Voedingsovergevoeligheid bij de kat - RHP - Roman House ...

JAARGANG 11 • NAJAAR 2010 • #3
HET VAKTIJDSCHRIFT VOOR DE DIERENARTSASSISTENT
Voedingsovergevoeligheid
bij de kat
NIEUWE INZICHTEN IN HET ELIMINATIEDIEET

Calm Diet van Royal Canin
CALM DIET
Geeft honden en katten rust
in stressvolle situaties
Inzetbaar nzetbaar voor een scala aan stressvolle situaties:
nieuwe huisgenoot verbouwing verhuizing vakantie transport
te veel huisdieren vuurwerk onweer nervositeit, etc.
Benieuwd naar positieve ervaringen met Calm Diet van Royal Canin? Vraag naar de
succesverhalen via vet@royalcanin.nl of uw Royal Canin Rayon Manager.
Royal Canin Nederland BV • Veterinaire Service • Postbus 63 - 5460 AB Veghel
Tel.: 0413-318488 (Veterinair Voedingsadvies) of 0413-318444 (bestellingen) • info@royalcanin.nl • www.royalcanin.nl
AS0166

kijk voor het
laatste
nieuws op
www.rhp.nu
Vaktijdschrift voor de
Dierenartsassistent.
Redactie-adres
Roman House Productions Ltd.
Publishing & Consultancy
Roman house
Allhallowgate, Ripon
HG4 1LE North Yorkshire
United Kingdom
T: 044 (0) 1765 607933
E: romanhouse@lineone.net
Aan deze uitgave
werkten mee:
Patrick Bourdeau
Mieke Holtslag
Elles Nijssen
Chris Polanen
Simone Thissen
Assistent is bestemd voor:
Para-veteri nairen,
dierenartsassistenten en
studenten dierenarts assistent.
Frequentie: 4x per jaar
Abonnementsprijs:
Nederland: € 25 per jaar
Buitenland: € 35 per jaar
In combinatie
met In Praktijk: € 90 per jaar
Abonnementen/
Advertentie-exploitatie:
Roman House Productions Ltd.
Publishing & Consultancy
Roman house
Allhallowgate, Ripon
HG4 1LE North Yorkshire
United Kingdom
T: 044 (0) 1765 607933
E: romanhouse@lineone.net
Opmaak:
APR Groep BV, Amersfoort
Druk:
A-D Druk BV, Zeist
Assistent is een uitgave van
Roman House Productions Ltd.
©2010 Roman House Publishers
Ltd.
Het auteursrecht op de inhoud
wordt uitdrukkelijkvoorbehouden.
Niets uit deze uitgave mag worden
verveelvoudigd en/of openbaar
gemaakt door middel van
druk, fotokopie, microfilm of op
welke andere wijze ook, zonder
voorafgaande toe stem ming van
de uitgever. Publicaties geschieden
uitsluitend onder verantwoording
van de auteurs. Alle daarin
vervatte informatie is zorgvuldig
gecontroleerd. De auteurs kunnen
echter geen verantwoordelijkheid
aanvaarden voor de gevolgen van
eventuele onjuistheden. De uitgever
kan op generlei wijze aansprakelijk
worden gesteld voor
eventueel ondervonden schade
voortvloeiende uit fouten en/of
onvolledigheden in de inhoud van
dit tijdschrift.
ISSN: 1568-1459
PRODUCTIONS
WWW.RHP.NU
4
16
32
Constipatie en
obstipatie bij de kat
Een
hardnekkig
probleem
Asymptomatischeleishmaniose
bij
de hond
Voedingsovergevoeligheid
bij
de kat
Nieuwe inzichten in het
eliminatiedieet
10
20
26
38
Pijn en pijnstilling
bij de kat Pijn en
pijnstilling bij de kat
Lijden in
stilte...
Nieuwe
uitdagingen
voor de
dierenartsassistent
Kittenparty
zonder kittens
Dat is pas feest!
Opvallende
toename
van zieke
zwerfdieren
3

Constipatie
en obstipatie
bij de kat
Een hardnekkig
probleem
De medische behandeling van de kat met constipatie, obstipatie of een
megacolon start met het breiken en onderhouden van een optimale vochtbalans.
4

