Uitgenodigde vluchtelingen in Nederland: opvang en integratie

Het Nederlandse quotum
Om als uitgenodigde vluchteling door Nederland geaccepteerd te worden, gelden vrijwel dezelfde criteria
als voor vluchtelingen die zelf als asielzoeker naar Nederland zijn gekomen en via de asielprocedure een
beroep doen op bescherming. Ongeveer een kwart van het vastgestelde quotum wordt ingevuld door
individuele vluchtelingen die in acute noodsituaties verkeren, vaak omdat hun veiligheid niet gegarandeerd
kan worden. De verhalen van Rana (pagina 7) en de familie Jumaa El Hagoug (pagina 11) illustreren deze
situatie. Het kan vluchtelingen van over heel de wereld betreffen. Als de UNHCR besluit dat snelle hervestiging
noodzakelijk is, draagt zij het dossier voor aan een hervestigingsland, bijvoorbeeld Nederland.
Het grootste deel van de uitgenodigde vluchtelingen wordt geselecteerd tijdens missies. Vier keer per jaar
reist een delegatie van de Nederlandse overheid af naar een land dat grote groepen vluchtelingen opvangt.
Daar interviewt de delegatie vluchtelingen die de UNHCR voordraagt voor hervestiging. Ter plekke wordt
beslist welke voordrachten geaccepteerd worden, ofwel wie geselecteerd wordt. Lyahjarai Mon (pagina 9)
en Saïda Ibrahim Hussein (pagina 13) kwamen op deze manier in Nederland terecht.
Ten slotte wordt een deel van het quotum geselecteerd op medische gronden of een medische
noodsituatie. De heer Kasongo (pagina 5) kwam hier voor in aanmerking. Gezinsleden van uitgenodigde
vluchtelingen die toestemming krijgen voor gezinshereniging naar Nederland te komen, tellen mee voor
het quotum.
Interview Kasongo
Sinds Kasongo in Nederland is, kan hij weer een beetje lachen.
Hier is hij veilig. Het valt hem echter zwaar om over zijn verleden in
Congo te praten.
Kasongo werd op medische gronden uitgenodigd om naar Nederland
te komen. Totaal verzwakt kwam hij in september 2006, met zijn
gezin, aan op Schiphol. Martelingen tijdens zijn gevangenschap in
Congo hebben hem zowel lichamelijk als geestelijk kapot gemaakt.
Hoewel het nu een stuk beter gaat, blijft hij last hebben van
flashbacks en angstaanvallen. Het verdriet zit dan ook heel diep;
drie van zijn kinderen zijn vermoord.
Kasongo woonde met zijn vrouw en zes kinderen in het oosten van
Congo. Het ging hem goed, als afgestudeerd IT’er had hij eerst een
baan bij een telecombedrijf, later begon hij een eigen zaak. Zijn
vrouw gaf Engelse les.
In 2004 begonnen de problemen toen er in de buurt een militair
werd neergeschoten. ‘De militairen hadden een kamp opgezet
vlakbij ons huis, bijna in onze achtertuin. Op een dag hoorde ik
schoten; een van de militairen was dood. Ik kreeg de schuld van zijn
dood. De militairen riepen dat ik moest boeten voor deze moord.’
Sinds die dag is Kasongo’s leven een hel. Een militair tribunaal
bevond hem schuldig aan de moord en een tijd zat hij gevangen.
Maar ook na zijn vrijlating hield de terreur aan. ‘Op een avond
kwamen de militairen aan de deur. Mijn jongere broer deed open
maar zij dachten dat ik het was. Ze schoten op hem in en een kogel
boorde zich via zijn lijf in mijn dochter die achter hem stond. Allebei
waren ze dood.’ Kort daarop gooiden de militairen een granaat in het
huis. Daarbij kwamen twee van Kasongo’s kinderen om het leven.
