Leseenheid 6 - Christelike Biblioteek

50
Leseenheid 6
Aktiwiteit 1: Kom ons luister
Opdrag
Luister met aandag na die voorlesing en beantwoord daarna die vrae (sien addendum
bl. 79).
1. Wat is ‘n fabel?
2. Waarom het die wolf nie dadelik een van die skape in die weiveld gevang nie?
3. Wat is ‘n weiveld?
4. Waar dink jy het die wolf die ou skaapvel gekry?
5. Wat beteken die woord “slagoffer”?
6. Noem vier dinge wat die skaapwagter gedoen het toe hy by die huis kom.
7. Waar het die skaapwagter die skape heen geneem toe dit begin donker word?
8. Waarom het hy die skape daarnatoe geneem?
9. Watter woord gebruik ons om van ‘n klomp skape by mekaar te praat?
10. Watter lessie is uit hierdie fabel te leer?
Aktiwiteit 2: Kom ons praat
Groepopdrag
Gebruik ‘n bandmasjien en maak in jou groep ‘n soortgelyke advertensie. Stel dan vyf vrae
met die antwoorde oor julle advertensie op. Lees dit in op die bandmasjien. Ruil met ander
groepe en luister na hul advertensies. Beantwoord dan hulle vrae in groepverband.
Aktiwiteit 3: Kom ons lees hardop en met begrip
Geld wat stom is...
Goud en silwer was baie eeue lank die gewildste metale vir muntstukke.
Brons, ’n allooi van koper en tin, is vir muntstukke van laer waardes
gebruik.
Deesdae word die meeste muntstukke gemaak van metale waarvan die waarde
kleiner is as die sigwaarde van die munt. Die bietjie “silwer”-kleingeld in
die gemiddelde mens se sak bevat waarskynlik geen silwer nie.

Suiwer nikkel, allooie van nikkel en brons, tombak (‘n geel allooi van koper en sink)
en chroomstaal word almal vir muntstukke gebruik. Italië ondervind jare lank reeds
‘n probleem met kleingeld en winkeliers het gereeld lekkergoed pleks van ‘n paar
lire gegee. Plastiekmuntstukke van vyf lire is later uitgereik om die probleem van
‘n tekort aan kleingeld te oorbrug.
In ‘n bank se kluise word die bank se kontant gehou, asook kosbaarhede wat kliënte
vir bewaring na die bank gebring het. Kluise is groot beton- en staalkaste wat teen
rowers en brande bestand moet wees. Die swaar staaldeure word met kombinasie-
en tydslotte gesluit.
Elke Griekse stadstaat het sy eie munte uitgereik. Afdrukke van diere het die stede
van oorsprong aangedui. Lidië se munte het ‘n leeu se kop op gehad; Athene het
‘n uil gebruik; Korinthe het die gevleuelde perd Pegasos as kenteken gebruik en
Aigina het ‘n vet klein skilpad op sy munte afgedruk.
Hoewel banke tjekboeke uitreik waarin kliënte kan skryf hoeveel geld hulle wil
onttrek of die bedrag wat aan iemand anders betaal moet word, kan tjeks op enigiets
uitgeskryf word. Om dit te bewys, het die skrywer A.P. Herbert ‘n tjek aangebied
wat op ‘n koei geskryf was. Die bank het dit aanvaar en hom die geld betaal.
Die kassier betaal en ontvang geld in ‘n bank. ‘n Tjek is ‘n geskrewe opdrag
(gewoonlik op ‘n spesiale vorm geskrywe) aan die bank om geld te betaal aan die
persoon wie se naam daarop verskyn.
As iemand geld in ‘n bank hou, gee die bank hom ‘n rekening van die geld wat
inbetaal en onttrek word. ‘n Lopende rekening is vir die daaglikse betalings. ‘n
Depositorekening is vir die spaargeld en die bank betaal rente daarop. ‘n Persoon is
bankrot as die hof beslis dat hy nie in staat is om sy skuld te betaal nie.
Die woord miljoenêr het in die middel van die agtiende eeu in Frankryk ontstaan
om die skynbaar gelukkige beleggers in die Indiese Maatskappy te beskryf. Die
beleggers kon aanskou hoe hul aandele se waarde binne ‘n paar maande van
duisende frank tot miljoene frank styg.
Vandag word die term losweg gebruik om elkeen te beskryf wat ‘n miljoen rand of
meer besit, of die rykdom nou ook in geld, eiendom of beleggings gehou word.
Mense is geneig om maklik van miljoenêrs te praat sonder om in ag te neem hoeveel
geld in werklikheid betrokke is.
‘n Miljoenêr wat sy geld in eenrandstukke uittel teen die koers van een stuk per
sekonde sal, deur dag en nag te werk, meer as 11½ dae nodig hê om alles te tel.
‘n Biljoenêr sal nooit op die manier sy geld getel kry nie, want dit sal langer as
31 000 jaar duur.
51

52
‘n Ou Suid-Afrikaanse twee rand.
Beantwoord die volgende vrae in vol sinne:
1. Wat word bedoel met “’n allooi van koper en goud”?
2. Wat is ‘n munt se “sigwaarde”?
3. As daar nie silwer in die kleingeld is nie, waarom praat ons dan van silwer?
4. Wat is die hoofgedagte van paragraaf 2?
5. Wat noem ons Italië se geldeenheid vandag? Wat was dit voorheen?
6. Waaroor handel paragraaf 3?
7. Wat is op die Griekse munte gedruk? Kyk na een of twee Suid-Afrikaanse munte en
sê wat daarop gedruk is.
8. Waaroor handel paragraaf 5? Het jy al gekyk wat staan alles op ‘n tjekblaadjie?
9. Was jy al in ‘n bank? By wie het jy jou geld gebank? Wat noem ons die persoon?
10. Het jy ‘n tjekboek, ’n spaarboekie of ‘n bankkaart?
11. Het jy spaargeld of is jy bankrot?
12. Weet jy van iemand wat ‘n miljoenêr genoem word? Hoeveel geld moet so ‘n
persoon minstens hê?
13. Hoeveel keer duisend is een miljoen?
14. Hoeveel is een biljoen? Kan jy dit skryf?
Iemand stik in die geld.
‘n Ou Suid-Afrikaanse een rand.
Geld groei nie op my rug nie.

