Iedereen kan scoren – Milieuzorg bij (top ... - Gemeente Riemst

IEDEREEN KAN SCOREN!
MILIEUZORG BIJ (TOP)SPORTEVENEMENTEN

IEDEREEN KAN SCOREN!
MILIEUZORG BIJ (TOP)SPORTEVENEMENTEN
NOC*NSF IEDEREEN KAN SCOREN!

1 Geluid en Geluidshinder Inhoud
Inleiding 1
Milieuzorg 2
1 Afval 7
1.1 Afvalpreventie 7
1.2 Afvalmanagement 11
2 Mobiliteit 14
2.1 Verkeersstromen 14
2.2 Bewegwijzering 14
2.3 Voetgangers 15
2.4 Fietsers, brommers en scooters 15
2.5 Gemotoriseerd verkeer 15
2.6 Openbaar Vervoer 15
3 Bodem & Groen 16
3.1 Indeling lokatie 16
3.2 Regen 16
3.3 Verkeer 16
3.4 Bomen en struiken 16
3.5 Zwerfvuil 17
3.6 Bezoekers 17
3.7 Bodembeschermende maatregelen 17
4 Geluid & Geluidshinder 18
4.1 Geluidsnormen 18
4.2 Lokatie 18
4.3 Omroepinstallatie 19
4.4 Geluidsinstallatie voor muziek 19
4.5 Programma 19
4.6 Omwonenden 19
4.7 Klachtenlijn 20
4.8 Medewerkers 21
5 Energie 21
5.1 Energievoorziening 21
5.2 Energiebesparing 22
6 Water 23
6.1 Watervoorziening 23
6.2 Waterbesparing 23
6.3 Sanitaire voorzieningen 23
7 Financieel 25
7.1 Begroting milieuzorg 25
7.2 Financiering milieuzorg 26
7.3 Sponsors 26
8 Evaluatie 27
Checklist Milieuzorg 28
Legenda
theoriekader
praktijkkader
NOC*NSF IEDEREEN KAN SCOREN!
1 Geluid en Geluidshinder

Inleiding
INLEIDING
Voor u ligt het handboek ´Milieuzorg op (top)sportevenementen´. Milieu en sport hebben een aantal raakvlakken
met elkaar. Het is prettiger sporten in een schoon en gezond milieu en een schoon milieu nodigt dus
ook meer uit om te gaan sporten. Daarnaast dient bij het beoefenen van sport rekening te worden gehouden
met bestaande milieuregelgeving en kan de sportsector bijdragen aan het behalen van milieudoelstellingen
van de overheid. Op 1 oktober 1998 is een milieubeleid specifiek voor de sport in werking getreden.
Hierna heeft de sportsector het als taak opgevat om een eigen verantwoordelijkheid te nemen en initiatief
te tonen bij de uitvoering van een goed milieubeleid. Sportevenementen nemen binnen de combinatie
milieu en sport een aparte plaats in door hun tijdelijke karakter. Dit laatste was voor het NOC*NSF een
belangrijke reden om stichting Louis d´Eco, specialist in milieuzorg bij evenementen, dit handboek op te
laten stellen voor hun leden.
Milieuzorg is een zaak van iedereen en elke sportbond zal dan ook zijn steentje kunnen bijdragen aan een
beter milieu. Uiteraard is de mate van dit steentje grotendeels afhankelijk van de soort sport, het bezoekersaantal
en andere zaken die per sportevenement verschillen. Dit handboek laat zien wat u als sportbond kunt
doen en geeft een algemeen overzicht van milieu-items die een rol kunnen spelen bij de organisatie van een
sportevenement en de maatregelen die mogelijk zijn om de milieubelasting van het evenement te verkleinen.
Hierdoor is het mogelijk dat niet alle milieumaatregelen die vermeld zijn van toepassing zijn of haalbaar
zijn bij de sportevenementen die uw sportbond organiseert of laat organiseren.
Daarnaast geeft dit handboek de resultaten weer van een inventarisatieonderzoekje dat als doel had om
inzicht te krijgen in de milieuzorg-activiteiten bij (top)sportevenementen, die door de bij de NOC*NSF aangesloten
sportbonden worden georganiseerd.
Wij hopen dat dit handboek kan bijdragen aan een praktische benadering van het onderwerp milieuzorg bij
sportevenementen en dat u enthousiast met dit onderwerp aan de slag zult gaan zonder daarbij het gevoel
te hebben dat het milieu iets is wat ver van ons afstaat en waar u zelf nauwelijks invloed op kan uitoefenen.
Ecokit-programma
Een voorbeeld van eigen verantwoordelijkheid en initiatief van de sportsector bij de uitvoering van
een goed milieubeleid is het project ‘Sportief voor het milieu is ook sparen voor je club’. Binnen dit
project is de Ecokit ontwikkeld. Hiermee krijgen sportverenigingen de beschikking over informatiebladen
en energiebesparende producten.
Convenant energie en milieu
Sport- en recreatieaccommodaties kunnen een flinke bijdrage leveren aan de beperking van de
belasting van het milieu. Om ze daarbij te helpen is door de ministeries van EZ, VROM en VWS,
samen met de NOC*NSF, LC, RECRON en VKN het initiatief genomen voor het ‘Convenant energie
en milieu zwembaden, sporthallen en kunstijsbanen’. Sport- en recreatieaccomodaties die toegetreden
zijn tot dit convenant hebben zich verplicht om zich in
te spannen om de milieuvervuiling te verminderen, klimaatverandering
tegen te gaan en te besparen op primaire
grondstoffen.
Voor meer informatie: www.sportconvenant.nl of de helpdesk,
telefoonnummer: 030-2393640.
9000 sportclubs in actie tegen zwerfvuil
Ruim 9000 sportclubs met een eigen accommodatie hebben
in het kader van een grootscheepse actie van stichting
Nederland Schoon, in samenwerking met het NOC*NSF, een
zwerfafvalpakket gekregen. Het doel van de actie is sportclubs
en verenigingen actief te ondersteunen bij de aanpak
van zwerfafval. Uit een enquête van stichting Nederland
Schoon bleek dat bij vrijwel alle sportclubs zwerfafval een
probleem is.
Het zwerfafvalpakket bevat onder andere de speciale
Nederland Schoon afvalbak en verschillende voorlichtingsmaterialen.
Voor meer informatie: www.nederlandschoon.nl
NOC*NSF IEDEREEN KAN SCOREN!
Inleiding
1

Milieuzorg
2
Milieuzorg
MILIEUZORG
Milieuzorg is in toenemende mate belangrijk bij het organiseren van een sportevenement. Enerzijds is dit
van belang omdat de regelgeving op dit gebied toeneemt, anderzijds kan met veel milieumaatregelen geld
bespaard worden. Iedere organisator die daadwerkelijk kan laten zien dat hij rekening houdt met het
milieu, kan ook op steun en sympathie van zowel de deelnemers en bezoekers als de overheid rekenen. Ook
bij het werven van sponsors of subsidie kan actieve inzet voor milieuzorg de bereidheid tot sponsoring of
subsidiering vergroten. Milieuzorg op sportevenementen omvat in grote lijnen maatregelen op het gebied
van afvalmanagement, mobiliteit (verkeers- en vervoersmanagement), bodem- en groenbescherming,
geluid, energiebesparing, waterbesparing en sanitaire voorzieningen. In de handleiding voor de organisator
zijn per milieu-item de maatregelen uitgewerkt.
1 Milieubeleidsverklaring
Milieuzorg kan alleen werken als de hoogste leiding van de organisatie een duidelijke visie heeft ten aanzien
van het belang en de plaats van milieuzorg in de totale organisatie c.q. bedrijfsvoering. Ook is het belangrijk
dat deze visie in alle geledingen en op alle niveaus in de organisatie bekend is. Het besef van het belang van
milieuzorg moet in de totale organisatie, inclusief alle partijen die extern worden ingeschakeld, aanwezig
zijn of worden gestimuleerd. Door het ondertekenen van een milieubeleidsverklaring en de verspreiding
hiervan kan dit bereikt worden.
De milieubeleidsverklaring is een intentieverklaring van de hoogste leiding van de organisatie van een sportevenement,
waarin het belang van milieuzorg wordt onderkend en de visie ten aanzien van milieu wordt
beschreven.
Een milieubeleidsverklaring is een instrument dat zowel intern als extern voordelen biedt. Binnen de organisatie
maakt de milieubeleidsverklaring iedereen bekend met het belang van milieuzorg, waardoor slechts de
manier van uitvoering en niet het onderwerp op zich tot discussie kan leiden. Extern kan de milieubeleidsverklaring
gebruikt worden om te laten zien dat de organisatie belang hecht aan milieuzorg. Dit kan bijvoorbeeld
vergunningverlening door de overheid vergemakkelijken, potentiële sponsors over de streep trekken
of klachten van omwonenden beperken.
2 Milieuregelgeving
De organisator van een sportevenement dient sowieso te voldoen aan alle voor het sportevenement relevante
milieuregelgeving. Bij het organiseren van een sportevenement kan verschillende regelgeving met betrekking
tot milieu van toepassing zijn. Voor permanente lokaties die binnen een zekere begrenzing plaatsvinden (bijvoorbeeld
sportvelden, sporthallen, stadions), geldt vaak de Wet milieubeheer waarbij in sommige gevallen
(bijvoorbeeld stadions) een vergunningplicht geldt, maar in de meeste gevallen kan worden volstaan met een
melding en het voldoen aan de algemene voorschriften van het Besluit horeca, sport- en recreatieinrichtingen.
Is een lokatie voor een sportevenement (deels) niet permanent of vindt het sportevenement (deels) buiten
een permanente lokatie plaats, zoals bijvoorbeeld een marathon, dan is voor de gemeente de APV/evenementenvergunning
het belangrijkste middel om ervoor te zorgen dat alles ordelijk, zonder overlast en
milieuvriendelijk verloopt.
Doordat binnen gemeenten vaak gebruik wordt gemaakt van een standaard-evenementenvergunning kan
verwarring ontstaan omtrent vergunningsvoorwaarden die niet van toepassing zijn en onduidelijkheid over
welke vergunningsvoorwaarden wel van toepassing zijn. Omdat elk (sport)evenement anders is, is het beter
om per evenement een vergunning op maat op te maken. Dit opent ook de mogelijkheid om, afhankelijk van
de houding van de organisator ten aanzien van milieuzorg, te kiezen voor doelvoorschriften of middelvoorschriften.
Vaak staan in evenementenvergunningen ook onduidelijke of subjectieve voorwaarden die bij klachten
tot veel narigheid kunnen leiden. Voorwaarden zoals: u mag geen geluidsoverlast veroorzaken, u moet
omwonenden informeren, u moet voor voldoende containers zorgen, etc. kunnen achteraf tot veel problemen
leiden en moeten bij voorkeur worden omgezet in duidelijke voorwaarden met normen. Overleg hierover met
de gemeente en vraag om duidelijke, objectieve normen. Het is verstandig om zelf met reële en haalbare
voorstellen te komen, die gebaseerd zijn op praktijkervaringen. Bij gemotoriseerde sportevenementen kan
naast bovengenoemde regelgeving ook nog het Besluit geluidproduktie sportmotoren van toepassing zijn.
3 Milieuzorgsysteem
Wanneer binnen de organisatie een samenhangend geheel van beleidsmatige, organisatorische en administratieve
maatregelen gericht is op het uitvoeren van milieuzorg, spreekt men van een milieuzorgsysteem. Dit
omvat het opstellen van regelingen, taken, bevoegdheden, verantwoordelijkheden, procedures, instructies en
voorschriften en de personele, administratieve en financiële voorzieningen voor het uitvoeren van milieuzorg.
Bij het ontwerpen van een milieuzorgsysteem wordt veel aandacht besteed aan de organisatorische, personele
en administratieve milieuvoorzieningen; de integratie van de milieuzorg. Dit gebeurt door het opnemen
van de milieuzorgaspecten in de bedrijfsvoering door deze te verwerken in belangrijke en relevante taakomschrijvingen,
instructies voor het huren of kopen van materialen, producten, catering en logistiek.
NOC*NSF IEDEREEN KAN SCOREN!

Door interne voorlichting en scholing wordt draagvlak gecreëerd, het bewustwordingsproces gestimuleerd en
worden de milieuverantwoordelijken van de juiste kennis voorzien. Via metingen, registratie en evaluatie
worden de milieubelasting en de werking van het systeem gecontroleerd. Dit kan vervolgens leiden tot een
aanvulling op of een bijstelling van het systeem.
Het opzetten en onderhouden van een compleet milieuzorgsysteem vergt veel van een organisatie en is niet
altijd haalbaar. Vaak is het beter om milieuzorg in eerste instantie praktisch aan te pakken en op basis van
ervaring een groeiproces te doorlopen dat uiteindelijk uitkomt op een milieuzorgsysteem. De resultaten van
een beperkt milieuonderzoek, ofwel een milieuscan, kunnen een goed uitgangspunt vormen om vooral praktische
verbeteringen door te voeren.
4 Certificering
De kroon op al het werk in het kader van het opzetten van een compleet milieuzorgsysteem kan worden gezet
door het milieuzorgsysteem te laten certificeren. Dat wil zeggen dat een onafhankelijke en erkende deskundige
het milieuzorgsysteem aan een bepaalde norm toetst. Dit betekent uiteraard niet dat men klaar is met het
onderwerp milieuzorg. In tegendeel, het betekent zelfs dat milieuzorg structureel onderdeel uitmaakt van de
bedrijfsvoering en dat er continu verbeteringen van de milieuprestaties worden nagestreefd. Certificering kan
een aantal voordelen bieden, zoals een verbeterd milieu-imago, een sterkere concurrentiepositie ten opzichte
van sponsors, subsidiegevers, e.d. en een meer ontspannen verhouding met de vergunningverlener.
Momenteel bestaan er nog geen officiële normen voor de certificering van sportevenementen, maar de verwachting
is dat certificering in de toekomst een belangrijkere rol zal gaan spelen. Onder andere vanuit de
ministeries van VROM en EZ wordt hier waarde aan gehecht. Een mogelijke normering zal kunnen ontstaan
uit de Milieubarometer, een norm die momenteel voor campings, bungalowparken, groepsaccommodaties,
hotels en restaurants wordt gebruikt. Voor evenementen zijn binnen dit certificeringskader reeds conceptnormen
opgesteld, die in 2004 en 2005 via een pilot-project bij 20 evenementen (waaronder enkele sportevenementen)
zullen worden getest. Na een grondige evaluatie zullen de normen definitief worden vastgesteld
en zal certificering volgens de bronzen, zilveren en gouden stap van de Milieubarometer voor alle evenementen
mogelijk zijn. Naast de Milieubarometer wordt er, in het kader van het LIFE-programma van de EU, op dit
moment door specialisten uit een achttal landen gewerkt aan een eerste voorstel dat op termijn moet leiden
tot richtlijnen en criteria voor milieuzorg bij evenementen op Europees niveau. Voor zover de inhoud van het
nog uit te brengen document bij ons bekend is, is deze geïntegreerd in deze handleiding.
5 Sportbonden en milieuzorg bij topsportevenementen
De feitelijke organisatie van een topsportevenement, als een EK of een WK, is niet altijd in handen van de
sportbond. Vaak gebeurt dit door een aangesloten vereniging of een organisatiebureau. Dat wil niet zeggen
dat de sportbond daarmee geen invloed heeft op milieurelevante zaken. De eindverantwoordelijkheid voor
het topsportevenement ligt bij de sportbond. Net als dat er aan de feitelijke organisatie financiële en organisatorische
eisen kunnen worden gesteld, kunnen er ook eisen en/of richtlijnen op het gebied van milieuzorg
worden gesteld.
Door het ondertekenen van een milieubeleidsverklaring kan de sportbond zijn visie op milieuzorg zowel intern
als extern duidelijk maken. De volgende stap is om deze visie uit te dragen en mee te nemen bij de keuze voor
een organisatiebureau of vereniging. Een organisatiebureau of vereniging kan dit vervolgens ook doen bij
zaken die zij uitbesteden aan derden, zoals bijvoorbeeld de catering. Ook de keuze van de lokatie of accommodatie
waar het evenement gaat plaatsvinden kan een doorslaggevende rol spelen. De sportbond kan hierbij
letten op de aanwezigheid van voorzieningen, de bereikbaarheid, de mogelijke geluidsoverlast en of de
accommodatie een milieuvriendelijke bedrijfsvoering heeft. Dit laatste kan onder meer blijken uit het al dan
niet aangesloten zijn bij het Convenant Energie en Milieu voor zwembaden, sporthallen en kunstijsbanen.
Bedrijfsinterne Milieuzorg
Als service voor haar leden heeft het Watersportverbond samen met de bracheorganisatie HISWA een
werkboek opgesteld over bedrijfsinterne milieuzorg. Leden (jachthavens) kunnen dat aanschaffen. In het
werkboek staan praktische tips en checklisten met betrekking tot milieu- en arbo-onderwerpen. In de
praktijk bleek echter dat slechts de helft van de leden het werkboek ook daadwerkelijk aanschafte, en
het is de vraag of zij er ook allemaal serieus werk van maakten. “We weten dat sommige leden heel
actief zijn op dit gebied, maar bij anderen vermoeden we dat de boeken gewoon in de boekenkast staan
en ze niet worden gebruikt. Toen zijn we verder gaan denken en sinds 2004 zijn we begonnen met implementatie
op lokatie. We hebben een adviesbureau ingehuurd dat ter plekke advies geeft en helpt om een
actieplan op te stellen. Dit advies wordt deels door de jachthavens zelf betaald en deels wordt het gesubsidieerd.”
Het Watersportverbond regelt de subsidieaanvragen. Tot nu toe hebben er 20 jachthavens meegedaan
en de reacties zijn bijzonder positief. Dit jaar komen er nog 35 jachthavens bij. “Leden lijken na
zo’n persoonlijk advies meer bereid tot uitvoering van milieu- en arbo maatregelen.”
NOC*NSF IEDEREEN KAN SCOREN!
Milieuzorg
3

