Romeinse brandgraven
met vaatwerkj resten van een Romeinse nederzetting; getuigen er
van dat de mens het grondgebied van Helden reeds vroeg betreden
en bewoond heeft » In historische documenten wordt Helden
evenwel voor het eerst in het begin van de 12e eeuw genoemd. 2)
Aanvankelijk vormden Helden en Kessel e*e"n schepenbank in
het ambt van Kessel ? hetgeen op nauwere relaties tussen deze
plaatsen wljst» In 1673 werd Helden tot af zonderlijke heerlijkheid
met jurisdictie verheven, De franse revolutie bracht het einde
van de heerlijkheid evenals van het landsheerlijk gezag van het
to en regerende Huis Overschie ^ .
Naast een tweetal meer op de voorgrond tredende kernen;
Helden of Dorp en Panningen of Kapel, telt de gemeente verschiilende
grot ere en kleinere dorp en en gehuchten.
die ..... vanTlTe'lden zelf , Sommige
aijn eenvoudig o»m» Eindt? andere darentegen o nv erkl aar b aar zoals
Beringe, terwijl aanduidingen als Maris - moerasland - beter te
herleiden zijn •*
Oorspronkelijk bezat de gemeente e'e'n Kerk, toegewijd aan de
H»Lambertus en gelegen in het uiterste zuid— oosten n«l» in de
I |>vp T
kern Helden^ Het terrein oostelijk van deze, tegen een beboste
zand en heuvelrug aanleunende, kerk was niet aantrekkelijk voor
bewoning* De bebouwing voltrok zich dan ook in noord-westelijke
richting hetgeen tevens inhield dat de kerk steeds meer excentrisch
kwam te liggen. Bijgevolg werd in 1830 een gedeelte van
de moederkerk. afgescheiden en werd de parochie Panningen ge~
5 )
vormd ' « Verdergaande ingebruikneming van de grond? gepaard
gaande met een sterk verspreide bebouwing, vooral in het noordelijk
deel der gemeente; toeneming van de bevolking en grote
1)* W»L» Leclercqs Limburgs
2)* Limburgs Maandschrift? 7e jaargang
3)» Publications de la soci(§t6 historique et arch^ologique
dans le Limbourgs Maastricht 1932*
4)® J»van Knippenberg; Twee midden-Limburgsche dorpeni Helden
en Panningen? 1928»
5)* C»Verwoerd C«M*f Panningen weldra 125 jaar Parochie. 1955.

afstanden tot de oude parochiekerken maakten nieuwe afscheidingen
noodzakelijk. Zo werden de af zonderlijke parochies gestichti
Grashoek - 1918 -, Beringe - 1928 ~, Egchel - 1946 -,
Koningslust - 1947 -• Helden, dat in 1800 rond 2200 zielen
telde en e'e'n imrochie vormde is thans uitgegroeid tot een gemeente
metJ0/f0$ inwoners. verdeeld over zes kerkdorpen.
y t— f '-'-•/ .,/•"-*•, ffj^/
Iji_d,e~1.0.©-p^©#~g are'n feeeft Helden zijn van oorsprong agrarisch
karakter vrijwel ongewijzigd behouden* Uit werken *' welke
rond het midden van de vorige eeuw verschenen kan worden afgeleid
dat de nijverheid van geringe betekenis was, Enkele branderijen
en brouwerijen$ een stijf self abriek^ een paar ververijeni
een stroopfabriek en enige molens voorzagen in de behoefte van
de naaste omgeving* Landbouw was de hoofdbron van bestaan,
Blijkens de uitkomsten van de beroepstellingen van het C»B«S»
was in 1909 bijna 73 i° van de mannelijke beroepsbevolking in de
agrarische productie werkzaam; in 1930 was dit ca 64 en in
1947 rond 60 $» De mannelijke nijverheidsgroep nam. in dezelfde
periode toe van 17*6 tot 21 » 6 tot 25*5 %• Voor een belangrijk
deel houdt deze minder grote verandering van de economische
structuur verband met het f eit dat - als gevolg van de ontginning
van woeste grond - in de laatste halve eeuv/ de oppervlakte
cultuurgrond ongeveer is verdubbeld terwijl de gedeeltelijke
omschakeling van extensief op meer intensief grondgebruik er
het hare eveneens toe heeft bijgedragen de bestaansmogelijkheid
in de landbouw te vergroten,
2»
De gemeente Helden, groot ca 70 km2? grenst in het noordwesten
aan de provincie Noord~Brabantf terwijl de zuid-west
grens gevormd wordt door een - tot het grondgebied van Meyel
behorend - dubbel stel kanalen n»le de Helenavaart en het
kanaal van Deurne* Beide kanalen, vroeger van veel betekenis
voor de afvoer van turf uit de Peel rondom Helenaveen, monden
uit in de nog te noemen Noordervaart, evenals een uitwateringskanaal
dat in het zuiden de grens vormt met Roggel en Neer»
In het oosten en noorden sluit de gemeente aan aan de plaatsen
Kessely Maasbree en Sevenum - zie kaart 1 -~«
Een gedeelte van het grondgebied van Helden wordt in
z»w» - n*o8-richting doorsneden door de Noordervaart® Oor~
1)» Ph®van der Maelens -JSlotionnaire G£ographique de la Province
de Limbourg 1835*
A*J»van der Aas Aardrijkskundig woordenboek der Nederlanden
1847
G*M®Poels Beschrijving van het Hertogdom Limburg 1851*

- 3 -
spronkelijk was deze scheepvaartweg ontworpen als verbinding
tussen Nederweert en Venlo alwaar hij aansluiting zou geven op de
Zuid-Willemsvaart en het Kanaal van Wessem naar Nederweert resp.
op de Maas» Bij de uitvoering der werkzaamheden is men evenwel
niet verder gekomen dan tot Beringe. De vaart is toegankelijk
voor schepen van 300 ton met een diepgang van 1.65 m. Aan het
einde van dit in beheer bij het Rijk zijnde kanaal bevindt zich
een zwaaikom. Op de zuidelijke oever er van is door de Rijkswaterstaat
een loswal aangelegd ter lengte van ongeveer 250 m»;
particuliere losplaatsen heeft men aan de noordzijde* Het traj ect
Beringe-Nederweertj lang 14.8 km, wordt door een drietal ophaal-
en een vaste brug onderbroken.
Al naar gelang waar men in de gemeente woont en waarheen
men reizen wil kan men gebruik maken van de stations; Y/eert
- 24 km -? Deurne - 23 km -, Horst-Sevenum - 17 km - of Venlo
- 17 km» Met Venlo en Deurne heeft de gemeente een rechtstreekse
busverbinding - Zuid-Ooster; met Weert en Roermond via Meyel
- Nedam -, Het personenvervo.er richt zich in sterk overwegende
mate op Venlo evenals het door van Gend & Loos en andere vracht—
boden verzorgde goederenvervoer,
3» Physiscjir-geograf^sche^ structuur.
Kaart nr. 2 geeft een beeld van de geologische gesteldheid
11
der oppervlakte . Hierin zijn de navolgende formaties te
onderkennens midden- en laagterras welke uit zand bestaan met
hier en daar enig grint terwijl plaatselijk kleibanken en veenlagen
in het profiel voorkomen; stuifzand^ moerasveen^ ijzeroer^
hoogveen, dat door ontginning en afgraving sterk teruggedrongen
is*
Naast afzettingen behorend tot het tertiaire tijdperk en de
middentijd, wordt in de ondergrond van de gemeente carboon uit
het primaire tijdperk aangetroffen* De jongste onderzoekingen
in de Peel hebben evenwel aangetoond dat hier niet van een rijk
kolenveld kan worden gesproken* Aangenomen mag worden dat het
kolenvoorkomen in het Peelgebied tot op 1200 m» diepte slechts
1) Gegevens ontleend aan:
a)« Geologische kaart van Nederland* Kwartblad I, IIf III?
1933.
b),, Kaarten en tekst behorend bijs Streekplannen Noord- en
Midden-Limburg "De Bodem% Maastricht 1941 *

_ 4 -
rond de helft bedraagt van de gemiddelde kolenrijkdom in het
Zuid-Limburgse bekken. Ingewikkelde technische vraagstukken
zoals de delving van schachten door 650 - 900 m* dikke, grotendeels
ongeconsolideerde en veelal waterhoudende deklagen zijn in
de met het onderzoek belaste commissie nog onderwerp van uitgebreide
studie» De onzekerheden omtrent de juiste oplossing hier~
van zullen belangrijk afnemen nadat eerst ervaringen zijn opgedaan
bij de aanl.eg en eerste ontginning van de staatsmijn Beatrix
- mijnveld VI o drop-
1 )
'»
Zoals vermeld wordt? aan de oppervlakte, de bodem van
Helden uitsluitend door diluviale en alluviale afzettingen gevormd.
Ten aanzien van de bebouwbaarheid van deze gronden zij
het navolgende opgemerkt, Middenterras; de hierin voorkomende
kleilagen zijn in het algemeen van een slappe zandige natuur
welke meestal onder e'e'n of meer meters zand liggen en die door
hun vlakke ligging vrijwel geen aanleiding tot verschuiving
geven* Voorzeer zware gebouwen verdient het - waar de geologische
kaart middenterras a.anwljst - aanbeveling naar de waterstand
en de aard en ligging-van de kleilagen een onderzoek in
te stellen. Laagterras; is voor bebouwing zeer geschikt. Stuifzand;
in het algemeen zullen dit enigszins hoger liggende
goed ontwaterende en voor bebouwing geschikte terreinen zijn
mits zij voldoende dik zijn* Zijn zij dun dan hangen de eigenschappen
meer van de ondergrond af« Voor zware gebouwen dient de
ondergrond en de waterhuishouding nader te worden onderzocht*
Hoogveen; uit de aard der zaak vormt deze turfbodem een ondeugdelijke
bouwgrond. Y/aar het veen afgegraven is zal de blootgelegde
ondergrond in het algemeen betrouwbaar zijn daar dit
veelal de hoog- of middenterrasvormingen zijn. Locaal dient
de^halve steeds te worden nagegaan of nog niet afgegraven veen
in de ondergrond voorkomt* Moerasveen; hiervoor geldt in zekere
mate hetzelfde als voor de voorafgaande grondsoort. Steeds
dient dan ook op de plaatsen waar de kaart moerasveen aangeeft
een nader onderzoek te worden ingesteldf alhoewel er nu dikwijls
geen spoor meer van te ontdekken zal zijn* Beziet men kaart
2 dan blijkt dat inzake de bebouwbaarheid in bepaalde gedeelten
1)» Voornoemde gegevens worden vermeld in de memorie van toelichting
op de begroting van het departement van Economische
Zaken 1956 en zijn ontleend aan de voorlopige conclusies
van de Pe elc ommi s si e«

_ c __
1)
van de gemeente belemmerende factoren ' optreden terwijl met
betrekking tot de overige gebieden en zeker voor wat zware
bebouwing betreft een voorafgaand bodemonderzoek aanbeveling
verdient*
1) De minder bebouwbare gebieden zijn ontleend aan; ^Streekplan
"De Bo dam", bijlage 2.

HOOFDSTUK II. BSVOLEENG.
— 6 —
Loop__der bevolking. Bij bestudering van de bevolkingsgroei
blijkt deze in het algemeen onder invloed te staan van factoren
alsi grootte en leeftijdsopbouw der aanwezige bevolking^ voorts
sociale factoren b»ve welstand, milieu beroepsgroepering, godsdienstige
en politieke overtuiging, ontwikkeling en intelligent! e
tenslotte specifiek economische factoren met name de ontwikkeling
der best aansbr onnen waar fern- de migratie hetzij aantrekking of
uitstoting van personen wordt bepaald* Een wijziging in bovengenoemde
grootheden resulteert niet altijd in een daarmee evenredige
bevolkingstoe - of - afneming, Zowel op zichzelf als in onderling
verband oefenen zij hun invloed uit waarbij het effect plaatselijk
zeer verschillend kan zijn»
De groei van de bevolking in Helden en de krachten welke
deze bepaalden zijn weergegeven in de hierbij gevoegde tabellen
en grafieken, '. Op 31 december 1880 telde Helden 3769 inwoners
welk aantal op 1 januari 1955--tot 9652 was gestegen, Grafiek 1
geeft een inzicht in de wijze waarop deze toeneming over de betrokken
periode is verdeeld, Hierbij is niet uitgegaan van de
absolute aantallen doch van z»g» indexcijf ers. Door met de overeenkomstige
aantallen voor o«a« Limburg en Nederland evenzo te
handelen is het mogelijk een vergelijking te trekken. Geconstateerd
kan nu worden dat de bevolking van Helden in nagenoeg gelijk tempo
is toegenomen als in het Rijk rnaar dat de groei van de gemeente
in belangrijke mate bij die van de provincie is achtergebleven*
Voorts blijkt dat de aanwas van de Nederlandse bevolking zeer gelijkmatig
verloopty doch die van Limburg en Helden meer schoksgewijze»
Tot kort na de eeuwwisseling is de groei van het aantal
inwoners in de gemeente uiterst langzaam. In de periode 1910- '45
neemt de bevolking wat sneller toe dan in Nederland het geval is
terwijl in de daarop volgende jaren de ontwikkeling in beide gebieden
vrijwel uniform is, Een vergelijking met de aan de gemeente
p \
grenzende plaatsen ' toont verder aan dat Meyel de meeste over
eenkomst met Helden vertoont| dat in de overige gemeenten de
bevolkingsaanwas minder sterk was en dat dit vooral bij Neer het
l)»Voor de grafieken zij verwezen naar de bijlagen*
2)8De gemeente Maasbree is wegens de belangrijlce grenswijziging
1939 ten gunste van Venlo buiten beschouwing gelaten.

Tab el
Jaar
1880
1885
1890
1895
1900
1905
1910
1915
1920
1925
1930
1935
1940
1945
1950
1954
1 Bevolkingsgroei op
Helden
Seve~ | Kesnum
'•• sel
u__ 1
100 | 100 100
102.6 j 101,4 | 107*2
104.1
108.9
113.6
116*5
121.3
138.-
146.7
155.2
164.-
99.9
100,8
101.2
103.-
104*8
99.6
99*2
98*7
103«7
96,8
114.6 I 106,9
i
125.2 115,-
133*1 121.1
142,2 123,2
181.- 153*9 130.9
198.4 164.3 138,1
220,1 186*5 146.-
242.9 196.2 169.7
256.1 208*3 178.8 I
j
_. 7 —
basis '1
880 = 100
Bron; C.B.S.
• Neer
J
100
j 99.4
99,6
103*2
i
103.9
106,9
108.7
113.4
113.-
119.3
124,1
13K5
1 39*3
1 48v7
158,4
164,9 i
Roggel
100
99.4
102,2
102.-
104,9
111.5
108,3
110,4
113.4
115*5
124.3
126,9
136,5
152.4
166.1
175,5
Meyel | Limburg Rijk
: \ \
• 100 100 100
I 107.6 105*2 ...... 106.8
' 108.8 107*3 112.4
115.3 113,5 119,7
121,2 119.2 127,5
130,4 131,5 137,6
131.3 142.- 146.4
138.6 163.8
1 158.8
145,2 183,7 169.1
156.6 206,8 182,6
162.1 229,8 195,4
168*7 245.9
181,9 • 258.6
193,6 280.2
218,6 310.9
231,2 334.2
geval is» In dit deel van Limburg is Helden dus de snelst
groeiende gemeente.
208.7
219,8
229,1
25U2
263.-
\ >
Geboorte, sterfte. Het verloop van de bevolking in een gebied
wordt bepaald door een viertal grootheden waarvan twee het aantal
inwoners do en toenemen n.l. geboorte en vestiging terwijl de
andere twee het zielental verminderen t.w. sterfte en vertrek.
De veranderingen die in achtereenvolgende perioden in het
inwonertal optreden zijn uiteindelijk een gevolg van de resultante
van de genoemde, de natuurlijke - geboorte en sterfte -
respe de sociaal-economische groei - migratie - beinvloedende?
verschijnselen*.
Teneinde een vergelijking te kunnen maken tussen het geboorteoverschot
en de beide samenstellende elementen? zijn voor
Helden? Limburg en Nederland deze factoren weergegeven in vijf
jaarlijkse perioden en uitgedrukt in o/oo van de total e bevolking
— zie tab el 3 en grafiek 2 —. Duidelijk blijkt hieruit dat de
geboortecijf ers in Helden hoog waren en nog zijnr zij het ook dat

. 8 -
Tabel 2 ; : Gegevens betreffende de beweging der bevolking vanaf 1880
per 5-%jarige periode Bron: C.B.S,
Helden
Jaar
1880
1885
1890
1895
1900
1905
1910
1915
1920
1925
1930
Bevolking
op 31/12
3769
3866
3923
4103
4283
4392
4572
5203
5529
5849
6183
1935 6822
1940
1945
1950
7478
8296
9155
1954 9652 i
I Natuurlijke factoren J^:
toren
\ Geboor- Sterfte ; Saldo • Testite
; : ging
! 559 357 | 202
590 305 I 285
'
479
546
622
690
400
302
I 222
i
388
j 591
782
692 388 304 786
751 | 343 408 921
852 |
i
921
i
j
968 j
409
415
320
443
506
648
1368
1628
1272
1047 j 344 703 1468
1114 | 3-22 792 1231
1094 i 322 772 1684
1195 j 455 740 | 1895
1518 j 370 1148 1807
1198 j
i
242
• 956 1277
Ver- Saldo
trek 1
584
774
633
990
981
1149
1180
1808
1600
1837
- 105
- 228
- 42
- 208
- 195
- 228
+ 188
- 180
- 328
- 369
1384 - 153
1800 - 116
1817 i + 78
2096 I - 289
t
1736 - 459
de daling van het relatieve aantal geboorten welke algemeen
plaats heeft ook in de gemeente waarneembaar is. Aan welke oorzaken
het verschil in geboorteniveau tussen de gebieden moet
worden toegeschreven is moeilijk aan te geven. In het algemeen
kunnen deze in een tweetal groepen worden samengevat n.l, a)
de physiologische- en b) de psychologische- en sociaal-economische
factoren,, Onder de a-categorie worden dje omstandigheden
verstaan die bepalen in welke mate een bevolking biologisch
tot reproductie in staat is waarbij in de eerste plaats gedacht
wordt aan de leeftijdsopbouw van de inwoners. Als b-factoren
kunnen worden beschouwd de invloeden welke wortelen in de geestelijke
en materiele installing van een b evolkingsgr oep en de
normen welke deze zich ten aanzien van gezinsvorming stelt. Hoe
groot de invloed van elk dezer grootheden op de geboortecijfers
is kan onmogelijk in een cijfer worden uitgedrukt* Een bekend
verschijnsel is echter^ dat zowel het agrarische-als het Katho- .
lieke volksdeel gekenmerkt worden door een hoge huwelijksvrucht-

!
label 3 j Geboorte en sterfte in o/oo der totale bevolking
I Bron: C.B.S.
por»-i ode
1881 - 1885
86 - 90
91 - 95 .
: 96 - oo
; 1901 - 1905
06 - 10
j 11 - 15
| 16 - 20
21 - 25
\ 26 - 30
31 - 35
36 - 40
, 41 - 45
, 46 - 50
' 1951 - 54
i
L— ^___
f^ —
Helden
29.1
30.1
30*6
32.7
32.-
32.9
34,6
33.6
33.6
34,4
34.-
30.5
29*8
34,6
31.6
Geboort e
: Lim-
; burg
i 31.4
j 30.5
31,4
32.2
; 33,7
33.2
33.3
30,1
32.2
29*1
26.1
24.4
26.-
27,9
25,3
Rijk
35.-
33*7
33.2
32.3
31*8
29,7
28.-
25,9
25,9
23,4
21.3
20,5
22*3
26V-
21.9
Helden
' 18.6
' 15*5
19.7
14,3
17,9
15.-
! 16.6
; 15,1
11.1
11-3
9.8
.9.-
11.4
8.4
6.4
Sterfte
Lim- :
• burg
20,2
19.-
20.8
18.2
18.6
17.2
16.-
15.-
11.4
10,4
8,9
. 8.5
10.8
7.5
6.8
Rijk
21.6
20. ,6
19-7
17.3
16.2
14,4
13--
13.6
10.4
10.-
8.9 |
9.-
11.4
8.-
7,4
baarheidj omstandigheden welke? zoals nog zal blijken? eveneens
voor de gemeente gelden*
Wat de sterftecijfers betreft kan uit de beschikbare gegevens
worden afgeleid dat in relatieve zin het aantal overledenen
niet onaanzienlijk is gedaald en dat in vergelijking met
de provincie en het Rijk de sterftekansen in Helden niet ongunstiger
zijn, Deze afneming is voor een niet gering deel te
danken aan de verbetering van de sociale en hygie'nische toestanden
hetgeen duidelijk tot uiting komt in de omvang van de zuigelingensterfte.In
dejsren I88l- f 85 n.l. was ruim 20^ van het
totaal aantal overledenen jonger dan 1 3 aar terwijl in de periode
1951- f 54 de zuigelingensterfte in de gemeente tot ca 9$ was
gedaald,
Migratie. Ziet men naar de bevolkingstoeneming welke uitsluitend
uit de factoren geboorte en sterfte is voortgekomen - tabel 2 -
dan blijkt dat deze voor de jaren 1880-1954 in totaal ongeveer
8500 personen beloopt* De f eitelijke vermeerdering van het inwonertal
was echter belangrijk minder* In-genoera.de periode
1

- 10 -
overtrof n.l. het aantal personen dat Helden verliet het aantal
dat er zich vestigde met ruim 2600 zielen. Het vertreksgldo
bedroeg dus bijna 31$ van het geboorteoverschot* Een volledig
beantwoorden van de vraag welke omstandigheden de omvang van de
migratie beinvloeden is vrijwel onmogelijk, Immers een diversiteit
van overwegingen kan een persoon er toe brengen van woonplaats te
veranderen. Onder normale omstandigheden is er echter een factor
te. noemen die verre domineert boven alle andere invloedea namelijk
de verwachting die de aspirant-migrant heeft ten aanzien van de
verhoging van zijn persoonlijke welvaart. Een groot deel van de
migratie tussen twee of meer gebieden is afhankelijk van het
relatieve welvaartspeil van die streken. Uit het feit dat uit
een gebied voortdurend meer personen vertrekken dan er zich
vestigen mag echter niet zonder meer de conclusie getrokken worden
dat alhier het aantal inwoners te groot is m»a.w. dat er sprake
is van overbevolking. Dit verschijnsel doet. zich eerst dan en
daarbij blijvend voor wanneer de groei van het inwonertal een "
minder dan evenredige uitbreiding van de omvang der natuurlijke
hulpbronnen resp. van de voorziening met kapitaalgoederen ten
gevolge heeft. Voor wat Helden betreft kan uit bovenvermelde
gegevens dan ook worden afgeleid dat bij het merendeel van de
personen welke tezamen het vertrekoverschot vormen de verwachting
heerste dat elders een hogere welvaart bereikbaar was dan
waartoe de huidige stand van de productiemiddelen in de eigen
plaats hen in staat stelde,
Gebleken is dat in het .verleden een groot aantal personen
Helden heeft verlaten om elders een bestaan op te bouwen. Men
kan zich nu afvragen of dit alleen dat deel van de bevolking
betreft waarvoor in de gemeente zelf geen middelen voorhanden
waren of dat darentegen een belangrijk groter deel van de inwoners
wegtrok ?/aarbij dan de opengevallen plaatsen door immigranten
zijn bezet* Indien men n.l. zonder veel bezwaar de
gemeente verlaat bestaat er weinig kans dat te veel personen in
hun geboorteplaats blijven wonen. Geheel anders ligt de zaak
als de mobiliteit gering is. Het gevaar van werkloosheid of
latent arbeidsoverschot wordt dan verre van denkbeeldig. Aan de
hand van gegevens van de Volkstelling 1947 kan nu worden na~
gegaan welk deel van de bevolking van buiten de gemeente afkomstig
is en welk deel uit de plaats zelf stamt. Onderstaande
tabel no» 4 verschaft hieromtrent een inzicht waarbij tevens
onderscheid is gemaakt naar de periode waarin de betrokkenen
zijn geboren. Van de in Helden woonachtige personen blijkt

Tab el 4
Geboorteja? arklassen
1879 e. e.
1880 - '89
1890 - ! 99
1900 - ! 09
191.0 - '19
1920 - '29
1930 - '39
1940 - '47
Totaal
Percentage inwoners dat in de woonplaats is geboren
onderscheiden naar geslacht en geboorte;) aarklassen
- 31 Mei 1947 - Bron: C.B.S.
Helden
M. V.
i
63.2 | 62,5
62.- i 60,8
63,4 55,3
63,8
67,4
73,9
9K5
95.6
59,4
65.8
82.8
93,4
95,5
Limburg
Rijk
M. V.
\—-—-~~Y~~
i
M. V.
U--------
49.8 43.8 44.9 37,9
47-9 41.- 46.6 39,7
43.- 37.- 47.4 40.4
46.8 39,1 5K7 42.9
50,1 44,6 54.8 46.5
65.1 62.7 66.5 62.2
77.3 77.6 78.9 78,9
85,8 86,2 86.9 87.-
77.8 79»4 | 63.3 59.8 : 63.9 58.5
derhalve rond 4/5 deel ook aldaar geboren te zijn. Een vergelijking
met de beide andere gebieden--- vooral ten aanzien van de hogere
leeftijdsklassen - is in dit"opzicht wel zeer illustratief. Het
percentage mannen dat voor geen enkele groep onder de 60$ komt
wijst erop dat in de gemeente de. mobiliteit minder groot is
geweest en dat een uitwisseling van enige betekenis met andere
gebieden klaarblijkelijk niet heeft plaats gehad. Tevens duidt
dit verschijnsel er op dat voorzover de werkgelegenheid is uitgebreid
deze voor een belangrijk deel aan de eigen bevolking ten
goede is gekomen.
Voor het verkrijgen van een nader inzicht in de factoren
vestiging en vertrek is steekproeffgewijs nagegaam in hoeverre
men afzonderlijk dan wel in gezinsverband migreerde; welke de
plaatsen van herkomst en bestemming der betrokken personen
waren; hoe de migranten naar leeftijd resp* naar beroep war en
samengesteld*

Tab el 5
Helden
- 12 -
Vestiging uit
1935 + '38 1950 + '54
abs.
kangrenz.gemeenten 239
Overig. N,-Limburg l)!l86
Z.- Limburg
37
Overig Nederland 45
Buitenland
11
Gestichtsbevo Iking
Totaal
518
65
583
1 ) Tot Stevensweert ~ Echt
Tab el 6
Helden
Leeftijd
0-14 jaar
15 - 19 "
20 - 54 "
55 - 64 "
65 jaar e.o.
Totaal
in % abs .
46.1
35,9
7,2
8,7
2.1
100.
Migratie naar gebied
143
228
47
82
18
518
100
618
in %
27,6
44.-
9,1
15.8
3.5
100.
Vertrek naar
1935' + '38 1950 + '54
abs ,
237
216
34
46
21
554
74
628
in %
42.8
39.-
6.1
8.3
3.8
100.
abs .
155
323
72
112
51
713
104
817
Migratie naar leeftijd - 1950 t/m ! 54 -
Vestiging Vertrek
Gestichts-
1
204
22
41
268
abs .
135
155
957
31
37
1315
Bevolking
_0verige
in %
10.3
11 .8
72.8
2.4
2,7
100.
Gestichts-
abs.
270
2 251
198 1277
17 35
26
-»_«-__-»_J
44
!
243 1877
Overige
i
in %.
U.4
13*4
68.-
1 ,9
2.3
100,
in %
21 ,7
45*3
10.1
15.7
7,2
100,

1
Tabel 7
Helden
G'ezin vanr
2 of 3 pers.
4 " 5 pers.
6 " 7 pers.
8 " 9 pers.
10 e.m.
Alleenstaanden
Gestichtsbev,
Totaal
Tabel 8
Helden
In gezinsverb. :
mannen
Vrouwen
Als Alleenst.:
mannen
vrouwen
Gestichtsbev, :
mannen
vrouwen
Totaal
i
i
13
Migratie naar gezinsgrootte
- 1950 t/m '54 -
Vestiging
Limburg
Overig
Ned.
62
36
70
33
10
211
795
1006
97
1103
Limburg
93
118
272
523
i
88 !
9 ;
11 03 •
35
20
19
74
189
263
1 63
426
Buitenl.Totaal
Aantal personen
H
5
.
19
27
46
8
54
1T1
61
89
! 33
10
304
1011
1315
268
1583
Limburg
Overig
iHed.
111
117
64
43
23
358
951
1309
106
1415
Vertrek
32 20
35 36
12 30
8
31
79
265
344
96
440
Buitenl.Totaal
125
99
224
41
265
163
188
106
51
54
562
1315
1877
243
2120
Migratie naar geslacht - 1950 t/m 1954 J
Vestiging
|Overig:Bui- l^o-
;Ned, tenl.-taal
L-___---J--— -— -J-— — -
-j.
33
41
101
88
7
12
19
8
162 8
•i _
426 1 54
133
171
392
619
258
10
1583
Limburg
186
172
332
619
92
14
1415
Vertrek
Overig
Ned. |
41
38
141
124
95
1
440
Buitenl.
67
58
70
29
41
-
265
Totaal
294
268
543
772
228
15
2120
i

Tabel 9
Helden
Beroepsgroep
Nijverheid
Landbouw
Overige ber.
- 14 -
" .)
Migratie mannen naar beroepen
- 1950 t/m '54 -
Limburg
85
92
64
241
bonder beroep 212
WMmnmwiiiiniii m '
Totaal 453
Vestiging
Overig- Bui- • To-
Ned. tenl. taal
34 8 127
25 2
26 5
85
211
296
15
19
34
119
95
341
442
783
Limburg
104
142
93
339
271
610
Vertrek
Overig
Ned.
44
18
51
113
164
277
Buitenl.
33
47
34
114
64
178
Totaal
181
207
178
566
499
1065
1) Bio de rangschikking der mannen naar beroepsgroepen deden zich
enkele twijfel-gevallen voor aangaandede bedrijfstak waarin zij
werkzaam waren. De bovenvermelde cijfers maken danook geen aanspraak
op nauwkeurigheid. ;-
De opmerkiogen waartoe bovenstaande, aan de hand van het
b evolkingsr egi ster van de gemeente samen gestelde, vijf tabellen
aanleiding geven zijn als volgt samen te vatten,
1. Vestiging uit en vertrek naar elk der aangegeven gebieden is
relatief vrijwel gelijk - gebleven — waarbij - zoals meestal het
geval is - de uitwisseling in hoofdzaak met de directe en iets
verdere omgeving plaats heeft - gehad -. Slechts weinigen trekken
over grote afstanden* De belangrijkste verandering welke zich
in herkomst en bestemming der migranten heeft voorgedaan betreft
de aan Helden grenzende plaatsen n.l. een vermindering van ca
20$, positief en negatief.
2. Rond 70$ van de bij de migratie betrokken personen - exclusief
gestichtsbevolking - is in de volproductieve of 20—54 jarige
leeftijd. Dit betreft zowel degenen die de gemeente binnengekomen
zijnals zij die Helden verlaten hebben. Ook bij de andere leeftijdsgroepen
bestaat een ten naaste bij gelijke verhouding waarbij de
grootste afwijking zich bij de klasse der nog-niet-productieven
of jeugdigen voordoet*
3* In de jaren 1950 t/m 1954 hebben zich 79 gezinnen in Helden
gevestigd en zijn er 142 uit de gemeente vertrokken waarbij in
beide gevallen de uit 2 of 3 personen bestaande gezinnen ongeveer
de helft van het totaal bedraagt. Evenals bij de groep