Differensiasie
Leerlinge wat al vinnig gevorder het, moet kyk of hulle die berig hieronder mooi kan
lees.
Bank van Japan dwing jen hoër
Tussentrede vang handelaars
Tokio. - Die Japanse sentrale
bank (BOJ) het gister vir ‘n
verrassing gesorg toe hy die
eerste keer in meer as vyf jaar
dollar teen die jen verkoop
het.
Die dollar het in ‘n stadium
met byna ses jen geval tot
125,70 jen, maar het later met
‘n paar jen herstel.
Die tussentrede, die eerste sedert
Augustus 1992, het handelaars
onverwags gevang.
“Die mark is geskok deur
die tussentrede,” het ‘n senior
handelaar van ‘n Japanse
stadsbank gesê.
“Dat dit doeltreffend was, is
waar geoordeel na die daling
van die dollar.”
Bankiers raam dat die BOJ
minstens $1 miljard verkoop
het hoewel sommige meen
dat die volume veel groter
kon gewees het. Een bankier
wat gesê het dat sy bank twee
verkope van $100 miljoen elk
vir die BOJ gehanteer het, sê
die totale verkope kan sowat
$1,5 miljard bedra.
Die BOJ het waarskynlik
besluit om gister toe te tree
om nog meer nut te kry uit die
verrassende belastingvermindering
wat die premier, mnr.
Ryutaro Hashimoto, vroeër in
die dag aangekondig het. Die
eenmalige belastingverlaging
behels 2000 miljard jen ($15,7
miljard).
Die premier het gesê hy het
besluit op die belastingstap
terwyl hy vroeër vandeesweek
die topberaad van die Assosiasie
van Suidoos-Asiatiese
Nasies in Koeala Loempoer
bygewoon het.
“Ons wil nie ‘n wêreldwye
resessie in Japan begin nie,”
het hy voorts gesê.
Voor die belastingaankondiging
het die jen so laag as
131,53 per dollar geval, wat
die daling se-dert die begin
van November tot byna 10%
vergroot het.
Handelaars sê omdat die
sentrale bank die impak van
die tussentrede tot die maksimum
uitgevoer het, het dit
waarskynlik geld bespaar wat
op ander gebiede ontplooi
kan word.
“Japan beskik oor die wêreld
se grootste buitelandse reserwes,
maar moet sy reserwes
versigtig gebruik,” het ‘n ander
bankier gesê.
“Japan kan die reserwes nodig
hê om die Oosterse krisis
te hanteer en om Japanse banke
te help.”
Japan het nou $228,15 miljard
aan buitelandse reserwes.
Vroeër vandeesmaand was
daar ‘n gerug dat die departe-
wesentlike dollardeposito by
stelling
gedoen het. Die instelling
het toe dollar geleen aan
Japanse banke wat nie genoeg
geld op eurodollar-markte
kon vind nie weens hulle gewaande
risiko’s.
Hoewel die MOF nie in
daardie stadium wou kommentaar
lewer nie, het MOFamptenare
gesê dat Japan gereed
is om valutareserwes te
gebruik om banke wat met ‘n
likiditeitsprobleem sit, te help
- (Reuter).
Aktiwiteit 4: Ons lees met begrip en herken kernwoorde
Inskerping van leestegnieke: Ons lees weer die leesstuk “Geld wat stom is”, maar op
die gedeelde leesmetode en daarna word die volgende vrae skriftelik beantwoord.
1. Goud en silwer is duurder as brons. Waar of vals?
2. Die hoofgedagte of kernwoord van die eerste paragraaf is “die waarde van geld of
muntstukke”. Waar of vals?
53

54
3. Kies die beste antwoord:
Tombak is:
a. ‘n geel allooi van koper en sink
b. suiwer nikkel.
4. Waarom het die winkeliers in Italië lekkers as kleingeld gegee?
5. Wat het later die winkeliers se probleem opgelos?
6. Wat is ‘n kluis?
7. Watter woord sou jy gebruik as kernwoord vir paragraaf 3?
8. Hoe het die Grieke elke staat (provinsie) se geld uitgeken?
9. Van watter state in Griekeland word gepraat?
10. Wat is vreemd in paragraaf 6?
11. Watter woord sê dat die bank tevrede was met die “vreemde tjek”?
12. Antwoord net ja of nee:
12.1 ‘n Kassier ontvang geld by banke.
12.2 ‘n Lopende rekening is daar om elke dag van te gebruik.
12.3 ‘n Depositorekening is ook daar om elke dag van te gebruik.
12.4 Iemand wat bankrot is, het baie geld.
13. Waar het die woord miljoenêr ontstaan?
14. Hoe het die aandele gestyg?
15. Gee ‘n kernwoord vir paragraaf 8?
16. Voltooi die volgende:
16.1 As ‘n miljoenêr sy eenrandstukke uittel teen een stuk per ______________ sal
dit hom ______________ dae neem.
16.2 ‘n Biljoenêr is ______________ keer ryker as ‘n miljoenêr.
16.3 Kan jy die volgende uitdrukking voltooi?
Geld wat stom is, maak _____________________________________
16.4 Wat beteken dit?
Aktiwiteit 5: Ons gebruik die verklarende woordeboek
en brei ons woordeskat uit
Gebruik die verklarende woordeboek om die betekenis van die volgende woorde na te
slaan:
allooi gevleuelde eiendom
waarskynlik onttrek kliënte
vergoeding beleggers term
verdienste