Kasongo dook onder. Op een bepaald moment kreeg hij via zijn
mobiele telefoon bericht dat de vrouw van een goede vriend was
overleden. ‘In Congo is het traditie om samen naar de rouwplek te
gaan, dus ik ging er heen met mijn vrouw en kinderen. Ik kon niet
anders, ik wilde mijn vriend niet in de steek laten.’ Het bleek een
hinderlaag. Onderweg werden ze aangehouden door militairen.
Kasongo werd gescheiden van zijn vrouw en kinderen en overgebracht
naar een gevangenis. ‘Na een week of twee moest ik
meekomen. Ik werd in een auto vol militairen geduwd. Dit wordt
mijn dood, dacht ik. De auto stopte, ik moest uitstappen. Ze lieten
me een pistool zien en ik wist zeker dat dit het einde was. Maar ze
zeiden: Ga weg en kom nooit meer terug.’
Op zijn laatste kracht, gebroken van alle martelingen die hij onderging,
kwam Kasongo in Addis Abeba, Ethiopië, terecht. Daar meldde
hij zich als vluchteling bij de UNHCR.
4 | Uitgenodigde vluchtelingen in Nederland: opvang en integratie 5 | Uitgenodigde vluchtelingen in Nederland: opvang en integratie
foto UNHCR
‘Zowel geestelijk als lichamelijk was ik een wrak. Mijn rechterbeen
was gevoelloos geworden van de elektrische schokken die ze me
gaven in de gevangenis. Ik had gehoorproblemen; om me te
intimideren schoten ze een pistool leeg vlak langs mijn oor. Ik was
getraumatiseerd door alles wat ik had meegemaakt. Mijn conditie
was zo slecht dat ik niet naar een vluchtelingenkamp kon.’
Zijn vrouw en kinderen waren ook naar Addis Abeba gegaan,
ze vonden elkaar met hulp van de UNHCR terug.
‘We kregen wat geld van de UNHCR voor noodzakelijke dingen zoals
eten en huur. Hoewel we legaal in Ethiopië verbleven, konden we er
niet integreren. Als vluchteling mag je er bijvoorbeeld niet werken.’
Het was de bedoeling te blijven tot de situatie in Congo zou verbeteren,
maar Kasongo’s gezondheid holde achteruit. Drie keer werd
hij opgenomen in het ziekenhuis. Eén keer lag hij vier dagen in
coma. ‘Toen heeft de UNHCR een land gezocht dat mij wilde
opnemen. Uiteindelijk heeft Nederland ons geaccepteerd.’
Het gaat nu redelijk met hem. Zijn toekomst ziet er weer wat
rooskleuriger uit, ook al is het niet makkelijk om een leven op te
bouwen in Nederland. ‘Alles is nieuw, het systeem, de cultuur, de
taal. Maar ik moet dit doen voor mijn veiligheid. De medische
voorzieningen zijn hier gelukkig erg goed. Lichamelijk gaat het een
stuk beter, hoewel ik met sommige ongemakken zal moeten leren
leven. Mijn been voelt nog steeds vreemd. Ook heb ik last van
nachtmerries en angstaanvallen. Alle kracht die ik heb, zet ik in op
een goede toekomst in Nederland. De kinderen doen het goed, ze
spreken al aardig Nederlands. En ik kan weer over een toekomst
nadenken. Sinds ik hier ben, kan ik zelfs weer een beetje lachen!’
Kasongo en zijn familie willen om veiligheidsredenen niet gefotografeerd
worden.
Medische noodzaak
Ieder jaar neemt Nederland een klein aantal vluchtelingen, en hun
eventuele gezinsleden, op om medische redenen. Het gaat om
mensen waarvan de UNHCR heeft vastgesteld dat zij vluchteling zijn
en ernstige medische problemen hebben. Als medische behandeling
niet beschikbaar is en als niet behandelen leidt tot een
medische noodsituatie, kan de UNHCR betrokkene voordragen voor
hervestiging in Nederland. Daarbij moet vaststaan dat behandeling
in Nederland een substantiële verbetering van de gezondheidstoestand
kan betekenen.