De Canadese dierenarts Margie Scherk, gespecialiseerd in de kattengeneeskunde, sprak
tijdens het ISFM congres in Birmingham over constipatie bij de kat. Dit duidt op een afwezige,
vertraagde of moeizame stoelgang. een probleem dat regelmatig voorkomt bij de kat
en zich acuut, maar ook chronisch kan presenteren. Vaak is de oorzaak te vinden in uitdroging
(dehyratie) en kan behandeld worden met het toedienen van vocht (infuus, oraal of
subcutaan).
De verstopping is doorgaans kortdurend en geen reden
tot ongerustheid, maar wanneer de ontlasting langere
tijd vast blijft zitten in de dikke darm en endeldarm is
er sprake obstipatie. Obstipatie is een ernstige
aandoening die kan leiden functieverlies (darm knijpt
niet meer samen om de ontlasting richting endeldarm
te stuwen) en verwijding van de darm. Er ontstaat een
zogenaamd ‘megacolon’, wat letterlijk betekent ‘grote
dikke darm’.
OOrzaken
TEKST SimOnE ThiSSEn
DiErEnarTS
Zoals al genoemd vormt dehydratie een belangrijke
oorzaak van constipatie. De dikke darm die normaliter
vocht opneemt, zal bij uitdroging in de rest van het
lichaam, nog meer vocht opnemen uit de ontlasting,
resulterend in droge, harde ontlasting en constipatie.
Één van de meest voorkomende oorzaken van dehydratie
is chronisch nierfalen.
Ook gedragsproblemen kunnen leiden tot het weigeren
om zich te ontlasten, bijvoorbeeld als er strijd is
tussen katten om toegang tot de kattenbak, een
slechte ervaring tijdens het gebruik ervan of een
(nieuwe) kattenbakvulling die niet in de smaak valt.
Daarnaast kan pijn in de rug, bij de staartaanhechting
of in de achterpoten het aannemen van een hurkende
houding om te ontlasten, bemoeilijken.
Wanneer de zenuwbanen die de darmperistaltiek
reguleren beschadigd raken na een aanrijding of door
te hard aan de staart trekken, kan dit leiden tot
incontinentie (urine en/of ontlasting), maar ook tot
constipatie en/of anurie (geen urineproductie). Een
aanrijding kan ook leiden tot een bekkenfractuur, waarbij
het bekken vernauwd raakt op de plaats waar de
dikke darm door het bekkenkanaal loopt. Vernauwingen
kunnen ook aangeboren zijn of zich in de darm
zelf bevinden. in het laatste geval wordt dit een
‘strictuur’ genoemd en deze is vaak het gevolg van een
eerdere verwonding, operatie of tumor.
Tot slot zijn er nog enkele medicijnen (o.a. opiaten,
diuretica en antihistaminica) en verstoringen in de
elektrolytenbalans (o.a. hypokaliëmie, hypercalciëmie)
die kunnen leiden tot constipatie.
Herkennen Van COnStIpatIe
het is soms lastig om constipatie te herkennen.
Eigenaren beschouwen harde kattenkeutels vaak als
‘normaal’ en zullen dat ook aangeven als hiernaar
gevraagd wordt op de praktijk. De eigenaar zal heel
specifiek gevraagd moeten worden naar de kwaliteit
van de ontlasting: ”Bestaat de ontlasting uit harde
stukken, vochtige keutels, halfzachte hopen (zoals
koeienmest) of komt er een meer waterige substantie
uit?”
Veel eigenaren zien de ontlasting van hun kat niet
dagelijks wanneer de kat naar buiten gaat, er meerdere
katten gebruik maken van de bak en/of deze niet
5