Aktiwiteit 6: Ons lees stil
Vrae
Die wêreld sonder geld
Geld werk so eenvoudig en doeltreffend dat dit byna onmoontlik is om die wêreld
daarsonder voor te stel. Die storie van wat met die Paryse sangeres Millie Zelie op
‘n wêreldkonsert gebeur het, toon hoe dit sou gaan in ‘n wêreld sonder geld.
Millie Zelie het ‘n goed-bygewoonde konsert op ’n eiland in die Stille Suidsee gehou.
As vergoeding het sy ‘n derde van die inkomste by die kaartjieskantoor ontvang.
Dit was drie varke,twee dosyn kalkoene, 44 hoenders en ‘n klein bergie kokosneute,
piesangs, suurlemoene en lemoene.
Millie Zelie het bereken dat haar vergoeding volgens Paryse markpryse minstens
4 000 frank werd was - ‘n groot bedrag vir ‘n enkele aand se werk. Maar, soos sy
in moedeloosheid aan haar bestuurder geskryf het, die meeste van haar verdienste
het begin verrot voor sy dit kon eet en die varke en pluimvee het die “kleingeld”
verorber.
1. Het Millie Zelie enigsins kontantgeld ontvang?
Waarom sê jy so?
2. Beskryf haar situasie met die “vreemde betaling”.
3. Wat bedoel sy met die varke en pluimvee het die “kleingeld”
verorber?
Aktiwiteit 7: Ons lees ‘n Bybelse teks
Lees hierdie leesstuk selfstandig en beantwoord die vrae skriftelik.
Die gelykenis van die goue muntstukke
Luk. 19 : 11-27
En terwyl hulle na hierdie dinge luister, vertel Hy daar nog ‘n gelykenis by, omdat
Hy naby Jerusalem was en hulle gedink het dat die koninkryk van God onmiddellik
sou verskyn. Hy het dan gesê: “ ‘n Man van hoë familie het na ‘n ver land gereis om
vir homself ‘n koningskap te ontvang en dan terug te kom. En nadat hy tien van sy
slawe geroep het, gee hy hulle tien ponde en sê vir hulle: “Dryf handel daarmee tot
ek kom.”
Maar sy medeburgers het hom gehaat en ‘n gesantskap agter hom aan gestuur om te
sê: “Ons wil nie hê dat hierdie man oor ons koning moet wees nie.”
55

56
En toe hy terugkom, nadat hy die koningskap ontvang het, sê hy dat daardie slawe
aan wie hy die geld gegee het, by hom geroep moes word, sodat hy kon weet wat
elkeen met handel verdien het. En die eerste het verskyn en gesê: “Heer, u pond het
tien ponde wins gemaak. ” En hy sê vir hom: “ Mooi so, goeie slaaf; omdat jy in die
minste getrou gewees het, moet jy gesag hê oor tien stede.”
En die tweede kom en sê: “Heer, u pond het vyf ponde verdien.”
En hy sê ook vir hierdie een: “ En jy moet wees oor vyf stede.”
En ‘n ander een kom en sê: “ Heer, hier is u pond wat ek in ‘n doek weggesit het;
want ek was bang vir u, omdat u ‘n strawwe man is; u neem weg wat u nie uitgesit
het nie en maai wat u nie gesaai het nie.” Toe sê hy vir hom: “Uit jou mond sal ek
jou oordeel; slegte slaaf! Jy het geweet dat ek ‘n strawwe man is wat wegneem wat
ek nie uitgesit het nie en maai wat ek nie gesaai het nie. Waarom het jy dan nie my
geld in die bank gesit nie? Dan kon ek dit by my koms met rente ingevorder het.”
En vir die wat daarby staan, sê hy: “Neem die pond van hom af weg en gee dit aan
hom wat die tien ponde het”- en hulle sê vir Hom: “ Meneer, hy het tien ponde”-
want ek sê vir julle: Aan elkeen wat het, sal gegee word, maar van hom wat nie het
nie, sal weggeneem word ook wat hy het. Maar daardie vyande van my wat nie
wou hê dat ek koning oor hulle sou wees nie, bring hulle hier en slaan hulle voor my
dood!”
1. Verduidelik wat dit beteken as iemand van adellike afkoms is.
2. Watter opdrag het die edelman aan die begin aan sy slawe
gegee?
3. Hoekom het die een slaaf die koning se muntstuk veilig in ‘n
doek bewaar?
4. Waarom was die koning kwaad hieroor?
5. Om watter rede kry die slaaf wat reeds 10 muntstukke het nog
een by?
6. Hoekom dink jy het die koning se landgenote hom gehaat?
7. Watter poging het die mense aangewend om te probeer verhoed dat hy koning
word?
8. Wat was die verhouding tussen die koning en sy slawe?
9. Hoekom vertel Jesus die gelykenis aan die mense?
10. Wat is ‘n ander woord vir “gelykenis”?
Aktiwiteit 8: Ons lees in ons vaardigheidsgroepe
Kyk na die berigte wat hier volg. Onderstreep enige vier woorde waarvan jy graag die
betekenis wil weet. Bespreek dit in jul groep en kry die regte betekenisse by jou groep,
onderwyser of woordeboek.
Neem die sakegedeelte van ‘n koerant en knip enige berig wat oor geld gaan uit en plak
dit in jou boek. Oefen moeilike onbekende woorde en lees die berig hardop.