Milieuzorg
4
Inventarisatie vragenlijst sportbonden
Stichting Louis d’Eco heeft in opdracht van NOC*NSF een inventarisatie aan de hand van een enquête uitgevoerd
bij 78 sportbonden in Nederland over milieuzorg bij (top)sportevenementen. Tien van de sportbonden die aangaven
dat milieuzorg een belangrijk onderdeel was van de organisatie zijn vervolgens nagebeld voor een diepteinterview.
De uitkomsten van de enquête waren als volgt:
Ruim 73% (57) van de sportbonden gaven aan dat de hoogste leiding van hun organisatie geen milieubeleidsverklaring
heeft ondertekend. 2,7% (2 sportbonden) had dat wel en bij 24,4% (19) van de sportbonden was dit onbekend dan wel
niet van toepassing.
Bij de vraag: ‘In welke mate speelt milieuzorg een rol bij uw organisatie?’ gaf 11,5% (9) van de sportbonden aan dat milieuzorg
volledig was geïntegreerd in de organisatie. 2,6% (2) gaf aan dat hun organisatie op het gebied van milieuzorg verder
ging dan wettelijk verplicht is. 39,7% (31) kruisten aan dat de organisatie doet wat wettelijk van hen verwacht werd
en 23,1% (18) was de mening toegedaan dat milieuzorg geen rol speelde bij de organisatie. Overigens was bij 23,1% (18)
van de sportbonden dit onderwerp onbekend dan wel niet van toepassing.
Bij de volgende twee vragen waren meerdere antwoorden mogelijk:
Welke van de volgende milieuonderwerpen zouden volgens u een rol kunnen spelen bij sportevenementen die door uw
organisatie worden georganiseerd? Oftewel: wat speelt
een rol? En: aan welke milieuonderwerpen wordt aan-
Wat speelt Welke maatregelen
een rol? neemt u?
Afvalpreventie 47,4% 41,0%
Afvalinzameling 51,3% 50,0%
Mobiliteit 29,5% 26,9%
Bodem en groenbescherming 20,5% 17,9%
Geluidshinder 26,9% 28,2%
Energiebesparing 25,6% 23,1%
Waterbesparing 20,5% 21,8%
Sanitaire voorzieningen 33,3% 33,3%
Onbekend of n.v.t. 34,6% 38,5%
(tabel antwoorden)
NOC*NSF IEDEREEN KAN SCOREN!
dacht besteed bij de organisatie van een sportevenement?
Oftewel: welke maatregelen neemt u?
Uit de tabel met antwoorden valt iets vreemds op: namelijk
dat op het gebied van geluidshinder en waterbesparing
het percentage lager is bij de eerste vraag en hoger
bij de tweede vraag. Deze sportbonden geven dus aan
dat ze bepaalde onderwerpen geen rol vinden spelen bij
sportevenementen, maar er wel iets aan doen. Het kan
zijn dat de vraagstelling niet door iedereen begrepen
werd. Ook is het percentage bij afvalpreventie behoorlijk
hoog, terwijl uit de interviews bleek dat mensen daarbij
dachten aan het neerzetten van een afvalbak.
Afvalpreventie gaat echter over het voorkomen van
afval. Het neerzetten van afvalbakken gaat over de afvalinzameling.
Dus wederom gaat het hierbij misschien om
een vertekend beeld.
Maakt uw organisatie gebruik van Milieuplannen, -handleidingen en/of checklisten bij de organisatie van sportevenementen?
Van de 78 sportbonden zegt 10,3% (8) wel gebruik te maken van een handleiding over milieuzorg bij sportevenementen, bij
23,1% (18) is dit onbekend of niet van toepassing en de overgrote meerderheid (66,6%, oftewel 52 sportbonden) geeft aan
geen gebruik te maken van milieuplannen, handleidingen, checklisten of iets van dien aard.
Conclusies naar aanleiding van inventarisatie en interviews
Uit de interviews bleek dat milieuzorg bij topsportevenementen veel verder gaat dan de meeste bonden denken. Veelal
wordt gedacht dat door het neerzetten van voldoende afvalbakken en door het schoonmaken van het evenemententerrein
voldaan wordt aan milieuzorg.
Slechts 10,3% van de sportbonden hebben iets opgeschreven over milieumaatregelen in de vorm van een milieuplan of
checklist bij de organisatie van een sportevenement. Opvallend, want 14,1% geeft aan dat de organisatie meer doet aan
milieuzorg dan wettelijk verplicht is, of zelfs dat milieuzorg volledig is geïntegreerd in de organisatie. Toch hebben niet
al deze mensen daarover iets op papier staan. Laat staan dat de bonden die aangaven te doen wat wettelijk verplicht is
(39,7%) daar iets over hebben opgeschreven. Eventuele milieumaatregelen worden dus door het overgrote deel ad hoc
en tamelijk willekeurig ingezet.
Gelukkig zijn er positieve uitzonderingen, zoals de Koninklijke Nederlandse Motorsport Vereniging (KNMV), die een uitgebreid
handboek hebben opgesteld op het gebied van milieuzorg bij evenementen. Al in het begin van de jaren tachtig
is de KNMV zich gaan bezighouden met de bescherming van het milieu door de instelling van een speciale commissie.
Ging het in het begin nog vooral om een defensieve houding, om klachten en een negatief imago van de motorsport te verminderen,
later stelde de KNMV zich pro-actief op, waarbij ze met de aanbevelingen in hun handboek veel verder gaan dan
wettelijk noodzakelijk. Ook heeft de KNMV een milieufunctionaris aangesteld, net als de Koninklijke Nederlandse Autosport
Federatie (KNAF) overigens, om het milieubeleid te coördineren en organisatoren bij te staan.

Echter, veel bonden geven aan dat de praktische uitvoering van een topsportevenement in handen ligt van verenigingen of
wordt uitgevoerd door een projectorganisatie en dat zij dus niet veel te maken hebben met milieuzorg.
Zo denken organisatoren op hun beurt vaak weer dat milieuzorg een zaak is van de verhuurder van de sportzaal, of van de
cateraar die wordt ingehuurd. Niets is minder waar: juist door de opdrachtgever kunnen er specifieke eisen of wensen op het
gebied van milieuzorg worden opgenomen in de vast te leggen afspraken. Zo zouden milieumaatregelen een van de voorwaarden
kunnen zijn bij het maken van de keuze voor de vereniging die het evenement gaat organiseren. Ook zou je bijvoorbeeld
in een contract met een cateraar kunnen opnemen dat er alleen gebruik gemaakt wordt van grootverpakkingen
en zou er gebruik gemaakt kunnen worden van Eco-glazen.
Er wordt te vaak als vanzelfsprekend van uit gegaan dat ingehuurd materieel wel milieuvriendelijk is. Van mobiele toiletten
wordt bijvoorbeeld vaak gedacht dat deze milieutechnisch wel in orde zijn. Vaak is het ook misleidend wanneer er op staat
dat het om Eco-toiletten gaat. Helaas zijn deze chemische toiletten helemaal niet goed voor het milieu, want het gaat nog
altijd om chemische stoffen die later weer verwerkt moeten worden. Een veel milieuvriendelijker alternatief zijn de toiletwagens
die aangesloten kunnen worden op de bestaande riolering.
Dat milieuzorg niet alleen gaat over afvalinzameling, maar ook over het oproepen van bezoekers om met het openbaar vervoer
te komen, of het actief tegengaan van flyeren om daarmee de hoeveelheid zwerfafval in te perken, opent velen de ogen.
De wil om intensiever met milieuzorg om te gaan, lijkt er in ieder geval wel te zijn: Alle geïnterviewden geven aan dat ze wel
interesse hebben om een milieubeleidsverklaring te tekenen.
Voorbeeld milieubeleidsverklaring
INTENTIEVERKLARING MILIEUZORG
Milieuzorg is een zaak voor iedereen. Iedereen zal zijn eigen verantwoordelijkheid op milieugebied moeten nemen. Dit geldt
ook voor ons, (naam van de organisatie), en de sportevenementen die door ons worden georganiseerd.
Door deze intentieverklaring willen wij aan derden duidelijk maken dat wij reeds veel zorg aan het milieu besteden en
naar vermogen willen werken aan het verder terugdringen van de milieubelasting.
(Naam van de organisatie) ziet het als één van haar taken om als organisator van sportevenementen ook op milieugebied
zoveel mogelijk een vooruitstrevende functie te vervullen. Wij doen dit op de volgende manieren:
1. Integreren van milieuzorg in de organisatie in de vorm van een milieuzorgsysteem;
2. Stimuleren van organisatoren van deelactiviteiten om nog meer aandacht aan het milieu te besteden;
3. Op dezelfde manier stimuleren en inlichten van toeleveranciers, exploitanten, medewerkers en andere betrokkenen;
4. Samenwerken met de meest betrokken gemeentelijke diensten en bedrijven om milieuzorg mogelijk te maken;
5. Externe milieuvoorlichting aan met name pers en publiek.
De kosten om deze taken uit te voeren zullen door (naam van de organisatie) zelf worden gedragen. Gerealiseerde
besparingen of opbrengsten komen ten goede aan de verbetering van milieuzorg bij
(naam van het sportevenement).
Doelstellingen milieuzorg
1. Het handhaven van een acceptabel geluidsniveau richting omwonenden;
2. Het beperken van het ruimtebeslag door auto's van bezoekers (files en parkeren) en een toename van het
gebruik van milieuvriendelijker vervoer;
3. Het voorkomen van afval;
4. Het zoveel mogelijk gescheiden aanbieden van afval;
5. Het zoveel mogelijk gebruiken van duurzame en milieuvriendelijke materialen bij de catering (ook de
hapjes en drankjes zelf), toiletten, drukwerk, e.d.;
6. Het beperken van de CO2 uitstoot door energieopwekking en verkeer;
7. Het voorkomen van schade en vervuiling aan gebouwen, bodem, water en groen door mensenmassa's,
opstallen, urine, afvalwater, zwerfafval, transport en parkeren, e.d.;
8. Het verminderen van luchtvervuiling en stankoverlast van verkeer en eventueel van aggregaten, bak-
en braadinrichtingen, e.d.;
9. Het tegengaan van verspilling van water en sterke verontreiniging van afvalwater door oliën, vetten,
reinigingsmiddelen, e.d.
Namens (naam van de organisatie): Datum:
NOC*NSF IEDEREEN KAN SCOREN!
Milieuzorg
5

6
PRAKTISCHE HANDLEIDING VOOR DE ORGANISATOR
Deze handleiding biedt u een praktische aanpak van milieuzorg bij uw (top)sportevenementen
indien uw sportbond zelf de organisatie verzorgt van topsportevenementen. Indien u de organisatie
uitbesteedt aan een organisatiebureau of vereniging: dan kunt u de handleiding gebruiken om
eisen of richtlijnen op te stellen of kan de handleiding de organisator een praktische aanpak bieden.
MILIEUPLAN
In dit handboek komen de diverse milieuonderwerpen aan de orde die van belang (kunnen) zijn bij
het organiseren van een sportevenement. Per onderwerp wordt aangegeven waar de organisator
rekening mee dient te houden en worden adviezen gegeven om de milieubelasting terug te dringen.
Aangezien er meerdere onderwerpen en soms voor verschillende onderwerpen meerdere plannen
kunnen spelen, is het raadzaam deze plannen op te nemen in een integraal milieuplan. In onderstaand
schema staat aangegeven hoe zo’n plan kan zijn opgebouwd:
Milieuplan
Afvalplan
Mobiliteitsplan
Groenplan
Geluidsplan
Energieplan
Waterplan
NOC*NSF IEDEREEN KAN SCOREN!
afvalpreventie
afvalmanagement
plaatsingsplan
vervoersplan
verkeerscirculatieplan
parkeerplan
afzettingsplan
groenbescherming
bodembescherming
slechtweerscenario
verwachte geluidsomstandigheden
overlastbeperking
energievoorzieningen
elektriciteitsplan
energiebesparing
veiligheid
watervoorziening
waterbesparing
plaatsingsplan toiletten
In een milieuplan wordt concreet aangegeven welke milieumaatregelen en andere milieuacties
genomen zullen worden. Het betreft hier een begrotings- en planningsactiviteit die moet worden
geïntegreerd in de bestaande begroting en planning. Door het opstellen van een milieuplan krijgt
milieuzorg een volwaardige plaats in de organisatie en worden voldoende tijd, menskracht en
financiële middelen ingepland.

1 AFVAL
Afval
Bij veel sportevenementen ontstaan forse bergen afval:
-afval dat vrijkomt bij het nuttigen van drankjes
-afval dat vrijkomt bij de consumptie van snacks en andere etenswaren
-afval dat vrijkomt bij promotionele activiteiten
In een afvalplan geeft de organisator in samenwerking met de reinigingsdienst c.q. de afvalverwerker aan
hoe hij het afvalprobleem, d.m.v. afvalpreventie, afvalmanagement en afvalscheiding, aanpakt.
1.1 Afvalpreventie
Het voorkomen van afval loont de moeite. Afval kost geld, veel geld. Eerst wordt afval ingekocht in de vorm
van allerlei wegwerpmaterialen, verpakkingen, flyers en programmablaadjes. Een tweede kostenpost in verband
met afval is het inhuren van afvalbakken en containers. Het opruimen en het schoonmaken van de
lokatie betekent dat afval voor de derde maal geld kost. Tenslotte levert het afvoeren en verwerken van
afval voor de vierde maal een vaak aanzienlijke kostenpost op.
Door al bij de eerste voorbereidingen van het sportevenement prioriteit te geven aan afvalpreventie en door
het nemen van enkele simpele maatregelen kan veel afval worden voorkomen. Dit kan het milieu-imago van
het sportevenement, de betrokken sportbond en de gemeente waar het wordt gehouden, aanzienlijk verbeteren,
maar ook veel geld besparen. Deelnemers, bezoekers, sponsors, subsidiegevers en overheden stellen
een schoon sportevenement zeer op prijs. Niemand vindt het uiteindelijk leuk of prettig om een sportevenement
te bezoeken, waarbij de lokatie het karakter heeft van een vuilnisbelt.
Milieucoördinator
Omdat een organisator vaak veel zaken tegelijkertijd moet regelen, blijft milieu nogal eens onderbelicht.
Ook kan de organisatie van een sportevenement zijn verdeeld over verschillende partijen,
die elk verantwoordelijk zijn voor hun eigen deelgebied. Door een milieucoördinator aan te stellen,
die als voornaamste taak de zorg voor het milieu heeft, kan worden voorkomen dat milieuzorg niet
de aandacht krijgt die het verdient. De milieucoördinator zorgt ervoor dat milieubelangen worden
geïntegreerd in de totale organisatie van het sportevenement, zonder daarbij andere belangen te
verstoren. Hij zal een grote mate van beslissingsbevoegdheid moeten hebben binnen de gehele
organisatie. Hij is immers verantwoordelijk en zal vaak anderen moeten wijzen op de gemaakte
afspraken. Ook onderhoudt de milieucoördinator contacten met de overheid over de (milieu)vergunning,
met de afvalverwerker, met de leverancier van toiletwagens, etc. Hij doet dit om op de
hoogte te blijven van alle milieuontwikkelingen, zowel bij de overheid als bij de leveranciers.
Voorkomen moet worden dat de milieucoördinator geïsoleerd raakt in de organisatie. Als de milieucoördinator
niet kan rekenen op de steun van de leiding en van alle vaste en tijdelijke medewerkers en
vrijwilligers, wordt hij al gauw gezien als een milieufreak, die niet serieus genomen hoeft te worden.
Natte horeca
Plastic wegwerpglazen, kartonnen drankbekers, blikjes, plastic flesjes, glazen flesjes en kartonnen of plastic
draagtrays worden allemaal na éénmalig gebruik weggegooid en dragen daardoor bij aan een gestaag
groeiende afvalberg en leveren bovendien veel zwerfvuil op.
Door drank te serveren vanuit bier- en frisdranktaps, statiegeldflessen, drankdispensers of andere grootverpakkingen
wordt veel afval voorkomen. Als eindverantwoordelijke kan de organisator cateraars, horecaondernemers
en drankenleveranciers verplichten om aan het gebruik hiervan mee te werken. Het gebruik
van kleinverpakkingen zoals blikjes en flesjes zou alleen moeten worden toegestaan als er absoluut geen
alternatief in enige vorm van grootverpakking beschikbaar is.
Duurzaam kunststof glazen, ook wel Eco-glazen genoemd, zijn een zeer goed en milieuvriendelijk alternatief
voor eenmalige plastic of kartonnen glazen of bekers. Door hiervan gebruik te maken kan het gebruik van
wegwerpglazen en kartonnen drankbekers geheel worden voorkomen. Dit scheelt enorm in de totale hoeveelheid
afval die wordt geproduceerd. Voor warme dranken bestaan Eco-koffiebekertjes.
Afvalpreventie
“Bij de catering vragen we om verse producten, die niet allemaal apart zijn voorverpakt, dat ziet er
beter uit en daarnaast is het ook beter voor het milieu. Ook willen we geen blikjes bier of frisdrank,
maar liever flesjes met statiegeld.”
Nederlandse Jeu de Boules Bond
NOC*NSF IEDEREEN KAN SCOREN!
1 Afval
7

