Verslag Bijeenkomst met Rob Sondag

Verslag
Bijeenkomst met Rob Sondag
Op donderdag 28 februari organiseerde Jonge Atlantici een bijeenkomst met kolonel b.d.
Rob Sondag op het Marine Etablissement in Amsterdam. Er waren ongeveer 25 aanwezigen.
De kolonel vertelde over zijn ervaringen als militair adviseur bij de Permanente
Vertegenwoordiging van Nederland bij de Verenigde Naties. Ook was er na zijn verhaal veel
ruimte voor vragen, waarbij er zowel aandacht was voor de uitgebreide kennis die Sondag
had van het functioneren van de VN als voor zijn 38 dienstjaren en de ervaringen die hij had
opgedaan tijdens uitzendingen in onder andere Irak, Afghanistan en voormalig Joegoslavië.
Sondag opende met een informatief verhaal over de Verenigde Naties in het algemeen. Daarna
besprak hij het VN-departement Vrede en Veiligheid en VN-vredesoperaties in het bijzonder.
Ook ging Sondag in op de relatie die de organisatie heeft met Nederland. Ook de Algemene
Vergadering, bilaterale samenwerkingen, de Veiligheidsraad en de financiële bijdrage van
Nederland kwamen aan bod.
Nadat het spits was afgebeten en iedereen in het onderwerp zat, betraden we het gebied
waarop Sondag een expert is: vrede, veiligheid en VN-missies. Er kwamen in zijn verhaal zeer
interessante thema’s naar boven. Eén daarvan was de overgang van zogenaamde ‘hoofdstuk
6’-missies naar ‘hoofdstuk 7’-missies. Tot de jaren negentig waren alle VN-missies van het
eerste soort, wat betekende dat de missies ‘peacekeeping’ als doel hadden. Deze missies
hadden geen breed mandaat, en militairen mochten alleen ter zelfverdediging geweld
gebruiken. Dit leidde tot midden jaren negentig tot veel debacles. Sondag noemde Srebrenica,
Rwanda en Somalië. Naar aanleiding van deze mislukte vredesmissies werd een nieuw soort
missie in het leven geroepen: de ‘hoofdstuk 7’-missie. Deze missies hebben een robuuster
mandaat en hebben als belangrijkste doelstelling de bescherming van burgers. Sondag gaf
historische voorbeelden van deze overgang.
Het centrale thema van de avond volgde op dit historisch overzicht van verschillende soorten
missies en mandaten. Sondag besprak de vraag of de huidige VN-missies, met hun bredere
mandaat en hun focus op ‘multidimensional peacekeeping’, inderdaad goed functioneren. Zijn
antwoord? Nee. Veel VN-missies functioneren niet optimaal, en dat komt vooral door de
discrepanties tussen bijdragen van verschillende VN-leden. Veel Afrikaanse en Aziatische
landen leveren graag troepen. Westerse landen hebben die troepen niet en dragen vooral
financieel bij aan VN-missies. Ze zenden hun troepen, als die beschikbaar zijn, voornamelijk op
EU- of NAVO-missies. Bovendien verschillen de bijdragen van westerse en niet-westerse landen
vaak ook in kwaliteit.
1

Nadat Sondag deze inkijk in de problematiek van VN-missies had gegeven, besprak hij de
belangen van Nederland binnen de organisatie. Belangrijk hierbij was dat Nederland de
afgelopen jaren vooral financiële bijdragen heeft geleverd, zich het meest interesseert in
internationaal recht, en op het moment een magere dertig man in het kader VN-missies heeft
uitgezonden. Sondag speculeerde over een eventuele toename in deze troepeninzet in de
komende jaren, aangezien Nederland voor 2017-2018 aast op een tijdelijke zetel in de
Veiligheidsraad.
Sondag sloot zijn lezing af met een conclusie over de spanning tussen militair ingrijpen en
bestuurlijke en politieke ontwikkeling. Hij zei dat VN-missies, ondanks de besproken
problematiek, veelal militair succesvol waren. Het uiteindelijke succes van een missie hangt
echter niet alleen af van de prestaties op militair gebied. Politieke en bestuurlijke problematiek
is wat vaak het slagen van een missie belemmert. Als voorbeeld gaf Sondag Afghanistan, waar
hij van dichtbij heeft meegemaakt hoe een conflict militair gezien onder controle is, zonder dat
dit een succesvolle afronding van de missie garandeert.
Na afloop van Sondag’s verhaal volgde een minstens even interessante vragenronde. Eén van
de belangrijkste thema’s die werd aangesneden was het knelpunt in VN-missies dat Sondag
eerder al besprak: dat landen uit verschillende delen van de wereld vaak onevenredig
bijdragen aan missies. Op verzoek van een van de aanwezigen legde Sondag uit hoe dat komt.
De Verenigde Naties werken niet met een systeem waarbij ieder land de uitzending van zijn
eigen troepen betaalt en die troepen voorziet van de nodige toevoer van voedsel en dergelijke.
Het systeem werkt zo dat een land voor elke soldaat, radio of jeep dat het uitzendt van de VN
een bepaalde vergoeding krijgt. Het is dus voor veel ontwikkelingslanden financieel
aantrekkelijk om troepen te sturen. Ze kunnen zo op een weinig kapitaalintensieve manier hun
krijgsmacht onderhouden. Eenmaal op uitzending bestaat er binnen de VN namelijk geen
effectief controlesysteem om het functioneren van die troepen te monitoren. Dit leidt met
regelmaat tot ondermaats presteren, hetgeen ten koste gaat van de missie.
Naast deze boeiende en in zekere zin ontgoochelende kijk op de bijdrages van verschillende
VN-leden kwamen in de vragenronde nog vele andere onderwerpen aan bod. Sondag besprak
onder andere Afghanistan na 2014 en het relatieve succes van de Afghaanse krijgsmacht
tegenover het falen van de Nationale Politie. Ook kwam de toekomst van de Veiligheidsraad
aan bod, en de verwachting dat de VN na 2014 wellicht weer op meer bijdragen van EU-landen
kan rekenen. Sondag was zeer deskundig over al deze onderwerpen en beantwoordde de
vragen uit het publiek met zichtbaar plezier. De insider’s view die hij ons van de VN wist te
geven was razend interessant, leerzaam en soms verbazingwekkend. Zo kregen de verschillen
tussen de papieren en politieke werkelijkheid van de VN een tastbare dimensie.
Katy Hofstede
2