Tesourie maak stem dik oor meevallerbelasting
---------------------------------------
Jeanette Clark
---------------------------------------
Die nasionale tesourie het in ‘n
verklaring gereageer op vrese
in die mark oor ‘n voorstel vir
‘n moontlike meevallerbelasting
vir alle minerale.
Die voorstel is in die meeval-
slag
ingesluit.
Die tesourie het dit duidelik
gestel dat die regering nog
geen aankondigings hieroor
beplan nie: “Die verslag van
die taak-span doen wel voorstelle
vir die Wet op Tantieme,
hoewel dit nie deel van hul
opdrag was nie. Ons het nog
nie daarop gereageer nie.”
“Die Suid-Afrikaanse regering
het ‘n erkende prestasieg-
bestuur en ons is nie van
plan om die rekord oorboord
te gooi en dit met eiesinnige
Beeld 1 Maart 2007
beleidsaankondigings te vervang
nie,” sê die tesourie.
Die taakspan se fokus was
‘n moontlike meevallerbelasting
vir die sintetiese-brandstofbedryf
en die tesourie sê in
die verband was hy die heeltyd
in kontak met die vervaardigers
en dat enige iemand
anders wat deur die voorstelle
geraak word, dieselfde behandeling
verdien.
Alert Steel noteer na 28 jaar se groei
---------------------------------------
Antoinette Slabbert
---------------------------------------
Van ‘n onderneming in mnr.
Wynand Schalekamp se motorhuis
tot ‘n nuweling op
die JSE se alternatiewe beurs,
Altx.
Dìt is die groeipad wat Alert
Steel sedert 1979 geloop het tot
sy notering vandag.
Die groep, wat staalprodukte
en boumateriaal koop en
verkoop, het 70 miljoen aandele
teen R1 elk beskikbaar
gestel vir private plasings. Dié
aanbod is 17 keer oorvolskryf.
Dit is sowat ‘n derde van sy totale
uitgereikte aandele.
Volgens Schalekamp, uitvoe-rende
hoof, het die
groep 11 kleinhandeltakke
in Gauteng, Noordwes, Limpopo
en Mpumalanga en twee
aanlegte wat versterkte staal
vervaardig in Polokwane en
Pretoria.
‘n belang van 51% in Alert
Steel Hazyview en besit Alert
Steel Polokwane en Alert Steel
Reinforcing om die helfte met
die konstruksiereus Murray &
Ro-berts.
Alert verkoop 9 500 ton staal
per maand. Hy verwag ‘n jaarlikse
omset van R618 miljoen
teen 30 Junie.
Alert gaan R50 miljoen van
die beleggersgeld gebruik om
sy bestaande produksiereeks
uit te brei vir sy 2 500 klante
in die boubedryf. “Ons verskaf
alles, van staal vir die
Beeld 1 Maart 2007
groot kontrakteurs tot boutjies
en moer-tjies vir die selfdoenklant,”
sê Schalekamp.
Staalprodukte verteenwoordig
sowat 80% van Alert se
inkomste. Namate die reeks
loodgie-tersprodukte en ander
ysterware uitbrei, sal staal
se bydrae na verwagting teen
2008 verminder tot 60%.
Volgens Schalekamp het die
groep meer as 400 verskaffers
en sy produkte word nie net in
residensiële bouwerk gebruik
nie. Hy meen die gevestigde
verhouding met sy verskaffers
sal Alert goed te staan kom
met tekorte aan boumateriaal
wat op die horison dreig.
57

58
Verswakking in rand laat die wenkbroue lig
Deur Adri Senekal
Vrydag en die skielike verswakking
van die wisselkoers wys net weer hoe
sensitief ‘n derde wêreldland soos
Suid-Afrika vir gissinge is, of dit nou
waar is of nie. Suid-Afrika het sedert
Aktiwiteit 9: Ons geniet poësie
Ek sou kon doen met ‘n miljoen
Lucas Maree
Ek sou kon doen met ‘n miljoen.
Ek sou kon doen met ‘n miljoen,
want daarmee was die wêreld
vir my oral immergroen.
Ja, ek sou kon doen met ‘n miljoen.
Ek is moeg vir die gesukkel
van my dag-tot-dag bestaan,
die gewonder oor die geld
as ons dalk iewers heen wil gaan.
En die karre wat nie werk nie
maak my werklik nou gedaan
en die “deep-freeze” het jou waarlik
ook weer laasnag gaan staan.
Ek sou kon doen met ‘n miljoen.
Ek sou kon doen met ‘n miljoen.
Ja, ek sou myself met net ses nulle kon versoen,
ja, ek sou kon doen met ‘n miljoen.
Ek werk my oor ‘n mik net om
belasting te betaal
en nou is ek ook hoeka op
‘n splinternuwe skaal.
Ja, die wet van Transvaal vreet
al my kapitaal op en die rentekoerse
hou my oor die algemeen maar kaal.
Ek sou kon doen met ‘n miljoen
Ek sou kon doen met ‘n miljoen
want daarmee was die wêreld
vir my altyd immergroen
Ja, ek sou kon doen met ‘n miljoen
die verkiesing bykans twintig maande
gelede ‘n groot invloei van kapitaal
gehad, maar dit was hoofsaaklik in die
vorm van aandele en effekte - wat dus
weer vinnig verkoop kan word.

Ek soek nie baie geld nie,
net ‘n klein ou fortuintjie,
‘n vliegtuig en ‘n seiljag
selfs al is dit net ‘n kleintjie.
Ek dink nie ek wil ryk wees nie.
Ek wil net graag genoeg hê
om solank as wat ek wil in
my “jacuzzi” te kan lê.
Ek sou kon doen met ‘n miljoen.
Ek sou kon doen met ‘n miljoen.
Ja ek sou myself met net
ses nulle kon versoen,
ja, ek sou kon doen met ‘n miljoen.
Maak jou eie keuse van wat jy wil voorlees. Oefen dit en kom lees dit voor.
‘n Gedig of Lukas 14:8 (gelykenis van die muntstukke) of Lukas 15:11 (verlore seun).
Aktiwiteit 10: Ek ken my taal
Geld wat stom is...
Goud en silwer is baie eeue lank die gewildste metale vir muntstukke. Brons, ‘n
allooi van koper en tin, is vir muntstukke van laer waardes gebruik.
Deesdae word die meeste muntstukke gemaak van metale waarvan die waarde
kleiner is as die sigwaarde van die munt. Die bietjie “silwer”-kleingeld in die
gemiddelde mens se sak bevat waarskynlik geen silwer nie.
Suiwer nikkel, allooie van nikkel en brons, tombak (‘n geel allooi van koper en sink)
en chroomstaal word almal vir muntstukke gebruik. Italië ondervind jare lank reeds
‘n probleem met kleingeld en winkeliers het gereeld lekkergoed pleks van ‘n paar
lire gegee. Plastiekmuntstukke van vyf lire is nou uitgereik om die probleem van ‘n
tekort aan kleingeld te oorbrug.
In ‘n bank se kluise word die bank se kontant gehou, asook kosbaarhede wat kliënte
vir bewaring na die bank gebring het. Kluise is groot beton- en staalkaste wat teen
rowers en brande bestand moet wees. Die swaar staaldeure word met kombinasie-
en tydslotte gesluit.
Elke Griekse stadstaat het sy eie munte uitgereik. Afdrukke van diere het die stede
van oorsprong aangedui. Lidië se munte het ‘n leeu se kop op gehad; Athene het ‘n
uil gebruik; Korinthe het die gevleuelde perd Pegasos as kenteken gebruik en
59