1 Afval
8
De Eco-glazen en Eco-koffiebekertjes zijn meerdere malen te gebruiken mits ze tussentijds worden gereinigd.
Dit kan in een spoelbak, aangesloten op stromend water en op de riolering en is op vrijwel alle sportevenementen
te realiseren. Daarbij moeten de hygiëne regels, zoals die ook gelden voor het spoelen van normaal
glaswerk, in acht worden genomen.
Een bijkomend voordeel van Eco-glazen is het feit dat de veiligheid hiermee wordt gediend, omdat er bij
Eco-glazen geen scherven of scherpe randen ontstaan. Om te voorkomen dat de Eco-glazen worden weggegooid,
is het aan te bevelen een statiegeldbedrag aan het glas te koppelen (dat gelijk is aan of hoger ligt
dan de kostprijs van het glas).
Omdat de inzet van Eco-glazen met een statiegeldsysteem voor veel bezoekers en deelnemers aan een sportevenement
nieuw zal zijn, is het voor het welslagen van de invoering essentieel dat er zowel vóór als tijdens
het sportevenement goede voorlichting en uitleg wordt gegeven. In álle publiciteitsuitingen voor het sportevenement
moet het gebruik van Eco-glazen met statiegeld worden aangekondigd en uitgelegd. Tijdens het
evenement moeten cateraars hun klanten via tekstborden of posters voorlichten over de werkwijze van het
statiegeldsysteem.
Zorg ervoor dat alle cateraars Eco-glazen gebruiken van dezelfde leverancier zodat er onderling kan worden
uitgewisseld zonder dat dit problemen oplevert ten aanzien van vorm of inhoud. Bovendien moet iedereen
met hetzelfde statiegeldbedrag werken om verwarring bij het publiek te voorkomen
Plastic of houten roerstaafjes en lepeltjes voor koffie en thee kunnen door metalen lepeltjes worden vervangen.
Kartonnen of plastic draagtrays kunnen vervangen worden door Eco-draagtrays, eventueel met een statiegeldsysteem.
Duurzaam kunststof glazen, ‘Eco-glazen’, zijn een zeer goed en milieuvriendelijk alternatief voor
eenmalige plastic of kartonnen glazen of bekers. Eco-glazen worden gemaakt van polycarbonaat
(glashelder) of polypropyleen (melkwit) en zijn in vele vormen en maten verkrijgbaar. Eco-glazen
zijn meerdere malen te gebruiken mits ze tussentijds worden gereinigd. Het is aan te raden om aan
het gebruik van Eco-glazen een statiegeldbedrag te koppelen.
Voordelen van het gebruik van Eco-glazen zijn: minder afval, minder kosten voor het
inhuren van containers, lagere kosten voor schoonhouden en opruimen van de lokatie, een
schoner sportevenement, een verbeterd (milieu) imago, betere kwaliteit glas, grotere veiligheid;
geen versplinterde glazen.
Nadelen zijn de hogere aanschafkosten, het aansluiten van spoelunits op stromend water
en riolering, meer wisselgeld nodig, meer handelingen.
Door de glazen te bedrukken met een mooi logo of een afbeelding wordt het een collector’s item.
Kiest u voor een relatief hoog statiegeldbedrag, dan levert elk glas dat het publiek mee naar huis
neemt ook nog eens een aardige winst op. Bovendien kunt u de glazen gebruiken voor voorlichtende
activiteiten of ze laten voorzien van logo’s van sponsors. Daar kunt u de aanschafkosten vaak
helemaal of gedeeltelijk mee terugverdienen. Een cartoonserie kan het verzamelen van glazen stimuleren
en biedt uitstekende mogelijkheden voor voorlichting.
Rekenvoorbeeld
Een wegwerpbeker kost 5 eurocent, een Eco-glas kost 35 eurocent. Een Eco-glas wordt in de praktijk
gemiddeld 40 keer gebruikt, maar kan tot honderd keer gebruikt worden. Na zeven keer
gebruik is de aanschaf van een Eco-glas ten opzichte van een wegwerpbeker terugverdiend.
Droge Horeca
Plastic snackbakjes, plastic schaaltjes, plastic bakjes, kartonnen schaaltjes, plastic of houten bestek, servetten
en allerlei kleinverpakkingen voor onder andere sauzen, mayonaise, ketchup, mosterd, zout, peper, suiker,
koffiemelk, melkpoeder, boter, jam, etc. leveren allemaal afval op.
Door gebruik te maken van grootverpakkingen kan veel afval worden voorkomen. Bovendien zijn grootverpakkingen
altijd voordeliger, waardoor geld wordt bespaard. Milieuvriendelijke alternatieven zijn containers,
dispensers of flessen voor sauzen, mayonaise, ketchup, mosterd, etc. en het gebruik van peper- en zoutvaatjes,
suikerdispensers of suikerklontjes, kannetjes koffiemelk of melkpoederdispensers, botervlootjes en jampotjes.
Kortom, grootverpakkingen zijn goedkoper, sparen het milieu en leveren minder afval op. Nog beter
is het gebruik van retourverpakkingen. Hierover kan een ieder die etenswaren verkoopt afspraken maken
met zijn leveranciers.
Door snacks en andere etenswaren te serveren op serviesgoed van porselein, aardewerk, metaal of door
duurzaam kunststof snackbakjes en schaaltjes, ook wel Eco-trays genoemd, te gebruiken, wordt veel afval
voorkomen. De organisator kan hier als eindverantwoordelijke grote invloed op uitoefenen door eisen te
stellen aan cateraars of anderen die etenswaren tijdens het evenement verkopen.
NOC*NSF IEDEREEN KAN SCOREN!

Duurzaam kunststof snackbakjes -en schaaltjes, Eco-trays, zijn een zeer goed en milieuvriendelijk alternatief
voor eenmalige plastic- of kartonnen bakjes en schaaltjes. Eco-trays worden gemaakt van polypropyleen en
zijn in tien formaten verkrijgbaar. Eco-trays zijn in principe alleen te huur, maar kunnen ook worden aangeschaft.
Het terugbrengen van de trays moet worden gestimuleerd door het vragen van een statiegeldbedrag.
De leverancier brengt de Eco-trays voorafgaand aan het evenement en haalt ze vies weer op na afloop, om
ze vervolgens te reinigen.
Eco-trays zijn ook meerdere malen te gebruiken mits ze tussentijds worden gereinigd. Het reinigen van de trays
moet echter met professionele machines worden uitgevoerd en kan daarom zelden op lokatie plaatsvinden.
Naast Eco-trays bestaat er ook een groot assortiment Eco-borden en Eco-soepkommen van polycarbonaat.
Kondig het gebruik van Eco-materialen met een statiegeldsysteem in álle publiciteitsuitingen voor het sportevenement
aan en zorg voor een goede voorlichting over de werkwijze van het statiegeldsysteem tijdens het
evenement.
Zorg er, net als bij Eco-glazen, voor dat alle cateraars dezelfde Eco-materialen gebruiken van dezelfde leverancier
zodat er onderling kan worden uitgewisseld zonder dat dit problemen oplevert ten aanzien van vorm
of inhoud. Daarnaast moet iedereen natuurlijk met hetzelfde statiegeldbedrag werken om verwarring bij het
publiek te voorkomen.
Voor de cateraar is er nog meer milieuwinst te halen door gebruik te maken van milieuvriendelijke producten.
Snacks, sauzen, mayonaise, frites, koffie, thee, suiker, koffiemelk, vlees, kip, saté, fruit, groenten, aardappelen,
jam, snoepgoed, etc. zijn te koop met een EKO-keurmerk of een ander milieukeurmerk. Ook frituurvet,
schoonmaakmiddelen, papieren servetten, zakjes of draagtasjes zijn verkrijgbaar in een milieuvriendelijke uitvoering.
Hiermee kan de cateraar zijn milieu-imago verbeteren en zich profileren als een ondernemer met
zorg en aandacht voor het milieu.
Duurzaam kunststof snackbakjes -en schaaltjes, ‘Eco-trays’, zijn een zeer goed en milieuvriendelijk
alternatief voor eenmalige plastic- of kartonnen bakjes en schaaltjes. Eco-trays worden gemaakt van
polypropyleen en zijn in tien formaten verkrijgbaar. Eco-trays zijn meerdere malen te gebruiken
mits ze tussentijds worden gereinigd. Het reinigen van de trays moet met professionele machines
worden uitgevoerd en kan dus zelden op het evenemententerrein plaatsvinden.
Eco-trays zijn in principe alleen te huur, maar kunnen ook worden aangeschaft. Het terugbrengen
van de trays moet worden gestimuleerd door het vragen van een statiegeldbedrag.
Voordelen van het gebruik van Eco-trays zijn: minder afval, minder kosten voor het inhuren van containers,
lagere kosten voor schoonhouden en opruimen van het terrein, een schoner evenemententerrein,
een verbeterd (milieu) imago, betere kwaliteit tray, grotere veiligheid; geen versplinterde
snackbakjes.
Nadelen zijn de hogere kosten, het achteraf reinigen met
professionele apparatuur, meer wisselgeld nodig, meer handelingen.
Voor een actueel overzicht van leveranciers van Eco-materialen,
zie: www.louisdeco.nl
Promotiematerialen
Programmablaadjes, programmakranten, flyers,
stickers, bierviltjes, draagtasjes en proefmonsters
leveren veel afval en zwerfvuil op. Veel van deze
promotiematerialen worden door bezoekers ongelezen
weggegooid.
Door het actief uitdelen van promotiematerialen,
inclusief het onder ruitenwissers van auto´s plaatsen,
te verbieden kan veel afval worden voorkomen.
Natuurlijk willen sponsors, deelnemende
bedrijven en organisaties zich profileren. Dit kan
ook op een manier die het milieu ontziet en
bovendien minder -of geen- afval oplevert. De
alternatieven zijn bovendien vaak goedkoper en
duurzaam, want ze kunnen meerdere jaren en op
verschillende evenementen worden ingezet.
NOC*NSF IEDEREEN KAN SCOREN!
1 Afval
9

1 Afval
10
Alternatieve promotiematerialen zijn spandoeken, tekst- en reclameborden, sandwichborden, rijdende billboards,
grote ballonnen in de vorm van het product en samples die een bepaalde waarde hebben voor de
ontvanger. Hierbij kunt u denken aan CD-Roms, sleutelhangers, ballpoints, petjes, T-shirts en ballonnen voor
kinderen. Veel van deze promotie-items kunnen worden vervaardigd uit milieuvriendelijke materialen.
Door informatie op papier passief aan het publiek aan te bieden, wordt het alleen door echt geïnteresseerden
meegenomen. U kunt hierbij denken aan het aanbieden van folders, flyers en brochures in een folderstandaard
of door deze op een tafel neer te leggen. U moet er dan wel aan denken dat het drukwerk niet
weg kan waaien, waardoor het zich alsnog als zwerfafval over de lokatie verspreidt.
Het programma van het sportevenement kan worden vermeld op grote tekstborden of billboards die zowel
bij de ingangen als verspreid over de lokatie -bij voorkeur in de buurt van de sportactiviteit, eventuele podia
en cateringpunten- worden opgesteld. Ook kunnen de sponsors, subsidiegevers en de plattegrond van het
evenemententerrein op deze borden worden vermeld. Bij de productie kan zoveel mogelijk worden gekozen
voor duurzame materialen, die bij een volgend evenement opnieuw kunnen worden gebruikt.
Druk programmablaadjes, kranten, flyers, folders, brochures, posters, briefpapier, visitekaartjes,
mappen, prijslijsten, etc. op één van de vele milieuvriendelijke papiersoorten die er op de markt
zijn. Geef de ontwerper opdracht om (uitdrukkelijk) rekening te houden met een milieuvriendelijk
imago. Dit kan door een kleiner formaat te kiezen dat optimaal afgestemd is op het formaat drukpers
van de drukkerij, door een efficiënt papiergebruik, door het papier dubbelzijdig te bedrukken,
door minder kleuren te gebruiken, door het gebruik van plantaardige inkten en door het beperken
van de oplage. Zorg ervoor uw drukwerk te voorzien van een tekst gedrukt op milieuvriendelijk
........papier, met inkt op plantaardige basis of gedrukt op minder-milieubelastend papier. Hiermee
wordt uw zorg voor het milieu onderstreept en uw imago verbeterd. Bovendien bespaart u veel
geld door zoveel mogelijk van bovenstaande richtlijnen toe te passen bij de productie van uw
milieuvriendelijk drukwerk.
Promotiematerialen
“Sta de verspreiding van folders onder ruitenwissers, op motoren of aan het publiek, niet toe.”
Koninklijke Nederlandse Motorsport Vereniging
Afvalpreventieve maatregel Organisator Natte horeca Droge horeca Promotie
Geen wegwerpmaterialen X X X X
Bier- en frisdranktaps X
Statiegeldflessen X X
Eco-glazen X
Eco-draagtrays met statiegeld X
Geen bierviltjes X X X
Geen kleinverpakkingen X X
Grootverpakkingen X X
Retourverpakkingen X X X
Duurzaam serviesgoed X X
Eco-trays X
Geen actieve sampling X X
Geen flyers onder ruitenwissers X X
Wel passieve sampling X X
Geen programmakrant c.q. programmablaadjes X
Duurzame programmaborden X
Duurzame promotiematerialen X X
Promotiematerialen met waarde voor ontvanger X X
Milieuvriendelijk drukwerk X X X X
Vastleggen afspraken door organisator X X X X
(tabel afvalpreventieve maatregel)
NOC*NSF IEDEREEN KAN SCOREN!