- 15 -
alleenstaanden welke inzake de migratie een sterk overwegende
positie inneemt, geschiedt de migratie in gezinsverband voornamelijk
binnen de provincie.
4, Bij de gemeentelijke mobiliteit - exclusief zij die op in gestichten
verblijvende personen betrekking heeft - zijn meer
vrouwen dan mannen betrokken alhoewel het mannelijk vertrekoverschot
groter is. Naar richting voltrekt de vrouwelijke migratie
zich in overwegende mate binnen Limburg, Eveneens is dit bij de
mannen het geval zij het wat minder uitgesproken, speciaal wat
de alleenstaanden betreft,
5» Evenals bij de mannen die zich in Helden vestjgden was van hen die
de gemeente verlieten een vrijwel gelijk aantal in de nijverheid
resp» in de landbouw werkzaanu In hoofdzaak heeft de migratie
der mannelijke beroepsbevo Iking binnen de provincie plaats en wel
in een nog wat grotere mate bij de binnengekomenen - ca 70 $ -
dan bij de vertrokkenen - +
onvermeld gebleven structuurelement
van de bevolking bet'reft de opbouw naar leeftijd en
geslacht. De meest gebruikelijke wijze waarop deze in beeld wordt
gebracht is de z,g» bevolkingspyramide. Grafiek 3 geeft deze
voor de jar en 1909 en 1954 weer. Hieruit blijkt dat in Helden
de klassen der jeugdigen sterk bezet zijn, welk verschijnsel nog
meer naar voren komt wanneer de leeftijdsopbouw van de bevolking
van de gemeente vergeleken wordt met die van Limburg en Jfederland
- zie grafiek no, 4 -. In het begin van dit hoofdstuk
kwamen geboorte sterfte en migratie reeds ter sprake, Evenals
de omvang wordt ook de leeftijdsopbouw van de bevolking- door
voornoemde drie factoren bepaald waarbij deze beinvloeding even—
wel niet eenzijdig maar wederkerig is, Het zal n.l. voor een
ieder duidelijk zijn dat tengevolge van een daling van het geboortecijfer
de laagste leeftijdsklasse kleiner wordt; dat deze
versmalling van de basisgroep successievelijk terug te vinden
is in een geringere bezetting der oudere leeftijdsgroepen; dat
hierdoor op de duur het aantal huwelijken afneemt; dat dit verschijnsel
resulteert in een daling van het aantal geboorten en
een nog verdere versmalling van de basis der pyramide? dat
hetzelfde resultaat uiteraard ook bereikt wordt wanneer de
emigratie toeneemt of zich in plaats van een dalend geboortecijfer
een stijgende kindersterfte voordoet resp, de sterfte onder
de ouderen afneemt^ dat omgekeerd toenemende geboortecijfers,

Tabel 10
Leeftijd
0-14 jaar
15-64 "
65 e.o.
Totaal
- 16 -
Leeftijdsopbouw v/de bevolking - in $ - Brons
1930
38.6
56.6
4.8 I
Helden
'47
37,9
56.3
5.8
100.- 100.-
j Limburg
'54 ; 1930
i
38,7 I 35.6
55.2 j 59.7
6.1 ; 4,7
100.- | 100.-
'47
32.9
61.5
5.6
100.-
1930
30.6
63,2
6.2
100.-
Rijk
C » B, S.
• 47
29,3
63.6
L_!lL.
100,-
vermindering van zuigelingensterfte en immigratie van jeugdige
gezinnen tot een verjonging van de bevolking leidt.
Behalve uit genoemde grafiek blijkt ook uit tab el 10 dat
in Helden de laagste leeftijdsklassen sterker bezet zijn dan in
de beide andere gebieden, Het aandeel der 0-14 jarigen is
in de gemeente belangrijk groter^ dat van de daarop volgende
groep veel geringer-zie ook grafiek 5 -» Vastgesteld kan tevens
worden dat in de laatste 24--jaar de bevolking van Helden zich
nauwelijks in haar samenstel'ling naar leeftijdsklassen heeft gewijzigd
terwijl bij de inwoners van Limburg en het Rijk een verouderingstendenz
kan worden waargenomen.
Zoals door de grafieken betreffende de verdeling der personen
naar sexe wordt aangetoond bestaat zowel de Rijks- als
de Limburgse bevolking uit een vrijwel gelijk aantal mannen en
vrouwen. Dit in tegenstelling met Helden dat naar verhouding
meer mannen telt. In hoofdzaak houdt het hier aangegeven verschijnsel
verband met de samenstelling van de in de gemeente
aanwezige gestichtsbevolking. Op 31 Mei 1947 bedroeg deze
33-9 mannen en_27 vrouwen, zijnde voorzover het de eerste groep
personen betreft, 7.7 $ van de op dat tijdstip getelde mannelijke
bevolking. Voor Limburg en het Rijk was dit laatste percentage
resp*. 3»8 en 1.8. flet merendeel van de in de gemeente in
gestichten verblijvende bevolking is gehuisvest in Huize Savelbergj
een zwakzinnigeninrichting welke bestuurd wordt door
de Breeders van de H.Joseph; de overigen ins Huize Koningslust
dat bestemd is voor reclassanten en oude lieden en onder leiding
staat van dezelfde concregatie als de Savelberg-inrichting?
het Missiehuis St.Joseph - seminarie voor missionarissen van
de heren Lazaristen - en een tweetal kloosters van de Orde der
Goddelijke Voorzienigheid, waarvan de zusters ten dele ook. bij de
wijkverpleging en het onderwijs betrokken zijn.
I

- 17 -
Deelt men de bevolking van de gemeente in in hen die geacht
worden nog niet, wel en niet meer aan het. productieproces deel
te nemen dan komt het aandeel van de mannelijke gestichtsbevolking
in de productieve leeftijdsklassen ten opzichte van die der
vrouwen duidelijk naar voren.
!
Tabel 11 j Total e bevolking 1954 -
Helden
leeftijd
0-14 3.
15 - 64 j.
65 j . e.o.
abs.
mannen
1855
2822
323
Totaal S 5000
Tabel 12.
Helden
R.Katholiek
Ned, Hervormd
Geref. Kerk en
Ov« Kerkgen.
Geen Kerkgen*
Totaal
rel.
37.1
56.4
'6.5
100.-
abs.
1882
2509
261
4652
vrouwen
rel.
40.5
53.9
5,6
100.-
abs.
1855
2559
279
4693
Aantal inwoners excl,
gestichtsbevolking - 1954-
mannen
rel.
39.5
54.5
6..-
100.-
vrouwen
abs.
1882
2492
255
4629
rel.
40.6
53.8
5,6 ..
100.- |
j^JP£litiek__jjebied« Reeds eerder
in dit hoofdstuk werd opgemerkt dat de bevolking van Helden
voor het merendeel uit Rooms-Katholieken bestaat. Uit onderstaand,
aan C»B,S,publicaties ontleend^ overzicht van de samenstelling
der bevolking naar kerkgenootschappen blijkt dan ook
Bevolking naar
kerkgenootschap
1909
4540
4
1
^——"""i
1947
8368
10
3
11
13
8405
Kath, partijen
Christ. "
Overlge "
Totaal
Verkiezingsuitslagen i
Tweede
Earner
1952
4069
9
68
4146
Prov,
Staten
1954
4081
3
51
4141
niet alleen dat dit inderdaad het geval is maar eveneens dat
het aandeel van de verschillende godsdienstige groeperingen
relatief vrijwel gelijk gebleven is. Wat de toestand op politiek
gebied betreft tonen de Verkiezingsuitslagen voor de Tweede
Kamer en de Provincials Staten aan dat er ten aanzien van de

- 18 -
st emmenverhouding een zeer grote overeenkomst met de kerkelijke
gezindten bestaat en dat in de gemeente de niet-katholieke
partijen van weinig betekenis zijn.
2®S2S£^®i£»Z2:£_,^£_.S®Z2i^ in S e - l - n onderstaande tabel no. 13
zijn enige gegevens opgenomen welke ontleend werden aan de
Algemene Intelligent!e~ of Matrix-test bewerkt. door het Demologisch
Instituut* Dit onderzoek waarvan de uitkomsten betrekking
hebben op de goedgekeurde dienstplichtigen van de lichtingen
1947 t/m '50 had tot doel de aangeboren intelligentie
of aartleg vast te stellen|raeting van verworven - school -
kennis beoogde zij, met opzet, niet. Bij deze test werd, op grond
van het aantal punten door een voor het onderzoek representatieve
groep personen behaald, een indeling in 6-klassen opge~
steld welke als volgt werden gedefinieerd; klasse 1 en 6 omvatten
de beste resp. slechtste 10$ van het totale aantalj de
klassen 2 en 5 - elk 20$ - worden gevormd door de groepen die
men als duidelijk boven - resp. beneden - middelmatig kan
karakterisereni in de klass,en 3 en 4 - elk eveneens 20$ - zijn
degenen vertegenwoordigd welke als juist boven resp. onder het
gemiddelde zijn aan te duiden. Door rangschikking van de resultaten
van "bovengenoem.de. groep personen volgens de aangegeven
definities worden nu niet alleen de grenzen tussen de klassen
wat het puntenaantal betreft verkregen, maar ook de normen
aan de hand waarvan een ieder die de test - onder dezelfde
omstandigheden - maakt in een der klassen kan worden ingedeeld.
Zoals vermeld heeft de Matrixtest betrekking op een
beperkt aantal jaren. Verder is zij afgenomen bij keuringen voor
de dienstplicht en beoogde zij enkel de aangeboren intelligentie
vast te stellen. Ten aanzien van de algemene intelligentie in
Helden worden de uitkomsten er van dan ook met enig voorbehoud
weergegeven.

_ 19 -
Tabel 13 Begaafdheid. - in $ - naar klasse en gebied. Brons j
Demologisch Instituut. ,
Gebied "\ Klasse 1
2 3
4 j 5 6
Helden 2.
Gebieds Venray-Kessel 1 1 12.3 17,- 2( 3.1 27,6 12. B
' ) 3. 12.8 20.6 2[ 5.3 26.9 11.4
Gebieds Arcen-Beesel ' 8, 3 22.7 24.4 2C5.8
18.5 j 5.3
Gebieds Venray-Beesel ^' 5. 7 17.8 22.5 2. 3.- 22,7 8.3
Limburg
i
6 . 5 18.5 21.8 2'1.7
i
22.1 9.4
1) Omvat het gebied Venray-Wanssum-Kessel-Meyel t.w.v. de Maas.
2) Omvat de gemeenten Arcen, Venlo, Tegelen, Belfeld, Beesel.
3) Betreft de gebieden 1+2. tezamen.
\
Tabel 14 • Begaafdheid naar klasse/gebied en uitgedrukt in procen-4
! ten resp. concentra-ti-egetallen (Limburg = 100).
Gebied \ Klasse 1 + 2
Helden 14,4
Gebieds Venray-Kessel 15.8
Gebieds Arcen-Beesel 31.-
Gebieds Venray~B.eesel 23 . 5
Limburg 25.- i
! Procenten • Concentratiegetallen
3 + 4 * 5 + 6 ' 1 + 2 : 3 + 4 \ 5 + 6
45.1 i 40.5 58
45.9 ; 38.3 63
45.2 23,8 124
45,5 31.- 94
43.5 31.5 100
i 104 129
106 122
104 j 76
105 | 98
| 100 i 100 ;
i j
Heteerste wat in de percentages van tabel 13 opvalt is
wel dat voor elk gebied het verloop een bepaalde scheefheid
ten opzichte van de provinciale norm vertoont. De meest
sprekende gevallen zijn het gebied Arcen—Beesel waar de klassen
1 en 2 relatief het sterkst, de klassen 5 en 6 naar verhouding
het minst bezet zijn en daartegenover Helden dat de grootste
tekorten vertoont in de klassen 1 en 2 bij een overbezetting
in de klassen 5 en 6. Van de beide andere rayons geeft het
gebied Venray—Kessel de meeste overeenkomst met de gemeente
te zien terwijl de streek Venray-Beesel nauw bij de provincie
aansluit, Werkt men de frequenties in de gradatie van hoogbegaaf
den tot zeer zwakke intellectuele capaciteiten om tot Concentratiegetallen
dan komt men tot het overzicht van tabel 14,

_ 20 -
Hieruit blijkt dat de middelmatige groepen - klassen 3 en 4 -
nergens veel afwijking van de provinciale norm vertonen maar
dat de verschillen tussen het gebieds- en Limburgse cijfer
groter worden bij de intelligentieklassen welke verder van de
middelmaat verwijderd zijn. Dit betekent dat zowel de hogere
als de lagere intelligent.!eniveau's sterker regionaal geconcentreerd
zijn dan de middelmatige.
Aan welke oorzaken deze regionale differenties in intelligentieopbouw
moet worden toegeschreven is moeilijk aan te
geven. In elk gebied werken n.l. tal van sociale, economische
en culturele factoren op velerlei manieren en in allerlei
verhoudingen door elkaar heen; grootheden,welke in het eindresultaat
- de bovenaangegeven percentages en concentratie -
evenwel niet van elkaar te scheiden zijn. Wel is gebleken dat
in het algemeen de "stedelijke" intelligentie op een hoger
niveau ligt dan die welke door het "piatteland" wordt bereikt
hetgeen, gezien de functie welke deze als centra van handel,
verkeer, Industrie, administratie, onderwijs en cultuur vervullen,
ook aannemelijk i-svln het voorgaande kwam reeds naar
voren dat het rayon Arcen-Beesel gekenmerkt wordt door een
naar verhouding grote frequentie me'e'r-begaafden. Voor een
zeer belangrijk deel houdt dit verschijnsel inderdaad verband
met de situatie in de gemeenten Venlo en Tegelen , Anderzijds
kan geconstateerd worden dat het overwegend landelijke
gebied Venray-Kessel relatief meer zv/akbegaafden telt. Wat
de toestand in Helden betreft tonen de tabelcijfers aan dat
deze nauw correspondeert met die van het gebied waarmee het
in sociaal-economisch opzicht geacht kan worden een geheel te
vormen; ten opzichte van het gebied ten oosten van de Maas
en de provincie als geheel geeft de gemeente evenwel een
achterstand in begaafdheid te zien,
Wel^stand^van^de^beyolking. Een indruk omtrent het door een
gemeente bereikte welvaartsniveau en de veranderingen die zich
hierin in de loop der jaren hebben voorgedaan kan verkregen
worden uit de cijf ers van de inkomens- en vermogensbelasting.
Aangetekend zij hierbij dat beide statistieken alleen betrekking
1). Exclusief de gemeenten Venlo en Tegelen omvat het gebied
Arcen-Beesel 20$ me'e'r -, 48.4$ middelmatig - en 31»6$
zwak-begaafden.

1
' Tabel 15 \
I i
- 21 -
hebben op de aangeslagenen zodat de cijf ers aan gelding inboeten
wanneer men ze in verband brengt met de gehele bevolking resp.
met de totale koopkracht. Een andere beperking welke het voorhanden
materiaal stelt vloeit voort uit het feit dat een specif
icatie van debronnen waaruit de inkomens verkregen worden
niet uit de belastingtabellen kan worden afgeleid. Niettemin
geven de beschikbare cijfers een inzicht in de materiele positie
van de gemeente.
1 • Helden
Gemiddeld inkomen
per aangeslagene
Gemiddeld inkomen
per inwoner
Gemiddeld vermogen
per aangeslagene
x 1000
Gemiddeld vermogen
per inwoner
Gegevens betreffende inkomens en vermogens in guldens.
Bron; C.B.S.
i 1936
\ 1510
109
1 26
422
1950 1;
2736
814
27.9
845
Limburg Rijk
1936 JTg^o" 1 ' T936 ~~~~"
1725
224
40
573
2866
1055
37.2
2075
312
64
1950 1}
3030 ,
1197
51.7
1076 | 12942080
1). De inkomensstatistiek heeft betrekking op het jaar 1950^ de ver- i
mogensstatistiek op 1951, I
Geconstateerd kan nu worden dat de verhoudingen in Helden
over de gehele lijn bij die van de beide andere gebieden ten
achter blijven. Speciaal is dit bij de vermogens het geval, maar
ook inzake de inkomens kan men een soortgelijke situatie waarnemen
zij het dat deze minder uitgesproken is. Anderzijds blijkt
dat in de loop der jaren de welvaart in de gemeente zich niet
ongunstig ontwikkeld heeft. Bedroeg het gemiddeld inkomen per
aangeslagene resp, per inwoner in Helden aanvankelijk rond 73
en 35 $ van dat in Nederland, in 1950 is deze achterstand tot
resp, 10 en 32 $ gereduceerd, Een zelfde gang van zaken wordt
bij de vermogens aangetoond alhoewel de toestand zich hier
minder ten voordele van de gemeente heeft gewijzigd.
Voor de bepalin0' van de v/el stand van de bevolk. is ook nog een
ander gegeven van Lelsng nl. 'de werkloosh. of het direct be senile-

22 -
D
bare aanbod mannen ' / , Blijkens het in het navolgende staatj e
opgenomen overzicht behoorde in 1947 als ook in 1954 gemiddeld
10 o/oo van de mannelijke beroepsbevolking van Helden tot de
categorie ingeschreven werklozen. Stelt men hier de cijf ers van
de andere gebieden tegenover dan zou men geneigd zijn de positie
van de gemeente gunstig te noemen. In aanmerking dient evenwel.
te worden genomen dat de vermelde gegevens uitsluitend betrekking
hebben op de geregistreerde werkzoekenden terwijl — 'zoals
bij de behandeling van de landbouw nog nader zal worden aangetoond
- in de agrarische sector een vrij grote verborgen werkloosheid
bestaat. Om deze reden is de indruk die door het aan—
gegeven percentage wordt gewekt niet helemaal betrouwbaar en
heeft een verdere analyse van de officiele werkloosheidcijf ers
dan ook weinig nut.
Tabel 16,
i___
i
Jaar
Gemiddeld aanbod mannen in o/oo van de mannelijke
beroepsb evolking 1),
Rederland
1947 | 15
1954 : 21
Prov.
Limburg
7
9
Gebied
1). Bron; D.B.A. Maastricht
2). Omvat N.Limburg t.e.m. Meyel-Beesel.
2.
Gewe st
Venlo 2)
7
13
Gemeente
Helden
10
10
. — — — ,, —I
Hoe?/el in het navolgende hoofdstuk op de v ers chill ende
bronen van bestaan nader zal worden ingegaan verdient het aanbeveling
thans reeds een korte analyse te geven van de beroepsbevolking.
Blijkens de uitkomsten van de C.3. Ss~tellingen omvatte
deze op 31 december 1930s 1879 mannen en 729 vrouwen, welke
aantallen op 31 mei 1947 tot reap, 2468 en 1114 waren gestegen.
1).. Dit omvat de werklozen en de arbeiders? werkzaam op de
vroegere D.U.W.— werken, voorzover zij bij het arbeidsbureau
als werkzoekend stonden geregistreerd.

?abel 17
[annen
"rouwen
fotaal
- 23 -
In verhouding tot het totale inwonertal van de gemeente - dus
inclusief zij die in gestichten verbleven - is het werkzame deel
der bevolking vrijwel constant gebleven. De mannelijke beroepsbevolking
is procentueel iets achteruitgegaan. Vermoedelijk is dit
1930
57.3
25.1
42.2
Helden
'47
1930
55.7 57.8
28.- 18.3
42.6 38*4
Limburg
'47
58.3
19.7-
39.3
Rijk
1930 '47
t
61.3 61.- Tot,
19.2 19-5 *
40.1 | 40.2
i tot.
tot.
Ber o ep sb evolking
in $ van
mann. bev,
vrouw»bev<
bevolking
een gevolg van de toename der gestichtsbevolking. In 1930 was
n.l. 4.2$ van de in de gemeente woonachtige mannen in een inrichting
ondergebracht en in 1947 ca 7,7$. Tevens blijkt dat in
Helden minder mannen in een beroep werkzaam zijn dan in de twee
andere gebieden hetgeen in hoofdzaak verband houdt met de leeftijdsopbouw
der inwoners. Van h.et total e aantal mannen dat de
gemeentet de provincie en het-Rijk per eind Mei 1947 tside behoorde
resp, 58.1, 61,3 en 63.1 $ tot de 15 t/m 64 jarige of productieve
leeftijdsklasse. Geconstateerd kan verder worden dat in de betreffende
periode de vrouwelijke beroepsb evolking in de gemeente
niet alleen relatief toegenomen is maar ook dat van de vrouwen
een groter deel in een beroep werkzaam is dan in de beide andere
gebieden het geval is. Een verklaring hiervoor is te vinden in
de omstandigheid dat zoals nog zal blijken de landbouw als bestaansbron
een zeer belangrijke rol vervult.
Om de veranderingen in de structuur der beroepsbevolking
te kunnen nagaan werden de werkzame personen over de voornaamste
groepen van bedrijf sklassen verdeeld. Hierbij werd de bij handel,
verkeer en geldwezen betrokken bevolking onder de "economische
diensten" gerangschikt en zij die hun bestaan vinden in overheidsdienst
en het vrije beroep, bij het onderwijs, de godsdienst en in
de huishoudelijke dienst onder de "sociale diensten". Evenals in
1930 is het percentage beroepsbevolking dat in Helden in 1947
in de landbouw werkzaam was overheersend, Niettemin geeft de
beroepsstructuur enige verandering te zien, Zo heeft de nijverheid
alsook de klasse economische diensten t.o.v. 1930 een
belangrijker plaats ingenomen en is de betekenis van de landbouw
verminderd» Daarbij is in tegenstelling met het aantal mannen,
het percentage vrouwen in de agrarische productie gestegen*

i
Tabel 18
Helden
Nijverheid
Landbouw
EC, dienst.
Soc. dienst.:
- 24 -
Mannen Vrouwen Totaal
in $ van de mann. resp. vrouw. resp. totale
bevolking
1930
12,4
36.6
4.-
3.8
ber. onb. 0,5
-—----__-_-_— -«4-»_-________^_.
Totaal 57.3
Tabel 19
grafiek 6
Nijverheid
Landbouw
EC. dienst.
Soc. dienst.
Ber. onb.
Totaal
'47
14.2
32.6
4,2
4.2
0,5
1930
1,4
18.9
0.8
4.-
55,7 25,1
'47
2.3
19,6
2.6
3.5
—
28.-
1930
7.2
28.3
2.5
3.9
0.3
42.2
'47
8*6
26.5
3,4
3,9
0.2
42.6
Blijkens mededelingen van het C9B,S, is een vergelijking tussen
de vrouwelijke beroepsb evolking van genoemde jaren zeer moeilijk
daar bij de telling in 1947 andere criteria zijn aangehouden hetgeen
tot gevolg heeft gehad dat vooral in de landbouw meer
medewerken.de echtgenoten en andere vrouwelijke familieleden zijn
opgenomen dan in 1930.
Aangezien de gestichtsbevolking de in het voorgaande staatj,e
weergegeven cijfers enigszins heeft scheef getrokken zijn in
tabel 19 dezelfde gegevens uitgedrukt in percentages van de
beroepsb evolking waarbij ter vergelijking de in de provincie
Mannen Vrouwen j Totaal
in $ van de mann. resp, vrouw. resp. total
e beroepsbev, - 1947
Helden
25.5
58.6
•7.4
7.5
1 — -
100.-
Limburg
53^9
18,8
15-6
10.2
1.5
100,-
Hel- | Limden
| burg
i
8.1 | 17.-
69.9 28,1
9-5 22.8
12.5 | 31.9
100.-
0.2
100,-
Helden
Limburg
Relat. ontwikkeling
1930 = 100
Helden
20.1 44,8 118
62.1 21.1 j 93
8.1 17,4 i 135
9.1 15.5 I 100
0.6 1.2
100.-
100. ; ;
Limburg
96
86
122
109
i

— 25 —
bestaande verhoudingen eveneens zijn opgenomen. Gezien het
feit dat thans enkel en alleen de beroepsb evolking naar bedrijfsklassen
voorwerp van beschouwing is worden zodoende ook andere
storende invloeden - o,a. het verschil in leeftijdsopbouw tussen
de beide gebieden - gee'limineerd.
Bovenvermelde cijfers geven aanleiding tot de navolgende
opmerkingen.
1» De nijverheid en de groep economische diensten heeft zich
in de gemeente meer ontwikkeld dan in de provincie terwijl de
iandbouw relatief minder in betekenis is afgenomen.
2« In tegenstelling met Limburg waar de nijverheid de belangrijkste
bedrijfstak is, draagt Helden een agrarisch karakter.
3. Als gevolg van de concentratie van ruim 3/5 deel der werkzame
bevolking in de tweede bedrijfsgroep is de beroepsstructuur van
de gemeente sterk eenzijdig. Darentegen zijn in de provincie de
een beroep uitoefenende personen meer over de diverse takken van
bedrijf gespreid zodat de structuur een gezonder beeld te zien
geeft.
Ber£e£S_bevolking naai^be_drrjf sklassen. Zoals aangegeven, is in
de periode' 1930-'47 de beroepsbevolking van Helden met rond
37$ toegenomen hetgeen wanneer men bedenkt dat in hetzelfde
tijdvak het inwonertal met een vrijwel gelijk percentage is gestegen,
ook wel te verwachten was. De belangrijkste verschillen
in bezetting van de onder de groep "nijverheid" gerangschikte
bedrijfsklassen blijken betrekking te hebben gehad op des metaalnijverheid,
kleding en bouwnijverheid - zie tabel 20 ~, In dit
verband doet zich de vraag voor of deze personen ook in de
eigen woongemeente hun beroep uitoefenen. Gebleken is dat van
de in 1947 in de nijverheid tewerkgestelde bevolking rond 19«5$
n.l. 125 mannen en 6 vrouwen, een werkkring buiten Helden
had en wel in hoofdzaak in de plaatsen Venlo, Tegelen, Maasbree
en Maastricht - zie ook tabel 21 -. Voornamelijk betrof dit de
bedrijf sklassen smetaal^bouw- en chemische nijverheid. Hier staat
tegenover dat 34 niet in Helden woonachtige mannen in een in de
gemeente gevestigd nijverheidsbedrijf een bestaan vonden zodat
de verhoudingen iets gunstiger konden zijn dan in het bovenstaande
werd aangegeven.
Sinds 1930 is de agrarische beroepsbevolking met rond 27$
toegenomen. Blijkbaar heeft deze bedrijfstak nog aan een aantal
personen een bestaan kunnen bieden. Neemt men de toename van
de oppervlakte cultuurgrond in deze periode in aanmerking t.w.

- 26
Tabel 20 Beroepsbevolking naar bedri
Helden Mannen
i Aard ewer k
|Gr af is che - Ni jv erh .
JBouw "
1930
'"" "'""" " """"I ~
68 ;
- 3 i
112 !
I
iChemis che !!
H out b e w e rk i ng
27
!
Kledingj reiniging
i
jLeder, rubber
•
;
27
26
i
'
jMijnbouw, veenderij i 1
JMetaal- nijverh. i 38
jPapier- " ;
ffextiel- i " i:
jVoedings- midd. 103 '
j
Landbouw
ffinkel- hand el
Verkeer
Crediet bankwezen
Verzekering
l
Overheidsdienst
vrije beroep
Ond erwi js
Eredienst
Huiselijke dienst
Beroep. onb. i
Vrouwen
jf sklassen
" "' ri |
'•. Totaal j
'47 I 1930 ; '47 1930
. ; I
79 ! :
12 • !
163 i I 1
18 : 1
2 4 : ' 2
43 39 ' 77
26
14
145
1
1
104
2
j
: 1
: 3
: es . j
; 3
• 112
^ 27 j
66 :
26 i
' 1 :
; 38 |
; 2 -
: !
, 104 l
l , j
1 i 5
• < !
'47
79
12
164
19
26
120
26
15
148
1
1
109
405
i——-"
630
' ' »•)
42 90 447 720
549 779 ! 1749 2225
i1200 : 1446 i
! 1 68 ; 124 ,
61 • 51 ;
2 '' 3 i
2 i 6 !
133 ' • 184 '.
i
! i
! 1
22 , 117 I
40 I 44 !
57 ; 20 :
4 : 4 |
123 • 185 ;
1 8 23 ;
14 :
9 i i
i
ri
23 i
i
2 i
25 ;
1 ;
87 |
115 I
93
12
1
106
14
25
100
139
82 | 217
70 63
2 4
2 6
156 290
24 131
65 69
58 i 20
91 104
238 I 324
18 j 23
iTotaal 1879 i 2468 729 1114 2608 | 3582

Tabel 21
Helden
Nijverheid
Landbouw
EC. dienst.
Soc. dienst.
Totaal
' 1)
Beroepsb evolking '
1947
M.
590
1419
178
182
2369
- 27 -
1 ). Exclusief ide tijdelijk niet-werkenden.
i
V,
87
779
106
139
1111
M.
125
35
21
18
199
3480 ! 214
Forensen 1947
uitgaand | inkomend
ca 1000 ha dan behoeft een stijging van het aantal arbeidskrachten
in de landbouw geen verwondering te wekken, De vraag
is echter of er een juiste verhouding tussen deze twee grootheden
bestaat. Hierop zal in -het volgende hoofdstuk nader
worden ingegaan.
Van de onder de groep economische diensten ressorterende
bedrijf stakken geeft de winkel- en haiidelsbranche de grootste
ontwikkeling te zien hetgeen in hoofdzaak terug te voeren is
op de snelle bevolkingsaanwas. Bij de sociale diensten is
vooral het aantal personen in de klasse "Overheidsdienst en
vrije beroep en" toegenomen welk verschijnsel voornamelijk het
gevolg is van de uitbreiding van de overheidstaak, het ziekenhuiswezen
en de sociale instellingen. De afname in de groep
"eredienst" vindt vermoedelijk haar verklaring in een verschil
in telcriterium in beide jaren.
Resumerend kan gezegd worden dat in de betrokken periode
de spreiding van de beroepsb evolking over de verschillende
bedrijf sklassen toegenomen is, dat in absolute cijfers uitgedrukt
met name in de metaalnijverheid, de winkel— handelsbedrijven
en de Overheidsdienst een groter aantal personen een bestaan
vindt | dat ondanks de geconstateerde ontwikkeling de gemeente
haar agrarisch karakter heeft behouden.
V.
6
2
7
15
M.
34
'2 '
8
23
Omtrent de maatschappelijke positie
van de beroepsb evolking zijn in enkele tab ell en van de vo Ikstelling
1947 gegevens opgenomen, Deze dienen echter met enig
voorbehoud te worden gehanteerd aangezien het nu eenmaal niet
67
73
V.
1
5
6

Tabel 22
j i
- 28 -
mogelijk is een scherpe scheiding tussen de verschillende groeperingen
te maken. Bepaalde karakteristieken van de bevolking
zijn evenwel met behulp van voornoemde gegevens en aan de hand
van een in het tijdschrift Sociologisch Bulletin
1
'
)
beschreven
methode aan het licht te brengen.
Blijkens de in tabel 22 vermelde percentages komt ~de situatie
in Helden maar ten dele met die in de provincie en het Rijk overeen.
j Beroepsgroep
j_^ ,_,____»„ „„ ^u ^ UJ, » ^^^...^o,.,,,,^
1
| Bedrijf shoo-f den in de
i nijverheid met personeel
Intellectuele - vrije -
| en hogere beroep en
! Nieuwe - onzelf standige -
1 middenstand 3)
1 Oude middenstand 3)
i Boer en en tuinders
|; Arbeiders
r) \
Beroepsbevolking ' naar beroepsgroepen - in $ -
Helden
2,5
1.3
6.2
8.9
55,5
25.6
_... ,.„
Limburg
2.9
1.8
15.5
1 9 —
I C- 9 "^ 0
18.4
49.4
L. „— „_ , . —
Rijk
3.2
2.-
20.3
13.3
13.9
47,3 I
- .i
!i Totaal 100.- 100.- 100.-
Het, aandeel van de onzelfstandige middenstand en van de groep
arbeiders is in de gemeente veel lager terwijl het agrarisch
deel van de bevolking - zelfstandige bedrijfshoofden, medewerkende
1), Weka J.P.Suvereins Onderzoek naar de beroepsklassen in het Nederlandse
Volk en in de verschillende kerkgenootschappen. Sociologisch
Bulletin 5e Jaargang no. 3*
2). Exclusief tijdelijk niet-werkenden.
3). Tot de "Oude middenstand" zijn gerekend; bedrijfshoofden in de nijverheid
zonder personeel| bedrijf shoof den winkeliers en hun medewerkende
echtgenoten en kinderen; bedrijf shoof den in de binnenscheepvaart;
overige - d.w. z. nag niet elders genoemde - bedrijf shoof den en medewerk.ende.
echtgenoten en kinderen,
De quantitatief belangrijkste onder de "Nieuwe middenstand" gerangschikte
groepen zijns bedrijfsleiders, administratief personeel,
ambtenaren, vertegenwoordigers, beroepsofficieren, onderwijzers,
politie, verplegend personeel, wink.elbedienden, overige employe's*

