"Kunst en psychiatrie", door Erik Thys, psychiater ... - OPZ Geel

More documents

Recommendations

Info

onderzocht wordt kort samengevat schizofrenie meestal geassocieerd met daders, autisme met slachtoffers. Paul schrijft dat hij sinds kort de nevendiagnose autisme kreeg, dus dat is goed nieuws… Zou het helpen om de naam schizofrenie te veranderen? Veel begrippen uit de psychiatrie ontsnappen niet aan simplificatie en stigmatisatie en gaan snel een eigen leven lijden in de volksmond. Zo werd jaren geleden het woord hysterisch in de DSM‐III vervangen door “histrionisch”. Onlangs las ik een artikel over een nieuw automodel waarvan het design werd beschreven als… histrionisch. Er zijn alleszins enkele voorstellen voor een nieuwe naam voor schizofrenie. Eén ervan was “Salience Dysregulation Syndrome”, gemunt door één van de belangrijkste schizofrenie‐onderzoekers van vandaag, de Nederlander Jim van Os. “Salience dysregulation” betekent dat er iets mis is met het toekennen van belang aan waarnemingen die we doen. Bijvoorbeeld, als je iemand op straat hoort roepen dan kan je daar ofwel geen belang aan hechten, ofwel kan je je afvragen of die persoon misschien naar jou roept of sterker, negatieve dingen naar jou roept. In dat geval bevinden we ons misschien op de rand van de paranoia, van de psychose, van de schizofrenie. “Salience Dysregulation Syndrome” was wel goed bekeken als nieuwe destigmatiserende term. Geen mens die het kan uitspreken, dus als scheldwoord is het niet geschikt en het is ook veel te lang om in grote letters op de voorpagina van The Daily Mail te zetten. Je kunt er ook geen adjectief van maken, je kan met andere woorden deze ziekte wel hebben maar niet zijn. Even ongeschikt als scheldwoord zijn twee andere voorstellen: “Integration Dysregulation Syndrome” en vooral “Thought‐Perception Dysregulation Syndrome”, allebei namen die in Japan en Hong Kong officieel geworden zijn. Persoonlijk vind ik het problematisch dat dit allemaal beschrijvende termen zijn, die bovendien, net als schizofrenie, een hypothese inhouden over het ontstaan van de ziekte, waar we jammer genoeg eigenlijk niet veel over weten. Een betere keuze vind ik het “Syndroom van Pinel en Haslam”, naar twee 19de‐eeuwse psychiaters die vroege beschrijvingen van de ziekte publiceerden en die ook pioniers waren van een meer humane psychiatrie. Maar er rommelt en rammelt nog meer dan de naam van het beestje. Om het stigma en de vooroordelen rond schizofrenie te verklaren wordt wel eens geopperd dat psychose erg ver staat van de normale menselijke belevingswereld en dus moeilijk invoelbaar is voor buitenstaanders. Dit in tegenstelling tot depressie bijvoorbeeld, omdat depressie in het verlengde ligt van de normale menselijke toestand van verdriet. Iedereen kan zich daar wel iets bij voorstellen en dus sympathiseren. Bij psychose zou men zich niets kunnen voorstellen, en onbekend maakt onbemind. Dat deze verklaring niet klopt blijkt uit de veel mildere bejegening van autisme, een stoornis die helemaal niet gemakkelijk te begrijpen is voor niet‐autisten, of heteristen zoals deze mensen ook genoemd worden. Paul Blockx verwijst zelf in zijn boek naar “Rain Man” om zijn behoefte aan structuur te illustreren. Het is eigenlijk nog steeds wachten op een schizofrene “Rain Man” om een beetje een aanschouwelijk model te hebben van wat het is om aan schizofrenie te lijden. Voorlopig hebben alleen schizofrene Nobelprijswinnaars hiervoor voldoende krediet, zoals John Nash in “A Beautiful Mind”. Maar er is een fundamentelere vraag: 2