Afspraken over afvalpreventie
Door goede en duidelijke afspraken te maken met alle medeorganisatoren, accommodatiebeheerders, cateraars,
sponsors en leveranciers over de voorgestelde maatregelen kan de organisator op eenvoudige wijze
een aanzienlijke reductie van de hoeveelheid afval realiseren. Door dit als vast onderdeel op te nemen in de
contracten of overeenkomsten wordt de medewerking van derden aan deze vorm van afvalpreventie
gewaarborgd.
Cateraars kunnen hun inkoopbeleid afstemmen op het voorkomen van afval en daarover afspraken maken
met hun leveranciers. Sponsors kunnen zich al ruim vóór het sportevenement oriënteren op milieuvriendelijke
alternatieven voor hun promotiematerialen en informatieverstrekking aan het publiek. Door het gebruik van
wegwerpmaterialen nadrukkelijk te verbieden en te wijzen op de gemaakte afspraken weet iedereen welke
regels hiervoor gelden en dat er moet worden gezocht naar minder-milieubelastende alternatieven.
1.2 Afvalmanagement
Alhoewel er zojuist uitgebreid is ingegaan op de vele mogelijkheden voor afvalpreventie, is een sportevenement
geheel zonder afval niet realistisch. Afval zal altijd en overal blijven bestaan en het is dus zaak voor de
organisator om daar terdege rekening mee te houden. Al bij de indeling van de lokatie is het belangrijk
rekening te houden met uw afvalmanagement. Dit kan door de cateringactiviteiten in clusters bij elkaar te
plaatsen, waardoor voor elke cluster één afvaleiland kan volstaan. Ook bij het vrijhouden van looproutes
voor het publiek moet al rekening worden gehouden met het plaatsen van afvalinzamelmiddelen.
Tijdens de opbouw- en afbraakperiode van de lokatie
In de periodes voor en na een sportevenement komen vaak enorme hoeveelheden afval vrij. De organisator
moet juist in deze periodes de gescheiden afvalinzameling stimuleren. Daarmee kan veel geld bespaard worden,
omdat gescheiden fracties goedkoper kunnen worden afgevoerd. Afhankelijk van de grootte van de
lokatie kunt u op één of meer plaatsen afvaleilanden realiseren met grote containers voor de inzameling van
hout, ijzer, bouwmaterialen, verpakkingsfolie, papier/karton, GFT, glas, KCA en restafval. Uiteraard moet zeer
duidelijk worden aangegeven welke fractie in welke container hoort. Kies als het mogelijk is voor verschillend
gekleurde containers voor elke afvalfractie.
Onder GFT afval vallen onder andere: schillen en resten van groenten, fruit en aardappelen; etensresten
waaronder jus, vet, botjes, visresten, incl. graten; kaas- en broodkorsten; eierdoppen; pinda’s,
noten en doppen; koffiefilters en koffiedik; theebladeren en theezakjes; snijbloemen, kamerplanten,
gras, stro en bladeren; klein snoeiafval; balkon- en tuinplanten; kattenbakkorrels met
Milieukeur.
Door iedereen die de lokatie opkomt dwingende richtlijnen voor de afvalinzameling mee te geven en er
daadwerkelijk op toe te zien dat deze richtlijnen worden nageleefd, kan een goed afvalmanagement tijdens
de opbouw- en afbraakperiode worden gewaarborgd.
De gescheiden inzameling van Klein Chemisch Afval is wettelijk
verplicht. Onder KCA afval vallen onder andere: batterijen,
spaarlampen, energiezuinige lampen, TL-buizen, vloeibare
gootsteenontstopper, lampolie, petroleum, bestrijdingsmiddelen,
insecticiden; medicijnen, kwikthermometers, injectienaalden;
verf, lak, beits, houtverduurzamingsmiddelen,
terpentine, thinner, verfafbijtmiddel, kwastontharder en
wasbenzine; kwikschakelaars; fotorolletjes, fotofixeer, fotoontwikkelaar,
afval van direct-klaar camera’s en etsvloeistoffen
zoals salpeterzuur, zwavelzuur en zoutzuur; accu’s, benzine,
motorolie, afgewerkte olie, remolie en oliefilters.
Tijdens het sportevenement
Bij het afvalmanagement tijdens het sportevenement
is het handig om onderscheid te maken in
drie groepen. De eerste groep bestaat uit cateraars
en anderen die drank- en etenswaren verkopen.
De tweede groep wordt gevormd door de organisatie,
deelnemers, standhouders en sponsors. De
derde en grootste groep is het publiek. Bij elk van
deze groepen komt afval vrij, waarbij de inzameling
verschillend georganiseerd moet worden.
NOC*NSF IEDEREEN KAN SCOREN!
1 Afval
11

1 Afval
12
CATERAARS E.A.
Bij de groep cateraars e.a. komt relatief het meeste afval vrij, waarbij uitgebreide afvalscheiding makkelijk te
realiseren is. Afhankelijk van wat er wordt verkocht, is het afval te scheiden in papier/karton, glas, Swill, GFT,
verpakkingsfolie, kurken, plastics, KCA en restafval.
Afvalinzameling bij deze groep kan op eenvoudige wijze worden georganiseerd door, afhankelijk van de
grootte van de lokatie, één of meer inzameleilanden te realiseren. Deze moeten bestaan uit grote (rol)containers
voor de in te zamelen afvalfracties. Kies bij voorkeur verschillende kleuren per afvalfractie en zorg
ervoor dat duidelijk is welke fractie in welke container moet. Stel cateraars zelf verantwoordelijk voor het
gescheiden afvoeren van hun afvalfracties naar het inzameleiland. Door cateraars in clusters bij elkaar te
plaatsen op het evenemententerrein wordt de kans op succes vergroot. Een goede en echt zuivere afvalscheiding
loont, omdat gescheiden ingezamelde fracties goedkoper kunnen worden afgevoerd.
ORGANISATIE E.A.
Bij de groep organisatie e.a. komt uiteraard ook afval vrij. Dat is relatief makkelijk in te zamelen, waarbij
beperkte afvalscheiding mogelijk is. De afvalinzameling bij deze groep kan op dezelfde manier worden georganiseerd
als bij de cateraars. Over het algemeen kan hier worden volstaan met het gescheiden inzamelen
van de fracties papier/karton, KCA en restafval.
PUBLIEK
Bij het publiek vergt afvalinzameling de meeste energie en is in feite het moeilijkst te realiseren.
Afvalscheiding is niet mogelijk, omdat er slechts zelden in wordt geslaagd voldoende zuivere fracties in te
zamelen. Hierdoor blijkt gescheiden verwerking uiteindelijk niet mogelijk te zijn. Door ervoor te zorgen dat
het publiek afval niet op de grond maar in afvalbakken gooit, wordt zwerfvuil voorkomen. Daardoor kunnen
de opruim- en schoonmaakkosten van de lokatie drastisch worden verminderd. Hoe schoner de omgeving
blijft, des te minder zullen bezoekers de neiging hebben om dingen op de grond te gooien. Het schoonhouden
van de lokatie heeft dus een versterkend effect.
Financieel voordeel van voldoende afvalbakken
“Het blijkt dat bezoekers positief reageren op de aanwezigheid van voldoende afvalbakken. Ze
worden goed gebruikt. Een financieel voordeel ervan is dat er naderhand minder opgeruimd hoeft
te worden. Dit scheelt tijd en menskracht.”
Koninklijke Nederlandse Motorsport Vereniging
Te kleine afvalbakken zijn ongeschikt, omdat ze snel vol zijn en te lichte bakken vallen snel om. Afvalbakken
die als zitplaats kunnen worden gebruikt, zijn ook niet aan te bevelen. Een goede keuze zijn minicontainers
van 240 liter. Door ze twee-aan-twee te plaatsen met de deksels tegen elkaar -goed vastmaken, bijvoorbeeld
met draadbinders- wordt de kans op omvallen of omgooien verkleind. Omdat de klep openstaat, nodigt dit
bezoekers uit om er hun afval in te gooien. Om de containers tussentijds makkelijk te kunnen legen, is het
handig om grote vuilniszakken in de containers aan te brengen. Die kunnen dan makkelijk en snel worden
verwisseld. Bovendien is het handiger om een groot
aantal vuilniszakken af te voeren naar een centrale
plek dan met containers heen en weer te rijden.
Een groot probleem is het inschatten van de juiste
hoeveelheid minicontainers. De hoeveelheid afval
is immers sterk afhankelijk van het aantal preventieve
maatregelen dat is toegepast. Reken minimaal
op één liter afval per bezoeker tijdens een
evenement dat vier uur duurt. Door jaarlijks het
afvalmanagement te evalueren, wordt het steeds
beter in te schatten hoeveel containers nodig zijn.
Zorg ervoor dat altijd een aantal reserve containers
achter de hand zijn.
Plaats de minicontainers goed verspreid over het
terrein en houdt daarbij rekening met strategische
plekken zoals cateringpunten, zitplaatsen, in- en
uitgangen en bij grote concentraties publiek. Maak
een plaatsingsplan voor de containers door de
plekken voor containers in te tekenen op de plattegrond
van de lokatie. Geef het plaatsingsplan
aan de leverancier van de containers of aan de verantwoordelijke
binnen de organisatie. Evalueer,
zeker na de eerste dag van het evenement, of alle
containers wel op de juiste plaats staan en stel het
plaatsingsplan eventueel bij.
NOC*NSF IEDEREEN KAN SCOREN!

Zorg ervoor dat de containers goed herkenbaar zijn: gebruik voor alle containers bij voorkeur één opvallende
kleur. Plaats er een informatiebord of -vlag bij die boven het publiek uitsteekt en vanaf een ruime afstand
duidelijk te zien is. Borden bevestigd op een houten lat kunnen makkelijk tussen de twee-aan-twee aan
elkaar bevestigde containers worden gestoken.
Door het publiek om medewerking te vragen om afval in containers te gooien, wordt de kans op succes aanzienlijk
vergroot. Dit kan via het plaatsen van informatieborden, spandoeken of een lichtkrant boven het podium en door
de pers van tevoren in te lichten. Een oproep via de omroepinstallatie of door een optredende artiest levert vaak
hele goede resultaten op, maar kan ook bijdragen aan geluidsoverlast. (N.B.: zie over omroepen ook hoofdstuk 4).
Afvalinzameling
“We vragen de presentator van een evenement om aan de bezoekers hun medewerking te vragen
bij het schoonhouden van het terrein.”
Koninklijke Nederlandse Korfbal Vereniging
Opvallend gekleed en uitgerust met prik- of grijpstok en een vuilniszak, kan een afvalteam een belangrijke
positieve uitstraling aan het sportevenement geven. Het team is verantwoordelijk voor het schoonhouden
van de lokatie tijdens het sportevenement, het tussentijds legen van containers en het verplaatsen van weinig
gebruikte containers naar plekken waar ze wél nodig zijn. De taken van het afvalteam kunnen verder
worden uitgebreid door hen ook verantwoordelijk te maken voor het afvoeren van de gescheiden fracties bij
cateraars, organisatie, deelnemers, etc. naar de afvalinzameleilanden.
Eventueel kan het afvalteam ook andere taken toebedeeld krijgen. Zo kan dit team een voorlichtende en
informatieve rol spelen tijdens het sportevenement, bijvoorbeeld door vragen van het publiek te beantwoorden
of hen de weg te wijzen naar toiletten, EHBO, kinderopvang, organisatiekantoor, etc.
Afspraken over afvalinzameling
Het succes van alle genomen maatregelen staat of valt met de medewerking van alle direct betrokkenen. Leg
daarom alle afspraken van tevoren vast en spreek ze door.
Door goede en duidelijke afspraken te maken met alle cateraars e.a., de eigen organisatie, deelnemers, sponsors
en leveranciers over gescheiden afvalinzameling, kan de organisator op eenvoudige wijze een aanzienlijke
besparing realiseren op de kosten voor afvalverwerking. Door dit als vast onderdeel op te nemen in de contracten
of overeenkomsten, wordt de medewerking van derden aan deze vorm van afvalpreventie gewaarborgd.
Indien nodig kunt u zelfs overgaan tot het vragen van een borgsom, die alleen wordt terugbetaald als
de betrokkene optimaal heeft meegewerkt aan de gescheiden inzameling van afval.
Vergeet niet om duidelijke afspraken te maken met de afvalverwerker. Die moet ervoor zorgen dat de
gescheiden ingezamelde afvalfracties ook echt gescheiden worden afgevoerd en verwerkt. Leg dit duidelijk
vast in het contract met de afvalverwerker, ook als dit een gemeentelijke dienst is.
Afvalinzameling Leveranciers Cateraars e.a. Organisatie e.a. Publiek
Gescheiden afvalinzameling opbouw- en afbraakperiode X X X
Afval eilanden voor gescheiden inzameling realiseren X
Gescheiden afvalinzameling tijdens evenement X X X
Plaatsingsplan minicontainers X
Afvalteam in opvallende kleding X
Instellen borgsommen X X X
Vastleggen afspraken door organisator
(tabel afvalinzameling)
X X X
Maak duidelijke afspraken met bedrijven die iets uitdelen op de lokatie en leg deze vast. Neem de verplichting
op dat al het directe of indirecte afval door degenen die iets uitdelen moet worden opgeruimd. Vraag
eventueel een borgsom voor het geval u toch alles zelf moet opruimen.
Financiën en afval
Verschillende bonden gaven aan dat er voor hun geen financiële consequenties zitten aan het wel
of juist niet schoonhouden van een evenemententerrein: “De schoonmaak van het terrein zit in de
huurprijs inbegrepen.” En: “De gemeente zorgt voor de afvalinzameling. Soms moeten we daar wel
voor betalen, soms ook niet, als een soort subsidie voor het evenement.”
N.B.: Probeer de lokatiehuur omlaag te krijgen door zelf de afvalinzameling te regelen. Vraag de
gemeente om subsidie in de vorm van financiële middelen, zodat het nemen van afvalmaatregelen
u direct financieel voordeel kan opleveren.
NOC*NSF IEDEREEN KAN SCOREN!
1 Afval
13

14
2 MOBILITEIT
Mobiliteit
Een sportevenement zonder bezoekers is onwaarschijnlijk. De meeste bezoekers zullen een stuk moeten reizen.
Per fiets, brommer, scooter, trein, bus, tram, metro, auto, motor of lopend komt het publiek naar het
evenement. Afhankelijk van het soort evenement en de grootte ervan, komen de mensen samen op één of
meerdere -vaak tijdelijke- lokaties. Een goede bereikbaarheid is essentieel voor een sportevenement.
Natuurlijk is het in ieders belang dat de verschillende verkeersstromen niet vast komen te zitten of overlast
veroorzaken voor omwonenden. Organisator, gemeente en politie zijn samen verantwoordelijk voor het in
goede banen leiden van de mobiliteit rondom het sportevenement.
Als u voor buitenlandse deelnemers verblijfsaccommodatie regelt, houdt dan rekening met de
afstand tot het sportevenement.
Kies bij voorkeur voor hotels, groepsaccommodatie en/of campings met een milieuvriendelijke
bedrijfsvoering. U kunt deze onder andere herkennen aan een gouden, zilveren of bronzen
Milieubarometer. (voor meer informatie: www.milieubarometer.com)
2.1 Verkeersstromen
Een goede beheersing van de mobiliteitsproblematiek begint met het zeer ruim vóór aanvang van het sportevenement
opzetten van een overlegstructuur. Belangrijk is dat alle partijen die met mobiliteit te maken
hebben vóór, tijdens en na het sportevenement bij het overleg worden betrokken. Stel gezamenlijk een
mobiliteitsplan, inclusief een verkeerscirculatieplan en een parkeerplan, op. Probeer daarbij voor iedere verkeersstroom
een zo optimaal mogelijke oplossing te realiseren. Grofweg kunt u de verkeersstromen indelen
in voetgangers, fietsers, brommers en scooters, gemotoriseerd verkeer en Openbaar Vervoer.
Bij elk sportevenement is de mobiliteitsproblematiek anders. Betrokkenen kunnen zijn: organisator, gemeente
-soms met verschillende afdelingen of diensten-, politie, brandweer, ambulance, parkeerpolitie, stadswachten,
milieupolitie, spoorwegen, busmaatschappijen, taxibedrijven, fietsenstallingsexploitanten, parkeergaragebeheerders,
rijkswaterstaat, provincie, etc. Bij grote sportevenementen kan het van belang zijn om voor
verschillende verkeersstromen verschillende aanrijroutes te hebben. Opdat hulpverleners altijd ter plaatse
kunnen komen, dient een aparte calamiteitenroute gerealiseerd te worden. Neem dit ook op in een calamiteitenplan.
Een verkeersbrigade van de organisator kan helpen om verkeersoverlast en parkeerproblemen te
voorkomen. Maak hierover als organisator goede afspraken met (parkeer)politie en stadswachten.
2.2 Bewegwijzering
Een duidelijke en uniforme bewegwijzering naar en van de lokatie en de ingang(en) van deze lokatie is van
groot belang. Zorg ervoor dat de bewegwijzering is gericht op voetgangers, fietsers e.d., gemotoriseerd verkeer
en Openbaar Vervoer. Zorg ervoor dat er ook bewegwijzering is van en naar de OV-halte(s), parkeerplaatsen
en fietsenstallingen naar de lokatie. Maak voor de bewegwijzering gebruik van duurzame en milieuvriendelijke
materialen en denk eraan dat het goedkoper is als deze meerdere jaren en bij meerdere evenementen
te gebruiken zijn. Kies kleuren, lettertype en lettergrootte dusdanig dat de bewegwijzering goed
leesbaar is, ook van grotere afstand. Het gebruik van gestandaardiseerde pictogrammen verbetert de duidelijkheid.
Denk eraan de bewegwijzering al aan te brengen vóórdat de opbouw begint en ze te laten hangen
totdat de afbraak klaar is.
Op grotere sportevenementen is bewegwijzering op het evenemententerrein ook van belang. Gebruik ook hier
duurzame en uniforme bebording die meerdere jaren inzetbaar is om looproutes naar onder andere de uitgang(en),
de EHBO en de toiletten aan te geven.
Bewegwijzering
“We gebruiken standaard aanduidingen in de vorm van een blazoen of schietschijf om de route
naar het evenemententerrein aan te geven. Deze worden meerdere jaren gebruikt.”
Nederlandse Handboog Bond
NOC*NSF IEDEREEN KAN SCOREN!