- 29 -
echtgenoten en kinderen - sterk op de voorgrond treedt. De
provincie en het Rijk worden darentegen door een groot en relatief
vrijwel gelijk aantal arbeiders en middenstanders gekenmerkt.
Forensens Zoals vermeld had in 1947 ruim 8 $ van de in een beroep
werkzame mannen. een werkkring buiten Helden. Bij de vrouwen
was dit goed 1$ - zie tabel 21 -. In 1954 was de uitgaande pendel
tot 425 mannen en 75 vrouwen of m.a.w. tot resp. rond 15 $
van de mannelijke - en 6 $ van de vrouwelijke beroepsb evolking
gestegen '. Gedurende de laatste jaren is het forensenverkeer
derhalve sterk toegenomen of anders uitgedrukt is het aanbod van
werkgelegenheid in de gemeente belangrijk bij de vraag achtergebleven.
Dat veel in Helden verblijvende personen elders hun beroep
uitoefenen wordt ook door tabel 23 aangetoond. De in dit overzicht
vermelde gegevens zijn ontleend aan een enquete welke In
januari 1956 door het E. T.I.L. samen met het Gewestelijk Arbeidsbureau
te Venlo werd ingesteld naar de sociale herkomst der
Industrie - arbeiders(sters) woonachtig in de gemeente. t-Het
bouwvak bleef in dezen buiten.beschouwing -,
Van de 343 mannen waren er slechts 84 in een in de gemeente
gevestigd industrieel bedrijf werkzaam. Bij de andere plaatsen
treedt Heerlen sterk op de voorgrond, terwijl het gebied Venlo-
Beesel eveneens een groot aantal personen trekt. Naar bedrijfsklassen
gerangschikt • bestaat bij de mannen b.lijkbaar de meeste
b el angs telling voor de mijnbouw, de aardewerk - en de metaalindustrie.
Rond 2/5 deel van de mannen is afkomstig uit de
parochie Panningen en ruim 22 $ uit Helden-dorp. De vrouwen
»ichten zich voornamelijk op de kledingindustrie in Meyel en Venlo
waarbij ongeveer de helft van de in de Industrie tewerkgestelden
in de kernen Panningen en Helden woonachtig is.
Wat. is nu de leeftrjd van deze personen en hoe oud waren zij
toen ze in de Industrie gingen werken. Blijkens de cijfers van
tabel 24 is het aantal 14-jarige mannen zeer geringj ongeveer
75 $ is in de vol- en 23 $ in de half-product! eve leeftrjd. Per
parochie lopen dese percentages niet veel uiteen. Koningslust
wordt door een naar verhouding wat groter aantal 15-19 jarigen
gekenmerkt terwijl in Egchel de boven 54-Jarigen relatief meer op
de voorgrond treden. Geconstateerd kan verder- worden dat ruim
2/5 deel van de mannen direct na het verlaten van de lagere
school arbeid in de Industrie heeft aanvaard; 20$ was in de
leeftijd van 15-19 jaar. In Grashoek werd eerst op oudere
1) Brons G.A. B. Venlo*

Tabel 23 .
i
ji^erkgemeente'
j :
j , ^^r-r^wr^- :,.. .,.,...,
L ! 1
jHelden :
j
i
Kessel
I
JMaasbree i
i ISevenum
\ Venlo :
!
Tegelen \
Belfeld : I
JBeesel
Roermond
Geleen
Heerlen
;
Eindhoven '
Helmond i t
it
:
:
j
!
i
Helden ' j
Meyel 1
Venlo I \
Tegelen '
Weert j
Roermond j
- 30 -
Personen uit Helden werkzaam in de Industrie onderscheiden
naar werkgemeente, bedri jfsklasse en parochie
- 1956 - Bron: ETIL.G.A,] 3. Venlo
Bedri jfs- Gras- Konings- - Be- ! Pan- ;Hel- jEgchel Toklasse
; hoek ' lust ringe ningeniden ; taal
mannen
Aardewerk ; 10 9
Kleding - 1 i
Voeding ! |
Metaal : 2
Aardewerk . 2
Metaal 2 ! 1
Metaal
2
Metaal |
Chem „ Ni j v j
Hout *
Aardewerk ,
2
1
6
1
Metaal :
Aardewerk (
Voeding j
1
....
1
1
Metaal \ A
ardewerk j
1
1
2
Aardewerk
Metaal
Metaal
Mi jnbouw
Mijnbouw 4
O.V.S. 1
Metaal
Textiel ! 1 i
I
Totaal ' 26 i 35
i
Kleding '
Voeding i '
Kleding i 4
3
4
2
vrouwen
Kleding i 3
Textiel ! 1
Metaal j
Aardewerk j
Textiel I 3 i ;
Metaal I 2 l !
i
Totaal ; 9 i 4
: 5
1 i 1
!
: 3 \
1
: |
: 2 i
! 2 I
i 1 j
: 1 ! i
! 18 .
' 7
4
; 46 '
j
3 I
1 >
i
i
i
i
i
4 \
8
38 3
8
1
2
2
11 111
5
4
3
1
2
1
39 9
10
1
143
!
6
3 i
1 !
1
i
5
3 ! 71
> 10
s 2 i
l
9 !
!
3
3
i
1 i
4 j 1
i
1 '
5 J
i
3 I
|
I
20 ; 9
5 j
4 i
1 !
12 4
14
6
31 3n
4
14 21
11 1
8 1
2
1
93
26
20
3
i
i '
77 16 343
3 ' 1 ' 4
1 • .1
8 4 . ! 19
: 6 ; ; 10
i i ; 1
1 ' ; , 1 !
1 ; 1 ;
1 ; : 4
: : ' : , 6 ; ;
i
13 i 13 i : 47 i

-p i
J
Tabel 24
arochie
Gr] asho ek
Koiningslust
Be ringe
Pa nningen
He Iden
Eg chel
Totaal
Absoluut
- 31 -
leeftrjd naar de Industrie overgeschakeld terwijl in Koningslust
het percentage mannen ouder dan 34 jaar het gemeentecrjf er eveneens
belangrijk overtreft. De leeftrjd van de vrouwen is vrijwel
gelijk te stellen aan die van 15 t/m 24 jaar; 63.9 $ behoort
tot de groep 15 - 19 en 31.9 $ tot 20-24 jarigen. Het overgrote
deel hiervan,rul, 72.3 $ blijkt in de leeftijd van 15-19 jaar
in de Industrie te zijn gaan werken; 12.8$ was 14 jaar en eenzelfde
percentage viel in de 20 -24 jarige leeftijdsgroep, Grote
parochiele verschillen doen zich in dezen bij de vrouwea niet
voor.
14
2.9
2.2
2.1
1.3
1.7
6.
Mannen uit Helden werkzaam in Industrie naar leeftijd 1955
- in $ - Bron; G.A.B. Venlo? 3.T.I.L.
Leeftijdsopbauw
15/19
15.4
37.1
28.3
19.6
16.9
6.3
21.-
72
20/54
80,8
60.-
69.5
76,2
80.5
81.2
75,2
258
55/64
3.8
2.1
1.3
12.5
2.1
7
—
Leeftijd bij indiensttreding
14
30.8
22.9
- 50.-
46.1
39.-
50.-
41.7
143
15/19
7,7
40.-
10.9
21.-
23.3
20,1
69
20^4
7.7
17.1
19.6
13.3
19.5
37.5
16.6
57
25/£9
15.4
6.5
9,1
7.8
6.3-
7.9
27
30/34
11/. 5
8.6
6.5
7.-
2.6
6.1
21
35
e.o.
26.9
11.4
6,5
3.5
7.8
6.2
Het tweede lid van de in het voorgaande gestelde vraag
betrof het tijdstip van indiensttreding in de Industrie. De
mogelijkheid is dan ook niet uitgesloten dat men voordien reeds
in loondienst zijn beroep uitoefende. Bij 133 mannen was dit ook
inderdaad het geval. Ruim56$ hiervan had als land- of bosarbeider
dan wel als tuindersknecht gewerkt| de overige als chauffeur
grondwerker, schilder, bezorger, bankwerker enz. Van de bovenvermelde
15 vrouwen waren er 11 als dienstbode in betrekking
geweest; 3 als winkel- en 1 als kantoorbediende,
Slechts een gedeelte van de inde Industrie'werkzame mannen is
in het bezit van een- of meer - diploma's. In totaal betrof
dit 49 personen. Hiervan hadden er 21 een L.T.S-, 9 een R.W.P.-
6 een U»L*0*-? 9 een Land- of tuinbouw- en 4 een ander - o.a.
7.6
26

- 32 -
middenstands- diploma. Van een aan de Industrie aangepaste technische
vooropleiding was derhalve maar in 30 gevallen sprake.
Gaat men uit van de veronderstelling dat rond 30 $ van de in de
Industrie tewerkgestelde personen geschoold moet zijn dan blijkt
dat in dezen bij de moment ele arbeiders nog een grote achterstand
bestaat,
Uit bovenvermelde gegevens mag worden afgeleid dat de gemeente
een belangrijke uitgaande pendel heeftj dat de overgang
naar de Industrie enigermate op gang komt| dat de omschakeling
vaak op latere leeftijd plaats vindt dan wenselijk ware en dat het
volgen van een op de industriele arbeid gerichte vooropleiding
dient te worden gepropageerd.
3.
B£volking. Tot nu toe is de gemeente Helden als een geheel
beschouwd. In feite omvat zij 6 parochies. Een analyse van de
kernen op dezelfde wijze als voor de hele gemeente heeft plaats
gehad is niet mogelijk daar hiervoor gedetailleerde overzichten
ontbreken. Niettemin is het -aan de hand van enkele aan de volks
tellingen ontleende dan wel ter plaatse verzamelde gegevens
mogelijk een indruk te geven van de verschillende onderdelen van
de gemeente.
•
Tabel 25 Totaal aantal inwoners per parochie Brons
C.B.S, en Gemeente
^p
Par o chi e ' 1889 1909 1930 1947 1955 2)
Gr asho ek
Koningslust
Beringe
Panningen
Helden
Egchel
Verspr.
huiz en
Gemeente
Gestichtsbevolking
352
283
423
1479
1074
313
3924
76
516
370
526
1673
1166
294
4545
136
546
463
814
2414
1370
328
248
6183
159
1031
976
990
2946
1793
539
130
8405
366
1216
1027
1330
3451
2065
615
9704
339
Bevolkingsaanwas
in 1955
1889 = 100
345 3)
363
314
233
192
196
1). Voor de omgrenzing der parochies zij verwezen naar kaart 3
2), Per 1 October.
3). Inclusief- en 4) exclusief gestichtsbevolking.
247
345 *>
353
31.4
226
195
196
243
-

- 33 -
Vooropgesteld zij dat bovenstaande' aantallen geen aanspraak
mak.en op algehele nauwkeurigheid. Bij de verschillende volkstellingen
zijn n.l. niet altijd dezelfde grenzen tussen de dorpen
aangehouderu Zo vermelden de tellingen van 1930 en 1947 een aantal
personen in "verspreide huizen"? die van 1899 en 1909 darentegen
niet. Daarbij leek het ter vergelijking met de voor het jaar
1955 per parochie beschikbare cijfers wenselijk de - in zich zeer
gedetailleerde - gegevens van het C.B.S. eveneens op deze' wijze
te groeperen. Ondanks het feit dat om voornoemde redenen verschillen
kunnen zijn ontstaan leent bovenstaande tabel zich zeer goed
voor een globaal overzicht van de groei der parochies.
Geconstateerd kan nu worden dat in de afgelopen 66 jaar het
zielental van de gemeente bijna twee en een half maal zo groot
geworden is; dat ruim 35.5 $ van de bevolking in Panningen woonachtig
is? dat inzake het inwonertal door Helden de tweede plaats
wordt ingenomen - ca 21,5$ -| en dat de parochies Grashoek en
Beringe een vrijwel gelijk aantal personen omvatten. Verder blijkt
dat sinds 1889 Koningslust het sterkst is gegroeid hetgeen -
zoals door de laatste kolom van tabel 25 wordt aangegeven - maar
voor een klein gedeelte verband houdt met de aanwezige gestichtsbevolking.
Aan welke factoren dit verschil in ontwikkeling moet
worden toegeschreven is niet zonder meer aan te geven. Het feit
dat de ene kern naar verhouding meer in inwonertal is toegenomen
dan een andere kan zijn oorzaak hebben gevonden in de omstandig—
heid dat het vertreksaldo dat. de gemeente door de jar en heen
heeft gekenmerkt voor een belangrijk deel op deze laatste betrek—
king heeft gehad; het kan evenwel ook een kwestie zijn geweest
van een zich vestigen ter plaatse waar de welvaartsbronnen de
meeste kans van slagen bieden. Voor wat de gemeente Helden betreft
komt de laatst~genoem.de factor als de meest waarschijnlijke
voor en is de naar verhouding snelle hevolfcingsaanwas van de
parochies Grashoek, Koningslust, Beringe, vrijwel zeker terug te
voeren op de occupatie van de grond, de ontginningen.
Gezinsstructuur, Reeds kwam naar voren dat Helden een hoog
geboortecijf er en een groot aantal j eugdige personen heeft. Het
is dan ook niet ondenkbaar dat men alhier veel "grote" gezinnen
zal aantreffen. Of en in hoeverre dit het geval is wordt door
tabel 26} welke aan de hand van de bevolkingsstatistiek van de
gemeente werd samengesteld, aangetoond - voor de absolute aan-
tallen zij verwezen naar bijlage 7 -,
Op 1 October 1955 telde de gemeente 1950 gezinnen waarin
9310 personen leefden* Ruim 19 $ van deze gezinnen bestaat uit 8

label 26 ; .
Parochie
Grashoek
Koningslust
Beringe
Panningen
Bel den
Egchel
Gemeente
Samenstelling der gezinnen naar grootte - in %
Bron: Gemeente
1 2 of 3
pers . pers .
12,3
14.8
12.1
13.8
14.1
12.6
13.5
25.-
20.8
24.2
30,9
32.4
25.3
28.6
4 of 5
pers.
22.5
18.1
! 21 .9
22.1
22.2 .
1 19.8
6 of 7
pers.
8 of meer
pers.
gezinnen i
19.3
20.8
19.5
14.7
:16.1
20.9
25-5
22.3
18.5
15.2
•'17.1 25.2
1 2 of 3
pers. pers.
2.5
2.7
2.4
3.1
l
12.3
9.4
11 .6
16.5
3.2 17.5
2.3 ' 11.6
i
I ': j !
: 21.7 ! 16.8 19.4 2.8 ; 14,6
' : ! '•
- 1955
4 of 5
pers.
personen
I
20.- 24.9
15.2
19.2
21.5
22.8
6 of 7 8 of meer
pers, pers.
24.4
24.5
20.8
23.8
40.3
48.3
42.3
38.1
32.7
16.7 ! 20.2 49.2
r i
20.4 22.8 ! 39.4
i

Tabel • 27
Grafiek 8
Personen per
huishouding
1 pers.
2 of 3 pers.
4 of 5 pers.
6 of 7 pers*
8 of meer pers.
Totaal
- 35 -
of meer personen en hierin was bijna 2/5 deel van de bevolking
ondergebracht. Betrof dit de situatie in Helden als geheel, in
de verschillende parochies lopen deze verhoudingen zowel onderling
als in vergelijking met de gemeente nogal uiteen. Speciaal
is dit bij de parochies Koningslust en Egchel het geval alwaar
bijna de helft van de bevolking in de "grote" gezinnen samenleeft,
Relatief laag is darentegen het cijfer dat de parochie Helden te
zien geeft terwijl de parochie Panningen ook nog enigszins bij het
gemeentelijk percentage achterblijft.
In hoeverre de gemeente in dezen een uitzonderlijke positie
inneemt kan niet worden nagegaan daar cijfers van de opbouw der
gezinnen naar grootte in 1955 voor andere gebieflen ontbreken.
Wel werd bij de volkstelling 1947 een indeling gemaakt naar de
huishoudingen. Bij de samenstelling van tabel 26 is het gezin
gezien in de verhouding ouders - kinderen en kinderen onderling
terwijl bij de C.B.S.-statistiek der huishoudingen inwonend huisen
bedrijfspersoneel en kostgangers als leden van het huishouden
zijn beschouwd. Hoewel gezin en huishouding dus niet op een lijn
te stellen zijn geeft een overzicht van de verdeling der huishoudingen
naar grootteklassen niettemin een goede indruk van
de situatie en Helden in vergelijking met andere gebieden.
Verdeling der huishoudingen naar grootte - in $ - 1947
Bron; C.B.S.
Aant.
huish.
2.-
26.5
24.1
20,7
26,7
100,-
Helden
Aant.
— IL2EJLL
0.3
11.6
19.2
23.5
45.4
100.-
l
Aant,
huish.
5.6
36.-
31.2
16.1
11.1
100.-
Limburg
Aant.
pers.
1.2
20.5
31,3
23,5
23,5
100.-
Rijk
Aant. Aant,
huish. -^£££§z__
9*2
43,9
29,9
11.-
6.-
100.-
2.5
29.-
34.9
18.6
15.-
100.-
tl,,..,im,ir.,,«»»yl,,,»W »>, ,,..«Mll/
Van het totaal- aantal huishoudingen dat de gemeente in
1947 telde, te weten 1410, bestond bijna 27$ uit 8 of meer personen,
De overeenkomstige cijfers voor de provincie en Nederland
waren resp, goed 11 en 6$. Ruim 45$ van de uit 8039 zielen

- 36 -
bestaande bevolking van Helden - exclusief zij die in gestichten
verblijven - leefde in deze grote "gezinnen"5 in Limburg darentegen
nog geen vierde deel en in het Rijk maar 15$. De grote
kinderrijkdom van Helden wordt ook door deze cijfers duidelijk
gedemonstreerd. Het behoeft dan ook wel geen betoog dat een gezinsstructuur
waar in 1955 gemiddeld ruim 39$ en in enkele, in
zich sterk overwegend agrarische, parochies zelfs bijna de helft
van de bevolking leeft in gezinnen van meer dan 7 personen bijzondere
problemen meebrengt o.m, op het gebied van de huisvesting^
de bedrijf sopvolging en de toekomstige werkgelegenheid van
de bevolkingsaanwas.
2°£i§£i_i]iSS®B_.5£_ES£ 0 £^i® s - Men kau de vra ag stellen of de
parochies al dan niet het karakter hebben van een gesloten gemeenschap.
Enig, zij het onvolledig, inzicht in deze materie wordt
verkregen door een nadere detaillering van de in de gemeente
gesloten huwelijken»
Tabel 2Q 'Gegevens omtrent de herkbmst der huwenden . Bron; Gemeente
Huwende vrouwen
afkomstig uit
Parochie
Grashoek
Koningslust
Beringe
Panningen
Helden
Egchel
Totaal
Absoluut
Aantal
104
47
114
243
159
54
721
Gehuwd met mannen afkomstig uits
- in $ -
Eigen
Parochie
37.5
31.9
21.9
30.5
34.6
24,1
30.6
221
Overig
Helden
23.1
34.-
35.1
29.2
25*8
44.4
30.-
216
Aangr.
gemeenten
21,1
21.3
15.8
15.6
18.9
14.8
17.5
126
Overige
gemeenten
18,3
12.8
27»2
24.7
20,7
16,7
21.9
158
Totaa
Uit de in bovenstaand overzicht opgenomen en op de jaren
1945 t/m '54 betrekking hebbende huwelijken kan nu worden afgeleid
dat in de gemeente als geheel rond 31 $ van de vrouwen
1). Brj de in tabel 28 vermelde cijfers is de herkomst der Heldense vrouwen
als uitgangspunt genomen. Dit temeer omdat - enkele gevallen daargelaten
- het aantal uit Helden afkomstige mannen dat met vrouwen van
buiten de gemeente gehuwd is, niet kon worden achterhaald.
100
100
100
100
100
100
100
721

Tabel 29
Wijk 1 ^
Nijverheid
Landbouw
EC. diensten
So c, dienst en
Ber.onbekend
Totaal
Absoluut
37 -
met iemand uit de. eigen parochie trouwde^ dat in een ongeveer
gelijk aantal gev^len relatie met de overige delen van de gemeente
bestond en dat bijna 2/5 deel met mannen uit andere
plaatsen huwt. Het aantal huwelijken .gesloten tussen inwoners
van eenzelfde parochie is relatief het grootst in Grashoek,
terwijl in Egchel naar verhouding de meeste vermenging van de
bevolking met personen uit andere parochies plaats heeft.,, Eveneens
kan worden opgemerkt dat het aantal gevallen waarbij een
der partijen niet uit de gemeente afkomstig is - kolom 5 en 6 -
het hoogst is in Beringe hetgeen in hoofdzaak verband houdt met
de sterke relatie tussen deze parochie en de groep "overige
gemeenten",
In het algemeen blijkt men in de gemeente in vrij geringe
mate iemand uit het eigen dorp te huwen. Van een gesloten parochiegemeenschap
kan dan ook moeilijk gesproken wordenj dit althans
voor zover de herkomst der huwenden hierover een indruk
vermag te geven.
B £E2®£ S E£E U £^B]£E S Een overzicht betreffende de beroepsb evolking
gesplitst naar wijk is opgenomen in onderstaande tabel. Hieruit
blijkt dat in Egchel de landbouw een sterk overheersende positie
Bero-epsb evolking van Helden naar bedrijf sklassen en wijk
- in $ - 1947
Grashoek
Koningslust
14.7
75.-
3.5
6.4
0.4
100.-
893
Totaal
Helden
Panningen
Beringe
23.8
52.5
11.3
11.7
0.7
100.-
2235
Egchel
12.1
84.4
1.3
1.5
0.7
100.-
454
Grashoek
Koningslust
19,3
69*5
3.5
7.-
0.7
100.-
575
Mannen
Helden
Panningen
Beringe
29.5
50.4
10.1
9,-
i * "*
100.-
1580
Egchel
15.7
80.5
1.6
1.2
1.-
100.-
1 ) *, De wijkindeling, werd ontleend aan de C.B.S.telling. Voor de omgrenzing
zij verwezen naar kaart no, 3*
313

Tabel 30
Parochie
Grasho ek
Koningslust
Beringe
Panningen
Helden
Egchel
Verspr.
huizen
Gemeente
- 38 -
inneemt hetgeen iets minder uitgesproken eveneens in Grashoek-
Koningslust het geval is. In de wijk Panningen treft men een gro
tere spreiding van de werkzame bevolking over de verschillende
bedrijf sklassen aan alhoewel ook hier het agrarisch karakt. er
duidelijk op de voorgrond treedt.
Tabel 30 t/m 34 geeft een indruk van de stand van de volkshuisvesting
in Helden , Het merendeel van de daarin vermelde
cijfers is ontleend aan de uitkomsten van de W'oning- en Gezinst
ell ing en heeft betrekking op de toestand in 1947. Aan de hand
van het bouwregister van de gemeente is in enkele gevallen een
aanvulling voor het jaar 1955 opgenomen terwijl waar mogelijk een
onderverdeling naar parochie is gemaakt.
Woningen en inwoners per parochie Brons C.B, S. en
Gemeente.
Aantal
woningen
1947
163
99
150
462
298
77
14
1263
'55
180
106
200
592
392
91
1561
"""Aantal
inwoners
1947 '55
1031
745
990
2824
1780
539
130
8039
1216
805
1330
3347
2052
615
9365
Inwoners per
woning
1947
6.3
7.5
6.6
6.1
6.-
7.-
6.4
'55
6.8
7.6
6.7
5.7
5,2
6.8
6. -
Gedurende de periode 1947-'55 is het inwonertal van Helden -
exclusief zij die in gestichten verblijven - met ruim 16$ en de
woningvoorraad met ca 24 $ toegenomen. Bijgevolg is het gemiddelde
aantal personen per woning gedaald van 6.4 tot 6, Deze ontwikkeling
is evenwel niet overal hetzelfde geweest. In..Grashoek is de
In verband met de woningtelling welke door het C.B.S. in 1956 wordt
gedaan is het overzicht. van de volkshuisvesting zeer summier gehouden

39 -
woningbezetting het meest gestegen; in Helden en Panningen
darentegen belangrijk afgenomen terwijl zij in de overige parochies
vrijwel onveranderd is gebleven.
Stelt men de gemiddelde woningbezetting van de gemeente
naast die van de provincie en het Rijk dan blijkt deze in 1947
resp. 6.4, 5.9 en 4.5 te bedragen. Het aantal personen per
woning ligt in Helden en Limburg derhalve veel hoger dan-in het
land als geheel, Zeker is dit verschil in woningbezetting tussen
de drie gebieden beinvloed door het feit dat - zoals reeds werd
aangetoond - de gezinnen in Limburg en meer nog die in de gemeente
gemiddeld belangrijk groter zijn dan in het Rijk.
Tabel 31 Woningdichtheid resp, aantal vertrekken per woning - 1947
Bron C.B.S.
Gebied
Wrjks
Grasho ek-Koningslust
Helden-Panningen
Egchel
Gemeente
Limburg
Nederiand
aantal pers,
per vertrek
1.37
1.01
1.24
1.10
0,97
0.90
Gebied
Grasho ek-Koningslusi
Helden-Panningen
Egchel
Gemeente
Limburg
Nederland
Aantal
vertrekken
per woning
5.12
6.09
5.65
5.84
5.99
4.94
De cijfers van bovenstaande tabel krijgen een bijzonder effect
wanneer men daarnaast de getallen van tabel 30 in beschouwing
neemt. Bij de woningbezetting - aantal inwoners per woningstaat
mSt Helden, Limburg aan de top terwijl bij de woningdichtheid
- aantal personen per vertrek - alleen maar in de gemeente
de situatie erg uitzonderlijk is. Duidelijk komt hier naar voren
dat de woningbouw in Helden zich niet voldoende heeft aangepast
aan de grootte der gezinnen, hetgeen vooral in de wijk Grashoek-
Koningslust het geval is, Limburg heeft darentegen dusdanige
woningen gebouwd dat - naar verhouding - het aantal personen
per vertrek een bevredigend resultaat oplevert* Toch is - op
het eerste gezicht althans - de toestand in Helden voor wat
het aantal vertrekken per woning betreft niet ongunstig te noemen.
In aanmerking dient evenwel te worden genomen dat de ge-

Tabel 32
Bebouwing
Gewone woningen
Boerderijen of
tuird er swo ni ng e n
Overige woningen
- met
bedrijf -
Totaal
- 40
meente door een hoog aantal "grote gezinnen" gekenmerkt wordt en
dat deze bijzonder e gezins structuur bij gevolg niet alleen "ruimere"
woningen vraagt, maar hier ook ten zeerste bij gebaat is-, Een
woning wordt in het algemeen geacht overbezet te zijn wanneer het
aantal inwoners meer dan e"e"n per so on per vertrek bedraagt. Op
het platteland en voo-ral op boerderijen behoeft een aantal inwoners
per vertrek dat iets hoger ligt dan 1 nog niet direct o.p ,een
ongunstige toestand te wijzen. De ruimte om de woning en de bedrijf
sgebouwen vergeeden ten plattelande wel iets van het tekort
aan woonvertrekken.
Rijk
76.-
10,7
13»3
100.-
Gebied
Limburg
65»7
17,1
17.2
100.-
Aard der bebouwing - in $ - 1947 Bron C.B.S.
Gemeente
26 IT"
58.9
15.-
100.-
Grashoek
Koningslust
14.2
79.7
6.1
100.-
Wijk
Helderi
Panningen
Beringe i
33.1
47.1
19.8
100.-
Egchel -
5.1
93.4
1.5
100.-
Meestal is de stand van de volkshuisvesting een gevolg van
het maatschappelijk leven. Zo vindt de agrarische gerichtheid
van een gemeente zich o.m. weerspiegeld in hoge geboortecijfers,
grote gezinnen, hoge woningbezetting, maar ook in een groot -
veelal verspreid staand - aantal boerderijen evenals in naar verhouding
veel verouderde woningen* Kwamen in het voorafgaande de
eerstgenoemde factoren reeds ter sprake, een indruk van de aard
der bebouwing wordt door de cijfers van tabel 32 gegeven. Hieruit
blijkt dat in zijn samenstelling de woningvoorraad van Helden
in belangrijke mate verschillend is van die der beide andere gebieden,
Meer nog dan in Limburg hebben de in Nederland aanwezige
huizen het karakter van gewone woningen. In de gemeente treedt
darentegen de groep boerderijen of tuinderswoningen sterk op de
voorgrond, Speciaal is dit in Egchel het geval maar ook in Grasho
ek~Koningslust wordt een hoog percentage boerenhuizen aange-

Tabel 33
Paroohie '
Grasho ek
Koningslust
Beringe
Panningen
Helden
Egchel
Gemeente
Absoluut
traff'en terwijl Helden-Panningen een meer gemengde bebouwing te
zien geeft.
Aard der bebouwing - in $ - 1955
- Brons Gemeente -
Arb eiders
w.
26.7
40.6
32.5
30.9
29,1
18.7
30,1
470
Middenst.
we
3.3
9.4
11.-
19.6
15.8
2,2
u.-
218 1).
Woningen
Boerderijen
62.8
44.4
46.-
26,2
29.3
74.7
37.8
590
.
Tuindersw,
3.3. .
0.9
4.~
7.4
13.5
3.3
7.4
115
. Oved.ge
w.
, 3.9
4.7
6.5
15.9
12.3
1.1
10,7
1).- Hieronder zijn ook een 11-tal als villa te karakt eriser en woningen
begrepen.
168
At so-*
luut
180
106
200
592
392
91
1561
Bij het localiseren van de momenteel in de gemeente aanwezige
huizen werden deze in een vijftal groepen ingedeeld. Zoals
door de cijfers van tabel 33 wordt aangegeven zijn naast de boerderijen
de arbeiderswoningen het sterkst vertegenwoordigd. Wat
de spreiding van de verschillende categorieen woningen betreft
blijkt dat de huizenvoorraad in Egchel en Grashoek in overwegende
mate uit boerderijen is samengesteld. In de overige parochies
is de differentiering groter waarbij Koningslust relatief de
meeste arbeiderswoningen bezit terwijl,, naar verhouding, in
Panningen en Helden de middenstands- en tuinderswoningen een
belangrijke plaats innemen evenals de groep overige woningen.
Hoe is het nu met de kwaliteit der woningen gesteld ?
Door de Dienst Wederopbouw en Volkshuisvesting is in 1951-~ f 52
een onderzoek gedaan naar het aantal woningen dat binnen afzienbare
tijd als "krot" dient te worden aangemerkt, Alle huizen
welke dusdanig onverbeterbare technische- en/of woontechnische
gebreken vertoonden waardoor voortzetting van de bewoning over
langere termijn niet verantwoord was, zijn hierbij in een drietal
groepen ondergebracht te weteni met een nog redelijk mogelijke

Tabel 34
Parochie
1
Grashoek
Koningslust
Beringe
Panningen
Helden
Egchel
Gemeente
- 42
Op te ruimen huizen binnen
tijdsduur vans
0 j.
2
7
2
1
8
7
1
26
1-5 j.
3
6
5
9
25
15
4_
64
Te vervangen woningen 1 )
6-10 j.
4
20
8
8
29
41
7
113
Totaal
5
33
15
18
62
63
12
203
Aantal woningen
in
1955
6
180
106
200
592
392
91
1561
1909
7
91
48
87
318
219
53
816
Kolom 5
in $ van
kolom
6
8
18.3
14.2
9.-
10.5
16.1
13.2
13.-
1), Brons Jaarverslag; Directie Wederopbouw en Volkshuisvesting in
Limburg over 1954.
7
9
36.3
31.3
20,7
19.5
28,8
22,6
24.9
b-ewoningsduur van resp.; Oj 1-5 en 6-10 jaar.
Blijkens de gegevens van tabel 34, kolom 5, moeten in,.een
tijdsbestek van 10 jaar ruim 200 huizen worden opgeruimd hetgeen
neerkomt op 13 $ van de thans aanwezige woningvoorraad.
Met name zal deze sanering in Grashoek moeten plaats hebben
maar o.m. ook in Helden dient een hoog percentage huizen aan
bewoning te worden onttrokken dan wel door nieuwe te worden
vervangen, Gaat men van de gedachte uit dat in 1909 de invloed
van de woningwet merkbaar begon te worden en dat na genoemd
tijdstip vrijwel geen "krotten" meer zijn gebouwd dan houdt dit
in dat bijna 1/4 deel van de "oude kern" van de gemeente in meer
of minder slechte toestand verkeert. In enkele parochies zoals
Grashoek, Koningslust en Helden vertoont zelfs rond 1/3 deel
van deze huizen dusdanige gebreken dat voortzetting van de
bewoning een gevaar gaat betekenen voor de lichamelijke, geestelijke
of morele gezondheid van de bewoners.
Na de in het voorgaande gegeven schets van de stand van
de huisvesting behoeft het wel geen betoog dat de bijzondere
gezinsstructuur van de gemeente de woningbouw voor talrijke
problemen stelt. Ook zal het duidelijk zijn dat verbetering er van

- 43 -
weerslag zal vinden in een hoger levenspeil van de bevolking.
Een vaststaand feit is immers dat een gezonde ontplo-aiing van
het gezinsleven ten zeerste geTbaat is bij een woontechnisch verantwoorde,
ruime woning.