Wanneer de constipatie chronisch wordt, zal de kat eetlust van de kat verdwijnen, lusteloosheid optreden en nog meer uitdroging.
dagelijks geleegd wordt. De kat wordt vaak aangeboden,
omdat de eigenaar heeft gezien dat de kat minder
vaak of niet op de bak gaat, pijn heeft tijdens het
ontlasten of naast de bak gaat zitten. Soms bevindt
zich bloed of slijm op de ontlasting, heeft de kat
periodiek last van diarree en katten die hard persen
kunnen hierdoor zelfs gaan braken. Wanneer de
constipatie chronisch wordt, zal de kat eetlust van de
kat verdwijnen, lusteloosheid optreden en nog meer
uitdroging.
DIAGNOSTIEK
Constipatie en obstipatie zijn aandoeningen die de kat
op elke leeftijd kunnen treffen, poezen even vaak als
katers en er is geen groter risico bij bepaalde kattenrassen.
Een megacolon lijkt iets vaker voor te komen bij
katten van rond de zes jaar, en dan met name bij de
Europees Korthaar katers.
AANVULLEND ONDERZOEK
Het is vaak lastig om op basis van de symptomen
onderscheid te maken tussen bijvoorbeeld een
ophoping van ontlasting en een daardoor verwijde
dikke darm en een tumor of vreemd voorwerp in de
darm. Ook heup-, rug- of bekkenproblemen zijn
moeilijk vast te stellen zonder hulp van een röntgenfoto.
Bij voorkeur wordt een contrastfoto gemaakt
6
LET OP: GEBRUIK BIJ EEN KAT NOOIT EEN HUMAAN
KLYSMA DAT NATRIUMFOSFAAT BEVAT
waarbij bariumvloeistof wordt ingebracht, zodat
afwijkingen in de darm zichtbaar worden gemaakt.
Met behulp van een endoscoop kan een colonoscopie
gemaakt worden. Wanneer tijdens het bekijken van de
darm een tumor of afwijkend weefsel wordt waargenomen,
kan dan direct een biopt worden genomen voor
microscopisch onderzoek.
Bloedonderzoek (calcium- en kaliumgehalte, ureum/
creatinine ratio) en urineonderzoek kunnen bijdragen
aan het opsporen van eerder genoemde lichamelijke
oorzaken van constipatie.
BEHANDELING
De medische behandeling van de kat met constipatie,
obstipatie of een megacolon omvat vijf onderdelen:
1 Bereiken en onderhouden van optimale vochtbalans
2 Verwijderen van vastzittende ontlasting
3 Voedingsvezels
4 Laxeermiddelen
5 Darmstimulerende middelen
1. BEREIKEN EN ONDERHOUDEN
VAN EEN OPTIMALE VOCHTBALANS
Zolang de cellen een vochttekort hebben, zal
het lichaam water terugresorberen via de nieren
en darm. In de praktijk kan een intraveneus infuus
worden aangelegd, maar ook thuis kan de eigenaar

egelmatig vocht onder de huid toedienen.
De eigenaar kan overgaan van droogvoeding
naar blikvoeding (80% water) of water, bouillon
of vleesnat toevoegen aan de droogvoeding.
Ook het plaatsen van een waterfontein kan de
wateropname van de kat stimuleren. Op dit moment
mogen nog geen extra voedingsvezels gegeven
worden, de kat moet eerst zijn vochtbalans herstellen.
2. Verwijderen Van Vastzittende ontlasting
Dit is belangrijk om de blootstelling aan vrijkomende
toxinen aan de darmwand te verminderen, evenals
de darmontsteking die het gevolg is van de extra
druk en verwijding van de darm. Bij milde constipatie
kunnen zetpillen voor kinderen verlichting geven,
zoals bisacodyl (Dulcolax ® ).
Een klysma (inbrengen van vocht in het rectum) kan
ook helpen om harde ontlasting te verzachten.
Hiervoor kan een oplossing gemaakt worden van
warm kraanwater met paraffine of lactulose. Een
klysma moet voorzichtig en geleidelijk worden
aangebracht via een dunne catheter die rijkelijk is
voorzien van glijmiddel. Te snel toedienen kan leiden
tot braken of perforatie van de dikke darm, ook kan
het vocht te snel langs het ontlastingsvolume gaan,
zodat er geen tijd is om deze te verweken.
Let op: gebruik bij een kat nooit een humaan klysma
dat natriumfosfaat bevat (Colex ® ), omdat hierdoor
een levensbedreigende verstoring van de elektrolytenbalans
(hypernatriëmie, hyperfosfatemie en
hypocalciëmie) kan ontstaan. Vermijd ook zepen met
hexachlorofeen, omdat deze giftig voor het zenuwstelsel
(neurotoxisch) kunnen zijn.
Bij een hardnekkige constipatie moet de ontlasting
manueel verwijderd worden. Het aanbrengen van
warm water in de dikke darm, buikmassage van de
massa in de darm en voorzichtige manipulatie met
een tang of pincet om de massa af te breken zijn dan
zinvol. Wees voorzichtig om het risico op perforatie
te minimaliseren. Breng de kat altijd onder algehele
narcose vóór manipulatie in de dikke darm plaatsvindt
en breng een endotracheale tube aan voor het
geval de kat gaat braken.
3. VoedingsVezels
Voedingsvezels vergroten het ontlastingsvolume en
houden water vast. Tarwezemelen, graankorrels en
psyllium zijn onoplosbare vezelbronnen (slecht
fermenteerbaar), die de bewegingen van de dikke
darm stimuleren en verbeteren. Ze vergroten de
darmholte en verhogen het vochtgehalte in de darm,
waardoor de aanwezige toxinen verdund worden en
de passagesnelheid van de ontlasting toeneemt,
zodat de darmcellen minder worden blootgesteld
aan de toxinen en de ontlastingsfrequentie stijgt.
Sterk oplosbare vezels die zeer goed fermenteerbaar
zijn, zoals haverzemelen, bietenpulp en pectine, worden
snel afgebroken door darmbacteriën en leiden
tot de productie van kortketen vetzuren die belangrijk
zijn voor de gezondheid van de darmcellen
(‘voeden’ de darmcellen). Zij hebben echter geen
laxerende eigenschappen, omdat ze het ontlastingsvolume
nauwelijks vergroten en de aanwezige
toxinen niet verdunnen (ze houden geen water vast).
4. laxeermiddelen
Naast de volumevergrotende laxeermiddelen
(‘zwelmiddelen’) zijn er nog andere soorten laxeermiddelen:
• verzachtende middelen (emollientia): zij mengen
het vocht in de dikke darm met opgenomen
vetten, waardoor de vetopname toeneemt en de
wateropname afneemt. Bijv. natriumdocusaat
• glijmiddelen: verminderen de wateropname uit de
darm en verbeteren de passage van de ontlasting.
Bijv. vloeibare paraffine of Kat-a-Lax ®
• waterbindende middelen: bij de kat kan het
veiligst gebruik gemaakt worden van slecht
oplosbare suikers (lactulose - Duphalax ® , lactose),
die de vloeistofuitscheiding in de dikke darm
stimuleren evenals de darmbewegingen.
• darmwandprikkelende middelen: deze stimuleren
de darmbewegingen. Bijvoorbeeld Bisacodyl
(Dulcolax ® ). Langdurig gebruik kan echter
schadelijk zijn.
5. darmstimulerende middelen
Deze middelen bevorderen de peristaltiek in het
maagdarmkanaal zodat de voedselbrij sneller vanuit
7