2.3 Voetgangers
Bezoekers die te voet komen, krijgen vaak weinig of geheel geen aandacht in het mobiliteitsplan. Toch is het belangrijk
rekening te houden met hen. Zeker als een grote groep voetgangers een drukke weg moet oversteken of een
kwetsbaar groengebied moet passeren, is het noodzakelijk om dit op een veilige manier en zonder schade aan het
groen te regelen. Bezoekers die te voet komen, moeten de lokatie en de ingang(en) makkelijk kunnen vinden.
2.4 Fietsers, brommers en scooters
Voor deze groep bezoekers moeten voldoende, liefst bewaakte, al dan niet tijdelijke, fietsenstallingen worden gerealiseerd.
Dit voorkomt dat fietsen, e.d. zomaar ergens worden gestald, zoals tegen een boom, struik, hek, lantaarnpaal,
muur, etc. Hierdoor kan, met name aan het groen, schade worden toegebracht. Ook kunnen zeer gevaarlijke
situaties ontstaan door een opeenhoping van fietsen op plaatsen waar bezoekers te voet door of langs moeten
om het terrein te verlaten, zeker bij calamiteiten. Door een stallingsverbod buiten de voorzieningen in te stellen, kan
de politie optreden tegen mensen die hun fiets buiten de stallingsvoorzieningen zo maar ergens neerzetten.
2.5 Gemotoriseerd verkeer
Onder deze groep rekenen wij auto’s, motoren en groepsbussen. Reguliere busdiensten worden besproken
onder het kopje Openbaar Vervoer. Het voorkomen van autogebruik levert uiteraard de meeste milieuwinst
op en voorkomt files en verkeersoverlast. Ook wordt hierdoor de inzet van politie en andere orde- of veiligheidsdiensten
beperkt.
Door het gebruik van groepsvervoer en openbaar vervoer te stimuleren, kunnen grote hoeveelheden auto’s
worden voorkomen. De organisator kan groepsvervoer vaak makkelijk regelen met gespecialiseerde busmaatschappijen
of met de busmaatschappij die de reguliere busdiensten verzorgt. Voor groepsbussen en auto’s
moet er voldoende parkeerruimte zijn, zo dicht mogelijk bij de lokatie. Ook kan een tijdelijk transferium,
gecombineerd met een pendeldienst, worden ingericht op grotere afstand van het sportevenement. Het
gebruik van een transferium kan worden bevorderd door een gecombineerd kaartje parkeren + pendeldienst.
Dit kaartje kan worden uitgebreid met de toegang tot het sportevenement als hier geld voor wordt
gevraagd. Zorg ervoor dat de vertrek- en aankomsttijden staan aangegeven zowel bij het transferium als bij
de halte(s) bij het sportevenement.
Parkeerterreinen moeten bij voorkeur worden gerealiseerd op verharde ondergrond. Vaak kan een nabijgelegen
bedrijventerrein uitkomst bieden. Ook kunt u een terrein in
de buurt van het evenement afzetten met dranghekken of markeringslinten.
De kosten voor het realiseren van parkeerterreinen
kunnen worden bekostigd uit het ontvangen parkeergeld.
Richt eventueel een aparte plek in voor motoren.
Stel buiten de parkeerplaatsen een parkeerverbod in en maak
afspraken met de (parkeer)politie voor een stringente handhaving.
Geef daarbij speciale aandacht aan groenstroken en bermen waar
niet geparkeerd mag worden en waar parkeren schade aan het
groen aanricht. Zet deze kwetsbare stukken eventueel af met lint
of hekken.
Maak afspraken met exploitanten van parkeergarages, e.d. over
aangepaste openingstijden of speciale tarieven tijdens het evenement.
Milieumaatregel
2 Mobiliteit
Mobiliteitsplan opstellen X X X X
Uniforme en duidelijke bewegwijzering X X X X
Stimulering Openbaar Vervoer X
Speciale evenementenbus Openbaar Vervoer X
Speciale tarieven Openbaar Vervoer X
Combi-kaart OV + toegang X
2.6 Openbaar Vervoer
Aankomst- en vertrektijden Openbaar Vervoer X
Stimulering groepsvervoer X
Door voorafgaand aan het sportevenement via alle publiciteitsuitingen
(website, vooraankondigingsborden, persberichten,
etc.) oproepen te doen om lopend, met de fiets of met het
Fietsenstallingen, bewaakt, betaald
Combi-kaart stallen + toegang
X
X
openbaar vervoer te komen, kan de organisator grote invloed
Stallingsverbod buiten stallingsvoorzieningen X
uitoefenen en het gebruik van de auto ontmoedigen.
Parkeerplaatsen, bewaakt, betaald X
Door met de spoorwegen, tram/busmaatschappijen en taxibe-
Combi-kaart parkeren + toegang X
drijven ruim voor het evenement te overleggen, kan de organi- Speciale tarieven parkeergarages X
sator vaak goede afspraken maken over een aangepaste fre-
Openingstijden parkeergarages aanpassen X
quentie, een extra halte vlakbij het sportevenement, afstemming
van aankomst- en vertrektijden op het programma, een
speciale evenementenbus of een speciaal tarief, al dan niet
Transferium
Parkeerverbod buiten parkeervoorzieningen
X X
X
gecombineerd met de toegangsprijs als er betaald moet worden Afzetten kwetsbaar groen X X X
voor het sportevenement.
Zorg dat er voor taxi´s duidelijke en voldoende standplaatsen
(tabel milieumaatregel)
zijn. Zorg dat bussen en taxi´s niet in de file komen te staan door in het verkeerscirculatieplan aparte routes
voor deze verkeersstromen op te nemen.
NOC*NSF IEDEREEN KAN SCOREN!
Voetgangers
Fietsers e.d.
Gemotoriseerd verkeer
Openbaar Vervoer
15

3 Bodem & Groen
16
3 BODEM
Bodem
& GROEN
& Groen
Als sportevenementen zich afspelen in de buitenlucht, is dit vaak in een omgeving waar bomen, struiken en
ander groen is. Zonder speciale bescherming kan de bodem of het groen heel wat te lijden hebben van het
sportevenement of door de toeloop van grote aantallen bezoekers. Onverharde bodem en groen, zoals perken,
struiken, bermen en bomen zijn kwetsbare elementen. Deze kunnen door de opbouw van een evenement,
de activiteiten tijdens een evenement en de afbraak van het evenement veel schade lijden. De herstelkosten
zijn vaak zeer hoog en (kunnen) worden verhaald op de organisator. Om misverstanden te voorkomen,
is het van belang dat met de eigenaar van het terrein een voor- en naschouw van het evenemententerrein
plaatsvindt.
Bij het organiseren van een buitenevenement op een stuk onverhard terrein moet de organisator een aantal
maatregelen treffen die voorkomen dat bodem en groen schade kunnen ondervinden van opstallen, zware
regen, verkeer, zwerfvuil, bezoekers of deelnemers. Neem deze maatregelen op in een groenplan.
3.1 Indeling lokatie
Al bij de indeling van de lokatie is het belangrijk rekening te houden met alle te plaatsen opstallen, zoals
podia, tenten, cateringunits, containers, toiletunits, etc. Door deze zoveel mogelijk op te laten stellen op verharde
ondergrond of door het gebruik van drukverdelers kan veel schade worden voorkomen. Daarbij moet
uiteraard rekening worden gehouden met de aan- en afvoer van deze opstallen. Door opstallen in clusters te
plaatsen, kan veel (milieu)winst worden geboekt. Ook is dit handiger voor de afvalinzameling en voor de
aansluiting op elektriciteit, water, riolering, e.d.
3.2 Regen
Regen kan de lokatie veranderen in een modderpoel, waardoor mensen kunnen uitglijden en de bodem
langdurige en soms onherstelbare schade kan ondervinden. Vooral op plaatsen waar de catering plaatsvindt,
veel publiek samenkomt of veel kuilen in het terrein zitten, is het noodzakelijk om eventuele schade te voorkomen.
Door het diepbeluchten van een grasmat wordt de doorlaatbaarheid van de bodem vergroot, waardoor
regenwater beter kan weglopen. Kuilen kunnen vooraf worden opgevuld in overleg met de beheerder
van het terrein. Door rolmatten, rijplaten en/of loopplanken neer te leggen, kan veel schade worden voorkomen.
Besteed in het groenplan aandacht aan een slecht weer scenario. Voor noodgevallen is het handig om
houtkrullen, houtsnippers, strooisel, zand, etc. achter de hand te hebben om wateroverlast aan te pakken.
3.3 Verkeer
Tijdens de opbouw en afbraak van het evenement moet veel en vaak zwaar verkeer heen en weer rijden
voor de aan- en afvoer van materialen, tenten, podia, verlichting, geluidsapparatuur, containers, toiletunits,
etc. Vooral dit zware verkeer levert veel schade op aan de bodem. Rijsporen zijn vaak nog lange tijd te zien.
Om schade aan de bodem te voorkomen, is het van belang om zwaar en intensief verkeer om te leiden langs
verharde wegen. Is dat niet mogelijk, dan kunnen stevige (kunststof) rijplaten of rolmatten worden neergelegd
op de routes die het meeste worden gebruikt. Hoe zachter de bodem is, hoe breder en langer de rijplaten
moeten zijn om schade te voorkomen.
Cateraars, deelnemers, standhouders, organisatie en anderen moeten vóór, tijdens en na het evenement
eveneens van alles het terrein opbrengen. Ook al gebruikt men hiervoor meestal kleine vrachtwagens, busjes
of gewone auto’s, toch kan schade aan bodem en groen ontstaan. Voorkom zoveel mogelijk dat er auto’s op
het terrein komen of leid ze via verharde wegen, paden of over rijplaten naar hun plek. Ook kan men op het
terrein uitsluitend kleinere elektrowagentjes, zoals golfkarretjes of andere wagens en karren op luchtbanden
toestaan. Iedereen die iets het terrein wil opbrengen, moet dan zijn vracht bij de ingang van het terrein
overladen.
Wanneer zwaar materieel, vrachtwagens of auto´s toch op het evenemententerrein moeten parkeren, bijvoorbeeld
omdat een vrachtauto als podium dient, parkeer dan op drukverdelers of rijplaten.
Hulpverleners moeten via de calamiteitenroute altijd ter plaatse kunnen komen. Leg deze route aan met rijplaten,
zodat ook in geval van een calamiteit de hulpverlener niet vast komt te zitten en de bodem
beschermd is tegen stukrijden.
3.4 Bomen en struiken
Bomen worden vaak gebruikt om folders, posters, slingers, lampjes, kabels of iets anders aan te bevestigen
met behulp van nietjes, punaises of spijkers. Daardoor kan schade aan bomen worden veroorzaakt. De organisator
kan aangeven waar informatiemateriaal en reclame wél mag hangen. Door gebruik te maken van
zachte materialen, zoals katoenen band, canvas en touw, is het mogelijk om dingen zonder schade aan
bomen te bevestigen of door bomen te leiden. Denk eraan niet teveel gewicht aan een tak te hangen, waardoor
die zou kunnen afbreken.
NOC*NSF IEDEREEN KAN SCOREN!

3.5 Zwerfvuil
Zwerfvuil zoals blikjes, plastic wegwerpbekers, snackbakjes en andere wegwerpmaterialen kunnen schade
aanrichten aan bodem en groen als zij door het publiek in de bodem worden gelopen. Zeker met regenachtig
weer kan dit gemakkelijk gebeuren. Het opruimen van zwerfvuil vergt veel extra inspanning en kost veel
geld. Voorkom daarom het gebruik van wegwerpmaterialen bij uw sportevenement, zoals reeds beschreven
bij het onderwerp afval.
Preventief groenonderhoud levert heel wat voordeel op bij het verwijderen van zwerfvuil. Door het gras
goed te maaien en bomen en struiken te snoeien of op te binden, voorkomt u schade en wordt het makkelijker
om het terrein weer goed schoon te maken. Overleg dit vooraf met de beheerder van het terrein.
3.6 Bezoekers
Deelnemers en bezoekers kunnen door hun gedrag schade aanrichten aan bodem en groen. Voetgangers
nemen bij voorkeur de kortste weg, ook als daar perken, struiken of ander kwetsbaar groen is, waar men
doorheen moet. Door looproutes duidelijk aan te geven en kwetsbaar groen af te schermen, kunt u veel
schade voorkomen. Denk er daarbij aan dat een afzetlint of ijzerdraadje voetgangers niet zal tegenhouden.
Op looproutes waar grote groepen bezoekers verwacht worden, kan met rijplaten en/of hekken het stuklopen
van de bodem worden beperkt.
3.7 Bodembeschermende maatregelen
Brandstoffen, olie en andere milieugevaarlijke stoffen kunnen leiden tot bodemverontreiniging en er moet
dus voorkomen worden dat deze stoffen in de bodem of het oppervlaktewater terecht komen. Met name bij
gemotoriseerde sporten is het van belang extra aandacht te besteden aan bodembescherming, maar ook
niet-gemotoriseerde sportevenementen kunnen hiermee te maken krijgen. Zo dienen aggregaten, indien
deze gebruikt worden, voorzien te zijn van een opvangbak en zonder morsen bijgevuld te worden.
Neem maatregelen om lekkage van milieugevaarlijke stoffen in de bodem te voorkomen. Dit kan bij tanken
en reparaties, door middel van milieumatten. Het schoonspuiten van motorvoertuigen en dergelijke kan het
beste in een speciaal daarvoor ingerichte wasruimte gebeuren, waarbij het afvalwater wordt opgevangen en
wordt gezuiverd.
Afgewerkte olie en met olie verontreinigde zaken behoren tot het chemisch afval. Zorg daarom ook voor
duidelijk aangegeven inzamelpunten voor chemisch afval.
Bodembescherming
“Wanneer er aan auto’s gesleuteld wordt, moet er verplicht een zeil onder zodat olie of andere
stoffen niet in de bodem terecht kunnen komen. Daarvoor hebben we zelf zeil ingekocht en dat
bieden we voor de helft van de inkoopsprijs aan. Daar wordt veelvuldig gebruik van gemaakt.”
Koninklijke Nederlandse Autosport Federatie
“Ook wij maken gebruik van olieabsorberende doeken voor
onder motoren. Dat kan zeker geld besparen, want we hebben
in het verleden weleens een stuk grond moeten afgraven,
omdat er olie in de grond terecht was gekomen toen
er geen zeil onder lag. Het wordt nu door ons gecontroleerd
of alle deelnemers zich aan deze maatregel houden.”
Powerboat Holland
NOC*NSF IEDEREEN KAN SCOREN!
3 Bodem & Groen
17

4 Geluid en Geluidshinder
18
4 GELUID
Geluid
EN GELUIDSHINDER
en Geluidshinder
Geluidsoverlast ontstaat al snel bij sportevenementen in de buitenlucht. Hierbij wordt al snel gedacht aan de
zogenaamde geluidssporten met gemotoriseerde voertuigen, zoals motorcrossen, autoraces en dergelijke.
Maar ook andere sportevenementen kunnen voor geluidsoverlast zorgen. Bij indoor-sportevenementen zal,
mits er geen sprake is van een minimale geluidsisolatie, meestal geen geluidsoverlast ontstaan.
Een sportevenement zonder -al dan niet versterkt- geluid komt maar zelden voor. Via speakers wordt informatie
verstrekt en muziek zorgt vaak voor gezelligheid en verhoging van de sfeer. Daarnaast staan er vaak
allerlei apparaten en machines die geluid voortbrengen en die voor het evenement noodzakelijk zijn en
wordt er door publiek gejuicht. Alles bij elkaar genomen, brengen de meeste sportevenementen heel wat
geluid voort. Dat hoeft geen probleem te zijn, zolang bepaalde grenzen niet worden overschreden. Gebeurt
dat wel, dan is er sprake van geluidshinder. Teveel geluid wordt lawaai en zorgt voor ergernis en irritatie.
Het komt regelmatig voor dat evenementen met geluidsoverlast door bezwaren van omwonenden niet
meer mogen plaatsvinden. Alle reden dus om geluidshinder te voorkomen. In een geluidsplan wordt
omschreven welke maatregelen worden getroffen om geluidshinder te voorkomen.
Geluidsniveau Geluidsbron Gebied
✓
✘
0 dB(A) Absolute stilte Gehoordrempel
10 dB(A) Geritsel van bladeren Veilig gebied
20 dB(A) Omroepstudio, zacht gefluister
30 dB(A) Bibliotheekzaal
40 dB(A) Zachte radiomuziek
50 dB(A) Rustige conversatie
60 dB(A) Gewone conversatie
70 dB(A) Personenauto of mensenmassa
80 dB(A) Zeer druk verkeer
85 dB(A) Bromfiets of motor Schadelijk gebied
90 dB(A) Zeer zware vrachtwagen
100 dB(A) Laaghangende helikopter Gevaarlijk gebied
110 dB(A) Cirkelzaag, popgroep
120 dB(A) Pneumatische boor
130 dB(A) Startend vliegtuig op 50 meter
140 dB(A) Straalmotor op 25 meter Pijngrens
(tabel geluidsniveau)
4.1 Geluidsnormen
Maak duidelijke en realistische afspraken over het maximaal toegestane geluidsniveau met de vergunningverlener
en de controlerende instantie (politie, milieupolitie, etc.). Zorg dat het toegestane niveau in dB(A)
wordt vastgelegd, waarbij tevens de tijden per niveau worden vastgelegd. Daarbij maakt het een groot verschil
op welke plaats de norm van toepassing is. Direct bij de bron of op 25, 50, 100 of meer meter afstand of
gemeten bij de dichtstbijzijnde bebouwing c.q. bewoning. Er zijn vaak wettelijke normen opgesteld voor het
maximaal toegestane geluidsniveau, die kunnen verschillen afhankelijk van de lokatie, het soort sportevenement
en de tijden
dat het sporteve-
Tijden Geluidsniveau Geluidsniveau Geluidsniveau
op terrein gevel woning in woning
nementplaatsvindt. 07.00 tot 19.00 uur 80 tot 95 dB(A) 70 tot 75 dB(A) 35 tot 40 dB(A) 4.2 Lokatie
19.00 tot 23.00 uur 75 tot 85 dB(A) 65 tot 70 dB(A) 30 tot 35 dB(A)
23.00 tot 07.00 uur 55 tot 65 dB(A) 60 tot 65 dB(A) 20 tot 25 dB(A) Al bij de keuze
voor een bepaalde
(tabel tijden)
lokatie moet rekening
worden gehouden
met het soort sportevenement en met de geluidsniveaus die er geproduceerd gaan worden.
Geluidsproductie wordt vooral als geluidshinder ervaren in een (dicht bebouwde) woonomgeving en in relatief
stille gebieden, zoals natuurgebieden en milieubeschermingsgebieden.
Bij het indelen van de lokatie doet de organisator er goed aan om nadrukkelijk rekening te houden met de
plaatsing van de eventuele podia en geluid producerende apparaten. Door omroepspeakers en podia (en dan
met name de geluidsboxen) van de dichtstbijzijnde bebouwing af te richten en op het bezoekende publiek te
richten, kan veel geluidsoverlast voor omwonenden worden voorkomen. Hou bij plaatsing ook rekening met
de meest voorkomende windrichting en stel de boxen niet hoog op. Natuurlijke geluidsbarrières, zoals stukken
bos, kunnen worden benut om geluidsoverlast te voorkomen. Ook op kunstmatige wijze kunnen barrières
worden gerealiseerd. Dit kan door geluidsabsorberende materialen rond de geluidsbron aan te brengen.
Een aarden wal of een flanellen doek kan veel geluidsoverlast voorkomen. Bij de indeling van de lokatie kunnen
accommodaties (kleedruimten en/of horecaopstallen) zodanig geplaatst worden dat deze ook een
geluidafschermende werking krijgen.
NOC*NSF IEDEREEN KAN SCOREN!