60
Aigina het ‘n vet klein skilpad op sy munte afgedruk.
Hoewel banke tjekboeke uitreik waarin kliënte kan skryf hoeveel geld hulle wil
onttrek of die bedrag wat aan iemand anders betaal moet word, kan tjeks op enigiets
uitgeskryf word. Om dit te bewys, het die skrywer A.P. Herbert ‘n tjek aangebied
wat op ‘n koei geskryf was. Die bank het dit aanvaar en hom die geld betaal.
Die kassier betaal en ontvang geld in ‘n bank. ‘n Tjek is ‘n geskrewe opdrag
(gewoonlik op ‘n spesiale vorm geskrywe) aan die bank om geld te betaal aan die
persoon wie se naam daarop verskyn.
Opdrag
Soek in groepverband na voorbeelde van enkelvoude asook verkleinwoorde in die
leesstuk. Skryf die meervoude en standaardwoord van elk neer. Lees dit aan die klas
voor.
Aktiwiteit 11: Ek werk met my taal
Opdrag
Kyk weer na die leesstuk “Die gelykenis van die goue muntstukke” by Aktiwiteit 7 en
gebruik die gelykenis om die volgende vrae te beantwoord:
1. Skryf al die meervoude in die
gelykenis in jou boek.
2. Gebruik ses van hierdie woorde
in jou eie sinne.
3. Lees die volgende advertensie
oor munte. Skryf al die meervoude
in die advertensie neer.
4. Gebruik jou tydskrif en knip vyf
woorde uit wat in die meervoud
geskryf is. Plak dit in jou boek.
Skryf die enkelvoud daarvan
neer en maak dan twee sinne met
beide die enkelvoud- en meervoudwoorde.
5. Jy het reeds die gelykenis van
die goue muntstukke gelees.
Wat word ’n muntstuk genoem
wat klein is? Wat noem ons die
woorde wat byvoorbeeld; - kie
agter aan die woord het?
HET U VAN HIERDIE MUNTE? DUISENDE
VANDAG IN
SIRKULASIE
EN IS HULLE NA 1960 GEMUNT?
INDIEN WEL, BETAAL ONS U...
R1200 VIR U R1... R7500 VIR U 50c...
R75 VIR U 20c... R400 VIR U 1c...
... WAT IN ‘N SEKERE JAAR NA 1960 GEMUNT IS!
EN WAT VAN HIERDIE REEKSE MUNTE WAT NA 1989 GEMUNT IS?
ONS SAL U TOT R40 BETAAL VIR ELKE EEN VAN
HIERDIE MUNTE WAT IN ‘N SEKERE JAAR NA 1989
GEMUNT IS!
Vir brosjure met inligting, stuur R20 en ‘n gefrankeerde
koevert met u adres daarop aan:
Coins Collect, Posbus 35402, Northway, 4065

Trek ‘n tabel soos hierdie een in jou boek. Voltooi dit dan deur die meervoude en
verkleinings van die basiswoorde in te vul:
Woord
1. gelykenis
Meervoud Verkleining
2. koning
3. slaaf
4. landgenoot
5. stad
6. muntstuk
7. man
8. vyand
6. Gebruik ‘n tydskrif en soek na ‘n brief of paragraaf waarin baie verkleinwoorde
gebruik word. Knip dit uit, plak dit in jou skrif en onderstreep al die verkleinwoorde
met ‘n kleurpen.
Aktiwiteit 12: Ons ontdek intensiewe vorme
Goudgeel Bokkies hardloop kringe om doodmoeë Kiwi’s
Die Springboknetbalspan se geel bloese het soos goud geskitter in die naweek se
Seelandse verdedigers soms stokstyf in hul spore laat vassteek terwyl die partydige
skare doodstil gespeel is.
Die Suid-Afrikaanse doelskieters was vuurwarm en het elke kans wat hulle gekry
het, benut en die bal pylreguit in die net laat beland. Soos hulle kleure was die
Kiwimeisies se gemoedere ook naderhand pikswart omdat hulle geen raad gehad
het, met die Suid-Afrikaners se veggees wat soos ‘n yskoue wind op die baan gewoed
het nie.
Die bokkies se klipharde spel is beloon met ‘n verspotmaklike oorwinning.
Groepopdrag
Stel in julle groep ‘n sportberiggie saam en gebruik intensiewe vorme.
61

62
Opdrag
In ons alledaagse praat, wil ons soms ‘n saak sterk stel deur die woorde wat ons gebruik.
Byvoorbeeld: Ons sê nie ‘n geel hemp nie, maar ‘n goudgeel hemp.
Iets is spotgoedkoop.
Die bad is seepglad (ensovoorts).
1. Doen nou dieselfde met die volgende woorde uit die gelykenis:
dood, getrou, arm, bang, ryk, mooi
Maak jou eie sinne met twee van hierdie woorde.
2. In die onderstaande gediggie is woorde onderstreep. Gee die “sterkste vorm” van
die woorde.
Skryf nou hierdie storie kort oor in jou eie woorde, maar gebruik die sterk vorme
(intensiewe vorm) van die onderstreepte woorde in jou sinne. Gebruik ook die sterkste
vorm van woorde soos maer, vet, nuut, mooi, lank en skoon.
Aktiwiteit 13: Ons oefen ons taal
Groepopdrag
Hansie en Grietjie
Hansie en Grietjie stap in die woud.
Dit sneeu en word vinnig donker en koud!
Ai, wat is tog fout,
was hul miskien altemit stout?
Hul vader het hul daar gelos - in die bos
Maar, al was hul ook hoe arm,
hul klein huisie was altyd warm...
Maar per abuis kom hul by ‘n oulike huis,
gebou van koek en lekkergoed!
Ai, dit lyk darem alles heerlik soet...
Wie sou nou kon raai, dat in hierdie huisie so fraai,
‘n nare heks woon - wreed - wat daarvan
hou om kinders te eet?
Vir arme Hansie wil sy vet voer in ‘n hok,
maar hy is slim en hou ‘n stok
Hy stamp haar in die warm oond
en dit is haar verdiende loon!
Kyk na die gedig van Hansie en Grietjie en dui die voornaamwoorde aan, sowel as die
naamwoord wat dit vervang.