AS0162

ÉÉN VAN DE MEEST VOORKOMENDE OORZAKEN VAN
DEHYDRATIE IS CHRONISCH NIERFALEN
de maag naar de endeldarm wordt gevoerd.
Cisapride (Prepulsid ® ) kan zinvol zijn bij milde tot
gemiddelde gevallen van constipatie. Scherk
gebruikt een tweemaal zo hoge dosering ( 5 mg/kat
PO q8-12u) als aangegeven in de bijsluiter (2,5 mg/
kat PO q8-12 uur), zonder bijwerkingen te zien.
Symptomen die duiden op een acute intoxicatie zijn
diarree, benauwdheid, trillingen, verlies van
oprichtreflex, verlies van spierspanning, catalepsie
en toevallen. Katten met chronische constipatie of
een megacolon zullen niet veel baat hebben bij dit
middel.
CHIRURGIE
Voor katten met chronische obstipatie of een megacolon
is chirurgie de laatste oplossing. Wanneer er niet
Voor katten met chronische obstipatie of een megacolon is chirurgie de laatste oplossing.
ingegrepen wordt zal de het opgehoopte ontlastingsvolume
leiden tot ulceratie van de darmwand en het
risico op perforatie. De operatie moet dan ook
uitgevoerd worden, voordat deze complicaties
optreden. De ingreep bestaat uit het verwijderen van
het verwijde deel van de dikke darm (colectomie). Het
nemen van enkele biopten tijdens de ingreep kan
helpen bij het opsporen van onderliggende aandoeningen
(lymfoom of FIP). Na de operatie kan de kat nog
zo’n vier tot zes weken last houden van diarree, omdat
de darmspanning zich nog moet herstellen. Meestal is
deze diarree van tijdelijke aard en de ingreep heeft een
goede prognose.
9