staat psychose inderdaad zo ver van het “normale” spectrum van menselijke belevingen? Een bijzonder belang toekennen aan bepaalde waarnemingen, dat kan psychotisch zijn, maar het kan ook schrander en opmerkzaam zijn. Als je verliefd bent, als je een zware tegenslag of een groot geluk overkomt dan lijkt alles ook meer betekenis te hebben. Dan ga je ook overal betekenisvolle verbanden zien. Die associaties kunnen fout zijn, maar ze kunnen ook bijzonder inventief zijn. Sterker: er is maar creativiteit mogelijk wanneer je openstaat voor zulke niet vanzelfsprekende verbanden, dat is in feite niet minder dan de definitie van creativiteit. Er bestaan met andere woorden gelijkenissen en verbanden tussen psychose en speciale toestanden die tot het normale menselijke belevingsgamma behoren én tussen psychose en creativiteit. Over het verband tussen psychose en creativiteit bestaan vele hypothesen, maar één ervan wil ik even uitdiepen. Bekend is de zogenaamde schizofrenieparadox, namelijk de tegenstelling tussen het waarschijnlijke gegeven dat schizofrenie een genetisch bepaalde ziekte is, en dat die ziekte rustig blijft voortbestaan hoewel mensen met schizofrenie zich veel minder voortplanten dan gemiddeld. Dit is alleen te verklaren als bepaalde genetische elementen van schizofrenie gewoon in de mensheid zitten, en verspreid worden door mensen die niet aan schizofrenie lijden. Sommige onderzoekers vragen zich af waarom deze genetische gevoeligheid niet weggeselecteerd werd, niet uitgestorven is, aangezien de ziekte waartoe ze kan leiden zo verwoestend kan zijn. Zij stellen dat dit precies te verklaren is omdat bepaalde aspecten ervan een groot evolutionair overlevingsvoordeel bieden, namelijk creativiteit. Met andere woorden, psychose zit diep in het menselijke genetische materiaal verankerd, en wel omdat het via creativiteit een darwinistisch voordeel biedt. Bijzonder belangrijk voor zowel creativiteit als psychose is de adolescentie. Vaak wordt gewaarschuwd dat een eerste psychose gemakkelijk kan verward worden met een puberteitscrisis. Er zijn inderdaad zijn tal van gelijkenissen: emoties niet onder controle, raar gedrag, zich sociaal terugtrekken, tot weinig komen, veel tijd in leegte en in bed doorbrengen, rare kleren, rare muziek, rare woorden, enorm bezig zijn met wat anderen van je denken, een zwart‐wit wereld van goeden en slechten enz. Maar misschien worden adolescentie en psychose verward omdat ze eigenlijk goeddeels hetzelfde zijn: een mix van positieve, negatieve en cognitieve symptomen die zich manifesteren in nieuwe ideeën, nieuw gedrag. Het is in de dikwijls bizarre jongerencultuur dat er allerlei originele dingen worden gelanceerd, waardoor er met elke nieuwe generatie een grote of kleine paradigm shift plaatsvindt, of het nu gaat om de seksuele revolutie, een nieuwe politiek, een nieuw kapsel of een nieuwe kunst. Het is in die broeierige levensfase dat zowel revoluties als psychosen vorm krijgen. Veel kunstenaars, wetenschappers of andere creatievelingen die een levenslange carrière uitbouwen, bouwen trouwens verder op ideeën die uit hun adolescentie stammen. Sommigen stellen nu dat je dan twee soorten mensen hebt, zij die met die inherente creativiteit hun voordeel kunnen doen, en zij bij wie de ziekte te veel doorweegt om tot een creatieve productie te komen. En dat dit verschil genetisch bepaald wordt, dat je dus geboren wordt ofwel met, ofwel zonder een kwetsbaarheid voor ziekmakende psychose. Maar ook dit dogma begint af te brokkelen. Het lijkt er met name op dat de gevoeligheid voor psychose geen alles‐of‐niets‐fenomeen is, dat 3
Page 1: Goeie avond, Voorstelling “Vlinde
Page 5: in het boek der wijsheid staat gesc

"Kunst en psychiatrie", door Erik Thys, psychiater ... - OPZ Geel

You also want an ePaper? Increase the reach of your titles

Delete template?

Save as template?