Opdrag
1. Lees die volgende sin:
“Terwyl die mense na Jesus geluister het, het Hy nog ‘n gelykenis vertel, aangesien
Hy naby Jerusalem was en hulle gedink het die koninkryk van God sou nou enige
oomblik kom.” (Lukas 14:8)
Die onderstreepte woorde verwys elke keer na ‘n bepaalde Persoon / persone. Met
watter ander woord kan jy “Jesus” vervang in die sinnetjie?
2. Kyk weer na die gelykenis en onderstreep nog woorde daarin wat na iemand
verwys.
3. Voltooi die volgende verhaaltjie deur elke keer ‘n ander woord vir die woord
in hakies te gee. Onthou, die woorde wat jy moet invul, verwys elke keer na ‘n
persoon.
Soet sjokolade oomblikke
(Die woorde wat jy invul moet die persoon se eie naam vervang -
voornaamwoorde), soos:
sy, syne, hy, dit, hulle, jou, joune, haar, hare, ons, ensovoorts.
Die aand toe _______(Pietertjie) besluit om die ja-woord by _______(Santie) te vra
het _____(Pietertjie) gesorg dat alles net reg gereël was. ______(Pietertjie) het tot
gesorg dat _______(Santie s’n) gunsteling lekker naamlik sjokolade in groot maat op
die tafel teenwoordig was.
Hoewel Pietertjie seker was dat Santie se hart __________________(Pietertjie s’n) was,
kon ____ nie help om te voel dat ___(Santie s’n) lippe aan iemand anders behoort
het nie.
4. Gebruik jou tydskrif. Knip ‘n kort artikel uit en onderstreep al die woorde wat na
‘n persoon verwys. Plak die artikel in jou skrif.
Aktiwiteit 14: Ons skryf ons taal
Groepopdrag
• Stel in julle groep ‘n lysie saam van moontlike vrae van dinge wat julle graag wil
weet.
• Formuleer nou ook ‘n aantal vrae uit tydskrifopskrifte saam met jou maat.
63

64
Opdrag
sinne met toepaslike leestekens (uit die gelykenis):
1.1 Twee stelsinne (sinne wat ‘n feit stel).
1.2 Een vraagsin.
1.3 Een uitroepsin.
1.4 ‘n Bevelsin.
2. Verander nou die twee stelsinne na vrae.
3. Gebruik nou die gelykenis van die goue muntstukke en skryf jou eie sin wat :
• iets meedeel
• ‘n vraag vra
• iets hard sê of uitroep
• iemand ‘n opdrag of bevel gee
(Let op jou leestekens.)
4. Soek ‘n voorbeeld van elke soort sin in jou tydskrif en plak dit in jou skrif.
5. Stel jou eie lysie vrae op oor die gelykenis van die goue muntstukke.
Aktiwiteit 15: Ons praat ons taal
Groepopdrag
• Sinne wat vrae vra, noem ons vraagsinne.
• Sinne waarin iets uitgeroep, geskree of harder as gewoonlik gesê word, noem
ons uitroepsinne.
• Sinne wat vir ons feite en inligting gee (iets meedeel) word stelsinne genoem.
• Sinne wat opdragte gee of bevele wat uitgevoer moet word, noem ons
bevelsinne.
• Al hierdie sinne saam help ons om dit wat ons skryf duidelik en interessant te
maak.
Gesels in jul groep oor hoe julle dag gister verloop het. Besluit gou wat die belangrikste
dinge was wat jy graag sou wou neerskryf.

Opdrag
Skryf nou ‘n dagboek oor een van die volgende: (kyk hoeveel woorde se intensiewe
vorm jy kan gebruik.)
1. Jy is kaptein van enige Springboksportspan wat in die buiteland toer. Dit het nie
goed gegaan met jou span nie. Dit is vandag Saterdag. Vertel in jou dagboek wat
van Maandag tot Vrydag gebeur het.
of
Dagboek
Liewe dagboek,
jy verstaan my so goed
as ek wil praat van alles
in my gemoed.
Jy sal geen eise aan my stel -
net geduldig luister as ek vertel.
Liewe dagboek,
jy ervaar alles saam met my
as ek lag en selfs my pyn.
Jy is langs my elke dag,
selfs in die donker ure in die nag.
Liewe dagboek,
jy is altyd daar
dat al my kosbaarhede op jou bladsye kan vergaar.
Ek dra jou saam met my,
dig teen my hart,
‘n onafskeidbare deel in my lewenspad.
Tanya Lourens (14), Sunward Park
2. Skryf ‘n dagboek oor wat jy in die laaste week van julle somervakansie gedoen het
en wat gebeur het.
65

66
• Jou dagboek het vir elke dag die dag en datum bo-aan.
• Sinne in ‘n dagboek is gewoonlik kort en bondig. Byvoorbeeld:
Maandag 1 Oktober.
Die span oefen lusteloos. Saterdag se groot wen was nie goed vir ons nie.
Afrigter voel vies. Ons besoek ‘n skool. Dis ysig koud.
• ‘n Mens teken gewoonlik vir jouself die belangrike gebeurtenisse van die dag
aan.
Aktiwiteit 16: Ons oefen ons taal
Opdrag
1. Neem kleurpenne of -potlode en onderstreep die volgende in jou skryfstukkie
(dagboek):
• meervoude (blou)
• verkleinwoorde (swart)
• intensiewe vorme (oranje/pienk)
• voornaamwoorde (groen)
opdrag. Plak dit in jou skrif.
Aktiwiteit 17: Ons oefen ons spelling
Samestellings sonder koppeltekens:
Maandag
Die bouer wat hierdie woordmuur gebou het, het nie geweet hoe om die woordete
bou nie. Hy het verkeerde stene langs mekaar gebou en nou kan jy glad nie die
woordsamestellings lees nie. Kyk hoeveel woorde kan jy bou deur twee woorde saam
te voeg om ‘n nuwe woord te vorm. Skryf soveel as moontlik neer.
TUIN PAPIER KOELDRANK
TOILET DRIE VERF PAD
SLANG ROLLER SAND
DRAAD ROLLER SPEEL
KWASTE FILTER WIEL
GOED BOTTEL KAR KOEK