Tijdens het ISFM congres in juni te Amsterdam gaven
kattenspecialisten zoals Sheila Robertson en Andy
Sparks hun mening over dit onderwerp. Een samenvatting
over dit belangrijke aspect van de kattengeneeskunde.
Pijn en
pijnstilling
bij de kat
Lijden
in stilte...
Hoe weet je of een kat pijn heeft? Niet alleen eigenaren, dierenartsen en
assistenten, maar ook onderzoekers kunnen niet altijd vast stellen wanneer
een kat pijn heeft. Katachtigen hebben in de loop van de evolutie geleerd dat
pijn laten zien een teken van zwakte is en dus gevaarlijk. Zo zijn katten
uitgegroeid tot meesters in het verbergen van pijn.
10
TEKST ChRIS PolAnEn
DIEREnARTS
KatteN HebbeN HuN eigeN maNier vaN pijN uiteN
De tekenen dat een kat pijn heeft zijn vaak subtiel.
Klagelijk mauwen, gedrag dat de meeste mensen
associëren met pijn, zal slechts bij acute, heftige pijn te
horen zijn. Een goed voorbeeld is de kater die niet kan

HOE MEER MENSEN
ER IN DE PRAKTIJK
WERKEN, HOE
BELANGRIJKER HET
IS OM DEZE BEVIN-
DINGEN TE NOTEREN
IN EEN ZOGENAAMD
PIJNSCORESYSTEEM
plassen, omdat zijn urineweg verstopt is met blaasgruis.
De meeste katten lijden echter in stilte. Minder eetlust,
verminderde activiteit, minder interactie met andere
katten en de eigenaar zijn kenmerken die vaak
opvallen. De kat trekt zich soms terug in een stil,
donker hoekje van het huis.
Bij sommige katten leidt pijn juist tot rusteloosheid en
agressie, vooral als een pijnlijke plek aangeraakt wordt.
Een kat met pijn wast zich vaak minder, kan een andere
houding aannemen dan normaal, zelfs een andere
gezichtsuitdrukking hebben. Soms is een verwijde
pupil zichtbaar of een snelle ademhaling.
WAT IS NORMAAL?
Gedrag dat afwijkt van het normale, kan wijzen
op pijn. Maar wat is eigenlijk normaal gedrag? Uit
onderzoek naar het normale gedrag van katten blijkt
dat katten hun tijd zo besteden:
→ slapen 40 %
→ rusten 22 %
→ jagen 15 %
→ wassen 14 %
→ op pad zijn 3 %
→ verschuilen 2.4 %
→ eten 2.3 %
AANDOENINGEN DIE MET PIJN GEPAARD GAAN
Bij bepaalde ziekten en aandoeningen is het duidelijk
dat een kat pijn lijdt. Hier volgen een aantal aandoeningen
die voorkomen bij katten, waarbij dat vaak
minder duidelijk is, maar wel degelijk sprake is van
pijn:
→ Tandvleesontsteking, ontstoken tand en kieswortels.
→ Oorontsteking
→ Huidallergie en heftige jeuk.
→ Gewrichtsslijtage en vergroeiing van de rugwervels.
→ Obstipatie, maagdarmontsteking en alvleesklierontsteking.
→ Verstopping van de urineweg en blaasontsteking.
11

Ann. Advtg Dier Holl 12-03 12/03/10 14:00 Page 1
Ik word ziek
van vlooien!
Vlooien kunnen bij mij allergische dermatitis en anemie
veroorzaken...ze kunnen mij ook besmetten met Feline
Leucose virus, Calici virus en Dipylidium caninum!
De oplossing voor een snelle en doeltreffende vlooienbestrijding!
Advantage 40 – 80 voor katten Indicaties : Voor de preventie en de behandeling van vlooien bij katten. Een éénmalige behandeling beschermt tegen een verdere vlooienbesmetting
gedurende 3 tot 4 weken. Het product kan gebruikt worden als onderdeel van een behandelingsstrategie tegen vlooienallergie-dermatitis. Contra-indicaties: Niet gespeende kittens van
minder dan 8 weken oud niet behandelen. Niet gebruiken bij overgevoeligheid voor één van de bestanddelen van dit product. Bijwerkingen: Het product heeft een bittere smaak en speekselen
kan occasioneel optreden wanneer de kat likt aan de toedieningsplaats onmiddellijk na de behandeling. Dit is geen intoxicatieverschijnsel en verdwijnt zonder behandeling binnen enkele
minuten. In zeer zeldzame gevallen kunnen huidreacties zoals haarverlies, roodheid, jeuk en huidletsels optreden. Agitatie en desoriëntatie werden ook gerapporteerd. Heel uitzonderlijk
werden bij honden en katten ook overvloedig speekselen en zenuwverschijnselen zoals incoördinatie, tremor en depressie gerapporteerd. Dosering: De aanbevolen minimale dosis is 10
mg/kg lichaamsgewicht imidacloprid. Herbesmetting door het opduiken van nieuwe vlooien in de omgeving kan gedurende 6 weken of langer na de aanvang van de behandeling aanhouden.
Meer dan 1 behandeling kan dus noodzakelijk zijn afhankelijk van de graad van vlooien in de omgeving. Om de besmetting in de omgeving van het dier te reduceren, wordt bijkomend een
behandeling van de omgeving tegen volwassen vlooien en de ontwikkelingsstadia ervan aanbevolen. Het product blijft werkzaam als het dier nat
wordt, bijvoorbeeld na blootstelling aan hevige regen. Evenwel kan een herbehandeling noodzakelijk worden, afhankelijk van de aanwezigheid
van vlooien in de omgeving. Verpakking: Blisterverpakking met 4 eenheidsdosis tubes. Registratienummers: REG NL 9214 (Advantage 40 voor
katten), REG NL 9215 (Advantage 80 voor katten) - Kanalisatiestatus: VRIJ.
AS0158