- 44 -
HOOFDSTUK III BESTAANSMIDDELEN.
1. Agraris^che prgductie,
Ontwikkeling en be^temjring^cultuurgrond. In de laatste
decennia is de oppervlakte cultuurgrond in Helden belangrijfc
toegenomen. Bedroeg deze in 1890 ca 2200 ha momenteel is zij
tot rond 5050 ha vermeerderd waarbij de grootste stijging in de
jaren tussen de beide wereldoorlogen plaats had. Door toepassing
van betere bewerkings- en ruimere bemestingsmethoden was
het n.l. mogelijk geworden de bodemvruchtbaarheid te beinvloeden
en konden ook de minder goede gronden lonend worden benut.
Als gevolg hiervan traden in het bodemgebruik verschuivingen
op welke in hoofdzaak hierop neerkomen dat de toename van het
areaal cultuurgrond d.w.z. akker- gras- en tuinland ten koste
is gegaan van de oppervlakte heide.
Tabel 35
Soort
Cul tuur gr o nd
Bos
Heide
Rest
Totaal 1 )
Grondgebruik in ha.
Broni Landbouwverslagen Gemeente
1892
2233
606
3171
893
6903
1919
2565
1325
2472
541
6903
1939
4842
1079
550
576
7047
1954
5045
1018
313
656
7032
1). Oorzaak van het verschil in totaalcijf ers is niet te achteph'alen.
Met deze uitbreiding van de oppervlakte cultuurgrond kan
de ontwikkeling van het aantal mannelijke agrarische beroepspersonen
worden vergeleken. In 1909 hadden zich 1036 mannen
als landbouwer opgegeven welk aantal in 1947 tot 1446 of met ca
40$ was gestegen, Stelt men hiertegenover dat in dezelfde
periode het door voornoemde personen bewerkte areaal cultuur—
grond bijna is verdubbeld dan zal het duidelijk zijn dat sinds
het begin van deze eeuw de bestaansbasis in de landbouw belangrijk
is verbeterd, hetgeen o.m. tot uiting komt in het feit
dat het aantal agrariers per 100 ha cultuurgrond gedaald is

Tabel. 36
Hel den
Grootteklassen
1 - 5 ha
5 -10 "
10 -20 "
10 e.m. "
Eotaal
- 45 -
van rond 39 in 1910 1 ' tot ca 30 in 1947. Niettemin doet een
vergelijking met de provincie waar in 1947 op iedere 100 ha
cultuurgrond slechts 25 agrariers werkzaam waren zien dat het
verhoudingscijfer in Helden iets minder gunstig is.
Bovenvermelde ontwikkeling is niet zonder invloed gebleven
op de grootte der bedrijven, Uit de gegevens van tabel 36 blijkt
dat het aantal bedrijven als ook het areaal cultuurgrond gestegen«
is°, evenwel in die zin dat de toename van de eerate groep
Abs,
393
155
44
3
595
Bedrijven
1910
Rel.
66.1
26.-
7.4
0.5
100.-
Aantal bedrijven 1)^ opp. cultuurgrond in ha.
Bron; C.B.S.-tellingen
Abs.
297..
28-3
113
14
707
t
Bedrijven ! Cult, grond
Rel.
42.-
40.-
16.-
2.-
100.-
1950
Abs.
828
2118
1496
348
4790
Rel.
17.3
44.2
31.2
7.3
100.-
1) Exclusief bedrijven 1 ha; in 1950 waren er dit 227 met 94 hf cult,
grond.
naar verhouding kleiner is geweest dan die van de tweede zodat
de gemiddelde bedrijfsgrootte welke in 1910 rond 4*5 ha bedroeg,
in 1950 tot 6,8 ha is uitgegroeid
2)
'. Wat de onderlinge groepering
betreft valt op. te merken dat er een belangrijke verschuiving
heeft plaats gehad van de 1-5 ha klasse naar de grotere
en grote bedrijven, Vastgesteld kan dan ook worden dat de ontginning
niet alle en de mogelijkheid om in de landbouw een bestaan
op te bouwen heeft vergroot, maar dat deze omstandigheid eveneens
sanerend heeft gewerkt t.a.v. de bedrijven zelf en wel in
die zin dat de indeling hiervan veel gezonder is geworden.
Gaat men het hoofdberoep na van de grondgebruikers in
1). Het aantal agrariers in 1909 is vergeleken met de oppervlakte
cultuurgrond in 1910,.
2). In het landbouwgebied N. Limburg was de gemidd. bedrijf sgrootte
in 1950°. 7.5 ha.

Tabel 37
Helden
Grootteklassen
1 - 5 ha
5-10 "
10 - 20 "
>0 e.m. "
Cotaal
En 1910
- 46 -
Helden dan blijkt dat van de 687 bedrijven er 594 door landbouwers
en 57 door tuinders worden gedreven, Tevens kan worden geconstateerd
dat de tuinbouw die in het begin van deze eeuw nog niet
als zelfstandig beroep werd uitgeoefend een grote opkomst heeft
gekend, Anderzijds heeft het aantal bedrijven in hand en van landarbeiders
en niet-agrariers zich op ongeveer gelrjk niveau gehandhaafd
terwijl de door deze groepen geexploiteerde oppervlakte
tot rond 90 ha beperkt is gebleven.
Bedrijven en opp. cult, grond naar hoofdberoep gebruiker.
Brons C.B.S. -telling 1947.
bedr.
203
250
126
15
594
559
Landbouwer
opp.
643
1852
1659
373
4527
bedr.
54
2
1
57
Tuinder
opp.
1.P5
• 12
35
152
Landarbeider
bedr.
5
5
2
opp.
8
8
Niet-
Agrarier
bedr.
28
3
31
I 34
opp.
Niet alleen is het van belang te weten door wie de cultuurgrond
wordt bewerkt maar ook op welke wijze dit .gebeurt. Opgemerkt
kan nu worden dat er een omstelling van het productieplan
plaats heeft waarbij een absoluut en relatief grotere oppervlakte
als gras- en tuinland wordt aangewend. Eveneens kan uit de
gegevens van tabel 38 worden afgeleid dat de bestemming van
de bodem in Helden vrijwel gelijk is aan die van het N«Limburgse
landbouwgebied terwijl in de gemeente zelf de kleinere bedrijven
naar verhouding meer tuin- en minder grasland hebben dan de
grotere.
62
22
84

Tabel 38
Helden
Grootteklassen
1 - 5 ha
5-10 »
10 - 20 »
20 e.m. "
Totaal
in proc.
N. Limburg
1947
Bouwland
555
1395
1202
288
3.440
72.1
- 47
______ u^ , , ,_„_, u_^_.. , , . rj
Grondgebruiks Brons C.B. S.
'50
510
1434
968
222
3.134
65.4
68.5 | 62.7
1947
143
405
422
106
1076
22.6
25.6
Grasland
•50
175
591
489
119
1374
28.7
31.5
1947
119
85
36
15
255
*~__
5.9
Tuinland
1), Exclusiefs tuinbouwzaden en boomgaarden met onderteelt akkerbouw
resp. gras.
'50 1
T_e_elt£lans ' De bebouwing van het akkerland vertoont in de gemeente
het voor de zandgronden normale beeld. Van de ca 3200 ha
welke momenteel als bouwland worden geexploiteerd nemen de granen
bijna 2/3 deel in beslag terwijl de resterende oppervlakte
met knol-,wortel-, groenvoer— en handelsgewassen is beplant.
Rond 1/4 deel - d.w.z, 1235 ha - van het areaal cultuurgrond bestaat
uit Grasland waarvan 75 ha uit kunstweiden. De grasperce— ..
len komen over het gehele grondgebied van de gemeente voor en
zowel op gronden van goede als minder goede kwaliteit. Als tuinland
zijn thans ruim 340 ha in gebruik. Hiervan is 300 ha groenteteelt
in de voile grond waarvan de helft beteeld met asperges.
De oppervlakte groenten onder glasbeslaat 3 ha. Met betrekking
tot de fruitteelt kan onderscheid worden gemaakt tussen die in
de voile grond en die onder glas. Laatstgenoemde teelt komt in
Helden practisch niet voor. Het areaal klein fruit omvat ca 30
ha terwijl de met pit- en steenvruchten beplante oppervlakte
bijna 80 ha bedraagt; van deze laatsten neemt de appel rond 70 $
en de peer 17 $ in beslag. Ongeveer 3/4 deel van voornoemde 80
ha is in exploitatie zonder onderteelt hetgeen wijst op een moderne
aanplanting in de vorm van laagstarru Veelal zijn de
boomgaardpercelen naast of in de nabijheid der bedrijf s gebouwen
gelegen* Heemt men de met groenten en fruit beteelde oppervlakten
1). Ontleend aan landbouwinventarisatie 1954*
144
93
37
8
282
5.9
5*8

- 48 -
tezamen dan blijkt ongeveer 450 ha als tuinland in gebruik te
zijn.
Een indruk van de -on-geschiktheid van de
bodem van Helden voor land- en tuinbouw wordt gegeven door
bijgaande kaart no, 4. Diff erentiering naar gewassen heeft hierbij
niet plaats gehad terwijl evenmin uitspraak is gedaan over de
mogelijkheid en wenselijkheid van de aspergeteelt. Laatstgenoemde
teelt valt onder de. groep tuinbouwgewassen.maar wordt practisch
alleen aangetroffen op gronden die voor tuinbouw in het algemeen
niet geschikt zijn« Het areaal "zeer geschikte tuingrond" is
beperkt hetgeen in mindere mate eveneens met de oppervlakte
"goede tuingrond" het geval is. Voor "blijvend graslaad geschikte
grond" wordt, in grotere complexen, voornamelijk ten zuiden van
de dorpen Zel en-Hub, Zandberg, Koningslust en langs de Meyelseen
Sevenumse grens aangetroffen, Overwegend is in de gemeente
de oppervlakte "goed voor akkerbouw geschikte grond" terwijl de
hiervoor matig geschikte bodem zich in hoofdzaak in de nabijheid
van de dorpen Grasho ek-Vliegert bevindt. De voor land- en tuinbouw
ongeschikte grond valt' vrijwel samen met de huidige natuurcomplexen
en is voor het merendeel gelegen langs de grens met
Kessel en wel in een strook ca 1.3 km breed,
Stelt men de bodemgeschiktheid naast die van het grondgebruik
dan komt allereerst naar voren dat het areaal cultuurgrond
practisch niet meer kan worden uitgebreid. Hier en daar
is de ontginning zelfs zover voortgeschreden dat minder goede
grond als bouwland in gebruik genomen is. Verder blijkt dat de
aanwezige gronden zich slechts voor een gering gedeelte voor
blijvend grasland lenen aodat het akk erb ouwkar akt er van de gemeente
gehandhaafd zal blijven*. Geconstateerd kan tevens worden
dat, afgezien van de mogelijkheid tot aspergeteelt op de daarvoor
geschikte - li elite zand-grond, de tuinbouw nog belangrijk
kan worden uitgebreid daar momenteel tuinbouwgrond als gras- en
akkerland is aangewend, Wordt de tuingrond ook als zodanig
benut, dan zal dit een verder e verandering van de bedrijf s structuur
tot gevolg hebben. Een binding tussen het bedrijf en de
tuinbouwgronden is alleen in Helden-dorp en Panningen aanwezig
terwijl de tuinbouw uitgeoefend op verspreid gelegen percelen
meestal van uit een gevestigd bedrijf gebeurt hetgeen een aanduiding
vormt voor de ontwikkeling ter plaatse.
voorgaande werd aangetoond dat het areaal
1 ) Wegens haar onoverzichtelijkheid is het samenstellen van een
grondgebruikskaart achterwege gebleven.

i!
cn
i
1
Tabel 39 Aanvoer voornaamste tuinbouwproducten resp* totale omzet x 1000. Bron; Tuinbouwvereniging
Helden
Jaar kg.
1931
1934
1938
1941
1943
1947
1951
1954
Augurken
92.-
348.2
471.-
598.5
324.-
1224.-
441.3
283.5
gld.
11 .7
18.8
35.-
83.-
48.-
297.-
279.8
299.4
Asperges
kg.
1.3
7 _
11.-
14.-
8,5
40.-
157.8
369.9
gld.
0.4
1.4
3 —
7 —
5.-
45.5
318.2
434*-
Spekbonen
kg.
141.-
172.6
111.-
210.-
261,5
76.5
42.3
51:.4
gld.
15.8
21,2
0.7
29,-
45.5
17,5
12.5
32.2
Tuinbonen
kg.
26.-
46.5
81.-
96.-
198.5
122.5
106.-
150.7
gld.
1.9
0.8
3 —
11.-
20»-
15.5
17.6
28.5
kg.
18.5
13,5
21.-
2.5
31.1
182.9
Tomaten
gld.
0.8
2.-
2*2
0,6
11 .1
82.7
kg.
420.-
8509-
1024*-
1665.-
2330e-
3770.-
1773.-
2757*-
Totaal
gld.
40.-
56.-
76 .-
214.-
240,-
583.-
959.-
1395.-

Tabel 40
Product
Emit
Erambozexi
zwarte bessen
50
tuinbouwgrond, ook relatief belangrijk is toegenomen. Was in
1919 nog slechts 40 ha voor de teelt van tuinbouwgewassen -
d.w.z. in hoofdzaak voor eigen gebruik - bestemd, momenteel is
deze vertienvoudigd. Kan op grond hiervan reeds tot een intensivering
van het bodemgebruik van Helden worden geconcludeerd
een indicatie^ voor dit verschijnsel vormen eveneens de jaarlijkse
omzetten aan tuinbouwgewassen - zie tabel 39 waarin e-e-n steekproef
van enkele jaren is uitgezet-. Duidelijk blijkt hieruit dat
in de laatste 25 jaar de aanvoer van tuinbouwproducten sterk
is toegenomen. Tevens kan worden vastgesteld dat de teelt van
augurken en spekbonen zich in neergaande lijn beweegt terwijl de
aspergeteelt belangrijk is gestegen vooral in de laatste trjd.
Met betrekking tot de productie van tuinbonen valt geen bepaalde
ontwikkeling vast te stellen alhoewel zij t.o.v. de jaren v

Tabel 41
Jaar
1939
1946
1950
1952
1953
1954
. 51 -
gewassen is vrijgegeven o.a* van asperges. Speciaal deze teelt
neemt in omvang toe hetgeen blijkt uit het feit dat in 1954
reeds 157 ha hiermee werd bebouwd terwijl de kg-opbrengst omstreeks
1935 doet vermoeden dat het aspergeareaal toentertijd
tot enkele ha was beperkt. Aansluitend zij nog vermeld dat van
voornoemde in de jaren 1935 en '48 uitgegeven oppervlakte teeltvergunning
resp. 14 en 14 ha glascultuur was. Hoe veel dit nadien
is geweest kon niet worden achterhaald, daar na 1950 de aanleg
van glas is vrijgegeven d.w,z« binnen het raam der teeltvergunning.
Volgens deskundigen neemt de oppervlakte glas nog voortdurend
toe,
. Ook de ontwikkeling van de veestapel kan .een aanwijzing
inhouden betreffende een al dan niet intensiever gevoerd bedrijf.
Uit de gegevens van tabel 41 blijkt nu dat het jaar 1946 kenmerkend
is voor de na—oorlogse toestand en dat de opgelopen
achterstand niet gering is. Rekening houti^a met ue inhaalperiode
kan dan ook pas omstreeks 1950 van voor de landbouw
meer normale omstandigheden.,.worden gesproken. Niettemin tonen
de vermelde cijfers aan dat "in" de navolgende jaren de rundveestapel
slechts weinig uitbreiding onderging. Het aantal varkens
en kippen is we"! belangrijk vergroot alhoewel de eerste categorie
min of meer tot rust is gekomen terwijl de tweede het vooroorlogse
peil nog niet heeft bereikt. Een intensivering van enige
betekenis valt bij de veestapel dan ook niet waar te nemen.
Ontwikkeling veestapel Bron; Landbouwinventarisatie
Rundvee
3253
2968
3457
350,7
3604
3686
,_____^^
Varkens
6312
3681
8045
10624
11312
11960
Kippen
323277
93825
189877
198053
222324
274856
elders is ook in Helden de evolutie in de
bedrijf svoering momenteel in voile gang. De zich daarin voordoende
veranderingen geschieden vanuit het traditionele typei
het gemengde akker- weidebouwbedrijf met zijn aangepaste veestapel,
\

«. 52 —
Cmdat uitbreiding van cultuurgrond resp, splitsing van bedrijven
van dezelfde gemengde structuur niet goed meer mogelijk bleek
ontstond er een streven om, binnen het raam van de mogelijkheden
welke de zandgrond en de landbouwwetenschap boody uit de beschikbare
oppervlakte meer inkomsten te trekken. Enerzijds trachtte
men dit te bereiken door de productie van kapitaal- en arbeidintensieve
gewassen? anderzijds door een ombouw van de veestapely
veelal in de min of meer eenzijdige richting van de varkens 1 - en
kippenteelt.
Ondanks de differentiering die er heeft plaats gehad telt
de gemeente nog weinig zuivere tuinbouw- en veeteeltbedrijven.
Het aantal gemengde bedrijven is darentegen vrij groot. Tussen
deze twee typen komen nog tal van variaties voor al naar gelang
de nadruk wordt gelegd op het bodemgebruik, de veestapel of op
beiden.
Gebouwen. Bij de beoordeling van de kwaliteit der boerderijen komt
automatisch de vraag naar de inrichting en de doelmatigheid er van
naar voren. Vastgesteld kan nu worden dat er een zekere correlatie
bestaat tussen de beide genoemde factoren aan de ene en de ontginning
van woeste gronden resp, de evolutie in de bedrijfsvoering aan
de andere kant, Tengevolge van de aanwinst van cultuurgrond zijn
veel bedrijven groter geworden. Met de capaciteit van de bestaan
de gebouwen werd bij deze opp ervlakte-t o ename evenwel in veel
gevallen geen rekening gehouden. Zodoende ontstonden er spanningen
welke alleen langs de weg van uitbreiding van het gebouwencomplex
konden worden opgelost. Als bezwaar hiertegen
gold veelal de overweging dat in geval van splitsing van het
ouderlijk bedrijf een onrendabele ui trust ing zou overblijven. In
plaats van aan te passen behielp men zich met als gevolg veel
mistoestanden. Bij vergroting van de varkens- en kippenstapel
deed zich eenzelfde verschijnsel voor. Was de opnamecapaciteit
van het aanwezige gebouw te gering - en dit was meestal zo -
dan moesten er nieuwe stallen en hokken komen. Een juiste plaatsing
er van binnen het geheel van het bestaande complex was
echter dikwijls niet mogelijk zodat een ondoelmatige inrichting
ontstond welke veel extra loopwerk meebrengt. Schakelt men van
landbouw over op tuinbouw dan houdt dit in dat 66k de gebouwen
aan deze exploitatievorm moeten worden aangepast* Vaak is men
evenwel geneigd de "oude" uitrusting te gebruiken en ?/el om
reden van de grote investeringen, Toch zal dit bezwaar overvronaen
moeten worden en zal de nieuw gekozen vorm van grondgebruik

Tabel 42
- 53
uitgangspunt moeten zijn zowel van de bedrijfsvoering als van de
bedrijf sinrichting. Dat dit laatste van groot belang is valt
trouwens ook af te leiden uit de momentee! voor dit doel verleende
subsidies.
Voor de landbouwer - eigenaar is in het algemeen het bedrijf
primair en komt de woning op de tweede plaats. Gezien deze
houding behoeft het geen verwondering te wekken dat op net terrein
van de huisvesting nog slechte toestanden bestaan welke
dringend verbetering vragen.
Afgezien van een gering aantal zijn de huidige, practisch
alien van vddr 1940 daterendef boerderijen eigendom van de gebruiker.
Voor de agrarische productie vormt de eigendom - pachtverhouding
derhalve geen knelpunt alhoewel het ontbreken van een
zakelijke zekerheid de financiering van een zuiver pachtbedrijf
kan bemoeilijken.
Wjegeni In de Gemeente verkeren de landwegen in vrij slechte staat,
Velen zijn niet, gedeeltelijk of maar licht verhard waardoor in
tijden van grote neerslag en -droogte ernstige moeilijkheden optreden.
Bovendien vormt de ontsluiting van diverse gebieden een
probleem zoals b»v, in het gebied genaamd Schorft en Spiesberg,
Te verwachten is evenwel dat deze vraagstukken in de aanstaande
ruilverkaveling zullen worden opgelost.
Hoe het met de bedrijfsverkaveling in Helden gesteld is
wordt door onderstaande tabel aangegeven. Gemiddeld bedraagt het
aantal kavels per bedrijf 6.6 waarbij de toestand op de kleinere
bedrijven
Bedrijf sverkaveling -
Bron; C.B.S,
1950 -
'
Helden
Gem,* a, I fo bedrijven met „.«„ kavels
ILclV c-L b [ — — — ••
Gr o o 1 1 e-klass e p. n bedr. j 1-2
,,,.„„,, -„„„„„„„, In „.-„,, .„-
1 - 5 ha 4.3 ^7.9
3-5
43,4
6-8
22.6
9-11
5.4
j 12-14
0.7
5-10 " 7.7 3.5 26,5 34.- 21.9 10,6
10 - 20 " 9.6 2,6 15/9 25.7 20.4 20,4
20 e.m. " 8,6
21,4 28,6 28.6 7,1
Totaal I 6,6 13«6
crrr--»-^^T---^P-~r-l r-HW i— Ha-w— J • •• • - '• • • '• •• •—'"-
31*8
27,7
1 4.9
L-
7.9 .
t
15-24 eja,
3^5
15.-
14.3
4.1

- 54 -
naar verhouding iets gunstiger is dan op de grotere hetgeen ook
logisch is. Wat de spreiding van het aantal kavels of m.a.w.
wat de schommeling van het gemiddelde betreft blijkt, dat 54.6$
van de bedrijven er 6 of meer in gebruik heeft waarvan 12 $, 12
of meer; inderdaad een beeld dat om verbetering vraagt.
2S£££SilLJ[HB£ii.i_* °P agrarisch gebied is de gemeente bezig een
centrale functie te veroveren. Als factoren die in deze richting
wijzen zijn te noemen; landbouwschool, tuinbouwschool ~ momenteel
in landbouwschool ondergebracht ~, landbouwhuishoud school 5 instellingen
welke ook door leerlingen uit de omliggende plaatsen
worden bezocht. Verder de in de kern Panningen gevestigde Coop.
Zuivelfabriek waarbij een gedeelte van de boeren uit Maasbree en
Kessel is aangesloteri; het in Panningen gelegen en voor de gemeente
en haar omgeving bestemde Centrum Kunstmatige Inseminatie
alsmede de in Helden-dorp wonende Assistent van de Rijkslandbouwvo
orlichtings dienst. Geconstateerd kan eveneens worden dat studiedagen,
tentoonstellingen, vergaderingen van de kring der
L.L.T.B. en J.B. bij voorkeur in de gemeente worden gehouden en
dat zich in dezen zowel de bixeren uit Maasbree - een gedeelte
van Baarlo uitgezonderd -? Kessel, Meyel als de groep "oude
boeren" uit Neer op deze plaats richten. Een en ander duidt
erop dat de gemeente inzake. onderwijs, organisatieleven enz* een
centrale plaats inneemt; een omstandigheid welke met be trekking tot
de verdere ontwikkeling er van de nodige aandacht verdient.
Gezinnems Onder "het gezin" zijn
alleen die personen gerangschikt welke hiertoe in engere zin
behoren n.l. ouders en kinderen - inclusief de tijdelijk elders
verblijvenden zoals o.m. militairen - alsmede samen- en inwonende
ongehuwde broers en/of zusters. Vreemd personeel is buiten de
gezinsregistratie gehouden daar het merendeel hiervan uit de
plaatselijke boerenstand voortkomt en nog inwonend is in het
ouderlijk gezin.
Ruim 37 % van de agrarische gezinnen en bijna 57$ van de
landbouwende bevolking blijkt uit 8 of meer personen te bestaan
resp, in deze gezinnen te leven - zie tabel 43 -, Bij de nietagrarische
gezinnen is dit 11

Tabel 43
Helden
Gezin van
1 pers.
2 of 3 "
4 " 5
5 » 7 "
3 .1 9
3 " meer "
Dtaal
bsoluut
— 55 —
bestaat maar ook dat de bijzondere gezinsstructuur van de gemeente
als geheel, terug te voeren is op de verhoudingen waardoor eerstgenoemde
groep gekenmerkt wordt.
gez.
4.3
15.9
20.-
22.6
19.7
17.5
100.-
Gezinsstructuur - 1955 - in $. Bron:
Gemeente.
Agrarische
pers.
0.7
6.2
13.9
22.6
25.9
30.7
100.-
629 | 4053
gez.
13,5
28.6
21.7
16,8
11.-
8.4
100.-
1950
Totale
pers.
2.8
14.6
20.4
22.8
19.4
20.-
100.-
9310
gez.
Overige
17,9
34,5
22.5
14.1
6.8
4.2
100.-
1321
pers.
4.5
20.9
25.5
23.-
14.3
11.8
100.-
5257
Bij beschouwing van de bevolking naar de mate van deelneming
aan het economische leven wordt algemeen de indeling gehanteerd
ins nog-niet| half-5 volledig en niet-meer-productieven overeenkomend
met de leeftijdsklassen van resp.; 0-14; 15-19 en 55-64;
20-54 en 65 jaar en ouder.
Zowel bij het. landbouwende - -als het niet-agrarisch bevolkingsdeel
nemen de j eugdigen en volproductieven een naar verhouding
vrijwel gelijke positie in, evenals de 55 - 64 jarigen.
Inzake de beide andere leeftijdsklassen bestaan evenwel belangrijke
verschillen waarbij de groep niet-agrariers relatief veel meer
niet-meer-productieven telt dan de categorie boeren terwijl dit
omgekeerd bij de 15 - 19 jarigen het geval is.

Tabel 44
Helden
Leeftijd
0 - 14 j.
5-19 "
10 - 54 "
>5 - 64 "
>5 e.o. ! 1
Totaal
- 56 -
Bevolking naar leeftijdsgroepen in $
Mn.
39,1
12.-
40.2
5.8
Agrarische
2,9
100.-
Lbsoluut ! 2093
Vr.
41.6
12.8
38.7
5.2
1.7
100.-
1960
Mn.
39.5
9.2
39.8
5.5
6.-
100.-
4693
Totale 1 ^
Vr.
40.6
9.2
39.4
5.2
5,6
100.-
4629
). Betreft toestand Dec, 1954; excl. gestichtsbevolking.
Mn.
39.9
6.9
39.5
5.3
8.4
100.-
2600
Overige
Vr»
40.-
6,6
39.9
5.3
8.2
100.-
2669
Migraties Het onderzoek naar de migratie van de agrarische
bevolkingsgroep is beperkt gebleven tot het vertrek naar het
buitenland. Daarbij zijn alleen de jaren na de tweede wereldoorlog
in beschouwing genomen. Voordien was van buitenlandse emigratie
van landbouwers practisch geen sprake; werd althans zeer zeker
niet als noodzaak gezien. Bovendien werd to en noch door de
regering noch door de eigen organisatie stimulerend in die richting
gewerkt; eerder is het tegendeel waar. In de vooroorlogse
periode vormde de emigratie geen integrerend deel van de bevolkingspolitiek.
Na 1945 heerste aanvankelijk en in regeringskringen
zelfs in sterke mate de overtuiging dat emigratie zoveel
mogelijk moest worden voorkomen. Later wijzigde zich deze
houding en werd de emigratie in de bevolkingspolitiek opgenomen.
Zoals door de cijfers van onderstaand overzicht wordt aangegeven
zijn in de periode 1948 t/m f 54 in totaal 133 uit de
gemeente afkomstige agrariers. naar het buitenland vertrokken.
Conclusies omtrent een bepaald verloop van de emigratie zijn
uit de vermelde cijfers evenwel niet te trekken daar het aantal
personen hiervoor te gering is. Niettemin valt bij vergelijking
met de totale landelijke- en gemeentelijke emigratie een globale
parallel te constateren, in hoofdzaak hierop neerkomend dat
de periode 1950 - '52 door een sterke stijging wordt gekenmerkt
maar dat sindsdien het vertrek aanmerkelijk is afgenomen.