4.3 Omroepinstallatie
Via een omroepinstallatie worden publiek en deelnemers van informatie voorzien (wedstrijduitslagen, alarmering,
reclameboodschappen en soms zelfs uitgebreide live-verslagen van een wedstrijd). Deze informatie is
vaak ook hoorbaar in de woonomgeving. Om geluidshinder als gevolg van de omroepinstallatie tegen te
gaan, zijn een aantal maatregelen mogelijk, die bij een lager geluidsniveau de spraakverstaanbaarheid
behouden of zelfs verbeteren.
Bij de keuze voor een omroepinstallatie zijn twee uitersten, te weten een centraal opgesteld luidsprekersysteem
en een gelijkmatig verdeeld luidsprekersysteem. Bij het laatstgenoemde systeem is een aanzienlijk lager
geluidsniveau noodzakelijk, omdat minder grote afstanden overbrugd hoeven te worden.
Het publieksvlak werkt geluidsabsorberend. Door luidsprekers te richten op dit vlak wordt minder geluid
naar de omgeving verspreid. Tevens zorgt dit ervoor dat er minder nagalm ontstaat, wat ook de spraakverstaanbaarheid
verbetert.
Door het frequentiebereik van de omroepinstallatie te verhogen tot 4000 Hz neemt de spraakverstaanbaarheid
toe, terwijl dit nauwelijks bijdraagt aan de dB(A)-waarde. Bij een verbeterde spraakverstaanbaarheid
kan het geluidsniveau in dB(A) in de meeste gevallen worden teruggebracht.
Naast bovengenoemde maatregelen is het van belang om de noodzakelijkheid van de uit te zenden boodschappen
goed af te wegen tegen de mogelijke hinder. De hinderlijkheid van omroepberichten neemt namelijk
toe naarmate de informatie minder noodzakelijk is: reclameboodschappen worden hinderlijker ervaren
dan wedstrijduitslagen.
4.4 Geluidsinstallatie voor muziek
Door het plaatsen van een goed afgeregelde geluidsbegrenzer in de geluidsinstallatie kan ervoor gezorgd
worden dat het geluid nooit boven de ingestelde waarde uitkomt. Spreek ook af met de geluidstechnici en
andere betrokkenen dat er niet boven het maximum geluidsniveau mag worden uitgekomen. Door regelmatig
de geluidsniveaus te meten, weet u zeker dat u goed zit en voorkomt u eventuele geluidsoverlast, klachten
en/of boetes.
Het scheiden van de geluidsboxen voor hoge en lage tonen vermindert de kans op geluidsoverlast. Door
meerdere kleine speakers te gebruiken in plaats van een paar grote, kan het vermogen en daarmee het
geluidsniveau drastisch omlaag. Hiermee wordt ook nog eens energie (tot 75%) en dus geld bespaard.
Verspreid de kleine boxen voor de hoge tonen goed over het terrein en tussen het publiek.
In Nederland wordt momenteel tijdens muziekevenementen geëxperimenteerd met andere geluidssystemen
die aanmerkelijk minder overlast opleveren en voor het publiek geen kwaliteitsverlies opleveren.
Luidsprekers worden boven het publiek gehangen en worden naar de grond gericht. Ook wordt geëxperimenteerd
met een nieuw laser gestuurd geluidssysteem (Target Array System). De ervaringen met dit systeem
zijn tot nu toe positief.
4.5 Programma
Organiseer een sportevenement bij voorkeur tussen 11.00 en 23.00 uur. Hou bij het opstellen van de programmering
rekening met de geluidsproductie van het publiek en eventuele optredende artiesten. Hoe later
op de avond, hoe eerder er sprake is van geluidsoverlast. Denk eraan dat ook grote groepen vertrekkende
bezoekers nog voor forse geluidsoverlast kunnen zorgen, terwijl de programmering keurig op tijd is afgesloten.
4.6 Omwonenden
Informeer omwonenden minimaal een maand van tevoren en herhaal dit een week van tevoren dat het sportevenement
gaat plaatsvinden en dat mogelijk enige geluidshinder kan ontstaan. Denk eraan dat ook in de
opbouw en afbraak periode vaak doordringende geluiden worden veroorzaakt. Informeer omwonenden bij
voorkeur schriftelijk met vermelding van het volledige programma, het te verwachten geluidsniveau, de
klachtenlijn en wat u eraan doet om geluidsoverlast te voorkomen. Hierdoor kweekt u meer begrip, krijgt u
meer medewerking en minder klachten.
Verwacht u een flink geluidsvolume, dan kunt u klachten van omwonenden maar beter voorkomen. Dit kan
door een goede verstandhouding met de omwonenden op te bouwen. Een gratis toegangskaartje, een VIPbehandeling,
een kaartje of presentje met de kerst of een leuk en origineel relatiegeschenk kan al een sterk
verbeterde verstandhouding opleveren. Met omwonenden die blijven klagen, kunt u proberen voor de duur
van het evenement een oplossing te vinden door alternatieve (hotel) accommodatie te regelen. Bedenk dat
omwonenden steeds vaker door de rechter in het gelijk wordt gesteld als het gaat om geluidsoverlast.
NOC*NSF IEDEREEN KAN SCOREN!
4 Geluid en Geluidshinder
19

4 Geluid en Geluidshinder
20
4.7 Klachtenlijn
Sportevenementen kunnen klachten opleveren van omwonenden of anderen in de gemeente. Veel klachten
zullen gaan over geluidsoverlast, maar steeds vaker komen er ook klachten binnen over andere vormen van
overlast, zoals autoverkeer, afval en zwerfafval, beschadiging van bodem en groen of wildplassen. Klachten
moeten serieus worden behandeld, zowel door de organisator als door de politie en de gemeente. Het instellen
van een officiële klachtenlijn tijdens een groot sportevenement voor alle klachten, schept duidelijkheid.
Daarbij is het belangrijk om direct op klachten te reageren. Bij geluidsoverlast is het vaak zo dat iemand het
geluidsniveau als storend ervaart, terwijl dit nog ruim binnen de normen ligt. Een geluidsmeting ter plaatse
is dan vaak al voldoende om de onvrede en de klacht weg te nemen.
4.8 Medewerkers
Omwonenden zijn niet de enigen die nadelige gevolgen van hoge geluidsniveaus kunnen ondervinden.
Geluid is schadelijk voor het gehoor vanaf 80 dB. Bij sommige sportevenementen ligt het geluidsniveau echter
veel hoger. Bij een geluidsniveau van 90 dB ontstaat al na een verblijf van drie kwartier kans op blijvende
gehoorbeschadiging. Voor medewerkers is de organisator verplicht gehoorbescherming beschikbaar te stellen
vanaf 80 dB. Voorlichting over de risico´s hoort daarbij en ook toezicht op het gebruik ervan.
Preventie Geluidsoverlast Organisator Geluidstechnicus Gemeente
Keuze lokatie(s) X X
Indeling lokatie(s) X
Geluids-/omroepinstallatie van bewoning af X
Gescheiden hoge en lage tonen
Gelijkmatig verdeelde omroepinstallatie X X
Geluidsbegrenzer X X
Programma afstemmen X
Omwonenden informeren X
Opbouwen goodwill omwonenden X
Vastleggen geluidsnormen X X
Geluidsmetingen X X X
Ingrijpen bij overschrijding normen X X X
Instellen officiële klachtenlijn X X
Publicatie telefoonnummer klachtenlijn X X
Registratie klachten X X
(tabel gelduidsoverlast)
NOC*NSF IEDEREEN KAN SCOREN!

5 ENERGIE
Energie
Bij elk sportevenement wordt wel op een of andere manier energie gebruikt. Voor transport, verlichting,
een omroep/geluidsinstallatie, attracties, het bewaren en bereiden van voedingsmiddelen, etc. Natuurlijk
kan een sportevenement niet worden georganiseerd zonder energie te verbruiken. Toch kan het nemen van
een aantal eenvoudige maatregelen leiden tot een -soms aanzienlijke - vermindering van het energieverbruik.
Dat is niet alleen beter voor het milieu, maar levert ook financieel voordeel op.
5.1 Energievoorziening
Bij veel buitensportevenementen moeten de organisatoren zelf voor hun energievoorziening zorgen. Meestal
worden hiervoor dieselaggregaten gehuurd. Deze wekken altijd op kleine schaal stroom op en zijn daardoor
per definitie milieuonvriendelijker dan stroom uit het reguliere elektriciteitsnet.
Reguliere stroomnet
Door gebruik te maken van stroom uit het reguliere stroomnet wordt het milieu minder belast. Het ontbreken
van aansluitmogelijkheden op het reguliere net op de lokatie kan een probleem opleveren. Op lokaties
binnen de bebouwde kom is het vaak mogelijk om een aansluiting op het reguliere net te regelen. Waar binnen
de bebouwde kom geen structurele voorzieningen zijn aangelegd, is het meestal mogelijk om stroom af
te nemen uit één van de vele gebouwen. Door een regeling te treffen met de eigenaar van zo´n gebouw,
hoeft u geen aggregaten te huren en bent u dus bijna altijd goedkoper uit. Door het plaatsen van een tussenmeter
is uw stroomverbruik te bepalen. Het vermogen binnen de bebouwde kom is bijna altijd toereikend.
Op lokaties waar geen permanente elektriciteitsvoorzieningen aanwezig zijn en ook geen mogelijkheden
zijn om de gewenste capaciteit uit een nabijgelegen stadion, boerderij of bedrijfspand af te nemen, kan
in overleg en in samenwerking met gemeente en energieleverancier mogelijk een permanente voorziening
worden aangelegd. Zeker als een lokatie voor meer evenementen wordt gebruikt of voor een jaarlijks terugkerend
sportevenement, dan kan de kostbare aanleg van één of meerdere permanente stroomkasten met
voldoende vermogen snel worden terugverdiend. De gemeente of de elektriciteitsleverancier kan per evenement
een deel van deze kosten doorberekenen aan de organisator(en). In plaats van te betalen voor de huur
van aggregaten, betaalt de organisator dan voor het gebruik van de vaste voorziening. Een voorbeeldberekening
is hier moeilijk te geven, omdat kosten en terugverdientijd afhankelijk zijn van veel variabelen, zoals
de lokatie, de gewenste capaciteit, de afstand tot de dichtstbijzijnde voorzieningen, het aantal aggregaten
dat de organisator inhuurt, het aantal evenementen op de lokatie, etc. In de praktijk pakt de aanleg van
vaste voorzieningen, mits de kosten goed worden gespreid, voor de organisator kostentechnisch lager uit.
Groene stroom
Bij afname uit het vaste stroomnet, kan als extra milieuvriendelijke maatregel gekozen worden voor groene
stroom. Deze energie wordt opgewekt uit duurzame bronnen zoals zon, wind, water of biomassa en kan erg
goed worden gebruikt om uw sportevenement als ‘echt groen’ te profileren.
Aggregaten
Aggregaten verbruiken diesel, produceren uitlaatgassen, veroorzaken geluids- en stankoverlast, moeten worden
bijgevuld, schoongemaakt en worden gebracht en gehaald. Aggregaten zijn bovendien relatief duur
doordat er vaak een enorme overcapaciteit aan stroom wordt geproduceerd. Soms wordt slechts 40% van de
beschikbare energie gebruikt. Bijna altijd worden er
ook nog eens één of meer noodaggregaten ingehuurd.
Aggregaten kosten dus veel geld en zijn niet
goed voor het milieu. Moderne aggregaten zijn
minder milieu belastend dan oude aggregaten. Als
toch aggregaten moeten worden gebruikt, kies dan
voor geluidsarme, brandstofzuinige aggregaten,
voorzien van vloeistofdichte bodem met opvangbak
voor brandstoflekkage. Zorg er ook bij het bijvullen
voor dat vervuilende stoffen, zoals olie, niet worden
gemorst.
Collectieve stroomvoorziening
De organisator kan alle cateraars, standhouders en
andere energieverbruikers verplichten om hun
stroom af te nemen bij de organisatie. Voor binnensportevenementen
is dit vanzelfsprekend, maar bij
buitensportevenementen nemen cateraars en standhouders
vaak eigen generatoren of aggregaten
mee. Door vooraf bij alle betrokkenen de hoeveelheid
energie die nodig is te inventariseren, kan de
energieleverancier of de leverancier van aggregaten
de energiecapaciteit hierop afstemmen. Dit voorkomt
het inhuren van overcapaciteit en spaart
bovendien veel geld uit.
NOC*NSF IEDEREEN KAN SCOREN!
5 Energie
21

22
Stel in overleg met de leverancier een energieplan op, inclusief stroomverdeelkasten en bekabeling. Denk er
daarbij aan om koelkasten, diepvriezers, etc. aan te sluiten op aparte groepen, waardoor wordt voorkomen
dat bijvoorbeeld de verlichting overdag al aan gaat, terwijl dit niet nodig is.
Bekabeling op een evenemententerrein kan leiden tot gevaarlijke of ongewenste situaties. Dek
daarom alle kabels die over de grond lopen af met rubbermatten of gebruik kabelgoten. Doe dit in
elk geval op de looproutes. Voorkom dat het publiek bij verdeelkasten en verbindingsstekkers kan
komen. Een losgeraakte stekker kan al snel leiden tot het uitvallen van de stroomtoevoer naar
podia, verlichting of cateringpunten.
Centrale verlichting
Zorg er als organisator voor dat de verlichting op het terrein centraal wordt geregeld. Stem de hoeveelheid licht
af op de wensen van alle betrokkenen, laat de verlichting niet onnodig branden en gebruik indien mogelijk spaarlampen
of lampjes van een lager wattage. Zo wordt voorkomen dat elke cateraar of deelnemer voor eigen verlichting
gaat zorgen, waarvoor niet afzonderlijk wordt afgerekend. De organisator betaalt de energierekening!
Prikkabels met lampjes voor de verlichting van het terrein worden vaak door bomen geleid. Denk er
daarbij aan dat beschadiging aan bomen moet worden voorkomen. Instrueer de mensen die dit voor
u doen en controleer of uw instructies ook zijn opgevolgd. U voorkomt hiermee schade en kosten.
Kapotte spaarlampen, TL-buizen en halogeenlampen behoren tot de fractie Klein Chemisch Afval en
moeten dus wettelijk verplicht gescheiden worden ingezameld.
In oudere koelapparatuur bestaat het koelmiddel meestal uit
CFK’s. Deze zijn schadelijk voor de ozonlaag. Zorg er daarom
voor dat deze apparatuur regelmatig wordt gecontroleerd op
mogelijke lekkage.
5.2 Energiebesparing
Als organisator kunt u grote invloed uitoefenen
op het totale energieverbruik van het sportevenement.
Daarbij geldt als stelregel dat zelfs de
kleinste energiebesparing al direct effect heeft op
uw elektriciteitsrekening. Van evenement tot evenement
zijn de mogelijkheden sterk wisselend.
Hiervoor zijn al enkele energiebesparende maatregelen
genoemd, andere maatregelen zijn het
gebruik van energiezuinige apparatuur (koelkasten,
vrieskisten, spoelmachines, etc.), het gebruik
van thermoskannen in plaats van warmhoudplaatjes,
scheiding van hoge en lage tonen luidsprekers
en bewegingsdetectoren in kleedkamers,
toiletunits en containers. Let er ook op dat eventuele
attracties niet onnodig draaien.
Energiebesparende maatregel Organisator Deelnemers Cateraars Leveranciers
Geen aggregaten X X X
Centrale energievoorziening X X X
Centrale verlichting X X X
Spaarlampen of lager wattage lampen X X X
Laat lampen niet onnodig branden X
Scheiden luidsprekers lage en hoge tonen X X
Energiezuinige koelkasten, vrieskisten, etc. X X X X
Energiezuinige keukenapparatuur, zoals spoelmachines X X
Gebruik thermoskannen i.p.v. warmhoudplaatjes X X X
Laat (kermis) attracties niet onnodig draaien X X
Bewegingsdetectoren in toiletunits en containers X X
(tabel energiebesparende maatregel)
NOC*NSF IEDEREEN KAN SCOREN!