Als een pijnstiller werkt zal het normale gedrag van de kat terugkeren.
→ Oogontstekingen.
→ Tumoren.
DiergeneeskunDige behanDelingen
waarbij pijnstilling nooDzakelijk is
De huidige opvatting in de diergeneeskunde is dat
behandelingen die bij mensen pijn veroorzaken, dit bij
katten ook doen. Een jaar of vijftien geleden was het
echter geheel niet vanzelfsprekend dat katten voor de
onderstaande behandelingen pijnstilling toegediend
kregen.
behanDelingen ingeDeelD naar De mate van pijn:
milDe tot matige pijn
→ Sterilisatie van een poes (verwijdering van alleen de
eierstokken)
→ Castratie van een kater.
→ Verwijderen van bultjes of grotere weefseldelen.
→ Gebitsbehandeling zonder ingrijpende extracties
van hoektanden en kiezen.
→ Behandelen/hechten van bijt- en andere wonden.
matige pijn
→ Sterilisatie van een poes waarbij ook de baarmoeder
verwijderd wordt of andere complicaties optreden,
bijvoorbeeld een ontstoken baarmoeder.
→ Buikoperaties waarbij geen ernstige ontstekingen
zijn of veel weefselschade wordt toegebracht.
→ Behandeling/hechten van minder ernstig trauma,
bijv. door een ongeluk veroorzaakt.
→ Gebitsbehandeling waarbij een kies of hoektand
getrokken wordt.
matige tot ernstige pijn
→ Buikoperaties waarbij ernstige ontstekingen
aanwezig zijn of veel weefselschade wordt toegebracht.
→ Gebitsbehandelingen waarbij meerdere kiezen of
hoektanden getrokken worden.
→ Orthopedische behandelingen, zoals operatief
herstellen van botbreuken.
waar moet je als assistent
op letten bij een kat in opname?
→ Observeer het gedrag van een kat voor een operatie
en erna. Een kat die voldoende pijnstilling krijgt
moet na een operatie of pijnlijke ingreep hetzelfde
gedrag vertonen als voor de operatie.
→ Naast het geven van pijnstilling is minimaliseren van
stress en de omgeving zo aangenaam mogelijk
maken, erg belangrijk.
→ Let vooral op de gezichtsuitdrukking en de houding.
→ Een ineengedoken houding, waarbij de kop laag
gehouden wordt, kan wijzen op pijn na buikchirurgie.
→ Volledig languit liggen en geen interesse tonen in
de omgeving is voor een kat in opname geen
normaal gedrag.
De gezichtsuitdrukking van een kat die pijn heeft,
verandert:
→ de ogen zijn vaak wat dichtgeknepen
→ de ooghoeken staan niet meer op een lijn
→ de oren kunnen meer naar onderen en naar
achteren gericht zijn.
Controleer regelmatig het gedrag van postoperatieve
patiënten en pas indien nodig de pijnstilling aan.
13

The Human Touch
of technology
Spotchem EZ klinische chemie
Spotchem EL electrolyten
Ex igo / Medonic hematologie
Kwaliteitsbewaking Interne en externe QC
Ovucheck Premate/Plasma progesteron
E.R.D. Healthscreen nierfalen
Aution Micro urinediagnostiek
PocketChem BA ammoniak
Glucocard glucose
Lactate Pro lactaat
I-Stat bloedgassen
Animana veterinaire software
Aniwell klinische voeding
V HL DNA diagnostiek
De Haak 8, 5555 XK VALKENSWAARD www.menarinidiagnostics.nl
tel. 040 - 208 20 00, fax 040 - 204 21 84 e-mail mail@menarinidiagnostics.nl
Wat voor Assistent wil jij zijn?
14
Kijk op www.rhp.nu wat voor assistent jij bent
AS0136