Tabel 45
Gebied
Helden 1 ^
Rijk x 1000 2 ^
Helden '
- 57 -
Overzicht buitenlandse emigratie, Brons Gemeente C.B.S.
1948
1
66
'49
19
58
1) Betreft emigratie agrariers; 2) betreft totale emigratie.
'50
3
51
12
Volgens deskundigen in emigratiekringen houdt de terugval
na 1952 voornamelijk verband met de door de regeringen van
Australie en Nieuw-Zeeland ingevoerde beperkende bepalingen.
Anderzijds mag in dezen de ontwikkeling van de conjunctuur ook
niet uit het oog worden verloren. Na een kleine aarzeling omstreeks
het jaar 1951 beweegt zij zich weer in opgaande lijn en
zijn de kansen op een behoorlijk betaalde werkkring in de nijverheid
wederom aanmerkelijk verruimdi ook voor boerenzoons en zelfs
ook voor de ongeschoolden onder hen. Hoe de emigratie van agrariers
in de nabije toekomst zal verlopen valt, en dit geldt ook
voor de gemeente Helden, moeilijk te voorspellen. Behalve dat de
hausse nog steeds aanhoudt wordt - getuige o.m. de belangstelling
voor het technische onderwijs - het contact tussen landbouw en
Industrie inniger^ in zich echter factoren welke een remmende
invloed op de emigratie uitoefenen.
Uit de samenstelling der emigrant en naar geslacht blijkt
dat tegenover 86 mannen slechts 47 vrouwen zijn vertrokken zodat
het vrouwelijk element verre in de minderheid is. Bveneens kan
worden vastgesteld dat rond 2/3 deel van de agrariers ouder is
dan 20 jaar en dat een ongeveer even groot percentage in gezinsverband
is geemigreerd, Bij de alleenstaanden. nemen de mannen -
te weten 41 - een overheersende plaats in? hetgeen tevens betekent
dat de in gezinsverband vertrokken personen uit vrijwel
gelijke delen mannen en vrouwen bestaan. Raar het schijnt vertrekken
de gezinnen in sterk overwegende mate naar Canada terwijl
de alleenstaanden een ten naaste bij gelijkevoorkeur voor
Canada en Nieuw-Zeeland hebben. Opvallend is dat emigratie
naar landen in Europa niet plaats had. Voor zover kon worden
nagegaan keerden slechts 3 emigranten,•zijnde ongehuwde mannen
naar Helden terug*
'51
23
67
48
«52
37
81
74
! 53
32
67
51
154
18
61
39

Tabel 46
Leeftijd
0-13
14-20
21 e.o.
Totaal
man
19
9
58
86
- 58 -
Buitenlandse emigratie naar leeftijd en richting
1948- '54
vrouw
13
3
31
47
Richting
i
Canada
1 Aus trali e
N. Zealand
Indie
: Totaal
Gezin
10
4
2
16
,
pers.
52
24
7
83
Alleenstaand
Waarom wordt er nu geemigreerd ? Besprekingen hieromtrent
gevoerd met deskundigen op dit gebied gaven tot uitkomst dat
een der oorzaken gelegen is in het feit dat er voor de kinderen
geen vooruitzichten bestaan op een zelfstandig bestaan in de
landbouw. Daar deze omstandigheid practisch voor alle boerengezinnen
geldt moeten er nog--andere stimulansen zijn welke tot
emigratie do en besluiten. Een hiervan is het te kleine bedrijf,
waarvan de rentabiliteit te laag is om het wonende gezin te
onderhouden en waarop een volwaardige arbeidskracht het gehele
jaar door geen werk heeft. Verder factoren alss toevallige
aanbiedingen uit het buitenland; plaats maken als pachter voor
de eigenaar-gebruiker; dreiging van onteigening alsmede de
mentale gesteldheid van het gezin waarbij de binding aan dorpswerk-
of leefgemeenschap al .dan niet stimulerend kan werken
evenals de vrees voor het onbekende resp. voor het te lopen
risico,
Levert het emigreren van boeren voordelen op voor de
agrarische stand in een gemeente ? Bij beantwoorcing van deze
vraag dient onderscheid te worden gemaakt tussen de vrijgekomen
gronden en gebouwen welke in eigendom zijn en die welke krachtens
pachtovereenkomst worden geexploiteerd. Doorgaans verkoopt de
boer-eigenaar zijn bezittingen aan de meest biedende - die niet
altrjd de meest behoevende is - terwijl de verpachter zijn eigendom.
overdoet aan degene die hem hiervoor het geschiktst voorkomt.
Mogelijkheden om de achtergelaten uitrusting op die plaats
te brengen waar ze het noodzakelijkst is bestaan er n.l. practisch
niet. Wordt de uitrusting in haar geheel overgedaan dan
zjjn de omstandigheden voor de. nieuwe gebruik er weinig verschillend
van die van de emigrant; 66k als het een klein bedrijf
22
3
2f
50

- 59 -
betreft, Heeft versnippering plaats dan kan dit een sanering
inhouden van de overige, bestaande, bedrijven; maar ook het
stichten van nieuwe hetgeen niet zonder consequenties is. Een
verlichting van de spanningen in de arbeids- en opvolgingsmogelijkheden
houdt de emigratie dan ook zo goed als niet in. Zeker
niet wanneer zoals in Helden het jaarlijkse aanbod van bedrijven
tot 1 a 2 beperkt blijft.
Arbeidsbehoefte en -aanbod. Teneinde het resultaat van het
dienaangaande ingestelde onderzoek in het juiste daglicht te
kunnen plaatsen is een nadere concretisering van de gebezigde
methode en begrippen gewenst, evenals van de gemaakte veronderstellingen.
De berekening nu van een eventueel arbeidsoverschot
resp,_tekort heeft zich beperkt tot de land- en tuinbouwbedrijven
welke groter zijn dan 1 ha en waarvan op grond van bedrijf s- en
gezinsstructuur, aangenomen kan worden dat zij in de naaste toekomst
blijven voortbestaan, Liquiderende en aflopende bedrijven
d.w.z. ondernemingen die momenteel de - uit gezinssamenstelling,
omvang en aard van het bedrijf, gebrek aan opvolging van bedrijfshoofd
enz. af te leiden - tendenz vertonen op korte termijn de
exploitatie te staken zijn buiten het onderzoek gehouden. Van
de bedrijven kleiner dan 1 ha zijn alleen degenen in aanmerking
genomen welke geacht konden worden een redelijk bestaan op te
leveren. Een bepaalde categorie grondgebruikers is zodoende
buiten beschouwing gebleven, Aangezien dit veelal personen betreft
die hun hoofdberoep buiten de landbouw hebben; het grondgebruik
binnen afzienbare tijd stopzetten dan wel wier bedrijfsrentabiliteit
te laag is, zijn zij voor het onderhavige vraagstuk
evenwel van weinig belang, De vraag hoeveel ha uit deze sector
uiteindelijk naar de landbouw zal toevloeien is buiten beantwoording
gebleven daar de grootte hiervan nauwelijks is te ramen.
Normaliter omvat het begrip arbeid alle in land- en tuinbouw
verrichte werkzaamheden, zowel door mannen en vrouwen als
door los en vast personeel, eigen en vreemde arbeidskrachten*
Opgemerkt zij nu dat het onderzoek naar een arbeids-overschot
resp.-tekort zich beperkt heeft tot de mannen. Met de door
vrouwen gedane arbeid is hierbij dan ook geen rekening gehouden,
Dit temeer ook daar de door deze categorie verrichte werkzaamheden
voornamelijk die arbeid omvat welke in de landbouw als
typisch vrouwelijk wordt aangemerkt*
Om de eenheden arbeidsbehoefte en -aanbod met elkaar te
kunnen ver gelijke n was het nodig ze onder een noemer te brengen.

- 60 -
Hiervoor is het begrip volwaardige arbeidskracht - v.a*k, - gehanteerd,
overeenkomend met een mannelijk persoon in de volproductieve
leeftijd die het gehele jaar door op een middelgroot
goed geleid bedrijf werkzaam is, Gebruitoaakend nu van algemeen
gebezigde normen zijn de op de bedrijven aanwezige krachten tot
genoemde grootheid te herleiden of m.a.w, kan het arbeidsaanbod
per bedrijf worden vastgesteld. Bij de bepaling van de arbeidsbehoefte
is de gangbare - op bepaalde normen en grootteklassen
gebaseerde- methode niet gevolgd, maar zijn plaatselijke deskundigen
ingeschakeld en is aan elk bedrijf zoveel v.a.k.'s "toege—
wezen" als de praktijk nodig achtte. Ofschoon ook deze methode
het gevaar van misgrepen inhoudts wil het toch voorkomen dat de
werkelijkheid hierdoor het dichtst wordt benaderd. Sterke differ
entiaties binnen het gemengde landbouwbedrijf; tuinbouw'in
de voile grond en onder glas; teelt van asperges; variaties in
de veestapel enz, bemoeilijken nu eenmaal het werken met algemene
normen, zeker waar het om een klein gebied handelt.
Inzake de vaststelling. van de arbeidscapaciteit der tijdelijk
werkzame mannen is aangehaafct" bij de landbouwtelling 1950 waar
deze groep naar leeftijd enz. is ingedeeld. De arbeidstijd van
deze werkers is uitgedrukt in werkweken waarbij het jaar voor
50 weken telt. Via bepaalde normen is het gehele arbeidsreservoir,
werkend op bedrijven groter dan 1 ha, tot v.a.k.'s omgerekend
- de bedrijfsgrootte van meer dan 1 ha is aangehouden omdat
deze aansluit bij de maatstaf welke gebruikt is bij de keuze
van de geenqueteerde bedrijven ~-» Bij voorbaat zij vermeld dat -
gemeten in v.a«k, ! s - de omvang van de door deze seizoenwerkers
geleverde arbeid uiterst gering is.
Het tekort aan arbeidskrachten is als een opzichzelfstaande
grootheid gezien, evenals het overschot. In werkelijkheid hangen
deze twee n.l. niet zodanig samen dat zij elkaar aanvullen of
m,a8w» dat in een plaatselijk danwel streekqggwijs optredend tekort
door een aldaar aanwezig of een zioh elders voordoend overschot
wordt voorzien*
Daarbij komt dat-het hier in hoofdzaa-k zoons. van zelf-
standige boeren betreft welke het werken in vreemde loondienst
d.w.z. als landarbeider niet ligt? althans wanneer de vooruitzichten
om de leiding over een eigen bedrijf te krijgen minimaal
zijn. Neemt men verder nog in aanmerking dat binnen het beroep
landarbeider weinig mogelijkheden tot positieverbetering bestaan
en dat de omstandigheden waarin de landarbeider in economisch
en sociaal opzicht verkeert nu ook niet bepaald uitzonderlijk zijn

- 61 -
dan zal het duidelijk zijn dat tekort en overschot aan arbeidskrachten
als aparte grootheden moeten worden gezien zowel als los van
elkaar staande problemen.
De overschotten en tekorten zijn onderscheiden in reele en
irreele en wel om reden dat deze niet steeds uit hele mankrachten
bestaan, maar ook uit gedeelten er van. Verder is van de veronderstelling
uitgegaan dat bij een overschot resp» tekort van een halve
v»a«k» of minder de oplossing gevonden dient te worden in een
aanpassing van het bedrijf aan de werkelijk aanwezige krachten
d.m.v. intensivering of grondaantrekking resp. extensivering
grondvermindering. Minder dan een hele, maar meer dan een halve
v.a.k. is als 6en kracht geteld welke bij aanwezigheid kan worden
afgestoten — met aanpassing van het bedrijf aan het verminderde
arbeidsaanbod - danwel aangetrokken - met dezelfde restrictie,,
maar met tegengestelde werking -. Onder het irreel overschot/tekort
is nu verstaan de som der hele plus gedeeltelijke v.a.k. 's
terwijl het reele het eerder genoemde totaal omvat verminderd met
het aantal gedeeltelijke mankrachten van een halve of minder.
Rangschikt men de in Helden aanwezige bedrijven volgens de
bovenaangehaalde principes dan blijkt dat de gemeente 620 ondernemingen
telt welke als zuivere land- en tuinbouwbedrijven zijn te
beschouwen. Naar leeftijd varieren de daarop werkzame mannelijke
krachten van 15 tot 75 jaar, Deze groep, bestaande uit bedrijf s~
hoof den , zoons en broers van het bedrijf shoofd alsmede knechts,
vormt de vaste arbeiderskern, alhoewel het in zich dubieus is of
bij de 15-19 jarigen van blijvende werkzaamheid in de landbouw
sprake is. Ongeveer 68$ van het arbeidsaanbod is in de volproductieve
leeftijd en ruim 60 resp. 34 $ bestaat uit bedrijfshoofden
en zoons. Laatstgenoemde cijfers tonen duidelijk aan dat het ge~
zinsbedrijf in sterke mate overheerst.
Tabel 47
Leeftijd
15 - 19 j.
20 - 54 "
55 - 64 ir
65 - 74 "
Totaal
179 !
687
105
33
1004
Mannelijke vaste krachten
Positie in het bedrijf of relatie •
tot bedrijf shoofd.
Bedrijf shoof d 1 '
Zoon van bedrijf shoofd
Broer van bedrijf shoofd
Vreemd personeel
Totaal
620
357
15
35
1027
1). Hieronder bevinden zich 23 vrouwen. Dit aantal is thans reeds
vermeld omdat het later nodig is bij de berekening van de
generatiedruk.

Tabel 48
Werkelijke
mankracht
p. bedrijf
0.5
f $ H * B
1.5
2.-
2.5
3 « —
3.5
4.-
4.5
5» —
Totaal
- 62 -
Hoe groot is nu de bezetting aan mannelijke personen per
bedrijf en in hoeverre zijn de aanwezige arbeidskrachten gelijk
aan volwaardige ? Blijkens de cijfers van tabel 48 maakt het eenmansbedrijf
ruim de helft en het twee-persoons-bedrijf 27 $ van
het totaal aantal ondernemingen uit terwijl het aantal bedrijven
met een bezetting van meer dan 2 mankrachten slechts 15$ omvat.
Tevens kan uit de vermelde gegevens worden afgeleid dat bij 288
bedrijven - zijnde 46$ - de aanwezige mankracht de behoefte dekt,
welk verschijnsel relatief het meest bij de eenmansbedrijven voor~
komt« Van de overige, met een tekort of overschot kampende
ondernemingen hebben - in absolute aantallen - de eenmansbedrijven
de grootste tekorten aan v.a.k.'s en zijn de overschotten
voornamelijk op de twee-f maar in belangrijke mate eveneens op de
drie- en vierpersoons bedrijven aanwezig, of schoon bij de eerstgenoemde
categorie ook een aanmerkelijk tekort aanwijsbaar is.
Aantal
bedrijven
9
337
12
168
9
60
1
20
1
3
620
Bezetting; bedrijven; v.a.k.
$-bedrijven
1.5
54.4 '
1.9
27.1
1.5
9.7
0.1
3.2
0,1
0.5
100.-
Aanbod.
arb.
kracht
= be-
i
hoefte Qv.er
aan
v.a.k.
bedrijven
9
229
5
39
-
6
— -
_
„
288
Overschot resp. tekort aan
v.a.k. 's op bedrijven
bedrij-| v.a.k. *s
ven !
«.
17
4
86
8
47
1
20
1
2
186
„,
8.2
1.5
46.3
4.6
37.6
0,7
26,5
0.8
4.5
130.7
bedrijven
„
91
3
43
1
7
-
-
_
1
Tekort
;
, v.ajc.'s
-,
58.0
1.2
21.2
0,3
2,9
_
_
-
0.3
146 83.9
Gaat men de spreiding van het bovenvermelde tekort/overschot
na dan verkrijgt men het in tabel 49 opgenomen overzicht*
Van de daarin aangegeven totalen kan niet gezegd worden dat zij
re'ele waarde hebben aangezien een gedeelte hiervan uit "minder
dan hele" arbeidskrachten bestaat* Om nu tot bruikbare en de

- 63 -
werkelijkheid beter benaderende aantallen te komen is het eerder
genoemde onderscheid tussen reel en irreel overschot/tekort
ingevoerd. Het blijkt dan dat het reele overschot 106 volwaardige
mannelijke arbeidskrachten bedraagt en het tekort 40; grootheden
welke los van elkaar m.a,w» als op zichzelf staand dienen te
worden beschouwd.
Tabel 49
V.A.K.
0,5 en <
0.6 - 0,9
1 o **"
>1-
Totaal
Spreiding overschot/tekort v.a.k. 's.
Bedrijven
93
48
22
23
186
Overschot
V.A.K. 's
24.7
48—
22
36
130.7
Bedrijven
107
9
27
3
146
Tekort
V.A.K. 's
43.9
9
27
4
83.9
Een "by zonder facet van de natuurlijke groei der
agrarische bevolking vormt het- vraagstuk; boerenzoons, Dit probleem
vindt zijn onmiddellijke oorzaak in het feit dat de natuurlijke
groei groter is dan de uitbreidingsmogelijkheden in de landbouw.
Het, neemt echter niet de gehele landbouwende bevolking
in beschouwing doch alleen de zoons van zelfstandige boeren en
tuinders die in de landbouw werkzaam zijn. Voor deze zoons worden
de opvolgingsmogelijkheden uitgedrukt in het generatiedrukcijf er.
Uitgegaan wordt hierbij van de veronderstelling dat de in de
agrarische productie werkzame zoons binnen tenminste 15 jaar
zelfstandig bedrijfshoofd willen worden, Bekend is verder dat de
bedrijf shoof den zelf gemiddeld 30-35 jaar deze functie uitoefenen
zodat per jaar 1/33 van het totaal aantal bedrijven voor opvolging
vrijkomt. De generatiedruk is dus gelijk aan 1/15 van het aantal
zoons in de landbouw werkzaam, gedeeld door 1/33 van het aantal
bedrijven.
Bij de berekening nu van de generatiedruk in Helden is, voor
wat de bedrijfshoofden betreftf hetzelfde aantal aangehouden dat
als uitgangspunt voor de vaststelling van de divergentie arbeidsaanbod/behoefte
is genomen, terwijl onder de zoons ook degenen
zijn gerangschikt die elders in de landbouw werkzaam zijn. Het
aldus verkregen cijfer bedraagt 1.48 'n.l. 1/15 x 416 i 1/33 x
620. In de eerstvolgende 15 jaar blijken derhalve 135 boerenzoons
yan opvolgingskansen te zijn uitgesloten zodat gemiddeld per
1)* Het geaeratiedrukcijf er voor Limburg-ten westen van de Maasbedraaet
1.78. L.E.I. Rapport Linker Maas- en Waaloever 1953»

- 64 -
jaar 9 jongens moeten afvloeien, althans onder de veronderstelling
dat de bestaansmogelijkheid in de agrarische sector het
sti cht en van nieuwe bedrijven uitsluit,
-° e afvloeiing uit het generatiedrukcijfer
begroot heeft een ander karakter dan die welke in het
navolgende uit de natuurlijke bevolkingsgroei wordt becijferd. In
het eerste geval betrof het de zoons die reeds in de landbouw
werkzaam zijn terwijl het in het tweede over de jongeren gaat welke
nog geen beroep gekozen hebben.
Het aantal j eugdigen dat in de eerste 15 jaar genoodzaakt
zal zijn buiten de landbouw een bestaan te zoeken wordt allereerst
bepaald door de wijzigingen welke zich in de categorie momenteel
werkzame boeren voordoen. Een hiervan is de beroepsverandering;
een andere de sterfte. De eerste factor is verwaarloosd en wel
op grond van de overweging dat de in de landbouw tewerkgestelde
personen niet gauw naar andere beroepen overstappen. Het tweede
aspect is aan de hand van de sterftetaf els te ramen met dien
verstande dat de personen welke momenteel 50 jaar en ouder zijn
geheel worden af geschreven £.n.. de omstandigheid overschot/tekort
in de landbouw buiten beschouwing is gelaten. Past men voornoemde
berekeningswijze toe dan blijkt dat van de 1004 thans werkzame
mannelijke landbouwers, er in 1970 nog 724 "over" zijn zodat het
aantal opengevallen plaatsen 280 bedraagt,
Zoals aangegeven tell en de agrarische gezinnen 81 8 jongens
in de leeftijd van 0-14 jaar. Tengevolge van sterfte zal dit
aantal in 1970 tot 793 zijn gedaald. Uit het verschil tussen
vraag naar - 280 - en aanbod van - 793 personen kan nu worden
afgeleid dat 513 jongeren - zijnde per jaar 34 - uit de landbouw
moeten afvloeien; als boer emigreren of nieuwe arbeidsplaatsen
in de agrarische sector moeten zien te vinden.

Dab el 50
Srafiek 9
lelden
sdrijf s-
.asse
irdewerk
I'af .nrjv.
>uw "
lem* "
mtbew.
.eding
sder
staalnijv.
jxtielnijv.
>edingsmidd
)taal
- 65 -
2. Qverig_e _ bronnen^an b ej3l;aan.
a. Nijverheid.
Bij de analyse van de beroepsstructuur der bevolking is
gebleken dat in 1947 slechts 720 personen, zijnde een vijfde deel
van de in een beroep werkzamen., een bestaan vond in de nijverheid.
Dit aantal omvat zowel degenen die in als die buiten Helden in
deze bedrijfstak tewerkgesteld waren.
Hoe het nu met de werkgelegenheid gesteld is welke door de
in de gemeente aanwezige nijverheidsbedrijven geboden wordt,
wordt door de uitkomsten van de C.B.S.-tellingen van december
1930 en October 1950 aangetoond. Aangetekend zij dat de personen
vermeld in de bedrijfstelling, geteld zijn in de plaats waar het
bedrijf gevestigd is en hieronder dus ook degenen zijn begrepen
die niet in Helden woonachtig zijn, ¥/egens het verschil in telcriterium
is een vergelijking tussen de gegevens van de beroepsen
de bedrijf stelling dan ook niet mogelijk.
,
1930
Aantal vestigingen in" de nijverheid en de hierin
werkzame personen Bronx C.B.S.
Vestigingen
2
1
43
1
8
43
19
19
1
30
167
'50
3
2
48
2
3
47
15
24
^_JL^
Personen
1930
96
2
89
2
23
55
26
43
1
118
183 455.
'50
95
13
175
5
6
124
26
148
160
752
Mannen
'30
96 2
84
2
21
28
24
42
95
394
! 50
95
10
166
2
5
61
22
130
118
609
i
Vrouwen
•30.
5
2
27
2
1
1
23
•50
3
9
3
1
63
4
18
42
61 143
i
$ werkzaarr
zijnde
personen
'30
21.1
0.4
19.6
0,4
5.1
12.1
5.7
9.5
0.2
25.9
100 —
'50
12.6
1.7
23.2
0,7
0.8
16,5
3.5
19,7
21.3
100.-
Sinds 1930 is het aantal vestigingen als ook het daarin
tewerkgestelde aantal arbeidskrachten - inclusief zij die van
buiten Helden in de gemeente hun beroep uitoefenen - toegenomen.
Het aantal bedrijven is met nauwelijks 10$ vermeerderd; de door

Tabel 51
Aantal
bedrijven
167
183
- 66 -
hen geboden werkgelegenheid is met rond 65$ uitgebreid 1 ^. Als
gevolg hiervan is het gemiddeld aantal personen per bedrijf gestegen
van 2.7 tot 4.1. 2 '. Uit de samenstelling der vestigingen
naar bedrijfsklasse kan verder worden afgeleid dat bij een daling
van het aantal ondernemingen in de houtbewerking, de leer- en
de textielnijverheid, met name de voedingsmiddelen-industrie en
de metaalnijverheid een belangrijke procentuele bedrijf sstijging te
zien geven. Wat de geboden werkgelegenheid betreft staan in
1930 de voedingsmiddelenbedrijven met rond een vierde deel van
het totaal aantal arbeidskrachten bovenaan. In 1950 heeft de
bouwnijverheid de grootste omvangj wegens de oorlogsverwoestingen
en de achterstand in de bouw hadden de aannemersbedrijven na--
1945 goede kansen. De tweede en volgende plaatsen worden door
de bedrijfstakken; voedingsmiddelen, metaal, kleding ingenomen.
Na de metaalnijverheid heeft de kledingindustrie de grootste
procentuele personeelstoename gehad.
In het voorgaande kwam naar voren dat in de afgelopen 20
jaar de gemiddelde bedrijfsbezetting toegenomen is. H6e het aantal
vestigingen naar grootte. .evolueerde wordt door onderstaand
overzicht aangetoond. Bestond in 1930 bijna de helft van het
1
pers.
Helden. Vestigingen naar grootteklasse.
2-5
pers.
Bedrijven met
6-10
pers.
1930
11-20 | 21-50
pers, ! pers.
83 75 2 7
47
.
1950
. 108 17 6 I 4
i
51-200
pers.
aantal ondernemingen uit eenmans bedrijven in 1950 was dit nog
maar voor goed 25$. Darentegen is het aantal vestigingen met
2-5 personen relatief sterk gestegen waarbij deze ontwikkeling
zich vooral bij de bouw-, kleding- en reinigingsbedrijven heeft
voorgedaan,
1). Voor Limburg als 'geheel bedroeg'de toeneming ca 63$ zodat de
ontwikkeling in Helden.'gelijke tred gehouden heeft met. die in de
provincie.
2)« In de provincie was dit cijfer 11*6,
1

- 67 -
Naar hun aard kunnen de nijverheidsbedrijven onderscheiden
worden in zij die een verzorgende resp. stuwende functie vervullen.
In tegenstelling n.l. met de "verzorgende" instellingen
wier aanwezigheid afhankelijk is van de koopkracht van de
inwoners van een bepaald gebied, zijn de "stuwende" noch van de
grootte noch ivan het consumptievermogen van de betreffende bevolking
afhankelijk. Bij deze laatste groep moet de afzet noodzakelijk
buiten de gemeente plaats hebben wil het bedrijf rendabel
blrjven. De verzorgende nijverheid wordt dan ook v/el agglomeratie
volgend genoemd, terwijl de stuwende als agglomeratievormend
wordt gekenmerkt daar door de aanwezigheid van deze bedrijven
de voornaamste voorv/aarde wordt geschapen voor de groei van een
gebied. Afgaande nu op de aard der bedrijf sklassen is de bouwnijverheid
met als ondergroepens aannemers, schilders, timmerlieden,
stucadoors, vrijwel geheel als verzorgend aan te merken.
Eenzelfde functie hebben; de grafische nijverheid, de chemische
nijverheid - apotheken -, de houtbewerking - meubels - en de leerindustrie
- schoenreparatie -„ lets anders is het met de resterende
bedrijf stakken gesteld,, De aar dewerkindus trie - baksteen,
cementwaren - is overwegend stuwend .daar deze haar producten
in hoofdzaak elders 1 evert. Ten dele is dit ook het geval met
de kleding- en reinigingsbedrijven - zoals kleermaker, naaister
kapper(ster), matrassenmakerij-; de metaalnijverheid - autoreparatie
electrotechnische installatie, smederij, - en de voedingsmiddelenbedrijven
- malerij, bakkerij, boterfabriek, sigarenfabriek -.
Uitgaande van de in laatst genoemde drie bedrijfstakken tewerkgestelde
personen is naar schatting resp. ca 80, 60 en 70$ voor
afzet binnen de gemeente bestemd. Uit deze en reeds eerder genoemde
cijfers betrekking hebbend op de gemiddelde bedrijfsbezetting
-4.1 personen per bedrijf - en op de indeling der bedrijven
naar het aantal daarin werkende personen - tabel 51 - blijkt
duidelijk, dat de nijverheid in Helden in hoofdzaak een plaatselijk
verzorgende functie heeft.
Hoe zijn de nijverheidsbedrijven over de gemeente verspreid ?
Tabel 52 - samengesteld aan de hand van de controlestrookjes
van de C.B.S.telling - r.geeft hiervan een indruk. Bijna 60$
van het totaal aantal in de nijverheid werkzame personen vindt
in de in Panningen gevestigde ondernemingen een bestaan tegenover
23,3$ in Helden en 17.3$ in de overige parochies, Ook inzake
de diversiteit der vestigingen komt Panningen op de eerste
plaats. Eveneens is dit bij de gemiddelde bedrijfsgrootte het geval

Tabel 52
3edrijf stak
Lardewerk
Jraf , nijv.
touw "
!hem. "
loutbew.
Q.eding
jeder
letaalnijv.
r oedings-midd
]otaal
.n $
remidd .
iedrijf sbei.etting
- 68 -
Spreiding van het aantal vestigingen in de nijverheid - 1950 -
Gemeente
Helden
Vestigingen
3
2
48
2
3
47
15
24
v 39
183
100
Personen
95
13
175
5
6
124
26 !
148 j
160 ;
752
l
Vestigingen
Panningen
2
2
24
2
1
19
9
11
16
86
100 : 47*-
J
t
1
4.1 ! 5.2
i ;
Perso-nen
86
13
92
5
4
42
17
114
74
447
59.4
Parochie
Vestigingen
14
2
15
3
6
12
52
Helden
28.4~
3.4
Personen
51
2
48
5
21
48
175
23-3
Vestigingen
1
10
13
3
7
11
45
Overige
1
Personer
9
32
34
4
13
38
130
24,6 117.3
alhoewel het cijfer voor deze kern aanmerkelijk beinvloed is door
de beide aldaar aanwezige steenfabrieken.
De Industrie - in de eigenlijke zin - heeft in de gemeente
niet veel betekenis. Zij beperkt zich tot twee steenfabrieken
een betonwaren - en een matrassenfabriek; tezamen stellen deze
ondernemingen ongeveer 110 mannen tewerk. Samenhangend met het
karakter van de branche heeft noch de steen- noch de betonwarenindustrie
grote uitbreidingsmogelijkheden voor wat het aantal
arbeidskrachten betreft. In de steenindustrie is wel vergroting
van de productiecapaciteit mogelijk, maar in deze bedrijfstak
valt tevens een sterke tendentie tot mechanisering waar te nemen
welke gepaard gaat met uitschakeling van arbeiders. Betonwarenindustrieen
zijn voor de afzet in het algemeen gebonden aan de
streek waardoor de uitbreidingsmogelijkheden beperkt worden. Ook
al zouden genoemde industriee'n een voor het bedrijf op zich
belangrijke vergroting kunnen verwezenlijken dan heeft dit voor
het totaal van de werkgelegenheid in Helden slechts geringe
2.9

Tabel 53
Gebied
i-eme ent egr o ep i
C 5000
-10000
'-20.000
'©vinci e
Ik
69 -
betekenis. De matrassenbranche is in Nederland reeds goed bezet.
Van de in de gemeente aanwezige ondernemingen welke op de grens
liggen tussen Industrie en ambacht n.l. metaalbewerkende bedrijven,
een sigarenfabriek en enkele andere is voorlopig niet te
verwachten dat deze zullen uitgroeien tot industriee'n welke aan
een omvangrijk aantal mensen werk verschaffen. Elders in Noorden
Midden-Limburg bleken vooral smederijen en andere metaal-ambachten
in staat om in enkele jaren uit te breiden tot industrie'le
ondernemingen welke goede resultaten behalen en veelal
enkele tientallen mannen tewerkstellen. Wanneer deze ontwikkeling
in Helden nog niet direct mogelijk schijnt te zijn, verdient
het toch aanbevelijag de aandacht hierop te blijven vestigen. De
uitgroei van ter plaatse gevestigde kleine bedrijven tot industrieen
is sociaal gezien zeer toe te juichen.
b. Handsel.
Winkelbedrrjven, Blijkens de in het "Marktanalytisch handboek
voor Nederland" gepubliceerde uitkomsten van de door het C.B.S.
gehouden bedrijf stelling teld-e-Helden in 1930 in totaal 92 winkelbedrijven.
Op genoemd tijdstip had de gemeente een bevolking
van 6183 personen zodat de winkel- inwoner-index of het aantal
winkels per 1000 inwoners 14.9 bedroeg, Voor enkele andere gebieden
en sommige gemeentegroepen was de frequentie als volgt;
inw»
ft
it
?/inkel-frequentie 1930 Broni C.B.S.
freq.
18,2
18.9
20.6
18.9
20.5
Gebied
Maasbree
Meyel
Venray
Venlo
We ert
Helden
I _——
bevolking
13216
2253
12360
24275
14144
6183
freq.
16.9
15.5
13.8
24,6
19.7
14*9
Zoals door de cijfers van bovenstaand overzicht wordt aangetoond,
ligt de winkelfrequentie in Helden lager dan in de
corresponderende gemeentegroep. Met uitzondering van Weert waar
dit gemiddelde wordt benaderd en Venlo waar dit in belangrijke
mate wordt overtroffen, is dit ook in de overige vermelde

