Recente ontwikkelingen rondom het pleitbare standpunt - Hertoghs ...

De belastingplichtige moet eerst een pleitbaar standpunt innemen. De inspecteur kan
vervolgens vrijelijk daarop gaan schieten, zonder dat hij zich daarvoor persoonlijk behoeft te
verantwoorden. Gechargeerd gezegd kan de inspecteur de meest grote onzin stellen en
concluderen en daardoor de belastingplichtige op hoge kosten jagen. Natuurlijk kan de
belastingplichtige de zaak aan de rechter voorleggen. Doch die route duurt vaak erg lang en
is heel kostbaar. En als de belastingplichtige die procedure dan wint, kan hij slechts een
minimaal deel van de kosten op de Staat verhalen. Er is met andere woorden een weinig
aantrekkelijk perspectief voor de belastingplichtige die een fiscale onzekerheid aan de
inspecteur voorlegt.
Bovendien is het toch het recht van elke belastingplichtige om op pleitbare gronden te
proberen zo weinig mogelijk belasting te betalen. Op grond van welke wettelijke bepaling is
de belastingplichtige gehouden om – naast de plicht om aangifte te doen – ook nog eens een
pleitbaar standpunt vooraf voor te leggen? Geen.
Vanuit dit perspectief heeft de belastingplichtige het volste recht om te volstaan met een
goed advies inhoudende een pleitbaar standpunt. Het op eigen initiatief wijzen van de
inspecteur op het probleem is niet nodig om een boete of bestraffing te vermijden. Echter de
vraag is of de ontwikkelingen op het terrein van het horizontale toezicht geen roet in dit eten
gooien.
Binnen het horizontale toezicht staat centraal dat de belastingplichtige en diens adviseur
fiscale risico’s signaleren voor het indienen van de aangifte en vooraf voorleggen aan de
inspecteur. In het met de Belastingdienst te sluiten convenant is de intentie daartoe
opgenomen. De vraag is vervolgens of dit betekent dat het nalaten van het vooraf signaleren
van een fiscaal risico ertoe leidt dat bewust het risico op het invullen van een onjuiste
aangifte op koop wordt toegenomen. Of is ook onder het regime van het horizontale toezicht
voldoende dat de belastingplichtige een pleitbaar standpunt inneemt, al dan niet ondersteund
door een advies van zijn adviseur.
Deze vraag is niet gemakkelijk te beantwoorden. Uit de praktijk heb ik geluiden opgevangen
dat gesprekspartners van de Belastingdienst bij het sluiten van conventanten het standpunt
innemen dat een convenantspartner bij het signaleren van een risico de inspecteur moet
informeren. Doet de betreffende belastingplichtige dat niet, dan handelt hij verwijtbaar.
Kennelijk heeft de belastingplichtige dan wat te verbergen, zo is de redenering, en dat
impliceert dat hij bewust het risico aanvaardt dat het standpunt in de aangifte niet juist is.
Naar mijn mening is een dergelijke standpunt voor betwisting vatbaar. Het sluiten van een
convenant is een onverplichte rechtshandeling. Beide partijen spreken naar elkaar de
intentie uit dat zij op een transparante wijze met elkaar zullen omgaan en dat problemen zo
veel mogelijk vooraf in alle openheid besproken zullen worden. Die wijze van handelen is
niet gebaseerd op een wettelijke verplichting, maar is een wederkerige afspraak, die ook
altijd weer opzegbaar is.
Een boete of straf is pas im frage indien de belastingplichtige bewust de wet overtreedt.
Indien de belastingplichtige aannemelijk kan maken dat hij de intentie had om binnen de
wettelijke kaders te blijven door een pleitbaar standpunt in te nemen, verdient die
belastingplichtige geen straf. Het overtreden van een convenant is geen schending van een
wettelijke verplichting. Hooguit moet de civiele rechter eraan te pas komen, indien partijen
menen dat het convenant geschonden wordt. Het legaliteitsprincipe brengt naar mijn mening
met zich dat een dergelijke schending niet bestraft moet worden.
Pagina 6