Dinsdag
In elke prentjie in die raampie word ‘n woord voorgestel, maar as jy die twee woorde
saamvoeg, dan kry jy een nuwe woord met ‘n nuwe betekenis.
Woensdag
Kyk en dink mooi - dan skryf jy elkeen neer.
Jy ken mos die woord waterstroom
Ons kan ook in Afrikaans ‘n woordestroom maak met woorde.
Kyk mooi na die dele van woorde op die volgende bladsy.
Vorm ‘n deurlopende stroom woorde deur by begin te begin. Verbind die woorddele
met mekaar. Elke woord het twee dele en die tweede deel van die woord is die eerste
deel van die volgende woord. Jy hoef nie by al die kassies aan te doen op pad einde toe
nie. Jy kan enige rigting heen-en-weer beweeg. Kleur jou woordestroom in.
67

68
Begin
Tuin teiken roller draad
slang gif appel
boom huis was
reën meter plant houer
Donderdag
Julle is mos almal baie lief om iets te bou of iets te maak. Kyk net watter slim planne kan
ons alles maak met ‘n koeldrankbottel! Hulle was nie net baie slim om al die verskillende
artikels te maak nie. Kyk mooi, hulle het nuwe woordsamestellings ook gemaak.
20 gebruike van ‘n leë plastiekkoeldrankbottel.
kar
Einde

1. ‘n Uitstekende
tregter. Sny die bottel
skuins af vir die
gebruik by ‘n motor.
2. Tuinslangsproeier.
Boor gaatjies in. Die
tuinslang pas in die
bek van die bottel.
3. Drupvoeding vir
varings.
4. Honde-afskrikmiddel
op die gras.
5. Lens. Gebruik
bodem met water
gevul.
6. Terrarium.
7. Dryfbaadjie of reddingsboei.
In die woordblok hieronder is ‘n klompie samestellings van woorde uit die inligtingsblad
oor die koeldrankbottel. Trek ‘n tabel soos hierdie een in jou boek en deel die samestellings
in twee woorde om te sien hoe dit gevorm is.
Byvoorbeeld: draadkar draad kar
Vrydag
8. Bêreplek vir verfkwaste,
klein
9. Houer vir snesies.
Sny aan die kant
oop en “trek oor”
met gebreide omhulsel.
10. Hou toiletpapier
droog op kampe of
uitstappies in die
veld.
11. Tydmeganisme. Gebruik
sand of water.
12. Megafoon.
13. Watersuiweraar
14. Speelgoed: draadkar,
driewiel of padroller.
15. Reënmeter of windrigtingmeter.
16. Teikenskiet (kettie).
17. Koekroller, indien dit
gevul is met water.
18. Houer om water in te
kook.
19. Dekorasie vir kleingoed.
Vul met gekleurde
water of verf die
bottel.
20. Kandelaar vir buitebyeenkoms.
tuinslang, drupvoeding, dryfbaadjie, reddingsboei, bêreplek
verfkwaste, toiletpapier, tydmeganisme, teikenskiet, windrigting
Kyk hoeveel van jou woordsamestellings kan jy maak deur die woord - bottel - te
gebruik. Jy kan bottel voor of agter aan jou woord gebruik. Trek so ‘n woordbottel in
jou boek en “maak hom vol”.
69

70
Mooi dink en soek reg!
Melkbottel
bottelnek
______________
________________
____________________
_____________________
______________________
______________________
______________________
______________________
_______________________
_____________________
_____________________
_____________________
_____________________
Samestellings sonder koppeltekens
(deel twee)
Hallo maats. Ek is Daantjie Kat. Julle ken my seker almal. Miskien het julle my al op
televisie gesien, of dalk by die skool. Ek was al by
vakansie-oorde ook. Eintlik toer ek oor die hele land,
van die onderste puntjie van Suid-Afrika tot doer bo
in Windhoek
Daantjie Kat

Stop by die randsteen
(Geneem uit Veilige Voetjies)
gesing deur Carike Keuzenkamp
Daar’s ‘n mannetjie met ‘n waterkannetjie
voor ons huis se deur, as ons nie na hom
luister nie, gaan ‘n lelike ding gebeur.
Hy sê bly uit die blomtuin uit, gaan speel
in die agterplaas. As ons hom nie gehoorsaam nie,
sal ma dan met ons raas.
Die randsteen is ook so ‘n ding,
hy’s daar vir ons geplaas, sy maatjie
is die sypaadjie en
saam is hulle twee baas.
Hul hou jou uit die strate uit,
die randsteen sê pasop!
As jy oor die straat wil stap
moet jy eers by my stop.
*O randsteen, randsteen jy is my maat
randsteen, randsteen deeltjie van die straat
randsteen, randsteen ek luister as jy praat,
randsteen, randsteen
ek stop op die daad*
Daar’s ‘n karretjie met vier wieletjies,
ja my pa het hom gemaak,
maar nou’s die karretjie nat geverf,
ons mag nie aan hom raak.
Toe sit my pa ‘n teken daar wat sê
jy los hom uit en nou
kom ons nie naby nie,
ons loer maar deur die ruit.
Herhaal * tot by * nog een maal.
71