6 WATER
Water
Bij vrijwel elk sportevenement wordt water gebruikt voor bijvoorbeeld douches, het doorspoelen en
schoonhouden van toiletten en de catering. Al bij de keuze van de lokatie en de indeling hiervan is het
raadzaam rekening te houden met de mogelijkheden om water aan te voeren. Daarbij is het minstens van
even groot belang om de afvoer van vuil water goed te regelen door deze aan te sluiten op de riolering.
6.1 Watervoorziening
Vaak kan leidingwater worden betrokken uit het reguliere waterleidingnet. Een andere mogelijkheid is het
benutten van brandkranen, waar een standpijp op wordt gemonteerd. Als deze beide mogelijkheden niet
voorhanden zijn, is de organisator aangewezen op het aanleggen van een volledig tijdelijk circuit voor de
aanvoer van water. Hiervoor kan het beste een erkende leverancier worden ingeschakeld. Deze zorgt ervoor
dat aan alle hygiëne normen wordt voldaan.
Zorg voor een goede afvoer van al het afvalwater van de toiletten en de bars door aansluiting op de riolering.
Als dit niet mogelijk is, omdat er in de buurt van de lokatie geen riolering aanwezig is, zorg dan voor
het opvangen van vuil water in een afvalwatertank. Plaats die op de punten waar het meeste afvalwater vrijkomt.
Een laatste mogelijkheid is het afvoeren van afvalwater naar een bestaande of tijdelijk aangelegde
beerput of septic-tank.
Collectieve watervoorziening
Maak afspraken met de cateraars en anderen die water nodig hebben tijdens het sportevenement. Niet
iedereen heeft stromend water nodig. Door een vroegtijdige inventarisatie voorkomt u overbodige aansluitingen
en vele losse slangen die kriskras over het terrein lopen. Richt op de lokatie één of meer centrale
water verdeelpunten in. Daar vandaan kunnen alle plaatsen op het terrein waar water moet zijn, worden
bereikt met relatief korte slangen. Denk er daarbij aan om waterslangen buiten bereik van het publiek te
houden. Een slang kan makkelijk kapot gaan als er veel publiek overheen loopt. Dit kunt u voorkomen door
speciale slangenbruggen te gebruiken. Denk eraan dat er voldoende waterdruk moet zijn om toiletten goed
te kunnen doorspoelen.
6.2 Waterbesparing
Als organisator kunt u grote invloed uitoefenen op het totale waterverbruik bij uw sportevenement. Daarbij
geldt dat iedere waterbesparing direct effect heeft op de rekening die u ontvangt. Van evenement tot evenement
zijn de mogelijkheden voor waterbesparing sterk wisselend. Te denken valt aan doorstroombegrenzers
op alle kranen, stopknoppen bij water tappunten, overloopkranen van spoelbakken niet helemaal
Waterbesparende maatregel Organisator Deelnemers Cateraars Leveranciers
Doorstroombegrenzers op alle kranen X X X X
Stopknoppen bij water tappunten X X
Draai overloopkranen van spoelbakken niet helemaal open X
Toiletten met kleinere reservoirs X X
Toiletten met spoelonderbrekers X X
Waterbesparende douchekoppen X X
(tabel waterbesparingsmaatregel)
opendraaien, toiletten met kleinere
reservoirs, toiletten met spoelonderbrekers
en waterbesparende
douchekoppen.
Door toiletten met spoelonderbrekers te
gebruiken, wordt al gauw 60% minder
water verbruikt.
6.3 Sanitaire voorzieningen
De organisator is verantwoordelijk
voor het regelen van voldoende toiletvoorzieningen,
zowel voor mannen
als voor vrouwen. De meest
milieuvriendelijke optie is een lokatie
waar bezoekers gebruik kunnen
maken van bestaande sanitaire
voorzieningen.
NOC*NSF IEDEREEN KAN SCOREN!
6 Water
23

1 Geluid en Geluidshinder 6 Water
Dit kunnen permanente toiletblokken zijn of voorzieningen bij horecagelegenheden. Hierdoor wordt veel
extra werk voorkomen. Bekijk daarbij wel of de aanwezige voorzieningen voldoende zijn voor het verwachte
aantal bezoekers. Bij grote sportevenementen met veel bezoekers en/of deelnemers is het aan te bevelen
extra urinoirs te realiseren door het plaatsen van plaspalen of plasgoten. Plaats deze bij voorkeur op plaatsen
die uitnodigen tot wildplassen.
Aantal bezoekers 3000 5000 10.000 50.000 100.000 200.000
Aantal toiletten 3 4 8 30 50 90
Aantal plaspalen met 4 urinoirs 2 2 4 6 10 20
Aantal plasgoten (8 personen) - - 1 2 4 8
(tabel bezoekers)
Als er geen permanente sanitaire voorzieningen op de lokatie aanwezig zijn, moeten er voldoende tijdelijke
voorzieningen worden gerealiseerd. Het milieuvriendelijkst zijn toiletwagens en plaspalen, die op de waterleiding
en de riolering zijn aangesloten. Alle chemische toiletten, ook de zogenaamde Eco-toiletten, zijn
milieuonvriendelijk, omdat ze gevuld zijn met chemische vloeistoffen. Kies nooit voor deze optie. Het vergt
weliswaar veel werk en kan gepaard gaan met hogere kosten, maar het is altijd mogelijk om water aan te
voeren in tankwagens of speciale waterzakken en vuil water af te voeren met een gierwagen.
Gebruik voor het schoonmaken van toiletten, keukens, etc. milieuvriendelijke schoonmaakmiddelen
met een Milieukeur. Ook toiletpapier, papieren handdoekjes en toiletzeep zijn verkrijgbaar met een
Milieukeur.
Wildplassen
Zeker als het aantal toiletvoorzieningen op een lokatie onvoldoende is, zullen met name mannen bomen en
struiken uitkiezen om tegen te plassen. In steden worden ook gebouwen of straatmeubilair uitgekozen om
de plas tegen te doen. Dit levert uiteraard schade op en het stinkt bovendien. Gebouwen die frequent worden
uitgekozen, kunnen vooraf worden behandeld met een bacteriesubstantie, waardoor de stankoverlast
verdwijnt. Door plaspalen in de omgeving van kwetsbaar groen te plaatsen en door struiken van het publiek
af te schermen, kan schade aan groen worden voorkomen. Plaspalen kunnen worden aangesloten op de riolering,
maar dankzij een eigen opvangreservoir is dit niet noodzakelijk en kunnen ze overal worden
geplaatst. Let erop dat de plaspalen makkelijk bereikbaar zijn en enige privacy bieden.
Om wildplassen te voorkomen is het ook van belang dat de toiletvoorzieningen duidelijk zijn aangegeven.
Zorg voor duidelijk leesbare, uniforme wegwijzers op palen naar de toiletten. Deze moeten iets boven ooghoogte
en goed verspreid over de lokatie worden geplaatst. De palen kunnen ook benut worden voor het
verwijzen naar de E.H.B.O., organisatie, eventuele podia en andere zaken. Op grote sportevenementen kan
een plattegrond met aanduidingen waar bepaalde voorzieningen zijn een goede aanvulling zijn op de wegwijzers.
Wildplassen
“We hebben bewaking rondlopen buiten het gebouw en die
controleert ook op wildplassen.”
Karate Do Bond
24
NOC*NSF IEDEREEN KAN SCOREN!

7 FINANCIEEL
Financieel
Natuurlijk zullen door het invoeren van milieumaatregelen op een sportevenement de kosten enigszins veranderen.
De aanschaf van Eco-glazen of de huur van Eco-trays brengt bijvoorbeeld kosten met zich mee,
maar de opruimkosten na afloop en de kosten voor de afvoer en verwerking van afval zullen daarentegen
weer lager zijn.
7.1 Begroting milieuzorg
Het is verstandig om voor het onderdeel milieuzorg een aparte begroting op te stellen, los van de overige
kosten en inkomsten. Uiteraard vormt deze wel een integraal onderdeel van de totale kostenbegroting waarvoor
dekking moet worden gevonden.
Geldbesparende c.q. geld Catering Afval Mobiliteit Bodem Geluid Energie Water Sanitaire
opleverende milieumaatregel & groen Voorzieningen
Statiegeld op Eco-glazen1) X X
Geen bierviltjes X
Statiegeld op Eco-trays1) X X
Grootverpakkingen X X
Retourverpakkingen X X
Sampling- en folderverbod X
Geen programmakrant, -blaadje2) X
Afvalscheiding (niet door publiek) X
Plaatsingsplan minicontainers X
Afvalteam3) X
Voorkomen zwerfvuil X X
Instellen borgsommen X X
Bewegwijzering4) X
Fietsenstalling, betaald X
Parkeerplaatsen, betaald X
Opstallen, etc. in clusters X X X X X
Noodplan regen voorkomt herstelkosten X
Schade door zwaar verkeer voorkomen X
Geen auto’s op terrein X
Preventief groenonderhoud X
Voorkomen geluidshinder5) X
Scheiden hoge en lage tonen speakers X
Voorkomen klachten5) X X X X X
Geen aggregaten X
Collectieve stroomvoorziening X
Centrale verlichting, overdag uit X
Spaarlampen1) of lager wattage lampjes X
Energiezuinige (keuken)apparatuur6) X
Attracties niet onnodig laten draaien
Groene stroom
X
7)
Collectieve watervoorziening X
Doorstroombegrenzers op alle kranen X
Stopknoppen bij watertappunten/douches X
Overloopkranen spoelbakken half open X
Toiletten met kleine reservoirs X
Toiletten met spoelonderbrekers X
Strippenkaart voor toiletbezoek X X
Waterbesparende douchekoppen X
Vuilwater aansluiting op vaste riolering X X
(tabel geldbesparende c.q. geldopleverende milieumaatregel) 1) Investering noodzakelijk, winst op meegenomen Eco-glazen en -trays waarvoor statiegeld is
betaald; 2) Geen drukkosten, wel investering in duurzame programmaborden; 3) Kost soms geld, bespaart opruimkosten na afloop; 4) Investering noodzakelijk,
samenwerking met andere organisatoren kan kosten beperken; 5) Geen juridische procedures of verbieden evenement door de rechter; 6) Vergt soms een extra
investering; 7) Kostenneutraal, soms licht kostenverhogend, maar imago verbeterend.
NOC*NSF IEDEREEN KAN SCOREN!
7 Financieel
25

7 Financieel
26
7.2 Financiering milieuzorg
Soms zijn investeringen nodig die pas op langere termijn worden terugverdiend. Soms kost de ene maatregel
geld terwijl de andere maatregel geld oplevert. Hierbij willen wij u een aantal ideeën aanreiken om de kosten
voor milieuzorg mee te dekken. Met vele van de in dit handboek beschreven milieumaatregelen, kunt u
geld besparen, zeker op de langere termijn en als u samenwerkt met andere organisatoren.
Geld genererende maatregel Publiek
Verhoging consumptieprijzen X
Eco-glazen als collector’s item X
Verhoging toegangsprijs X
(tabel geld genererende maatregel)
7.3 Sponsors
Bij de voorbereidingen voor uw sportevenement zult u ongetwijfeld op zoek gaan naar subsidiegevers of
sponsors. Daarbij geldt dat steeds meer bedrijven zich als maatschappelijk verantwoord ondernemend willen
profileren en hun naam dus niet willen verbinden aan een evenement waar nauwelijks of geen rekening
wordt gehouden met het milieu. Door uw evenement milieuvriendelijk te organiseren en daarmee het imago
te verbeteren, kunt u bedrijven gaan benaderen die zich als maatschappelijk verantwoord ondernemend profileren.
Denkt u daarbij vooral aan banken en verzekeringsmaatschappijen met groenfondsen en producenten
van milieuvriendelijke producten met een Milieukeur.
Overheden zijn vaak bereid uw milieu-initiatieven en maatregelen te ondersteunen door het verstrekken van
eenmalige startsubsidies op milieu-investeringen. Via diverse websites en fondsenboekjes kunt u speciale
fondsen benaderen met een verzoek tot ondersteuning.
Niet alle sponsos zullen hetzelfde belang hechten aan een milieuvriendelijk imago. Het is belangrijk om toch
uw gewenste imago aan deze sponsors duidelijk te maken, zodat u vooraf kunt onderhandelen over milieuvriendelijke
promotie van deze bedrijven. Voorkom extra afval in de vorm van wegwerpmaterialen,
flyers, samples en bierviltjes.
Gemeentes en bedrijven bieden vaak facilitaire ondersteuning aan zonder hiervoor kosten in rekening
te brengen. Nadeel daarvan is het feit dat uw totale kosten minder inzichtelijk worden en er
geen stimulans van uitgaat om kosten en/of milieubelasting te verminderen.
NOC*NSF IEDEREEN KAN SCOREN!

8 EVALUATIE
Evaluatie
Als het evenement is afgelopen, is het voor de gemeente belangrijk om de ervaringen te evalueren met alle
betrokkenen. Het onderwerp milieuzorg verdient hierbij een volwaardige plaats.
Ook voor de organisator is evalueren nuttig. De meningen en waarnemingen van deelnemers, cateraars, leveranciers,
overheden en sponsors zijn belangrijk: wat ging er goed, wat ging fout en waarom en hoe kan het
in de toekomst beter. Op basis daarvan kunnen verbeteringen worden doorgevoerd voor het komende sportevenement.
Door het regelmatig laten uitvoeren van enquêtes kan een goed beeld worden verkregen van het effect van
milieumaatregelen op het publiek. Ook kan op deze manier inzicht worden verkregen in de herkomst van
uw publiek, hoe ze naar het sportevenement komen of wat het bestedingspatroon van uw publiek is.
Een milieuscan door een externe partij tijdens het evenement kan verbeterpunten voor toekomstige evenementen
opleveren.
Stichting Louis d´Eco
Stichting Louis d´Eco is een onafhankelijk milieu-adviesbureau dat gespecialiseerd is op het gebied
van milieuzorg bij evenementen. Stichting Louis d´Eco biedt onder andere de volgende diensten:
✓ Milieuonderzoek op maat: • quick-scan • milieu-audit • evaluatie-onderzoek;
✓ Trajectbegeleiding, bijvoorbeeld bij invoering van Eco-glazen bij een (sport)evenement;
✓ Financieringsopties, zoals subsidiemogelijkheden voor milieuzorg op evenementen;
✓ Workshops, lezingen, presentaties en gastcolleges;
✓ Promotie en publiciteit: communicatieplan, productie duurzaam communicatie- en pro
motiemateriaal en bewegwijzering;
✓ Productinformatie.
Stichting Louis d´Eco is gespecialiseerd in milieuzorg
bij evenementen. Al 10 jaar adviseren wij overheden en
organisatoren bij het initiëren van milieuzorg, voeren
wij milieuzorgprojecten, milieu-scans en milieuonderzoeken
uit en zorgen voor de trajectbegeleiding bij de
implementatie van milieumaatregelen bij evenementen,
zoals Eco-glazen, Eco-trays, Eco-borden, Eco-soepkommen
en Eco-koffiebekertjes uit oogpunt van afvalpreventie
en het voorkomen van zwerfafval.
Ondiep Zuidzijde 2-d
3551 BW Utrecht
030 234 33 44
info@louisdeco.nl
www.louisdeco.nl
stichting
voor milieuzorg op evenementen
NOC*NSF IEDEREEN KAN SCOREN!
8 Evaluatie
27