Tabel 54
- 70 -
gemeenten het geval. In het algemeen is het verschil in frequentie
terug te voeren op het feit of de gemeente al dan niet een
streekverzorgende functie vervult terwijl het karakt er van de
plaats zelf eveneens medebepalend is voor het meer of minder
veelvuldig voorkomen van winkels. Duidelijk komt dit in het navolgende
staatje naar voren waarinde in enkele gebieden aanwezige
bedrijven naar groepen en frequentie zijn gerangschikt.
Wink el groep '
Vbedingsmidd,
Kleding
Huish. art.
Cult, behoefte
Overige wink.
Totaal
Helden
8.9
3.1
2.3
0,3
0.3
14.9
1). Indelingsbron; C.B.S.
Frequentie naar winkelgroepen - 1930 -
Venray
IDl-Wl«I»».»_l«___(__a_^M^
6.7
3.1
3.1
0.5
0.4
13.8
Weert
11.3
3.6
3.9
0.7
0.2
Venlo j Limburg
i
,,,.,..,. r— — '- - - - - -
13.8
5.4
3.5
1.5
0.4
•"- - - - -- • "
19.7 i 24,6
11 .6
3.8 i
2.7 i
0.6 j
0,2 |
18.9
Hoewel de categorie voedings- en genotmiddelen bedrijven
overal het grootste aandeel in het totaal aantal winkels heeft,
bestaan er tussen de gebieden onderling belangrijke afwijkingen.
Normaal neemt met het groeien van de gemeente het aantal bedrijven
in deze groep relatief af o.m. als gevolg van de aan een vestiging
verbonden hogere vaste kosten en de veelal betere organisatie
van de detailhandel zelf. Hiettemin kan in gebieden met eenvrijwel
gelijk inwonertal het frequentiecijfer beduidend verschillen
hetgeen voor een belangrijk deel verband houdt met de omstandigheid
of de plaats veel zelfvoorziening kent. Het naar verhouding
lage cijfer in de gemeenten Helden en Venray moet dan ook naar
alle waarschijnlijkheid aan deze laatste factor ?/orden toegeschreven«
De beide navolgende, de duurzamere goederen vertegenwoordigende
groepen; kleding en huishoudelijke artikelen zijn in Venlo
als ook in Weert sterk vertegenwoordigd evenals de categorie
culturele behoeften* In zich behoeft dit geen verwondering te
wekken daar deze gemeenten een streekfunctie vervullen, Voor het

_ 71 —
doen van inkopen ter bevrediging van behoeften met incidenteel
karakter bestaat er namelijk bij de kleinere gemeenten een belangrijke
orientatie op een nabij gelegen grot ere plaats. Als gevolg
hiervan verzorgt deze laatste naast de eigen inwoners vaak een
groot gebied buiten haar grenzen; een omstandigheid uiteraard
welke niet zonder invloed op het frequentiecijf er is. Bij informatie
is gebleken dat, momenteel, de bevolking vaii Helden
haar inkopen/zoveel mogelijk in de eigen parochie resp. in de
gemeente do et ;voor de ter plaatse niet of minder goed te bevredigen
behoeften geldt Venlo als orientatiecentrum; grote omvang zou
dit elders kopen evenwel niet aannemen.
In hoeverre heeft de winkelstand van Helden zich in zijn
samenstelling naar categorieen gewijzigd ? Dit is na te gaan
door de resultaten van de telling 1930 te vergelijken met die van
1950. Uit de gegevens van tabel 55 blijkt dat in de laatste 20
Tabel 55 Verdeling van het aantal winkels; procentueel en naar
frequentie. Brons C.B.S, -
WinkeT^rro en
, rnTn^r_mmm_m
Warenhuizen
Vo edingsmidd.
Kleding
Huish. art.
Cult. beh.
Overige w»
Totaal
Absoluut
proc.
—
59 ..8
20.6
15.2
2.2
2.2
100 —
1930
92
Helden Limburg
freq.
—
8.9
3.1
2.3
0.3
0.3
•14.9
proc.
—
72.3
12.8
6.4
4.3
4.2
100.-
'5< 3
freq.
47
—
3.7
0.7
0.3
0.2
0.2
5.1
proc. .
—
61.5
19.8
14.4'
3.2
1.1
100 —
1930
freq.
10391
_
11.6
3.8
2.7
0.6
0.2
18.9
proc.
0.1
69»1
14.7
9.2
4.4
2.5
100,-
'50
freq.
6043
jaar het aantal winkels in Helden tot op de helft is afgenomen.
Evenals in .de provincie als geheel houdt deze v ex-mind eri ng voornamelijk
verband met een door het C.B.S. gebezigde andere indelingsnorm,
Voor het geven van een indruk omtrent de plaats
gehad hebbende veranderingen bieden deze cijfers niettemin een
goed uitgangspunt. Geconstateerd kan worden dat de procentuele
stijging van de groepen; noodzakelijke levensmiddelen, culturele
behoeften en overige bedrijven gecompenseerd wordt door een
_
5.6
1.2
0,7
0.4
0.2
8.1

- 72 -
vermindering van de categorieh welke de meer duurzame goederen
vertegenwoordigen; een ontwikkeling overigens welke in grote
lijnen ook in de winkelstand van Limburg kan worden waargenomen.
Tevens kan uit de vermelde gegevens worden afgeleid dat in beide
gebieden de daling van het aantal winkels per 1000 inwoners zich
vooral bij de groep huishoudelijke artikelen heeft voorgedaan
waarbij de tweede plaats door de kledingbedrijven wordt ingenomen.
Samenvattend kan gezegd worden dat de winkelfrequentie in de
gemeente naar verhouding me'er gedaald is dan in de provincie
en dat in Helden de tot de groep voedings- en genotmiddelen behorende
branches het meest in betekenis zijn toegenomen.
Uit een oogpunt van ?/erkgelegenheid zijn de in de gemeente
aanwezige winkels niet belangrijk. Het merendeel der bedrijven,
te weten 38, valt in de grootteklasse 2-5 personen, terwijl de
gemiddelde bezetting nog geen 2.5 arbeidskracht bedraagt'n.l.
47 ondernemingen met in totaal 116 personen, waarvan 54 mannen.
Voor het verkrijgen van een nader inzicht in de structuur
en positie van het handelsapparaat van Helden zijn in het navolgende
naast de reeds vermelde uitkomsten van de C.B.S—telling
tevens de gegevens verwerkt welke door de "Bedrijfsgroep
Detailhandel" beschikbaar werden gesteld. Aangetekend zij evenwel
dat de door deze bedrijfsgroep gehanteerde indeling ruimer
is en zowel de ondernemingen omvat waarin uitsluitend als die
waarin mede detailhandel wordt uitgeoefend. Eveneens is een
andere rangschikking der bedrijven gebezigd. Door de Centrale
Directie vande Wederopbouw en Volkshuisvesting is n.l. een lijst
van branches samengesteld, gegroepeerd naar de mate van veelvuldigheid
waarin zij in ons land worden aangetroffen. Als zodanig
onderscheidt voornoem.de Directie een drietal categorieen,
frequentiegroepen genaamd, waarvan de eerste de meest voorkomende
vestigingen omvat. Laatstgenoemde zaken, ook wel buurtwinkels
geheten,, bevredigen niet alleen de meest dringende maar, wat nog
belangrijker is eveneens de meest frequente behoeften. Bijgevolg
treft men deze bedrijven verspreid dan wel in groepen in elk
woongebied aan. De ondernemingen uit de tweede frequentiegroep -
wijkwinkels - voorzien in minder frequente behoeften en omvatten
een aantal branches van meer duurzame gebruiksartikelen. Gezien
de aard van de door deze bedrijven verkochte goederen is de afstand
winkel-inwoner minder belangrijk; aan het afzetgebied moet
darentegen grote betekenis worden toegekend* Deze ondernemingen
zoeken dan ook bij voorkeur hun plaats op centraal gelegen

Tabel 56
Winkelgroep
Buurtwink.
Wijk- wink.
City-wink.
Totaal
mvmafa^^fMamMMmmmM..,^^m^M
_ 73 -
punten. Het aantal onder frequentiegroep drie gerangschikte
bedrijven - citywinkels - hangt niet alleen samen met de bevolking
van de plaats van vestiging en haar koopkracht, maar ook
met de welstand en het zielental van het hele binnen de invloedssfeer
van deze winkels vallende gebied. Om reden dat deze winkelcategorie
voorziet in een behoefte die

Tabel 57
\Paro-
\chie
Omzet x
f.1 .000
0-10
10-20
20 - 40
40 e»m«
Totaal
Absoluut
Gemidd*
omzet
Frequentie
Helden
Verdeling van de detailhandel naar grootteklassen der omzetten -in $- 1950
Panningen
freq. groep I
25.-
33.3
25.-
16.7
100.-
24
21.1
11.6
21 .2
24.3
24.2
30.3
100.-
35
39,6
10.1
Overige
10.-
30.-
15.-
45.«
100.-
23
40.-
5.5
Totaal
19.5
28.6
22.1
29.8
i1QO.-
• -1
82
34.-
8:5
Helden
41,7
25. -
16.6
16,7
100.^
12
15.3
5.8
Panningen
freq, groep II, III
25.-
40e-
20.-
15.-
100«»
21
22.9
6.1
Overige Totaal
50.-
16,6
16«7
16.7
100.-
6
15.2
1.4
34.2
31 .6
18.4
15.8
100S-
39
19*3
4.-
Gemeente
24.3
29.6
20.9
25*2
100«~
121
29*-
12*5

- 75 -
minder veel ontlopen, hierbij ver tenachterblijven.
Werkt men de gegevens van tabel 56 nader uit dan kan
geconstateerd worden dat inzake het bereikte bedrijf sresultaat
tussen de onderdelen van de gemeente grote verschillen bestaan.
In Helden zijn de omzetten in frequentiegroep I n.l. laag; in
Panningen en de overige parochies darentegen aanmerkelijk hoger,
Bovendien wordt Helden gekenmerkt door het grootste aantal bedrijven
met een omzet beneden f .20.000. De tot de wijk en city
winkels behorende vestigingen komen in de gemeente maar tot
matige omzetten. Slechts in enkele ondernemingen bereiken zij
een redelijk peil. Van parochiele verschillen van enige betekenis
is hier geen sprake, alhoewel de toestand in Panningen iets
gunstiger is,
Uit het voorgaande komt duidelijk naar voren dat een gedeelte
van de in de gemeente aanwezige detailhandel niet in
staat is de eigenaar een zelfstandig, bevredigend inkomen te
verschaffen. Zeker is dit bij de winkels met een omzet beneden
f,10*000 het geval, maar ook met betrekking tot de klasse
f.10_ - f,20.000 moet het .st.erk betwijfeld worden of de hieronder
vallende ondernemingen een voldoende bestaansmogelijkheid opleveren,
Darentegen mogen de bedrijven waarin jaarlijks voor
f.40.000 of meer wordt verhandeld geacht worden goed te renderen,
terwijl de overige klasse een meer dubieus karakter draagt.
Aan welke oorzaken moeten de. vrij ongunstige resultaten
van de detailhandel in de gemeente resp. van de verschillen
tussen de parochies onderling worden toegeschreven ? Bij de
tweede en derde frequentiegroep is dit minder moeilijk aan te
geven. Vooreerst zij n.l, gewezen op het geringe inwonertal van
de gemeente dat bovendien nog over diverse kernen is verspreid.
Tevens dient de nabijheid van. het streekverzorgende centrum
Venlo in aanmerking te worden genomen. Het behoeft dan ook
wel geen betoog dat voor deze ondernemingen, welke een ruime
klantenkring veronderstellen, in de gemeente slechts beperkte
mogelijkheden aanwezig zijn. Anders is het evenwel gesteld met
de winkels voor dagelijkse levensbenodigdheden. Naar alle waar—
schijnlijkheid ondervindt van de hieronder ressorterende ondernemingen
alleen de textielbranche, concurrentie van Venlo,
De omzetten zijn daar echter hoger dan voor de groep als geheel,
Bij gevolg zal de reden van de minder gunstige toestand in de
dorpen zelf gezocht moeten worden* Onder meer kan deze verband
houden met een te hoge winkelftequ entie. Ziet men naar de cijfers

Tabel 58
Parochie
- 76 -
1)
van tabel 57 ' / dan blijkt dat de parochie Helden, waar de omzet
per vestiging het kleinst is, verhoudingsgewijs het grootste
aantal bedrijven heeft. Vergelijkt men hiermee de beide andere
aangegeven gebieden dan kan vastgesteld worden dat alhier de
omzet bijna tweemaal zo groot is terwijl in de groep "overige
parochies" de winkel-inwoner-index nog niet de helft is maar in
Panningen niet veel lager is. Hoewel het verschil in winkelfrequentie
zonder twijfel een medebepalende factor is voor de
onderling afwijkende bedrijfsresultaten geeft deze hiervoor toch
geen afdoende verklaring. Andere omstandigheden zullen hierop
zeker van invloed zijn waarbij onder meer te denken valt aan een
betere organisatie van de detailhandel; een groter verbruik per
hoofd van de bevolking resp, de mate waarin de in een bepaalde
kern gevestigde bedrijven hun activiteit ook tot andere parochies
uitstrekken. Of en in hoeverre het tussen de onderdelen van de
gemeente waargenomen verschil in omzet aan genoemde dan wel aan
andere oorzaken moet worden toegeschreven kan niet worden aangegeven.
Inzicht hierin zal n.l. alleen door middel van een uitgebreide
enquete verkregen 'kunnen worden. Kent men aan de detailhandel
de functie toe van zelfstandige verschaffer van een
redelijk inkomen dan zou op grond van het voorgaande geconeludeerd
moeten worden dat deze dringend sanering behoeft. Vaak
wordt een winkel evenwel gedreven met het doel hieruit een
bijverdienste te trekken. Gezien het feit dat dit verschijnsel
zich in de gemeente ook meermalen voordoet, moet hier volstaan
worden met de opmerking dat in Helden en speciaal in de parochie
van deze naam een groot aantal bedrijven wordt aangetroffen waar
de omzetten te gering zijn om uit eigen hoofde, aan een middenstandsgezin
een volledig bestaan te geven.
Overzioht van de mate waarin de detailhandel al dan niet
gespecialiseerd is.
Freq, groep I
wel
niet
Freq, groep II, III
wel
niet
Gemeente
Helden
Panningen
Overige
To n 5 19 3
9 8
10 25 6
15 16
4
__^ H
5aST^~~~~~~
•——%2
19
£T~
~~_~~~~__j
[ __9
1
6
30
_
4
2b
^
wel
niet
1) Bij de berekening van de winkelfrecruentie is uitgegaan van het?
per parochie beschikbaref inwonertal in 1955« Met betrekking tot
het jaar 1950 is deze dus aan de lage kant.
28
40
25
93

Tabel 59
Bedrijf sgroep
CLeinhandel
•geen winkelrroothandel
•w*o« tussenlandelland
el sbedrijr
en n,e«gK
totaal
- 77
Bij de indeling van de detailhandel in frequentiegroepen is
uitgegaan van het in elke winkel verkochte hoofdartikel. Gebleken
is evenwel dat veel bedrijven tevens bijproducten leveren
welke ten dele wel maar vaak oak niet onder dezelfde wink el. categorie
ressorteren. De mate nu waarin de ondernemingen al dan
niet in e'e'n bepaald artikel zijn gespecialiseerd wordt door
bovenstaande tabel aangegeveru Ruim drievierde deel van alle
vestigingen verhandelen meer dan een product; een verschijnsel
dat zich in ongeveer gelijke mate zowel bij de branches van groep
I als bij die van de categorieen II en III voordoet, Aanmerkelijke
afwijkingen tussen de onderscheiden onderdelen van de gemeente
bestaan er niet. In hoofdzaak komen deze hierop neer dat de
detailhandel in Panningen iets meer en in de "overige parochies"
wat minder gespecialiseerd zijn dan in de gemeente als geheel.
^2£ir_®5_§®5 ail - llan ^: el

- 78 -
gerangschikt welke aan 7 personen een bestaan bieden. Evenals
dit bij de winkels het geval was hebben ook de overige in. de gemeente
aanwezige handelsondernemingen vrijwel alle een ambachte-
Irjk karakter. Rond de helft dezer bedrijven is in de parochie
Panningen gevestigd.
worden zes jaarmarkten gehouden
waarvan vier te Panningen en twee te Helden-Dorp. Twee van deze
markten dateren uit de jaren rond de eeuwwisseling. De aangevoerde
koopwaar bestaat o.a. uit textiel, schoenen, huishoudelijke
artikelen, ijzerwaren, bloemen; het verhandelen van biggen heeft
er eveneens plaats. Het aantal kooplieden dat in 1955 de markten
te Panningen resp, te Helden bezocht bedroeg 270 en 32; in 1950
waren er dit 150 resp, 10, Sinds 1954 bestaat er in Panningen
tevens een maandmarkt - kramerijen - en een wekelijkse biggenmarkt
waar op verleden jaar resp. 325 en 264 kooplieden een standplaats
innamen. De kooplieden zijn vrijwel uitsluitend van elders afkomstig
terwijl de markten zelf ook veel bezoekers van buiten de
gemeente trekken. Of de maand- en weekmarkten in betekenis zullen
toenemen moet nog blijken; de ..... j.aarmarkten hebben in ieder geval
aan belangrijkheid gewonnen. Behalve uit de stijging van het aantal
kooplieden kan dit afgeleid worden uit de opbrengst; in 1955 was
deze ca f.420— tegenover rond f.225.- in 1950. De opbrengst van
alle markten tezamen beloopt ongeveer f. 1.1 60.-.
Naast de genoemde markten wordt in Panningen nog de Lihate;
Limburgse Handelstentoonstelling of Limburgse Jaarbeurs - annex
paardenkeuring - gehouden. Deze beurs welke vanaf de oprichting
in 1917 georganiseerd en geexploiteerd wordt door de leden van
de Socie*teit de Vriendenkring is ontstaan uit een "boedeldag"
ten behoeve van de kerk en en kloosters in de gemeente, Het karakter
van contact-instituut tussen producent en consument verkreeg
de beurs in 1919* Naar haar aard heeft de tentoons telling
een dienend karakter. Verkopers van goederen en diensten wensen
afnemers te ontmoeten en daartoe een bijzondere gelegenheid te
vinden. Aan deze behoefte dient de beurs zo duidelijk mogelijk
tegemoet te komen, Hoewel de ondergrond van deze functie in eerste
instantie een nuchter zakelijke is heeft de beurs ook haar sociale
zijde* Doordat men ziet wat op ander dan het eigen gebied gepresteerd
wordt gaat men begrijpen wat in de overige bevolkingsgroepen
leeft en leert men daarvoor waardering krijgen. Uit de plaats,
de eigen en onafhankelijke plaats die de Limburgse Jaarbeurs
gedurende 27 jaren heeft ingenomen blijkt dat haar bestaan aan de

- 79 -
behoeften beantwoord heeft, Nijverheid, landbouw en handel, uit
en van buiten de gemeente, tonen hier hun producten; zoekend
naar nieuwe relaties en reeds bestaande versterkend. Zowel van
de zijde van de deelnemers als van die van de bezoekers heeft er
altijd grote belangstelling voor de Lihate bestaan alhoewel deze
in de laatste jaren beneden de verwachtingen is gebleven,
Versteviging van de verworven positie op het gebied van het
marktwezen verdient alle aanbeveling; en dit niet alleen in het
belang van de gemeente zelf maar ook in dat van de hele streek.

c. Verkeer.
80 -
Onder de bedrijfsgroep verkeer zijn door het C»B»S, zowel
het weg- en watervervoer als de communicatiebedrijven en het
cafe 1 - en hotelwezen gerangschikt. Bij het wegvervoer treden in
de gemeente naast een particuliere autobus- of lijndienst vooral
de melkrijdersbedrijven en de vrachtwagen- en autotransportondernemingen
op de voorgrond. Het communicatieverkeer heeft betrekking
op de aanwezige P.T.T.kantoren terwijl de groep; hotels,
cafe's, restaurants in hoofdzaak uit cafe's is samengesteld*
Genoemde ondernemingen tezamen, in totaal 55, boden in 1950 aan
85 mannen en 21 vrouwen werkgelegenheid. Met uitzondering van
de Overheidsdienst der P.T.T. telde slechts een bedrijf meer dan
10 arbeidskrachten. Alle overige vestigingen vielen in de grootteklasse
1-5 personen waarbij de eenmans bedrijven overheersen.
Tabel 60. Overzicht van het Verkeer - 1950
....Bron: C.B.S.
Helden
edrrjf sgroep
'egvervoer
Vrachtw.ondern
Melkr.bedr,
Lijn - dienst
Overige
ommunicatie
edr*
P,T,T.
bt el-be dr.
Hotels
Caf e",restaur»
Totaal
Aantal
bedrijven
13
16
2
3
2
3
16
Vestigingen met
1
u.,_ ,.-.,..,,.,,
^__
6
16
1
3
1
5
55 32
2-5
7
3
11
21
6-10
1
1
«•
11-20
1
1
Aantal
personen
Voor het geven van een indruk omtrent het verkeer te land
bieden de door de Prov. Waterstaat in 1950 en 1953 gedane waarnemingen
een goed uitgangspunt—zie tabel 61 en kaart no,5 -.
21
16
18
3
10
8
30
106

oo
i
Tabel 61
"^ Telpunt
Verkeer s- ^~-~^^
middel ^^~~~--
s 0)
m
g {
I H \
§
co
! a"
3-HH
05 ?H 0)
fiOM
n3 o CD
l
H m
(
v.
r
Lr
\
V.
CD CD (
•H CD 1
.£,-£< >
•H 0
PH >
/
I
Personen auto
Aut obus
Bestelauto
Motor
idem + zijspan
Vrachtauto
idem + aanh.w.
Trekker met op
Tractor
Bakfiets
Besp.voertuig
4
1950
296
30
45
73
136
30
L 15
1
Handkar
12
3
Vee (
Totaal hoofdrijbaanverkeer
641
Piets en tandem
524
Bromfiets 52
Voetganger 24
Tonnage excl.
voetganger 1963
Verkeers intensiteit per dag in Helden in 1950 en 1953
Bron: Prov* Waterstaat
'53
393
26
75
65
1
140
30
18
3
19
1
771
639
104
11
15
1950
322
6
56
60
1
149
28
15
2
12
69
5
5
730
1 201
57
226
f 53
383
4
93
57
1
139
29
19
3
14
45
3
5
795
1291
128
228
268
1950
7
3
2
' 1
1
24
1
3
42
263
7
14
2111 .2132 2120 109
f
53
10
2
4
5
29
3
5
58
333
32
9
130
1950
59
25
14
17
41
1
3
1
6
63
15
245
772
18
80
i
136 I725
! ; .; ' I
! 53
70
25
25
18
43
2
3
3
9
58
14
270
879
85
78
760
19
1950 1
134
40
21
29
67
6
4
1
11
32
4
1
359
1214
46
64
1115
f 53
164
40
55
33
99
4
4
4
1
15
3
2
424
1328
137
30
1292
i
20
1950
335
53
64
59
1
177
32
16
2
1
58
3
6
807
1175
50
62
2607
f
'53
373
55
99
66
1
180
33
19
5
1
49
2
4
887
122
163
61
2519
21
1950
228
45
32
27
1
89
27
13
1
36
1
500
529
28
37
1667
f 53
308
40
53
28
1
74
35
12
3
20
576
427
93
1
1692
269
1950
43
5
14
11
1
42
1
4
2
57
4
184
379
18
28
514
r 53
56
4
27
20
46
3
64
2
7
229
472
74
19
538

- 82 -
Blijkens de vergelijkbare tellingen is in genoemde periode en
gemeten in tonnages het gemiddeld verkeer per dag weinig gestegen.
Met betrekking tot de richting van het verkeer tonen de
beschikbare cijfers aan dat in beide jaren de intensiteit op de
Kanaalstraat het grootst is geweest; dat in dezen door de Maasbreeseweg
de tweede plaats wordt ingenomen en dat het verkeer
van en naar Helden over de Meyelseweg practisch onveranderd is
gebleven evenals dat binnen de gemeente zelf. Het verkeer blijkt
zich dus voornamelijk in oo.st-westrichting - of omgekeerd - te
bewegen; in belangrijkheid daarop volgend is de verbinding tussen
Panningen en Helden terwijl de overige wegen van minder betekenis
zijn, De vermeerdering van het snelverkeer komt in hoofdzaak op
rekening van de personenauto's waarvan er vooral langs de punten
op de Maasbreese- en Meyelseweg een belangrijk groter aantal pas—
seerde. Het vrachtverkeer heeft zich op vrijwel gelijk peil gehandhaafd
ook wat het transport in de diverse richtingen betreft.
Bij het langzaam hoof drijbaanverkeer kan een afname worden waargenomen
terwijl het rijwi el verkeer in intensiteit is toegenomen.
In 1946 werd de tramvefbinding welke sinds 1912 tussen Venlo
en Beringe had bestaan opgeheven. Van dit tijdstip af is de gemeente
inzake het personenvervoer aangewezen geweest op de Zuid-
Ooster-Autobusonderneming welke op de lijn Venlo-Helden-Deurne -
vrijwel - een uurdienst onderhoudt
1 )
. De mate waarin men Mervan,
met Helden als begin- of eindpunt, gebruik maakt is in onderstaand
Tabel 62 Autobusdienst j lijn: Venlo - Deurne 1955
Traj ect
1 . Helden- Venlo
2. Helden— Maasbree
3, Helden-kernen onderling-
4» Helden-Meyel
5. Hel d en- N* Brabant.
Totaal
De cijfers
kolom 4 +
Enkele
reis
1864
49
89
205
560
2767
Retour
bil j et
2645
107
102
321
277 •
3452
Abonnement
97
1
7
5
110
Schoolkaart
van kolom 2 + 3 hebben betrekking op September. Het cijfer van
5 is een gemiddelde van elke eerste kwar-fcaalmaand, I
1). De verbinding van de gemeente met Roermond en Weert heeft
plaats via Meyel; tussen de drie laatstgenoemde plaatsen
bestaat een lijndienst van de Nedanu
26
1
27

Tabel 63
- 83. -
overzicht opgenomen. Uit de vermelde cijfers kan worden afgeleid
dat het contact met de oostelijk gelegen gemeenten en vooral
met Yenlo overheersend is, Hierop duiden n.l. niet alleen de
enkele reizen en de retours maar ook de voor e"e"n heen- en terugreis
geldende abonnementen en'schoolkaarten. Belangrijk minder
intensief is het verkeer in westelijke richting waarbij het personenvervoer
op de trajecten no, 4 en 5 van vrijwel gelijke betekenis
is.
Zoals vermeld vormt de Noordervaart de verbinding tussen
Nederweert - alwaar tevens de Zuid-Willemsvaart en het Kanaal
van Wessem samenkomen - en Beringe. Inwelke behoefte deze scheepvaartweg
voorziet wordt ~ by benadering - door de navolgende tabel
aangegeven. Blijkens de opgenomen aantallen hebben de overgeslagen
Soorten goederen
Granen, veevoeder
Kunstmeststoff en
C ement , grind , zand
Geperst stro
Totaal
Loswal-omzet te Beringe - in t onnen -
1950
1100
Gel ad en
630
1730
'5.4-
400
1950
11160
9786
2200
Gelost
l
160 i
„„, , .,„„, „„„„)„ „„,, ; ,....„.„. ,|
560 ! 23146
,. .. _ J.
'54
16732
10638
4500
31870 !
producten een sterk eenzijdig, op de landbouw gerichtj,. karakter
waarbij de bedrijvigheid aan de. loswal vrijwel uitsluitend aan de
hoeveelheid aangevoerde goederen te danken is. Van een omzet
van enige betekenis kan dan ook moeilijk gesproken worden en dit
ondanks het feit dat deze in de laatste jaren belangrijk is gestegen.
Naar voren kwam reeds dat het verkeer over de Maasbreeseweg
en de Kanaalstraat - met als verlenging de Meyelseweg en de
Noordervaart - het meest intensief is. In deze wegen bezit de
gemeente een hoofdader waardoor de verbindingen met het oosten
en westen worden verzorgd. Met de in het noorden en zuiden aangrenzende
plaatsen heeft Helden weinig - verharde - aansluitingspunten
alhoewel in deze toestand na verloop van enkele jaren
verbetering te verwachten valt. Op zick genomen is het wegenschema
van de gemeente erg eenvoudig en vertoont veel overeen—
komst met het stratennet dat in een : 'zentralwegiges Dorf" wordt

- 84 -
aangetroffen. Wo sich abseits der alten Orte der Anbau verdichtete,
geschah das zunachst an einem einzelnen Wege, meist
einer Landstrasse? die dicht von HMusern umbaut wurde, ehe das
Land beiderseits davon vom Anbau starker ergriffen wurde, der
erst an Seitenwegen, dann an Nebenwegen eintrat, Zulke zentralwegigen
nederzettingen ontstonden voornamelijk daar waar de
bebouwing verspreid is en derhalve nauwelljks als centra voor
verdere uitbouw kon dienen
1 )
'. Duidelijk zal het zijn dat een
dergelijke lintbebouwing naar verhouding meer kosten meebrengt
op het gebied van publieke voorzieningen terwijl aan het wegensysteem
zelf het nadeel verbonden is dat het doorgaand verkeer
voor een groot deel de bebouwde kommen moet passeren, Het wegen—
net in de gemeente voldoet dan ook niet meer aan de eisen van
het moderne verkeer. De weg welke door de dorpen Helden, Panningen
en Beringe loopt en waarop de verkeersintensiteit het
grootst is, is te smal en te bochtig voor het hedendaagse autoverkeer,
Hierin zal verbetering komen wanneer de weg gerealiseerd
wordt welke ten zuiden van bovengenoem.de kernen geprojecteerd
is als verbinding tussen de Meyelse- en Kesselse weg,
Eveneens zal dit het geval zijn wanneer de weg langs de Noordervaart
in n-o-richting wordt doorgetrokken en aangesloten op de
weg Maasbree-Venlo. Terwijl de gemeente wel over een - zij het
onvoldoende - grotere verbinding oost-west beschikt, is het wegensysteem
in de richting noord-zuid erg gebrekkig. Verandering in
deze toestand kan de Midden-Peelweg brengen. De Peel is thans
ontgonnen en daardoor is er behoefte ontstaan aan een doorgaande
verkeersweg die deze streek ontsluit, Geprojecteerd Is een weg
van Zaltbommel over Oss, Zeeland, de Rips, LJsselstein naar
Helden. Van Helden uit kan de weg geleid worden naar Roggel en
Heythuizen en verder in de richting van de geplande Maasbrug
bij Wessem. In de toekomst zal tevens ook nog gewenst zijn een
rechtstreekse wegverbinding tussen Helden en Neer, dat thans
slechts via een aanmerkelijke omweg te bereiken is.
In het systeem van waterwegen dat no dig zal zijn om goede
verbindingen te scheppen tussen Schelde, Maas en Rijn is de aandacht
gevestigd op de doortrekking - en verbreding - van de
Noordervaart naar een punt nabij Venlo, Het spreekt vanzelf dat
deze verbinding voor de gemeente Helden van veel belang kan
zijn. Op deze wijze komt immers een kortere verbinding met de
Maas en een meer rechtstreekse aansluiting tussen de Zuid-Wil~
lemsvaart en de Maas tot stand. Wanneer verder een kanaal tus~
1)a Dr R.Martini'i Die Grundriszgestaltung der deutschen Sledlungen*
Gotha 1928*

- 85 -
sen Maas en Rijn ter hoogte van Venlo-Duisburg wordt gerealiseerd
zal oak de afstand tot het Ruhrgebied belangrijk worden verkort.
In eerste instantie zal Venlo en omgeving hiervan profijt trekken;
op de tweede plaats en in een later stadium zal Helden hiervan
voordelen kunnen ondervinden» Voor de vestiging van bepaalde
industriee"n te Beringe kan een korte afstand tot de Maas van
belang zijn*

Tabel 64
Parochie
Grashoek
Koningslust
Beringe
Panningen
Helden
Egchel
86 -
HOOFDSTUK IV. CENTRALE VOORZIENINGEN,
Kerken, Tot 1830 had de gemeente slechta

label 65
Scholen
L.O.-meisjes '
L.O. -jongens '
KLeuter school
Landbouwschool
Tuinbouwschool
2}
'
Landb . hui sh« s cho o.T,
U.L.O. school ^
- 87
*
Scholen in de gemeente naar bezetting •-
1955 -
- Brons Gemeente -
Grashoek
200
48
i '
Konings- Beringe Panlust
ningen
271
165 225 2?1
Handel sav* school j ' !
•
45 170
| 121 3)
119
i
(
i
79 :
Hel- Igchel
den \ i
192 |
183 i 107
84
99
j 42
91 i
1). Met. 8-klassen.
2), Is momenteel in de landbouwschool ondergebracht.
3). Betreft de leerlingen van de primaire afdeling of van het full-time j
dagonderwijs. De part-time opleidihgen werden door 112 meisjes gevolgd|.
4). Meisjes en jongens, i
Tabel 66
Heldense leerlingen op scholen buiten de gemeente - 1955 -!
H..B® S. Gymn, ; l
i
f _,
i
Meisj es 2 5 i
- ! i
Kweek- i M.T.S.j Uni- j Midd.
sen, ; i vers.i Landb
! | Hoge-! s.
j
schocQj
1
' t~ ~ i — 1
i
4 ! i
Jongens 20 10 4 i 56
1), Brons E.T.I.L.| Overige: Gemeente.
i L.T.S. 1 ^
! lg-I „ __,„„,„ ,„_., i,,n,,.«.nuii» inii*.«i.iu
I full. Part
it. t.
1 ^^ „„ rn ,. „„„ ,,,llu
f
Bij de behandeling van de beroepsstructuur kwam aan het
licht dat het agrarische element in de gemeente zeer sterk is.
Anderzijds is gebleken dat, tezamen met de aanwezige nijverheids—
bedrijven, de landbouw niet in staat is geweest de natuurlijke
bevolkingsaanwas op te vangen. Ook in de toekomst zal dit waarschijnlijk
niet veranderen. Derhalve zal de oplossing van het
bevolkingsvraagstuk voornamelijk gezocht moeten worden in emigratie
danwel in een industriale ontwikkeling ter plaatse.
Een inzicht nu in de, mate waarin de bevolking en de j eugd van
'.