72
Maandag
Ek is baie seker julle ken almal vir Daantjie Kat.
Ek is nie sommer ‘n gewone kat nie. O nee! Ek is die
professor in verkeersveiligheid. Ek wys almal hoe om
‘n katvoet-voetganger te wees en hoe om versigtig en
slim die pad te gebruik.
Kom ons sing die liedjie saam, voordat ons werk.
Watter nuwe samestellings het ons in die liedjie geleer? Kom ons noem ‘n paar dan
skryf ons dit neer.
Dinsdag
In die volgende sinne is sekere dele onderstreep.
Dit kan egter vervang word met ‘n ander woord.
(Onthou jy kan nog samestellings maak waar twee
woorde saam ‘n nuwe maak.)
Vervang nou die onderstreepte deel van die sin met ‘n
samestelling.
Byvoorbeeld:Die konstabel wat die verkeer reël, staan by
die stopstraat. - Die verkeersbeampte
1. Die konstabel wat die verkeer reël, het die persoon
by die straat waar hy moet stop,
voorgekeer.
2. Mense moet die padtekens gehoorsaam anders oortree hulle die reëls vir
padveiligheid.
3. Die man wat die motor bestuur, ry stadig die straat af en hou stil by die plek waar
die ongeluk plaasgevind het.

Woensdag
Lees hierdie woorde vir jouself en skryf die woord neer, asook die woorde waaruit die
een woord saamgestel is.
Donderdag
verkeersveiligheid sitplekgordel
volgafstande padgebruiker
verkeerslui verkeersirkel
In die leesstuk is daar baie samestellings wat gebruik word. Soek die woorde in die
stuk en maak jou eie spelvel met samestellings.
73

74
Vrydag
Al die prentjies hier het te doen met padveiligheid. Pas nou die prentjie by die regte
samestelling. Skryf die woord wat by die prentjie pas neer.
1. 2.
3. 4.
5.
Spitstyd in die stad
Die motors ry buffer teen buffer. Die stad se werkers haas na die sentrum vir hulle
dagtaak. In die meeste motors is daar net die eienaar en een of twee passasiers.
Hier en daar is ‘n motor vol passasiers wat aan ‘n saamryklub behoort en petrol wil
bespaar. Hulle is dikwels pendelaars van buurdorpe. Die meeste motoriste oortree
nie die verkeersreëls nie.
Die rookmis hang swaar oor die stad. Die verkeerspolisie probeer om verkeer te
laat vloei. Een motor gaan staan. Sy brandstof het opgeraak. Die hele verkeer is
ontwrig. Daar is ‘n lelike verkeersknoop, maar die verkeersman los die probleem
gou op. Een jong man wil by ‘n paar motors verbysteek, maar moet by die rooi
verkeerslig wag. Die verkeersbeampte waarsku hom. As die verkeerslig groen is,
beweeg die verkeer vinniger. Die jongman spoed voort. ‘n Ent verder jaag hy oor
‘n snelstrik.
sitplekgordel, handseine, sperstreep, verkeerslig, skolierpatrollie
STOP

Julle het die afgelope tyd so baie oor SAMESTELLINGS geleer. Kyk na die prentjie en
maak jou eie samestellings. Skryf ten minste vyf in jou boek.
Taalvasvat
1. Intensiewe vorm
Ons wil partykeer iets wat ons sê baie sterker stel as gewoonlik. Daarvoor gebruik ons
die intensiewe vorm (of versterkte vorm).
Nie alle beskrywende woorde het intensiewe vorme nie. Soms kan ‘n mens self jou eie
intensiewe vorm uitdink. byvoorbeeld: spinasiegroen.
Hier volg ‘n paar wat ons maar kan leer:
stellende trap intensiewe vorm stellende trap intensiewe vorm
bleek doodsbleek ryk skatryk
oud stokoud
reguit pylreguit dik trommeldik
vol propvol swaar loodswaar
moeg doodmoeg wit spierwit
groen grasgroen blou potblou
bitter galbitter stil doodstil
75

76
arm brandarm fris perdfris
jonk bloedjonk krom hoepelkrom
styf stokstyf dun plankdun
leeg dolleeg lig veerlig
kalm doodkalm rooi bloedrooi
swart pikswart geel goudgeel
koud yskoud warm vuurwarm
hoog hemelhoog klein piepklein
2. Voornaamwoord
Die voornaamwoord is die woord wat in die plek van die naamwoord (die naam
van ‘n mens, of dier of ding) in die sin kom staan. Dit staan dan vir die naamwoord.
(“virnaamwoord”)
Byvoorbeeld: Pieter het baie van Santie gehou.
Hy het baie van haar gehou.
manlik: hy, sy, hom, syne
vroulik: sy, haar, hare
ander: julle, hulle, ons, u, wie?
onpersoonlik: dit
3. Soorte sinne
• Stelsinne
Sinne wat vir ons feite en inligting gee (iets meedeel). Hierdie sinne eindig gewoonlik
met ‘n punt. Byvoorbeeld: Ek speel graag met my kat.
• Bevelsinne
Sinne wat opdragte of bevele wat gedoen moet word, gee. Hierdie sinne kry baie
keer uitroeptekens. Byvoorbeeld: Gaan borsel nou dadelik jou tande!
• Vraagsinne
Sinne wat vrae vra. Dit word altyd met ‘n vraagteken geskryf. Byvoorbeeld:
Waarheen gaan jy?
• Uitroepsinne
Sinne waarin iets uitgeroep, geskree of harder as gewoonlik gesê word. Hierdie
sinne kry gewoonlik ‘n uitroepteken. Byvoorbeeld: Nee, hou op!
4. Vraagstelling
Byvoorbeeld: Wie? > persoon
Waar? > plek

Al hierdie soorte sinne help ons om dit wat ons skryf duidelik en
interessant te maak.
Waarheen? > plek
Wanneer? > tyd
Waarmee? > voorwerp
Hoe? > manier / wyse
Hoeveel? > getal / hoeveelheid
Anders kan ‘n vraag gevra word deur net die sin met die werkwoord (doenwoord) te
begin. Byvoorbeeld: Hy slaap graag buite. > Slaap hy graag buite?
5. Dagboek
• ‘n Dagboek het vir elke dag die datum en die dag bo-aan.
• Sinne in ‘n dagboek is meestal kort en bondig.
• ‘n Mens teken gewoonlik vir jouself die belangrike gebeurtenisse van die dag op.
77