28
WANNEER ALGEMEEN
I.S.M.
✓
✓
GEMEENTE
Wet en regelgeving: vraag een APV-vergunning aan en voldoe aan alle voor het sportevenement relevante milieu-, wet- en
regelgeving. Overleg met de gemeente;
Milieubeleidsverklaring: In de milieubeleidsverklaring verklaart de hoogst leidinggevende van het sportevenement dat het
milieu in alle beslissingen m.b.t. het sportevenement meegewogen zal worden. Deze verklaring moet gecommuniceerd worden
naar de bezoekers, deelnemers en alle overige betrokkenen;
Milieuplan: In het milieuplan staat beschreven welke milieumaatregelen vóór, tijdens en na het sportevenement zullen worden
V
V
V
genomen. Dit milieuplan bestaat uit deelplannen. Elk deelplan verwijst naar een milieuthema (afval, energie, etc.).
INFORMATIE
Omwonenden informeren;
Alle genomen milieumaatregelen communiceren naar publiek, cateraars, deelnemers, sponsors en eigen medewerkers/vrijwilligers;
Zorg voor duidelijk leesbare, uniforme wegwijzers op palen naar de toiletten. Deze moeten iets boven ooghoogte en goed verspreid
over de lokatie worden geplaatst. Deze palen kunt u ook benutten voor het verwijzen naar de E.H.B.O., organisatie, kinderopvang,
podia en andere zaken die van belang zijn bij uw sportevenement;
Duurzame programmaborden;
Duurzame promotiematerialen: spandoeken/tekst & reclameborden/sandwichborden/rijdende billboards/grote ballonnen in de
vorm van producten;
Maak voor de bewegwijzering gebruik van duurzame en milieuvriendelijke materialen en denk eraan dat het goedkoper is als
deze meerdere jaren en bij meerdere evenementen te gebruiken zijn. Kies kleuren, lettertype en lettergrootte dusdanig dat de
bewegwijzering goed leesbaar is, ook van grotere afstand. Het gebruik van gestandaardiseerde pictogrammen verbetert de duidelijkheid.
Denk eraan de bewegwijzering al aan te brengen voordat de opbouw begint en te laten hangen totdat de afbraak
klaar is;
Op grote sportevenementen kan een plattegrond met aanduidingen waar bepaalde voorzieningen staan een goede aanvulling
zijn op de wegwijzers;
V
V
V
V
V
V
V
Milieuvriendelijk drukwerk: kleiner formaat/dubbelzijdig drukken/minder kleurgebruik/beperkte oplage.
V
AFVALPREVENTIE
CATERING/GEMEENTE
CATERING
GEMEENTE
CATERING
CATERING
Eco-materialen (Eco-glazen, Eco-trays, Eco-soepkommen, e.d.). Werk met een statiegeldsysteem;
Grootverpakking en retourverpakking;
Folder- en samplingverbod;
Bier- en frisdranktaps;
Duurzaam bestek en serviesgoed: peper/zoutvaatje, melkpoeder/suikerdispensers, kannetje koffiemelk, botervlootjes, jampotjes,
hervulbare potjes/flesjes stroop, e.d.;
T
T
T
T
T
Geen programmakrant c.q. programmablaadjes.
T
AFVALINZAMELING
REINIGINGSDIENST/AFVAL-
VERWERKER
DEELNEMERS/
REINIGINGSDIENST
Afvalplan + plaatsingsplan minicontainers (tijdens evenement): 240 l. minicontainers, 2-aan-2 met deksels open tegen elkaar
geplaatst + markeringspalen afvalcontainers voor het publiek. Vuilniszakken erin t.b.v. lediging door afvalteam & transport naar
afvaleiland;
Gescheiden afvalinzameling opbouw- en afbraakperiode: hout, ijzer, bouwmaterialen, papier/karton, GFT, glas, KCA, restafval
(voorwaarden opnemen in APV-vergunning).
T
V
N
V
Checklist Milieuzorg
NOC*NSF IEDEREEN KAN SCOREN!
Na evenement
Tijdens
Voorafgaand
2e check
1e check

I.S.M.
AFVALINZAMELING [VERVOLG]
WANNEER
✓ ✓
REINIGINGSDIENST
Afvaleilanden voor gescheiden inzameling realiseren:
-Organisatie: papier/karton, KCA, restafval
-Cateraars: papier/karton, glas, Swill, GFT, verpakkingsfolie, kurken, plastics, KCA, restafval;
Zwerfafval: afvalteam in opvallende kleding;
T
CATERING/VR.W./R.DIENST
REINIGINGSDIENST/
AFVALVERWERKER
T
Afvoeren van afval naar afvalverwerker.
N
MOBILITEIT
GEMEENTE,
(PARKEER)POLITIE, STADS-
WACHTEN, BRANDWEER
VRIJWILLIGERS
POLITIE/BRANDWEER
(PARKEER)POLITIE/STADSW.
OV-VERVOERSBEDRIJF
Mobiliteitsplan opstellen: t.b.v. veiligheid, bereikbaarheid, voorkomen van klachten en schade aan groen, incl. verkeerscirculatieplan
voor voetgangers, fietsers, brommers, scooters, OV en gemotoriseerd verkeer, waaronder hulpverleningsvoertuigen;
parkeerplan (parkeerplaatsen, bewaakt, betaald; parkeerverbod buiten parkeervoorzieningen en speciale tarieven parkeergarages);
fietsenplan (fietsenstallingen, bewaakt, gratis; stallingsverbod fietsen buiten stallingsvoorzieningen);
Routes naar- en van de lokatie voor materieel en publiek;
Calamiteitenplan en calamiteitenroute;
Verkeers- en parkeerbrigade organisator;
Een duidelijke en uniforme bewegwijzering naar uw lokatie en de ingang(en) van deze lokatie zijn van groot belang. Zorg
ervoor dat de bewegwijzering is gericht op voetgangers, fietsers e.d., gemotoriseerd verkeer en Openbaar Vervoer. Zorg ervoor
dat er ook bewegwijzering is van de OV-halte(s), parkeerplaatsen en fietsenstallingen naar de lokatie;
Stimulering milieuvriendelijk vervoer: oproepen via publiciteitsuitingen om te voet, met de fiets of met het OV te komen;
Maar ook: speciale tarieven OV, combi-kaart OV + toegang; Combi-kaart stallen + toegang;
Stimulering groepsvervoer: speciale evenementenbus;
V
N
T
T
T
V
V
V
V
VERVOERSBEDRIJF
TAXIBEDRIJF
Taxistandplaats.
T
T
V
V
BODEM EN GROEN
GEMEENTE/TERREINBEH.
GEMEENTE/TERREINBEH.
GEMEENTE/TERREINBEH.
GEMEENTE
GEMEENTE/TERREINBE-
HEERDER
CATERING/DEELNEMERS
Groenplan opstellen;
Voor- en naschouw lokatie;
Indeling lokatie: plaatsing opstallen, podia, cateringunits, containers, toiletunits, e.d. op verharde ondergrond d.m.v. drukverdelers;
Logistiek: aan- en afvoer opstallen, e.d., clustervorming van opstallen;
Omleiden zwaar verkeer langs verharde routes of rijplaten/rolmatten op drukke routes. Hoe zachter de bodem, hoe breder de
rijplaten moeten zijn;
Looproutes aangeven;
Diepbeluchten grasmat;
Afzetten kwetsbaar groen;
Preventief groenonderhoud levert heel wat voordeel op bij het verwijderen van zwerfvuil. Door het gras goed te maaien en
bomen en struiken te snoeien of op te binden, voorkomt u schade en wordt het makkelijker om het terrein weer goed schoon
te maken. Overleg met de beheerder van het terrein;
Parkeren op verharde ondergrond of rijplaten;
Bomen worden vaak gebruikt om folders, posters, slingers, lampjes, kabels of iets anders aan te bevestigen met behulp van
nietjes, punaises of spijkers. Daardoor kan schade aan bomen worden veroorzaakt. De organisator kan aangeven waar informatiemateriaal
en reclame wél mag hangen. Door gebruik te maken van zachte materialen, zoals katoenen band, canvas en
touw, is het mogelijk om dingen zonder schade aan bomen te bevestigen of door bomen te leiden. Denk eraan niet teveel
gewicht aan een tak te hangen, waardoor die zou kunnen afbreken;
Kuilen opvullen d.m.v. rolmatten, rijplaten, loopplanken of houtkrullen, snippers, zand, e.d. tegen wateroverlast.
N
N
N
T
V
V
V
V
V
T
V
V
V
V
N
T
T
V
V
N
T
V
Checklist Milieuzorg
NOC*NSF IEDEREEN KAN SCOREN!
Na evenement
Tijdens
Voorafgaand
2e check
1e check
29

30
I.S.M.
BODEM EN GROEN [VERVOLG]
WANNEER
✓ ✓
GEMEENTE
Zeker als het aantal toiletvoorzieningen bij het sportevenement onvoldoende is, zullen met name mannen bomen en struiken
uitkiezen om tegen te plassen. In steden worden ook gebouwen of straatmeubilair uitgekozen om de plas tegen te doen. Dit
levert uiteraard schade op en het stinkt bovendien. Gebouwen die frequent worden uitgekozen, kunnen vooraf worden behandeld
met een bacteriesubstantie, waardoor de stankoverlast verdwijnt. Door urinoirs in de omgeving van kwetsbare groenlokaties
te plaatsen die uitnodigen tot plassen en door struiken van het publiek af te schermen, kan schade aan groen worden voorkomen.
Bomen kunnen worden beschermd door beschermplaten aan te brengen;
Vracht overladen op elektro-wagentje, o.i.d.;
Slecht weer plan;
V
LEVERANCIERS
N
DEELNEMERS
Bodembeschermende maatregelen.
N
T
T
V
V
V
GELUID
GEMEENTE
GEMEENTE
GEMEENTE
POLITIE
POLITIE
Geluidsplan opstellen;
Vastleggen geluidsnormen;
Programmering afstemmen;
Omroepinstallatie/geluidsboxen van bewoning af plaatsen;
Keuze lokatie; neem ook soort sportevenement + te verwachten geluidsniveaus in ogenschouw bij besluitvorming;
Indeling lokatie; Let op windrichting, gebruik geluidsabsorberende materialen, bijvoorbeeld flanellen doek;
Geluidsbegrenzer;
Geluidsniveau kan omlaag, door kleine boxen te verspreiden over het terrein;
Geluidsmetingen door organisator;
Ingrijpen bij overschrijding normen;
Opbouwen goodwill omwonenden: gratis toegangskaartje, VIP-behandeling, presentje, (hotel)accommodatie, o.i.d.;
Instellen officiële klachtenlijn;
Publicatie telefoonnummer klachtenlijn, voorlichting richting omwonenden;
V
V
V
V
V
V
V
V
T
T
V
V
V
POLITIE
Registratie klachten.
N
T
ENERGIE
GEMEENTE
ENERGIELEVERANCIER
CATERING/DEELNEMERS
CATERING/DEELNEMERS
LEVERANCIER
CATERING/DEELNEMERS
CATERING
CATERING/DEELNEMERS
LEVERANCIER
Keuze lokatie; (aanleg) vaste stroomvoorzieningen;
Stel energieplan op met leverancier, incl. stroomverdelers, kabels, e.d.;
Centrale energievoorziening organisatie;
Centrale verlichting organisatie;
Geen aggregaten. Zijn ze toch noodzakelijk, gebruik dan alleen moderne & m.v. geluidsarme aggregaten met lekbak;
Laat lampen niet onnodig branden;
Koelkasten, vriezers, e.d. aansluiten op aparte groep. Zo wordt voorkomen dat het licht overdag al aangaat;
Gebruik thermoskannen i.p.v. warmhoudplaatjes;
Laat (kermis) attracties niet onnodig draaien;
Kapotte spaarlampen, TL-buizen en halogeenlampen behoren tot de fractie Klein Chemisch Afval en moeten dus wettelijk verplicht
gescheiden worden ingezameld;
Spaarlampen of lager wattage lampen;
In oudere koelapparatuur bestaat het koelmiddel meestal uit CFK’s. Deze zijn schadelijk voor de ozonlaag. Zorg er daarom voor
dat deze apparatuur regelmatig wordt gecontroleerd op mogelijke lekkage;
Energiezuinige koelkasten, vrieskisten, etc.;
N
T
V
V
V
V
V
V
V
N
T
T
T
V
N
T
V
V
T
Checklist Milieuzorg
NOC*NSF IEDEREEN KAN SCOREN!
Na evenement
Tijdens
Voorafgaand
2e check
1e check

I.S.M.
ENERGIE [VERVOLG]
WANNEER
✓ ✓
CATERING
LEVERANCIER
ENERGIELEVERANCIER
Energiezuinige keukenapparatuur, zoals spoelmachines;
Bewegingsdetectoren in toiletunits, kleedruimtes, e.d.;
T
T
Als gebruiker van het vaste stroomnet kunt u een extra milieuvriendelijke maatregel nemen door gebruik te maken van groene stroom.
V
WATER EN SANITAIRE VOORZIENINGEN
GEMEENTE
GEMEENTE
LEVERANCIER
LEVERANCIER
LEVERANCIER
LEVERANCIER
LEVERANCIER
LEVERANCIER
Keuze lokatie: aanwezigheid wateraanvoer/afvoer. Informeer vooraf bij gemeentes welke lokaties beschikken over permanente
voorzieningen voor aanvoer van leidingwater en afvoer van vuilwater op de riolering vóórdat u kiest voor een bepaalde lokatie
voor uw sportevenement. Is er geen riolering aanwezig, regel dan opvang van vuilwater via afvalwatertank of leid het naar
een bestaande of tijdelijke beerput. Is er geen wateraanvoer, maak dan gebruik van water uit de brandkraan met standpijp of
leg een volledig tijdelijk circuit aan voor de wateraanvoer;
Indeling lokatie: centrale waterverdeelpunten, e.d.;
Plaatsingsplan toiletvoorzieningen;
Plaspalen kunnen worden aangesloten op de riolering, maar kunnen dankzij een eigen opvangreservoir overal worden
geplaatst. Let erop dat deze plekken makkelijk bereikbaar zijn, nabij groenvoorzieningen, op drukke plekken staan en toch
enige privacy bieden om wildplassen te voorkomen;
Zorg bij grote sportevenementen voor extra plaspalen of plasgoten;
Draai overloopkranen van spoelbakken niet helemaal open;
Doorstroombegrenzers op alle kranen;
Toiletten met kleinere reservoirs;
Toiletten met spoelonderbrekers;
Gebruik voor het schoonmaken van toiletten, keukens, etc. milieuvriendelijke schoonmaakmiddelen, bij voorkeur met een
milieukeurmerk;
Ook toiletpapier, papieren handdoekjes en toiletzeep zijn verkrijgbaar met een milieukeurmerk;
Stopknoppen bij watertappunten;
Waterbesparende douchekoppen;
V
V
V
V
N
T
V
V
V
V
V
V
N
T
Geen chemische toiletten.
V
V
V
V
VEILIGHEID
Plaats bij de ingang naar sanitaire gelegenheden een bordje met de boodschap (in vier talen) dat het water uit de kranen
(niet) drinkbaar is;
Bekabeling op een evenemententerrein kan leiden tot gevaarlijke of ongewenste situaties. Dek daarom alle kabels die over de
grond lopen af met rubbermatten of gebruik kabelgoten. Doe dit in elk geval op de looproutes;
Voorkom dat het publiek bij verdeelkasten en verbindingsstekkers kan komen. Een losgeraakte stekker kan al snel leiden tot
het uitvallen van de stroomtoevoer naar podia, verlichting of cateringpunten;
Voorkom struikelgevaar door losliggende planken en andere (bouw)materialen tijdig te verwijderen of vast te zetten;
Zorg ervoor dat looproutes en steegjes altijd vrij zijn van obstakels, zoals fietsen en reclameborden, e.d. om calamiteiten of
opstoppingen bij calamiteiten te voorkomen;
Voorkom uitglijden in modderplassen of op natte planken door te strooien met zand, zaagsel, e.d.;
Let erop dat gas -en koolzuurgasflessen niet worden geplaatst in de volle zon;
Denk aan mindervalide bezoekers en verwijder alle onnodige drempels en obstakels;
N
T
V
T
V
T
V
T
T
V
N
T
T
T
LEVERANCIER
Brandblussers met Eco-foam met Milieukeur.
V
V
V
V
Checklist Milieuzorg
NOC*NSF IEDEREEN KAN SCOREN!
Na evenement
Tijdens
Voorafgaand
2e check
1e check
31

NOC*NSF
Postbus 302
6800 HA Arnhem
026 483 44 00
info@noc-nsf.nl
www.sport.nl
Dit handboek is tot stand gekomen in opdracht van NOC*NSF in het kader van
het beleidsprogramma Goed voor Goud (Ministerie van VWS)
Redactie: stichting Louis d’Eco, Utrecht
Cartoons: Alberts Art Productions, Zeist
Vormgeving en opmaak: stichting Milieunet, Utrecht
Stichting Milieunet © 2005
Niets uit deze uitgave mag verveelvoudigd en/of openbaar worden gemaakt door middel van druk, offset, fotokopie of microfilm of in
enige digitale, elektronische, optische of andere vorm zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van Stichting Milieunet.
NOC*NSF IEDEREEN KAN SCOREN!