- 88 -
Helden er van doordrongen is dat industriearbeid niet minder
waardig is en dat het welslagen van de industrialisatie ten
nauwste samenhangt met de aanwezigheid van geschoolde arbeidskrachten,
wordt verkregen wanneer men de belangstelling voor
het lager technisch dag- of full-time onderwijs in de gemeente
naast die in andere gebieden stelt. Op 1 januari 1955 waren 56
in Helden woonachtige jongens aan een L.T.S. ingeschreven. Hiervan
bezochten er 39 de school in Heythuizen en 17 die in Venlo.
Vergelijkt men het aantal 13 t/m 17 jarige L,T.S*leerlingen met
het totaal aantal jongens van deze leeftijd dan komt dit neer op
een cijfer van 12.1 fo. Neemt men verder in aanmerking dat niet
minder dan 10fo 13 t/m 17 jarige jongens de opleiding tot ondergronds
mijnwerker volgt
1 )
' en dat in het sterk geindustrialiseerde
gebied ;t de Westelijke Mijnstreek" de belangstelling voor het L.T.O.
14»7 fo en voor het O.V.S.-onderwijs 8.4 f° bedraagt, dan maakt
de agrarisch georienteerde gemeente Helden een zeer goede
indruk.
Te verwachten is dat tengevolge van de verdergaande structuurverandering
van de gemeente en na oprichting van de L.T.S.
in Panningen het aanbod van leerlingen nog belangrijk zal toenemen.
2Z®£iS£_Z£££2i£S^ ri S£2:, Aansluitend aan het voorgaande is in
tabel 67 een overzicht gegeven van de "overige" in de gemeente
aanwezige publieke voorzieningen,, Omvang en spreiding hiervan
illustreren de situatie in de onderscheiden onderdelen van
Helden. Voorzieningen welke maar eenmaal voorkomen - en als
zodanig centraal gelegen moeten zijn, zoals raadhuis, brandweer,
politie enz. - treft men in Panningen aan. Maar ook inzake
andere voorzieningen, met name op medisch- en sociaal terrain,
vormt deze kern het zwaartepunt en vertoont zij de grootste
verscheidenheid. Het geheel overziend kan niet gezegd worden
dat de bestaande voorzieningen van bescheiden aard zijn. Nog
minder zal dit het geval zijn wanneer naast de in Helden geprojecteerde
en voor de gemeente en haar omgeving bestemde B.L.O—
1). De L.T.S.- en de O.V.S.opleiding zijn in zich niet geheel
op een lijn te stellen, Behalve dat leertijd, onderwijsmethode
en leeftijd van de bij genoemde instellingen ingeschreven
jongens van elkaar verschillen bestaat er ook nog inzoverre
onderscheid dat de 0*V,S,leerling reeds vanaf de eerste dag
van indiensttreding verdient. Anderzijds zou een buiten be—
schouwing laten van de bij de mijnbedrijven in opleiding zijnde
jongens een foutieve indruk geven van de betekenis die het
nijverheidsonderwijs in een gebied heeft, daar normaliter ver~
ondersteld mag worden dat wanneer de 0_V»S*-en er niet waren,
veel meer leerlingen de L.T.S. zouden bezoeken dan thans het
geval is.

Tabel 67
Voorziening
Raadhuis
Postkantoor
Brandweer
Politie
A.rts
Verio skundige
Tandarts
Dierenarts
C onsult . bureau
Groene Kruis
Gezinszorg
ff er kpl , onv o Iw .
I! hart. Centrum
Par oc hie hui s
Leesbiblioth.
Veren.lokaal
Bioscoop
Notari skant .
Ar chit. bur .
Begraafpl,
Totaal !
Grashoek
1
1
1
3-
Voorzieningen in de gemeente - 1955 -
Bron: gemeente
Koningslust
1
1
1
1
4
Beringe
1
1
1
Panningen
1
1
1
1
2
2
2
1
1
1
1
1
1
; 1
1
1
1
1
!
Helden
1
: 1
' 1
1
1
2
1
1
1
3 21 10
Egchel
1
1
Opmex-king
Nieuw gepland
Panningen: bijkantoor
Nevelspuit toegezegd
Ook voor Meyel
Met apotheek
Waarvan 1 gevestigd
Eveneens voor Kessel, Meyel
Met kleut erbureau
Met wi jkverpleging; 1 afd. voor Helden
Konings 1. Egchel; andere voor overige
kernen
Werkt inter-par ochieel
Voor Helden en omstreken
Overkoep . orgaan sociale voorzieningen
i
1 !
3 j

school, de in Panningen geplande L.T.S. en Tuinbouws-chool verwezenlijkt
wordt. Uiteraard kunnen aan de vermelde voorzieningen
nog andere elementen worden toegevoegd. Zo zou een kleuterschool
in Koningslust de instellingen op het gebied van het L.O. en
het lager technisch— en landbouwonderwijs completeren, terwijl
de oprichting van leesbibliotheken en de realisering van ver~
gaderlokalen in parochies waar deze momenteel ontbreken.resp,
waar hier een tekort aan bestaat, de ontwikkeling van de bevolking
en de bloei van het parochie- en verenigingsleven bevorderen.
Gezien in het raam van een verantwoorde vrije tijdsbesteding
kan de sport een zeer belangrijke sociaal- educatieve functie
hebben - men denke o.a. aan betere lichaamsverzorging, aankweken
van teamgeest -. Dit zelfde geldt ook voor verenigingen op culture
el gebied, stands- en vakorganisaties. Uit een oogpunt van
vorming of ontspanning zijn zij van grote betekenis en tot het
verkrijgen van een welvarende gemeenschap kunnen zij een essentie'le
bijdrage leveren,
Een indruk nu omtrent het ontspannings- en verenigingsleven
van de bevolking van Helden wordt door bijgaande tabel 68 gegeven,
Naast een aantal de gehele gemeente omvattende organisaties
telt elke parochie zijn eigen verenigingen, Soms vertonen
deze meerdere schakeringen zoals in Panningen en Helden. Maar ook
in de in grootte daarop volgende parochie Beringe worden veel
variaties aangetroffen. Over een eigen speelveld resp, lokaal
beschikken - met uitzondering van de Boerenbond in Panningen -
de vermelde verenigingen niet. De bijeenkomsten hebben plaats in
het parochiehuis dan wel in plaatselijke cafe's of zalen terwijl
de voetbalterreinen in huur verkregen zijn en de grasmat van ge—
meentewege onderhouden'wordt, Brengt men de georganiseerde
personen 'in verband met de totale bevolking dan blijkt dat
in de ene kern het verenigingsleven beter en ruimer is dan in
de andere maar dat het geheel een zeer bevredigend beeld te
zien geeft; een toestand welke in zijn verdere ontwikkeling
waard is met alle ter beschikking staande middelen gesteund
te worden.
1), Bedacht dient te worden dat e'e'n persoon van meerdere verenigingen
lid kan zijn.

Voetbal
Volleybal
Tafeltennis
, Gym. Keren
" Dames
'' Biljart
Beugel
Handboog
Zang
Muzi ek
Accordeon
! Tone el
Schutterij
Boerenbond
Jonge Boeren
K,A,B.
K.A.J.
K.A.M.
Bond v/h Gezin
Societeit
Jong. Gemeenscha; o
Totaal
Inwoners
33
; 20
39
: 15
45
45
197
1216
- 91 -
Tabel 68 i Verenigingen naar parochie
Brons Gemeente
i— .-~~— «•—-».-,... . „.——»-.
!
Vereniging 3-rashoek KoningslustBeringe
52
20
34
15
30
36
187
805
1). Hieronder zijn ook de boeren uit
2). inclusief Egchel en Koningslust
3), inclusief Egchel.
I Middenstand
j
| Werkn. "
Jonge "
I Mijnwerkersbond
| Bouwvakarb.
Aann* bond
. Schilderspatr*
60
16
55
8
15
65
55
55
14
108
72
*7
530
1330
en ledental.
1955 -
Panningen
65
40
27
78 :
54
42 '
407 1)
46
176
129
J
'
,
40 :
1104 ''
3347
-
i
Hel- $g-
Toden
iche1
taal
75
115 :
98 j
15
27 !
i i
91
! 20
52 :
2'99 2)
68 3)
83 28
46 .
176
1145 i 48
2052 615
Beringe en Grashoek begrepen*
Gemeentelijke verenigingen
152 i Schoenm, bond '
i !
44 j Met.bew. " j
30 i Smeden "
! 118 ! A*R*K,A*
I 220 , K.O.V.
23 I Duivensport
9 :' Kanariever.
Voor gemeente en omgeving*
D!
8
72
10
45
35
50
25
Paardensport
Hondendress.
Jagersver.
Roode Kruis
K.A.7.
Invalidenbond D
Totaal
•
l
285
j 40
27
115
I 98
31
27
40
78
273
8
65
159
706 •
244
423
• 175
14
284
112
7
13
8
42
700
71
90
1765!
3211
9365

- 92 -
HOOFDSTUK V. TOEKOMSTIGE ONTWIKKELING.
Bevolking; Mede in verband met de opzet van het onderhavige
rapport is het gewenst kennis te verkrijgen omtrent het toekomstige
inwonertal van Helden als ook aangaande de verdeling der
personen over de verschillende leeftijdsklassen. Enerzijds immers
is het de bevolking naar leeftijd en geslacht en anderzijds zijn
het de aanwezige welvaartsbronnen welke tezamen de componenten
vormen van het algemene welvaartsprobleem. Wel dient te worden
opgemerkt ,dat de in het navolgende gehanteerde methode ter be-»
paling van het aantal inwoners niet als een exacte vaststelling
moet worden gezien, maar zoals elke prognose, als een benadering
van de omvang, de leeftijdsopbouw'en de samenstelling van de bevolking
naar geslacht. Dit wegens het feit dat zeker op iets
langere termijn de grootheden welke de groei van het inwonertal
bepalens te wetens geboorte, sterfte, migratie, economische
ontwikkeling etc., beiangrijke onvoorziene veranderingen kunnen
ondergaan, Vandaar ook dat als eindpunt van de prognose 31 dec.
1969 is genomen. Uitgaande van de bevolking per eind 1954 is de
aldus-omvatte periode van f5 jaren niettemin lang genoeg om als
basis te kunnen dienen voor het opstellen van plannen*
De prognose is geschied per 5-Jarige leeftijdsklasse en per
5—jarige periode waarbij de gestichtsbevolking van de gemeente
uit de berekening is geelimineerd. Uitgaande nu van de op 31
december 1954 aanwezige bevolking naar leeftijd en geslacht is
met behulp van de door het C.B,S, samengestelde sterftetafels
de van iedere leeftijdsgroep overlevende mannen en vrouwen voor
de navolgende drie 5 -jarige perioden te berekenen, zodat per
deze data enkel de jongere leeftijdsklassen ontbreken n.l, de
0-4 jarigen in 1959; de 0-9 jarigen in 1964 en de 0-14 jarigen
in 1969.
Ter bepaling van deze categorien is uitgegaan van de verhouding
tussen het aantal geboorten en het aantal vrouwen van
15-44 jaar. In 1953 en '54 werden in Helden gemiddeld 302 personen
levend geboren en waren op het einde van de jaren 1952
en ! 53 gemiddeld 1853 vrouwen van 15-44 jaar in de gemeente aanwezig.
Op elke 1000vrouwen van voornoemde leeftijd werden derhalve
163 kinderen levend geboren.
Ziet men in dit verband naar het geboortecijfer der voorafgaande
jaren dan blijkt dat het aantal geboorten pro mille der
totale bevolking in de periodens 1931-'35; 1936-'40; 194-1-'45
resp. 34.-, 30»5 en 29.8 bedroeg* Als gevolg van het hogere

- 93 -
aantal geboorten in de direct naoorlogse jaren, 1946-'50, steeg
het cijfer tot 34,6 o/oo. In het tijdvak 1951-'54 was het evenwel
weer 31.6 o/oo. Deze gegevens tonen aan dat de algemeen optredende
dalende tendenz van het aantal geboorten ook in Helden
waar te nemen is en dat het geboor-t-Bcijfer in de gemeente zich
weer naar het vooroorlogse niveau - periode 1936-'40 - beweegt.
In welk tempo dit zal plaats hebben resp, of het gebo ortecijfer
zelfs beneden het vooroorlogse zal dalen is moeilijk te zeggen,
Voorzichtigheidshalve wordt bij,de raming van het aantal geboorten
in de komende jaren, voor het tijdvak 1954—'59 het geboortecijfer
van 163 per 1000 vrouwen van 15-44 jaar aangehouden en
voor de beide navolgende perioden op resp. 160 en 155 gesteld '.
Dit geboorteaantal per jaar wordt nu verminderd met het percentage
levend geborenen dat gemiddeld beneden 1 jaar overlijdt n.l.
2,2
2)
, terwijl het als dan resterende aantal kinderen gesplitst ssp]
wordt in jongens en meisjes en wel in gelijke verhouding 2)
Aan de hand van de sterftetaf els zijn van de op deze wijze berekende
geborenen z>owel de overlevenden vast te stellen als de
in de prognose nog ontbrekeh'd'e j eugdige leeftijdsgroepen. Op 31
december 1969 zal Helden dan een bevolking tellen van 13775
personen n.l. 6884 mannen en 6891 vrouwen.
Bij de in het voorgaande uitgevoerde berekening werd enkel
met de natuurlijke aanwas rekening gehouden. Helden heeft evenwel
steeds zijribevolking door een meer of minder groot vertreksaldo
zien af nemen, Voor de laatste 10 jaar kwatn dit neer op een
gemiddelde van rond 10 o/oo,' Welke omvang de emigratie in de
toekomst zal aannemen valt niet te voorzien aangezien hierop
talrijke onbekende grootheden van invloed zijn onder meer de ontwikkeling
van de economische bronnen in of in de omgeving van
de gemeente, Zou het vertreksaldo uit Helden zich op het peil
van 10 o/oo per jaar handhaven dan betekent dit dat op de.
drie aangegeven data de gemeente resp, rond 500, 1050, 1700
inwoners minder zal tell en dan op basis van de natuurlijke
groeifactoren is geraamd,
1), Met een geboortecijfer van 163 kinderen per 1000 vrouwen
van 15-44 jaar komt over een een geboorte promillecijf er
van 31.5? een geboorte promillecijf er van 3C komt neer op rond
155 kinderen per 1000 vrouwen van genoemde leeftijd,
2), Periode 1946 t/m 54*

Tabel 69
Hel den
Leeftijd
m.
- 94 -
Bevolkingsopbouw naar leeftijd en geslacht -excl.
_ gestichtsbevolking en migratie-.
j
i
.
1954
1959
1964
1969 ;
V,
m. v.
0-4 705 728 j 782 781 887 886
5-9 643 649 j 699 723 775 776
10 - 14 507 505 f 641 648 697 722
15 - 19 431 428 I 505 504 I 638 646
20 - 24 418 399 | 429426
502 502
25-29 j 311 297 I 41 5 397 426 424
30 - 34 288 285 j 309 295 412 394
35 - 39
40 ~ 44
45 „ 49
240
217
215
217
248
202
i !
>.
j
285 sI
237
213
283
215
244
306
282
233
293
280
211
50 - 54 180
i
175
55 - 59 | 142 139
I < 209 f
172 I
197
169
207
199
238
190
60 - 64 117 I 102 132 | 131" 160 159
65 - &9 97 100 104 92 118 118
70 - 74 - j 82 70 80 84 86 77
75 - 79 57 52 59 52 58 62
80 e.o. !
j
43
i
33 48 44
__^__^
:
53 49
_^69J_^Jr629__
»_^03iJ-^£21--_
9322 10604
12066
m.
V,
m.
1028
880
773
694
635
499
423
408
302
277
226
198
186
143
97
62
53
6884
13775
V,
1027
880
774
720
1 643 |
| 499
421
391
290
275
i 206
l 1 230
; 179
: 144
99
i I? ( iI
56
;
: 6891
Reeds werd erop gewezen dat de bestaansbronnen in Helden
niet ruim genoeg geweest zijn om het natuurlijk accres op te
vangen. Een gedeelte van de inwoners heeft zich dan ook genoodzaakt
gezien elders emplooi te zoeken. Maar ook voor hen die
in de gemeente verbleven waren de welvaartsmiddelen niet voldoende
hetgeen duidelijk blijkt uit de mannelijke latent werklozen.
en de geregistreerde werkzoekenden» Bijzondere voorzieningen
werden dan ook nodig geoordeeld om deze agrarische, door een .
groot vertrekoverschot gekenmerkte? gemeerrfce tot meer welvaart
te brengen* Zodoende werd Helden als "incidenteel te stimuleren
kern" aangewezen* De van regeringswege verieende financiele
faciliteiten op het gebied van uitbreiding en vestiging van
bedrijven: wettigen nu de verwachting dat de gemeente beter dan
voorheen in staat zal zijn de b evolkingsaanwas op te vangen* Een

- 95 -
zo groot vertreksaldo als zich in de voorbije jaren heeft voorgedaan
is dan ook minder waarschijnlijk; stem-fa althans niet overeen
met de opzet; Helden als industrialisatiekern aan te merken.
Derhalve is het niet onredelijk de boven begrote - in zich wel
een maximaal karakt er dragende - omvang van de bevolking, te
weten 13775 personen, als richtlijn te nemen voor verdere berekeningen
5n voor het te voeren beleid. Hoe groot de groei van het
inwonertal in werkelijkheid zal zijn blijft evenwel een open vraag,
],£^-— •*-£!>* -^ e grootte hiervan is in eerste instantie afhankelijk
van de ontwikkeling der totale bevolking terwijl zij
daarnaast bepaald wordt door de omvang van de productieve leeftijdsklassen
en het aantal dat zich hiervan in feite op de arbeidsmarkt
aanmeldt, Als gevolg van de geleidelijke verbetering
van de ouderdomsvoorziening zijn de productieve leeftijdsklassen
zelf vrijwel gelijk te stellen met de 1 5 t/m 64 jarigen.
Uit de gegevens van tabel 69 blijkt dat Helden in 1954: 2559
mannen en 2492 vrouwen van 15 t/m 64 jaar telde, In 1969 zullen
deze aantallen tot resp, 384-8 -mannen en 3854 vrouwen aangegroeid
zijn, zodat het verschil tussen de beide jaren de vermoedelijke
aanwas van de beroepsb evolking weergeeft - zie tabel 70 -. Van
de in 1947 in de gemeente aanwezige mannen en vrouwen in de productieve
leeftijd, oefende evenwel resp. 9»4 en 50.6 fo geen beroep
uit. Ziet men in dit verband naar de cijfers die voor Limburg
als geheel gelden t.w. resp. 8,3 en 69.1 fo dan kan geconstateerd
worden dat het percentage vrouwen dat in Helden in een
beroep werkzaam is - 49 . 4 - uitzonderlijk hoog is, hetgeen naar
alle waarschijnlijkheid terug te voeren is op het agrarische karakt
er van de gemeente* Aangenomen mag dan ook worden dat als
gevolg van een verdergaande structuurverandering van de gemeente
genoemd percentage zal dalen* Daarom wordt, veiligheidshalve, op
de aangegeven to ename der beroepsb evolking een correctie voor
beroepsloosheid van 9 fo bij de mannen en 70 fo bij de vrouwen toegepast,
met als resultaat een vraag naar bijna 1600 nieuwe arbeidsplaatsen
in1§ jaar tijds,
Behalve door de factoren: geboorte en sterfte wordt de
toekomstige grootte van de beroepsb evolking ook bepaald door
een vestiging - danwel vertrekoverschot, Om reden als in het
voorgaande aangegeven is er van afgezien in de prognose veronderstellingen
t,a«v» de sociaal-economische groei te verwerken.
Toch is het van betekenis inzicht te verkrijgen in het kwantita-

Tabel 70
Helden
_. 96 -
tieve effect van een bepaald - en in zich misschien iets minder
speculatief - onderdeel van de migratie n.l. van de buitenlandse,
15 t/m 64 _» in 1969
15 t/m 64 j. " 1954
Aanwas 1955 t/m 69
Beroepsloos
t~-— — -- • -'-- --- - -- - - — - ,
Vermoedelijke aanwas beroepsb evolking. Periode 1955 t/m]
1969,
Mannen
3848
2559
1289
Vrouwen
3854
2492
.,., ,„ „„,-,_ , „„ , .,
1362
116 I 953
Totaal
i 7702
5051
Gecorr, aanwas 1173 409 1582
_____|
2651
Gaat men deze voor de achterliggende jaren na dan blijkt zij zowel
wat de omvang als wat de overschotten betreft een weinig stabiel
beeld te vertonen. Ook met betrekking tot de toekomst valt weinig
met zekerheid te voorspellen—-omtrent de factoren die de migratie
zullen beinvloeden en de grootte welke deze zal aannemen. In de
"Herziene berekeningen omtrent de toekomstige loop der Nederlandse
bevolking 1954" werkt het C.B.S. met een minimum aantal
van 20.000 en eeja maximum prognose van 50.000 man terwijl in de
"4e Industrialisatie-nota, periode 1952-'57" een negatieve migratie
van 50*000 personea mogelijk wordt geacht en het werkelijke
vertreksaldo over de laatste 5 jaar gemiddeld rond 30.000 personen
bedraagt. Houdt men nu als raming voor de komende jaren
een cijfer van 40*000 aan en gaat men verder van de veronderstelling
uit dat Helden aan deze jaarlijkse emigratie voor het gehele
land met een naar verhouding van de bevolking berekend aantal
deelneemt dan zouden in de periode 1955 t/m '69 globaal 550 per—
sonen uit de gemeente naar het buitenland moeten vertrekken '.
Daar ongeveer 40 f> van de migranten -mannen en vrouwen - in een
beroep werkzaam is betekent dit geschatte vertrekoverschot voor
Helden een vermindering van ruim 200 beroepspersonen.
Waar d»w»z* in welke bedrijf stakken moet de aanwas van de
beroepsbevolking nu worden ondergebracht ? In dit verband doet
zich allereerst de vraag voor of de agrarische productie nog
arbeidskrachten kan opnemen* Als factoren welke de potentie
inhouden de huidige groep landbouwers uit de breiden zijn te
1). Sit zou er op -neerkomen dat'in'Helden het buitenlandse vertreksaldo
gemiddeld cngeveer even groot moet blijven als in de
jaren 1950 t/m ! 54~zie tabellen migratie-.
i
j

_ 97 -
noemens vergroting van de oppervlakte cultuurgrond; toename van
de veestapel en intensivering van het bodemgebruik. Met betrekking
tot de toekomstige werkgelegenheid in de landbouw kan de factor
cultuurgrond rustig worden verwaarloosd daar de mogelijkheid
tot aanwinst via ontginning zo goed als uitgeput is. Belangrijke
wijzigingen zijn ook niet van de kant van de veestapel te verwachten.
De ontwikkeling hiervan is n.l. van dien aard dat - naar
het zich laat aanzien - de vergroting van het arbeidspotentieel
slechts van geringe omvang zal zijn; een betrouwbare prognose
althans niet mogelijk maakt. Anders is het evenwel met het bodemgebruik
gesteld. In de vorm van het telen van tuinbouwproducten
neemt de intensivering er van steeds toe. Gaat men nu uit van
de veronderstelling dat, evenals in het verleden, het tuinbouwareaal
gebonden aan een teeltvergunning in de naaste toekomst
met 2 a 3 ha voile grondscultuur per jaar wordt vergroot dan
betekent dit een verdere overgang naar een intensieve bodemexploitatie.
.Daar e'e'n volwaardige arbeidskracht op 1 a 1 »25 ha
tuinbouwgrond een bestaan kan vinden - tegenover op ca 5 ha
bouwland - houdt voornoemde hypothese tevens in: een toename
per jaar van 2 volwaardige-krachten. Bij deze redenering is
buiten beschouwing gebleven de zich ontwikkelende aspergeteelt
evenals de uitbreiding van glascultuur, fruitteelt en de dit
jaar van enige betekenis geworden zaadteelt op contracten.
Stelt men de toenemende arbeidsbehoefte voor laatst genoemde
categorieen op e'e'n v.a.k, per jaar - wat zeker aan de lage kant
is - dan is de vergrote arbeidsgelegenheid in de agrarische
sector in de eerstvolgende 15 jaar, globaal op 45 & 50 volwaardige
mannelijke arbeidskrachten te ramen. Uiteraard berusten
deze berekeningen op all eri ei veronderst ellingen en ruwe gemiddelden,
zij zijn echter dienstig in zover zij duidelijk wijzen
in de richting van nieuwe bestaansmogelijkheden door verschuiving
in het bodemgebruik.
Naast de omstandigheid van vergroting van werkgelegenheid
dient oak het overbodig worden van landbouwkrachten in beschouwing
te worden genomen. Onderscheid dient hierbij te worden
gemaakt tussen oorzaken welke met de grond zelf verband houden
en die welke hun oorsprong in de bedrijf svoering vinden. Laatstgenoemde,
in rationalisatie en mechanisatie tot uiting komende,
krachten wijzen in de richting van een uitstoten van personen.
Meestal wordt dit vraagstuk het eerst op die bedrijven aan de
orde gesteld waar een arbeidstekort bestaat en in veel gevallen
heeft men dit ook langs deze weg kunnen wegwerken. Daar

- 98 -
waar voldoende krachten aanwezig zijn blijven de arbeidsbesparende
methoden het langst rusten, Hoeveel mensen op deze wijze overbodig
zullen worden is niet te ramen ook niet bij benadering daar
niet alleen niet bekend is of rationalisatie wordt toegepast
maar ook niet in welke mate dit zal gebeuren. Een in dezen meer
concrete factor vormt het grondverlies verband houdend met de
uitbreiding der bebouwing en de aanleg van industrleterrein.
Voor Helden kan dit globaal op 2 a 3 ha per jaar worden gesteld;
in hoofdzaak bestaande uit bouwland zodat als gevolg hiervan
ca 8 volwaardige arbeidskrachten in 15 jaar tijds zouden moeten
afvloeien, althans wanneer deze oppervlakte slechts bij enkele
bedrijven in gebruik is. De spreiding over een groot aantal ondernemingen
en een lange periode doet echter vermoeden dat van
een ree*le afvloeiing weinig terecht zal komen. Samenvattend kan
gezegd worden dat saneren.de maatregelen met betrekking tot bodembewerking
en bedrijfsvoering "hele of gedeeltelijke" krachten
kunnen en zullen vrijmaken maar dat gezien de veelal kleine bedrijven,
de omvang hiervan gering zal zijn. En dit temeer daar
door tegenwerkende factoren als intensivering deze in meerdere
of mindere mate overtollige kracht weer productief te maken is,
Grotendeels is dit ook met het reele grondverlies het geval.
Op de uiteindelijke omvang der afvloeiing zullen de boven beschreven
omstandigheden dan ook weinig positieve invloed uitoefenen.
Stelt men de in het voorgaande gemaakte berekeningen naast
elkaar dan blijkt dat: een begroting van de beroepsb evolking op
basis van de natuurlijke aanwas een aanbod van 1600 personen
oplevert; dat de buitenlandse migratie een mogelijke vermindering
van ca 200 arbeidskrachten inhoudt; dat de agrarische productie
een latent overschot van 106 en een reeel tekort van 40 man telt;
dat als gevolg van intensivering de landbouw nog rond 50 personen
kan opnemen; dat de factor grondverlies vrijwel te verwaar-
Iczen is, terwijl het aantal ingeschreven werklozen ongeveer 30
bedraagt* Rekening houdend met deze cijfers lijkt het niet onverantwoord
het scheppen van werkgelegenheid in bedrijf stakken
buiten de agrarische sfeer op een aantal van 1500 personen in
te stellen, waarvan rond 1100 mannen. Ten overvloede zij hierbij
opgemerkt dat in dezen van de binnenlandse migratie geheel is
afgezien en dat alleen de buitenlandse in aanmerking is genornen*
Sveneens is het feit buiten beschouwing gebleven dat een verhoging
van de arbeidsproductiviteit een gedeelte van de personeelsbezetting
der bestaande nijverheidsbedrijven op de oorspronke-