Hoe meer mensen er in de praktijk werken, hoe
belangrijker het is om deze bevindingen te noteren in
een zogenaamd pijnscoresysteem.
Geef de eigenaar instructies om het gedrag van de kat
thuis goed in te gaten te houden. Mocht de kat
ondanks het voorgeschreven pijnstillingsregime, thuis
afwijkend gedrag vertonen, moet de eigenaar contact
opnemen met de praktijk.
Als een pijnstiller werkt zal het normale gedrag van de
kat terugkeren. Met name de eetlust, de activiteit en
het sociale gedrag zijn belangrijk. Aanraken van de
aanvankelijk pijnlijke plek geeft dan ook een minder
heftige reactie. Bedenk dat bij ernstig zieke katten de
mate van pijn moeilijker te evalueren is dan bij
gezonde katten met een lokaal probleem, zoals een
wond. Soms zijn de veranderingen in gedrag subtiel.
Bij langdurig gebruik van een pijnstiller is het goed om
de laagste dosis te geven die nog effectief is.
Pijnstillers bij katten.
Katten verdragen niet alle pijnstillers. Sommige pijnstillers
zoals paracetamol, zijn giftig en kunnen zelfs
dodelijk zijn voor katten. Veel eigenaren weten dit niet.
Voor langdurig gebruik wordt in Nederland voornamelijk
meloxicam (Metacam, Loxicom, Novacam)
gebruikt. Het is een van de weinige pijnstillers waarvan
de effecten op de lange duur geëvalueerd zijn. Het
middel is in Nederland geregistreerd voor de behandeling
van chronische pijn aan spieren/gewrichten/
botten en (sinds kort )voor behandeling van acute pijn.
Een kat die voldoende pijnstilling krijgt moet na een operatie of pijnlijke
ingreep hetzelfde gedrag vertonen als voor de operatie.
Het wordt vooral gebruikt voor katten met
gewrichtsslijtage. Een groot deel van de oudere katten
heeft hier last van.
Meloxicam heeft slechts bij een klein deel van de
katten (4%) bijwerkingen zoals misselijkheid, braken of
diarree. Ook zijn er geen schadelijke effecten voor de
nieren. Alleen als de kat al een nierpatiënt is, mag het
middel niet in de gebruikelijke dosis gegeven worden.
alternatieve Pijnstilling bij chronische Pijn.
accuPunctuur
Accupunctuur wordt steeds meer bij dieren ingezet als
methode van pijnstilling. Er zijn veel bemoedigende
resultaten bekend, maar echter nog geen studies
gedaan met betrekking tot resultaten bij katten. Over
het algemeen is de opvatting onder dierenartsen dat
katten minder geschikte accupunctuur patiënten zijn
dan honden. In de kliniek van de Veterinaire Universiteit
van Florida zijn bijvoorbeeld 4-6 % van de
patiënten die met acupunctuur behandeld worden,
katten. Veel minder dan bijvoorbeeld honden en
paarden, maar er zijn dus wel degelijk katten die
accupunctuur sessies tolereren.
voeding
Voeding kan een belangrijke rol spelen bij pijnstilling
voor katten met gewrichtsslijtage. Dit is inmiddels
bewezen voor voeding gesupplementeerd met
vetzuren (EPA en DHA), groenlipmossel extract en
glucosamine/chondroitine. Tijdens deze studie waarbij
de katten het dieet negen weken lang kregen, werd
vastgesteld dat de katten beter gingen bewegen.
FysiotheraPie
Het effect van fysiotherapie bij honden is inmiddels
duidelijk, maar bij katten zijn er nog geen studies op
dat gebied verricht. Het lijkt echter voor de hand
liggend dat als een kat de behandelingen verdraagt en
meewerkt, dezelfde goede resultaten behaald kunnen
worden. Bij fysiotherapie kunnen zowel oefeningen,
elektrische stimulatie als massage gebruikt worden.
lasertheraPie
Bij katten met ernstige tandvleesontsteking(stomatitis)
worden laserbehandelingen toegepast. Over de
effecten is echter nog weinig bekend.
15

