Recente ontwikkelingen rondom het pleitbare standpunt - Hertoghs ...

Fiscalisten hebben steeds de objectieve leer verdedigd. De daaraan ten grondslag liggende
gedachte is dat een belastingplichtige geen boete verdient indien het door hem in de aangifte
ingenomen standpunt pleitbaar is. Het moet niet uitmaken of de belastingplichtige slim is of
een goede adviseur kan betalen. Als de inspecteur dan wel de belastingrechter van mening
is dat sprake is van een pleitbaar standpunt, dan mag de belastingplichtige geen boete
krijgen.
Die objectieve leer is ook door de Staatssecretaris van financiën verankerd in het Besluit
Bestuurlijke Boeten Belastingdienst (BBBB). In paragraaf 4, lid 2 van het BBBB staat: “In
geval van een pleitbaar standpunt of bij afwezigheid van alle schuld (hierna te noemen:
avas) legt de inspecteur geen boete op. Indien bij bezwaar blijkt dat sprake is van een
pleitbaar standpunt of avas, vernietigt de inspecteur de boete. Bij avas wordt geacht dat
belanghebbende niet in verzuim is geweest.” Deze formulering is duidelijk geënt op een
objectieve toets. Althans zo mag dit onderdeel van het BBBB worden opgevat. Op geen
enkele wijze wordt een toespeling gemaakt op een voorwaarde dat de belastingplichtige dit
standpunt bij het doen van de aangifte moet hebben ingenomen.
Het BBBB is geen wet. Het is een beleidsregel waaraan de inspecteur is gebonden. Dat
geldt niet voor de rechter die daarvan mag afwijken. Niettemin kan de belastingplichtige in
een procedure een beroep doen op het BBBB via het beginsel van het opgewekte
vertrouwen. Indien de belastingplichtige voordeel heeft bij toepassing van een beleidsregel
zoals het BBBB kan hij de rechter vragen de inspecteur daaraan te houden. Ten aanzien van
het pleitbare standpunt kan de belastingplichtige een dergelijk belang hebben. Mocht met de
inspecteur een discussie ontstaan over de objectieve of subjectieve benadering, dan kan de
belastingplichtige bij de rechter een beroep doen op een redelijke interpretatie van het
BBBB. Een redelijke interpretatie leidt mijns inziens tot een objectieve uitleg. Derhalve kan
de belastingplichtige langs die weg een voor hem gunstig resultaat bereiken.
Overigens volgt ook uit de fiscale literatuur dat het fiscale recht een objectieve uitleg van het
pleitbare standpunt kent. Een beroep op een in het BBBB verankerde objectieve benadering
kan dus zo nodig worden ondersteund met de nodige visies van gezaghebbende schrijvers.
Recente jurisprudentie met betrekking tot het fiscale strafrecht heeft echter duidelijk gemaakt
dat de objectieve benadering op dat rechtsgebied allesbehalve vanzelfsprekend is. Daarbij
doel ik op het arrest van 6 maart 2012, LJN BQ 8596. In de aan dat arrest ten grondslag
liggende casus was door de belastingplichtige en zijn belastingadviseur een pleitbaar
standpunt naar voren gebracht nadat de inspecteur de aangifte ter discussie had gesteld en
nadat naar aanleiding daarvan een strafvervolging was gestart.
De Hoge Raad overwoog in dit arrest:
“(..) de rechter dient te beoordelen of hij redelijkerwijs kon en mocht menen dat de wijze
waarop hij de aangifte heeft gedaan, toelaatbaar was. Indien de rechter evenwel vaststelt dat
de verdachte, toen hij deze aangifte deed niet in de veronderstelling verkeerde dat de wijze
waarop de aangifte is gedaan toelaatbaar was, stuit het verweer op die vaststelling af.”
In deze overweging refereert de Hoge Raad onmiskenbaar aan een pleitbaar standpunt op
het moment dat de belastingplichtige de aangifte deed. De vraag die vervolgens rijst is of de
strafkamer van de Hoge Raad hiermee een duidelijke keuze heeft gemaakt voor een
subjectieve benadering. Om die vraag goed te kunnen beantwoorden is een nadere
beschouwing van het fiscale strafrecht van belang.
Pagina 2