„. gg -
lijke plaats overbodig zal maken waardoor een extra behoefte aan
1 }
werkgelegenheid ontstaat '.
De indruk bestaat dat de middenstand in de gemeente niet
overbezet is. Redelijk lijkt het nu aan te nemen dat tegenover 3
arbeiders in de Industrie er 2 in de verzorgende beroepen plaatsing
zullen vinden. Bijgevolg zullen de industriele bedrijf stakken
voor rond 1000 arbeidsplaatsen moeten zorgen. ?/anneer verder gesteld
wordt dat slechts de helft van de in de Industrie te werk
te stellen personen op industrieterrein is aangewezen en dat
per 100 arbeiders 1 ha benodigd is dan resulteert hieruit dat
het geraamde aantal personen te zijner tijd 5 ha in beslag zal
nemen.
In werkelijkheid is het echter nodig een groter aantal ha'en
industrieterrein in, het uitbreidingsplan aan te wijzen; zulks
om de volgende redenen. Momenteel heeft de gemeente nog weinig
Industrie zodat voor de uitbreiding er van niet veel ruimte aanwezig
is. Zonder nieuwe terreinen in beslag te nemen zullen de
bestaande ondernemingen slechts een klein deel van de aanwas der
arbeidskrachten kunnen opnemeh. Daarbij biedt het uitbreidingsplan
rnaar geringe mogelijkheid voor Industrie tussen de andere
bebouwing. Het aan te wijzen industrieterrein dient dan ook een
zodanige omvang te hebben dat bedrijven welke zich daarop vestigen
ook voldoende ruimte hebben voor latere uitbreiding; veelal
willen deze industrieen een aangrenzend terrain in optie hebben,
Bovendien is het gewenst dat de Industrie voldoende keus kan
maken ZOWP! wat de grootte van haar terrein, als de ligging
t.o.v, andere fabrieken resp. t,a.v» vaarwater en weg betreft.
Omdat in de gemeente de gelegenheid bestaat terrein aan vaarwater
aan te wijzen zal het goed zijn deze te benutten. Met dit
terrein kan echter niet worden volstaan. Voor lichtere industrieen
en iridustriee'n -waarin meisjes werken heeft men een terrein
nodig dat meer in het centrum van de gemeente ligt, Daarom
verdient het aanbeveling in Panningen een vijftal ha'en industrieterrein
bouwrijp te maken en tevens aan de Noordervaart enige
ha 1 en industrieterrein aan te leggen. Van dit laatste terrein
kan de grootte niet nauwkeurig worden aangegeven; dit hangt
n.l, samen met de plannen voors verbreding van het kanaal; ver-
1)® In de 4e Industrialisatienota wordt een toeneming van de
productie per werknemer met 15 f° t.o.v, 1952 in 5 jaar bereikbaar
geacht*

- 100 -
legging van de weg Meyel-Helden; bouw van een brug e.fl. In ieder
geval is het wenselijk dat aan de Noordervaart een tiental ha'en
bruikbaar industrieterrein ter beschikking komt waarbij latere
uitbreiding. mogelijk moet blijven.
JSSiiSiSSS£§r2i2£®£- s Uitbreiding van bestaande resp, vestiging
van nieuwe bedrijven in een bepaalde plaats is van diverse omstandigheden
afhankelijk. Op de belangrijkst-e hiervan wordt in het
navolgende nader ingegaan.
Arbeidskrachtem Wat de gemeente Helden de ondernemer in
eerste instantie kan bieden is een groot aantal arbeidskrachten.
Afgaande op de momenteel bij de jeugd bestaande belangstelling
voor een technische opleiding mag tevens worden aangenomen dat
zich onder de aan het productieproces deelnemende personen een
hoog percentage geschoolden zal bevinden. Bij tot standkoming van
de L.T.S, zal de animo voor de vakstudie ongetwijfeld nog belangrijk
toenemen. In kwantitatief en. in qualitatief opzicht is de
arbeidsmarkt in de gemeente dan ook als een voor industrievestiging
positieve factor aan te'merken.
Industrieterreins De aanwezigheid van aantrekkelijk gelegen
bouwrijpe grond kan van doorslaggevende betekenis zijn bij de keuze
van de vestigingsplaats. Ten aanzien van de factor terrein zij
opgemerkt dat de gemeente hierover thans niet beschikt. Wel verkeren
de plannen dienaangaande in een vergevorderd stadium waarbij
het voornemen bestaat zowel een terrein ten noorden van de kern
Panningen - groot 5 ha - als een. ten zuiden van het dorp Beringe,
n.l, langs de Noordervaart, aan te leggen, Realisering van deze
gedachte verdient alle aanbeveling daar op deze v/ijze niet alleen
voorzien wordt in de behoefte van die bedrijven welke aan vaarwater
gebonden zijn resp, voor wie het kunnen beschikken over
Water als zodanig van belang is, maar ook de mogelijkheid van
industrialisatie aanmerkelijk wordt verruimd.
Verkeer: Voor het welslagen van de pogingen tot het aantrekken
van bedrijven, in het bijzonder ook wanneer het gaat om de
afsplitsing van elders tot ontwikkeling gekomen industriefe'n, zijn
goede verkeersverbindingen van veel betekenis. De verkeersiigging
van Helden, binnen het raam van de omgeving, is niet bepaald gunstig.
Wel zal dit het geval zijn wanneer de plannen tot verharding
van wegen in de gemeente tot uitvoering worden gebracht; de
noord—zuid-verbinding, te weten de z.g.n. Peelweg, wordt verwezenlijkt;
de weg langs de Noordervaart wordt doorgetrokken en de ten
zuiden van de dorpen Beringe, Panningen en Helden geprojecteerde

- 101 -
weg wordt gerealiseerd.
Woonvoorzienings Een met de industrievestiging zijdelings
verband houdende maar hierop niettemin van invloed zijnde factor
betreft de woonvoorziening, Hieronder kan worden begrepen alles
wat rechtstreeks en afgeleid een volwaardig wonen in de. ruimste
zin van het woord mogelijk maakt. Niet alleen dus de aanwezigheid
van voldoende en. goede huizen maar ook van het milieu waarin het
goed is te wonen, Dit betekent dus zowel. de noodzaak van opheffing
van woningtekorten en van verbetering van de bestaande
woningvoorraad als de zorg voor een uitgebreid complex van voorzieningen
gericht op de verheffing van het woonmilieu.
Het aantal personen dat straks in de Industrie werk vindt
zal voor het grootste deel bestaan uit arbeiders afkomstig uit
de verschillende parochies in Helden. Meer dan bij de arbeiders
het geval is zullen voor de leidende functies, naast mensen uit
de plaats zelf ook personen van elders worden aangetrokken. Bij
de woningbouw kan hiermee rekening worden gehouden waarbij onderscheid
te maken is tussen Panningen, Beringe - hier komen industriee'n
op het industrieterrein - en de overige dorpen. Een
deel van de industriearbeiders zal in het eigen dorp willen
blijven wonen. In veel gevallen zal het dan gemakkelijk zijn nog
een lap j e grond te - blijven - bewerken wat o.a. uit een oogpunt
van vrije tijdsbesteding van grote waarde is. De afstanden tot de
industrieen in de gemeente zullen nergens zo groot worden dat
deze een ernstig bezwaar vormen. Wanneer de ter plaatse geborenen
ook aldaar blijven wonen kunnen de kleinere parochies in omvang
toenemen hetgeen zeer gewenst is; deze ontwikkeling ware in de
hand te werken. Een ander deel van de arbeiders zal graag dicht bij
de fabriek, derhalve in Panningen en Beringe wonen. Deze twee
dorpen zullen dan ook iets meer dan de eigen bevolkingsaanwas
hebben op te vangen. Het, niet van grote omvang zijnde, leidinggevend
personeel zal in het algemeen Panningen, Helden of Beringe
als woonplaats prefereren* Waar Panningen uitgesproken de meeste
centrale functies heeft.verenigd zal dit dorp voor deze groep personen
het meest aantrekkelijk zijn. Andere zullen zich in de onmiddellijke
nabijheid van de fabrieken in Beringe vestigen, terwijl ook
te verwachten is dat van elders afkomstige personen de voorkeur
zullen geven aan een stad op niet te grote afstand b.v, Venlo.
Waarschijnlijk zal de Industrie het eerst in Panningen tot ontwikkeling
komen omdat de terreinaanleg in Beringe langere tijd zal
vorderen. Het geschetste proces zal,zich dan ook het eerst.in
Panningen aftekenen.

- 102 -
Gestreefd moet worden naar voldoende aanbouw van huizen
waarbij aan differentiatie,vorm en indeling er van alle aandacht
dient te worden besteed. En dit temeer daar het hier om een omschakeling
naar een andere levensgemeenschap gaat n.l. van agrarisch
naar industrieel. Hiermee in verband staat eveneens de
zorg voor actieve en passieve recreatiemogelijkheden. Tot passieve
ontspanning bestaat er in de gemeente in ruime mate gelegenheid
terwijl het verenigingsleven goed ontwikkeld is. Met de groei en
de verdere structuurverandering van de gemeente zal de behoefte
aan vrije tijdsbesteding evenwel belangrijk toenemen. Gewenst is
het dan ook hier nu reeds acht op te slaan.
Momenteel zijn de besproken vestigingsfactoren in Helden
niet onverdeeld gwistig. Realisering van de verkeersverbeteringen
verdient alle aanbeveling terwijl de aanleg van iridustrieterrein-nen-
met kracht ter hand genomen moet worden. Aan een toegewijde
verzorging van de woningen en de dorpen in de gemeente
zal veel gelegen zijn. De aanwezigheid van een ruime arbeidsmprkt
schept direct e mogelijkheden waarbij de mate van geschooldheid
hiervan deze positieve factor nog accentueert.

Conclusi_es_.
- 103 -
Het inwonertal van de thans rond 9700 personen tellende
gemeente Helden is in de laatste kwart eeuw belangrijk toegenomen,
Duidelijk komt. dit naar voren wanneer men haar groeiindex - 1 56 -
vergelijkt met die van Limburg - 145 - en het Rijk - 134 -. Een
onderzoek naar de oorzaken van deze stijging toont aan dat zij
geheel aan de natuurlijke factoren te danken is d.w. z. aan het
hoge gebo ort ecijfer - n.l. gemiddeld rond 32 o/oo -. Dat de bevolking
van Helden nog niet in een sneller tempo is gegroeid
vindt zijn verklaring in het feit dat er altijd meer personen uit
de gemeente vertrokken zijn dan er zich gevestigd hebben. Het
vertreksaldo over de laatste 25 jaar bedraagt n.l. ruim 20 fo van
het geboorteoverschot. In hoofdzaak richt de migratie zich op de
directe en iets verdere omgeving. Slechts weinigen. trekken over
grote afstanden,
Een met het geboorteaantal samenhangend structuurelement
betreft de leeftijdsopbouw. Daar waar dit cijfer hoog is treft men
verhoudingsgewijs een groot aantal j eugdigen aan; evenzo omge—
keerd. In Helden is het aandeel der 0-14 jarigen in de totale
bevolking, te wet en 38 fo, dan ook veel groter dan in Limburg
- 33 fo - en Nederland - 29 f° -.
Omdat de jeugdigen over het algemeen in gezinsverband samenleven
ligt de veronderstelling voor de hand dat Helden veel
grote gezinnen zal hebben. Van de in 1947 in de gemeente verblijvende
huishoudingen bestond bijna 27 fo uit meer dan 7 personen
en hierin leefde ruim 45 fo van de bevolking. In Limburg waren
deze cijfers resp. rond 11 en 24 fo en in het Rijk 6 en 15 f°»
De structuur van de in Helden in een beroep werkzame personen
is in de laatste decennia weinig veranderd. Van de mannelijke
beroepsb evolking had in 1930 ca 64 fo een werkkring in de
landbouw en bijna 22 fo in de nijverheid. In 1947 was dit resp.
rond 60 en 25,5 $, Wegens de concentratie van 3/5 deel van de
mannen in de agrarische productie is de economische structuur
van de gemeente sterk eenzijdig. Dit in tegenstelling met b.v.
de provincie waar de mannen meer over de diverse bedrijf sklassen
zijn verspreid en de opbouw zodoende gezonder is.
Op de duur icon de landbouw niet meer aan de snel toenemende
bevolking een bestaan verschaffen. Vele personen zagen zich -
zoals gezegd - ged?/-ongen uit hun geboortedorpen te vertrekken,
terwijl in de laatste tijd het verschijnsel van elders werken sterk
in omvang is toegenomen. In 1947 had ruim Qfo van de mannen die
een beroep uitoefenden een werkkring buiten Helden; bij de

- 104 -
vrouwen was dit goed 1 fo. Thans kunnen deze cijfers op resp. rond
15 fo van de mannelijke - en 6 fo van de vrouwelijke beroepsb evolking
worden gesteld. Het aanbod van werkgelegenheid in de gemeente is
derhalve belangrijk bij de vraag achtergebleven,
Helden dat in 1800 rond 2200 zielen had en e'e'n parochie
vormde is nu uitgegroeid tot een gemeente met 9700 inwoners, ver—
deeld over zes kerkdorpen. Aangenomen mag worden dat de kern
Helden het oudste dorp in de gemeente is. Het momenteel belangrijkste
is evenwel Panningen. Behalve uit het inwonertal, rond
3450 personen, blijkt dit uit de plaats welke deze kern op cultureel-,
maatschappelijk-, verzorgings- en industrieel gebied inneemt.
Voor de toekomst is te verwachten dat Panningen de centrale
plaats zal blijven. Panningen heeft de mogelijkheid uit te
groeien tot een streekcentrum, zoals in het jongere verleden o*m,
Venray en Weert, Tot het achterland zijn dan te rekenen: de gehele
gemeente Helden; Meyel; waarschijnlijk ook Kessel en delen van
Roggel, Maasbree, Sevenum, Leurne. Deze natuurlijke ontwikkeling
van het dorp Panningen kan door het gemeentelijk beleid worden
ondersteund.
Naar hun structuur zijn de kernen in de gemeente globaal in
2 groepen te verdelen n.l.: Grashoek, Koningslust, Egchel en
Helden, Panningen, Beringe. In de drie eerstgenoemde dorpen neemt,
naar verhouding,de landbouw een sterke positie is; de bebouwing
is erg verspreid; de woningvoorraad wordt voornamelijk door
boerderijen of tumderswoningen gevormd; treft men de grootste
woningdichtheid, de hoogste woningbezetting en de meeste grote
gezinnen aan; is de bevolking het minst in verenigingen georganiseerd;
blijft het zielental belangrijk beneden de norm waarbij een
parochie geacht wordt levensvatbaar te zijn. Kenmerkend voor de
andere dorpen is hun meer gemengde economische structuur; de
alhier gevestigde nijverheids-, handels-en verkeersbedrijven en de
in deze kernen gelocaliseerde centrale en publieke voorzieningen,
Genoeiade dorpen hebben niet het karakt er van gesloten gemeenschap—
pen. Onder meer blijkt dit uit het lid sijn van stands- en vakorganisaties;
productie- en sportverenigingen welke de hele ge~
meente omvatten, terwijl het onderlinge contact tussen de dorpen
voortvloeiend uit de in een paar kernen verenigde centrale functies
eveneens in die richting wijst.
Sinds het begin van deze eeuw is de mogelijkheid om in de
landbouw sen bestaan op te bouwen aanmerkelijk vergroot. In 1890
bedroeg de oppervlakte cultuurgrond ca. 2200 ha; thans is zij tot
rond 5050 ha vermeerderd, Daarbij is het bodemgebruik belangrijk

- 105 -
geintensiveerd. Als indicatie voor dit laatste verschijnsel gelden
de uitbreiding van het areaal tuinbouwgrondj de omzetten aan
tuinbouw- en fruitteeltproducten en het verloop van de uitgegeven
oppervlakte tuinbouwteeltvergunning* Verdere uitbreiding
van het areaal cultuurgrond is practisch niet meer mogelijk.
Hier en daar is de ontginning al zover voortgegaan dat minder
goede. grond als bouwland in gebruik genomen is, De tuinb.ouwteelt .
kan nog wel belangrijk worden ver groot daar momenteel tuinbouwgrond
als gras- en akkeriand is aangewend. Wordt de tuingrond
ook als zodanig benut dan zal dit een verdere verandering van
de bedrijf s structuur tot gevolg hebben. Een voortschrrjdende bodeinintensivering
houdt tevens mogelijkheden in voor het stichten
van nieuwe bedrijven en uitbreiding van de agrarische beroepsbevolking.
Van de in Helden aanwezige agrarische gezinnen bestaat ruim
37 % uit meer dan 7 personen en hierin leeft bijna 57 fo van de
landbouwende bevolking. Bij de niet-agraris che-ge zinnen is dit
11 en 26 f= terwijl voor alle,.in de gemeente aanwezige gezinnen
tezamen een cijfer van 19,4-en- 39.4 fo geldt. De bijzondere gezinsstructuur
van de gemeente is derhalve terug te voeren op de
verhoudingen waardoor het agrarische deel van de bevolking gekenmerkt
wordt,
Momenteel zijn in Helden 620 ondernemingen gevestigd welke
als zuivere land- en tuinbouwbedrijven zijn te beschouwen, Hierop
werken 1004 mannelijke arbeidskrachten waarvan 597 bedrijfshoofden
en 357 zoons. Bij 288 bedrijven wordt de behoefte aan volwaardige
mannelijke arbeidskrachten door het aanbod gedekt; 186
bedrijven hebben een overschot aan v.a.k,'s en 146 een tekort.
Het reeele overschot bedraagt 106 v.a.k.'s; het reeele tekort
40. Voor de in de landbouw werkzame boerenzoons zijn de mogelijkheden
om zelfstandig bedrijf shoofd te worden beperkt. De huidige
verhoudingen op dit punt - het generatiedrukcijf er is 1.48 -
zijn van die aard dat in de eerstvolgende 15 jaar,. 135 boerenzoons
van opvolgingskansen uitgesloten zijn. Het aantal agrarische
jongeren dat in de komende 15 jaar genoodzaakt zal zijn
buiten de landbouw een bestaan te zoeken bedraagt 513* Per jaar
moeten dus 34 agrarische jongeren uit de landbouw afvloeien danwel
als boer emigreren of op andere wijze hun bestaan in de
agrarische sector zeker stellen.
Op landbouwgebied is de gemeente bezig een centrale functie
te veroveren. Behalve uit de aanwezigheid van landbouwonderwijs-

- 106 -
instellingea blijkt dit uit de alhier gevestigde en voor een
groter of kleiner deel van de omgeving bestemde Coop. Zuivelfa-
briek en Centrum K.I. terwijl het organisatieleven zich eveneens
bij voorkeur op de gemeente richt. Het verdient aanbeveling deze
streekfunctie te verstevigen en uit te bouwen en haar in de verdere
ontwikkeling: te steunen.
In 1950 telde de gemeente 183 nijverheidsbedrijven waarin
609 mannen en 143 vrouwen een bestaan vonden. Slechts 11 ondernemingen
hadden 11 of meer man personeel in dienst. De nijverheid
in Helden heeft een in hoofdzaak plaatselijk verzorgende functie,
Uit een oogpunt van werkgelegenheid is zij van minder grote betekenis.
De echte Industrie beperkt zich tot een viertal bedrij-
vens twee steen-, een betonwaren- en een matrassenfabriek(en).
Uitbreiding van deze ondernemingen in die zin dat daardoor een
groot aantal arbeidskrachten tewerk zal worden gesteld is niet
te verwachten, Voorlopig wordt dit evenmin waarschijnlijk geacht
van de bedrijven welke op de grens tussen Industrie en ambacht'
liggen. Sociaal gezien zou het uitgroeien van ter plaatse g eve stag-
die kleine bedrijven tot iadustriesrr evenwel zeer zijn toe' te juichen.
Een analyse van de "handel 11 bracht aan het licht dat de in
de gemeente aanwezige winkels grotendeels behoren tot de z.g.
buurtwinkels of winkels voor dagelijkse levensbenodigdheden. Bedrijven
met een voorkeur voor een centrale ligging komen weinig
voor, hetgeen behalve aan het vrij geringe aantal inwoners, dat
bovendien nog over zes woonkernen is verspreid, te wijten is aan
de nabijheid van Venlo. Vooral in deze laatste categorie winkels
zijn de behaalde resultaten slecht, doch ook bij de overige zaken
wordt een groot aantal aangetroffen waar de omzetten te gering
zijn om een voldoende, zelf standige, bestaansbasis op te leveren.
In Panningen zijn de omstandigheden waarin de detailhandel verkeert
ongetwijfeld het gunstigst. De gemiddelde omzetten zijn hier
het hoogst terwijl het aantal gespecialiseerde bedrijven er het
grootst is*
De bedrijf sgroep "verkeer'' verschafte in 1950 aan 106 per-
sonen werk, Slechts e'e'n van de 55 bedrijven had meer dan 10 arbeiders
in dienst; alle overige vestigingen vielen in de grootte—
klasse 1-5 personen waarbij het eenmansbedrijf overheerst. Het
verkeer zelf beweegt zich voornamelijk in de richting cost-west
en omgekeerd. In de weg welke dwars door de gemeente loopt bezit
deze een hoofdader waardoor de verbindingen met het oosten
en west en worden verzorgd. Bepaald gunstig zijn de verke ers verbinding
en tussen Helden en zijn omgeving niet. Hierin kan echter

- 107 -
verbetering komen wanneer de geprojecteerde weg Beringe - Helden
wordt verwezenlijkt; de weg langs de Noordervaart in n-o-richting
wordt verlengd en de Midden-peelweg wordt gerealiseerd. De
"onvoltooide Noordervaart" heeft momenteel in hoofdzaak betekenis
voor het vervoer van agrarische producten. Het is niet uitgesloten
dat - te zijner tijd ~ deze waterweg wordt doorgetrokken
naar de Maas te Venlo. Voor de industrialisatie van de gemeente
kan deze kortere verbinding met de Maas en rechtstreekse aansluiting
tussen Maas en Z.Willemsvaart van veel belang zijn.
Volgens de gemaakte berekening zal de bevolkingsgroei in
de periode 1954-'69 resulteren in een toeneming van ongeveer
4400 personen. Hierbij is uitgegaan van de veronderstelling dat
de in de gemeente geboren personen ook aldaar zullen blijven
wonen en dat imtnigratie en vertrek elkaar in evenwicht houden.
De beroepsbevolking zal naar schatting met rond 1500 personen
toenemen. Geacht mag worden dat ca 500 arbeiders(sters) in de
verzorgen.de beroepen plaatsing zullen vinden zodat de industriele
bedrijf stakken voor 1000 personen nieuwe werkgelegenheid moeten
scheppen. Wil de aangroeiend-e- gemeentelijke bevolking ter plaatse
aan werk geholpen worden dan zal het industrieterrein in Panningen
op korte termijn ter beschikking moeten komen en zal men
de aanleg van industrieterrein in Beringe niet naar de toekomst
moeten verschuiven. Verder verdient het aanbeveling om bij het
aantrekken van industriee'n te beginnen met die welke mannen
te werk stelt. Is deze er eenmaal dan zal de industriele arbeid
gemakkelijker door de meisjes worden aanvaard.
In het beeld dat van de gemeente is gegeven treedt het
bevolkingsprobleem sterk op de voorgrond. De hoofdoorzaak van
vele moeilijkheden is de reeds lang bestaande divergentie tussen
inwonertal en economische bestaansgrond. Het ontoereikertd zijn
van de bestaansmiddelen komt o.m. tot uiting in het negatieve
migratie saldo; het aantal latent- en ingeschreven werklozen
en de toename van het forensenverkeer evenals in de minder gunstige
inkomens- en vermogenssituatie en de verhoudingen op het
gebied van de huisvesting, Voor wat de toekomst betreft ligt
het niet in de lijn der verwachtingen dat de landbouw veel tot
verruiming van de werkgelegenheid zal bijdragen. Door verbetering
van de agrarische productie eri intensivering van de bedrijfsvoering
zal nog wel enige verhoging van de welvaart verkregen kunnen
worden maar in feite sal deze niet veel verder reiken dan
een sanering van de bestaande toestand. Een oplossing van het
vraagstuk bevolking zal derhalve gezocht moeten worden in de

- 108 -
emigratie of het pendelverkeer, maar vooral in een uitbreiding
van de plaatselijke nijverheid en het aantrekken van industriee'n
van elders.
Naast de zorg voor de tewerkstelling van de bevolking is er
die voor de huisvesting, voorlichting, scholing, ontspanning,
gezondheidszorg. Zo betekent de economische structuurverandering
voor velen een overgang uit de agrarische gemeenschap naar het
industriele productieproces hetgeen o.m. te vergemakkelijken is
door deze mensen de gelegenheid te geven een lapje grond te blijven
bewerken. Daarnaast is het van het allergrootste gewicht dat
de scholiag en vakopleiding met de meeste zorg ter hand genomen
wordt. Hier ligt een voorbereiden.de taak voor leiding gevende
personen en in het bijzonder voor de onderwijskrachten van de lager
e scholen waarbij een regelmatig contact en overleg met de
verschillende takken van nijverheidsonderwijs, evenals een daadwerkelijke
voorlichting aan ouders en leerlingen niet ontbeerd
kan worden. Voor de j eugd zelf is het van veel belang dat zij aan
het lager, uitgebreid lager .en middelbaar technisch onderwijs
metterdaad deelneemt en zodoeiide een graad van gequalificeerdheid
bereikt welke ook ondernemers zal aantrekken die zonder een
plaatselijke technische staf een eventuele vestiging niet zouden
kunnen doen plaats vinden, Oudere arbeidskrachten dienen zo 'snel
mogelijk op de hoogte gebracht te worden van de omschakelingskansen
in de rijkswerkplaatsr waarbij gemeentelijke en regionale verenigingen
en organisaties bij deze overgang naar nieuwe beroepen
alle steun kunnen verlenen* Eveneens dient aandacht geschonken
te worden aan verantwoorde vormen van vrije tijdsbesteding terwijl
de gezondheidszorg er op gericht moet zijn een eventuele achterstand
in voorzieningen te verminderen. De maatregelen ter verhoging
van de materiele positie van de bevolking van Helden zullen
n.l. minder groot effect sorteren indien niet parallel hiermede
voorzieningen worden getroffen welke afgestemd zijn op een verbetering
van de sociaal-economische structuur,
Het geheel overziend blijkt duidelijk dat er in de gemeente
veel en belangrijk werk te verrichten is om de knelpunten in het
economische en sociale leven te verwijderen en een harmonische
uitbouw mogelijk te maken. Om dit te bereiken kan de hulp van
overheid en bedrijfeleven zowel als van partculieren, verenigingen
en organisaties niet worden ontbeerd.
Maart 1956.

BEVOLKINGSGROEI (1880 = 100)
Helden
1880 ! 85 '90 1900.
Limburg
Nederland
Grafiek 1
T r
'50 ! 54

o/oo
40 -
30 -
20 r
10 -
0-
10 -
20 -
1881
85
Grafiek 2
GEBOORTE en STERFTS in o/oo der totale bevolking
'86
90
91
Helden
Limburg
- Nederland
Geboorte
Sterfte
96
95" -190C
1901
05
06
10
11
15
16
20
21
25
26
30
31
35
36
40
41
45
46
50
\
51
54

Mannen
1909: 52,7 *
1954: 51,8
Helden
1954
47,3
4872
Vrouwen
Grafiek 3
1909
1954 XX

Mannen
Nederland 49,8
Limburg 50,6
Helden 52,7
BEVOLKINGSOPBOUW 1947
n xxxxxx
?xxxxx??k
XXXXXXXXXXX
80
e. J o.
75-
79
70-
74
65-
64
59
54
45-
.49
40-
35-
39
30-
29
24
15-
19
x>
XX
xxxxx
Vrouwen
50.2 Nederland
49?4 Limburg
47.3 Helden
u
xxxxxxxxxXxxf
XXXX>
Grafiek 4
i t^ f ' 1 i 1 ?
8 7 6 5 4 3 2 1 0 0 1 2 3 4 5 6 7

per: 31-1 2-1930
7
\
Z
65
e.o,
15-
64
0-
14
LEEFTIJDSOPBOUW DER TOTALE BEVOLKING
i r r i r
60 50 40 30 20 10 o 0 1O 20 30 40 50 60
-percentages per leeftijd sgroep
31-5-1947 31-12-1930
Nederland
Limburg
Helden
/I
\
X
65
3«0,
15-
64
0-
14
X \
31-5-1947
Herleide percentages op 5-jarige perioden
H-
(D

»c« dienst
:. dienst »
jidbouw
verheid
124
Helden Limburg
130-
120-
110-
100-
90-
80-
H7. STRUCTUUR DER BEROEPgBEVOLKIN_G
Grafiek 6
Helden Limburg Helden Limburg 100
Mannen Vrouwen Totaal
CD
TJ
/H CD
S
•H
Hi
S3
H CD
W
B
•H
Hi
S3
CD
tJ
H CD
- 90
80
70
- 60
- 50
- 40
- 30
- 20
- 10
Toename
l
I
i
Afname
^ ^ X \ X N X ^
Nijverheid Landbouw Ec^dienst* Soc, dienst.
S3
CD
tJ
H CD
rO
Hi
0

Bijlage 7
Gezin van
pers.
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
11 e.m.
gez.
263
318
239
214
209
173
155
122
92
57
108
Gemeente
pers.
263
636
717
856
1045
1038
1085
976
828
570
1296
9310 1 )
Samenstelling der gezinnen naar grootte - 1 Oct. 1955 -
Grashoek
gez.
30
34
27
32
23
27
20
18
13
10
10
pers.
30
68
81
128
115
162
140
144
117
100
1271
i
Koningslust
I !
gez.
22
18
13
13
14
21
10 i
6
10
8
14
pers*
22
36
39
52
70
126
• 70
48
90
80
169
Parochie
Beringe
Totaal 1950
244 1212 149 802 256
,
1324 730 3320 460
1) Exclusief gestichtsbevolking - 339 personen - en 55 knechten en dienstboden*
gez.
31
32
30
26
30
25
25
21
9
6
21
pers.
31
64
90
104
150
150
175
168
81
60
251
Panningen
gez.
101
131
95
90
71
58
49
53
31
20
31
pers.
101
262
285
360
355
348
343
424
279
200
363
Helden Egchel
i
gez. pers, gez. pers*
65
90
59
45
57
33
41
21
22
8
19
65
180
177
180
285
198
287
168
198
80
222
2040
14
13
15
8
u 9
10
3
7
5
.13
111
14
26
45
32
70
54
70
24
63
50
164
612
1

\
iuishou- h
dingen/- /
Helden
Verdeling der huishoudingen en bevolking naar grootteklassen. 1947
Percentage huishoudingen
van 1?2 en 3 personen
resp.perc.bevolking, levend
in voornoemde huishoudingen
Perc.huishoudingen van j4_eii
personen
resp.perc.bevolking, levend
in voornoemde huishoudingen
Idem 6 en 7 personen
Idem 8 en meer pers,
H-
CD
tv
00

Aardewerk
Graf«nijverh
!V Bouwnijverh.
Chenu nijverh.
T Houtbewerk.
II Klediag
X Leer
J-ZIII Metaaln.
Textielnijv*
.VII Voedingsen
genotmidd*
HELDEN
Grafiek 9
PROCENTUELE VERDELING DER ARBEIDSRS OVER,DE VERSCHILLBNDE
__ BEDRLIP SKLASSEN
1930
! o e'^^Sr e sp * af name '-
1950
100
-90
-80
-60
-50
-40
-30
~ 20
- 10
0

Bran che
Kruidenierswaren
Brood } banket
Textielwaren
Eabaksartikelen
Blageri jen
3i jwielen
A-ardapp . groenten ,
fruit
Frequentiegroep I
Verdeling van de detailhandel naar bran che en frequentie -groepen - 1950 -
Aantal
bedri jven
22
16
15
11
8
7
3
82
Bran ch e
Schoen- rs -para tie
Alcohol
Dr ogi s teri j -artikelen
I jzerwaren
Huish. artikelen
Meubelen ; !
Boeken, kan^.beh.
Plan ten, bloemen
Prequentiegroep II
Aantal
bedrijven
8
6
5
4
3
3
1
1
31
Bran che
Bijlage 10
Radio- artikelen
Uurwerken
Haarden, kachels
Sanitaire artikelen
Speelgoed. galant .
i'oto-artikelen
Prequentiegroep III
^-* 1
Aantal
bedrijven
2
2
1
1
1
1
8

HELDEN
SeogmFische //gfg/ng en
spreiding bebouwincj. 1355

iegtzndCf'
J 2

HELDEN
Para&hitzgranzan 1355
\Sijkgrtznzen 13*t 7

-. ojouaGay
v*k
'u.,
p i
*o-
•u •
N3Q13H UOA
^
SNS.N
-^K: »vc/
^

Tatpunkan
HLLUUV
VoornaarnsbG V