16
Asymptomatische
leishmaniose
bij de hond
Op 16 juni jongstleden organiseerde Bayer Animal Health een
webconferentie waarin vector born diseases bij honden centraal
stond. Een van de presentaties, van prof. Bourdeau, treft u in dit
artikel aan.
TEKST PROF. DR PATRICK BOURDEAU -
L’ECOLE NATIONALE VÉTÉRINAIRE DE NANTES

Vaak is meer dan 50 % van de honden met een
bewezen Leishmania infectie asymptomatisch drager.
Deze honden worden gewoonlijk niet behandeld in de
dierenartsenpraktijk, maar kunnen de ziekte wel
overdragen en dragen daardoor bij tot het in stand
houden van een Leishmania infectie in een endemisch
gebied. Geïnfecteerde honden, zonder klinische
symptomen, kunnen meegenomen worden naar
voormalige niet-endemische gebieden.
Canine leishmaniose (canL) is een ernstige, chronische,
zoönotische, door vectoren overgedragen aandoening
met een endemische verspreiding in het Middellandse
zeegebied, Azië en Latijns-Amerika. De belangrijkste
veroorzaker van viscero-cutane leishmaniose bij de
hond is een protozoa Leishmania (donovani) infantum,
syn. L. chagasi, die ook kan leiden tot viscerale
leishmaniose (VL) bij de mens.
L. infantum is een (obligate) heteroxene parasiet, die
twee gastheren nodig heeft om zich te ontwikkelen.
De insecten die gastheer zijn voor Leishmania zijn
zandvliegen van het geslacht Phlebotomus. (fig. 1). Wat
betreft de gewervelde dieren, zijn de voorkeursgastheren
van L. infantum de hond en andere leden van de
familie Canidae (vos, jakhals en wolf).
De prevalentie van de infectie is sterk afhankelijk van
de lokale omgeving. In het Middellandse Zeegebied is
canL endemisch en de seroprevalentie van infectie bij
de hond varieert van een paar procent tot meer dan 60
% (o.a. Majorca, Malta) in bepaalde populaties1,2 .
Figuur 1: Zandvlieg (Phlebotomus spp.) die bloed zuigt op een vinger van een
mens (® Foto door Pospischil R., Monheim, Duitsland)
HONDACHTIGEN ALS RESERVOIR
De hond is zowel een natuurlijke gastheer als een
reservoir voor L. infantum. De reservoirfunctie is het
gevolg van verschillende oorzaken3 : een lange prepatent
periode, een hoge concentratie protozoaire
amastigoten in de huid, en een hoog percentage van
hervallen na antiparasitaire behandeling. Honden
vormen het grootste reservoir voor humane VL, omdat
ze in de dichte nabijheid van mensen leven. Andere
natuurlijke gastheren, zoals de vos, worden beschouwd
als bijkomende bronnen van humane VL, maar het is
onwaarschijnlijk dat zij een overdrachtcyclus vormen
onafhankelijk van geïnfecteerde honden4 .
SYMPTOMATISCHE EN ASYMPTOMATISCHE CANL
Verschillende onderzoeken hebben aangetoond dat
meer dan 50 % van de honden met een bewezen
infectie met L. infantum er volkomen gezond uitzien
tijdens het klinisch onderzoek, dus geen specifieke
symptomen vertonen5,6,7,8,9 . Onder invloed van een
aantal bijkomende factoren (tabel 1), wordt het
verloop van de ziekte vooral bepaald door de eigen
immuniteit en het aanpassingsvermogen van deze
immuniteit. Enerzijds is er het beschermende (zelfgenezende
of asymptomatische) fenotype, wat geassocieerd
wordt met de inductie van de Th1-gereguleerde
celgebonden afweer. Anderzijds is er de Th2-gereguleerde
humorale immuunrespons die wordt geassocieerd
met ernstige ziekteverschijnselen.
Kortom, in endemische gebieden worden honden met
Leishmania onderverdeeld in vier groepen:
Immuunreactie (genetische bepaling:
Th1 of Th2 reactie)
Co-infectie en/of aandoening
(o.a. ehrlichiose, hepatozoönose, demodicose)
Immuunsuppressie of immuunsuppressieve therapie
Leeftijd (2-4 jaar), > 7 jaar 9)
Voedingstoestand
Herhaalde infecties
Virulentie van Leishmania infantum isolaat
Tabel 1: Verdachte factoren met invloed op het verloop van een infectie met
Leishmania infantum bij de hond (aangepast volgens Baneth G, orale presentatie
op het 3e Int. CVBD Symposium, 2008).
17

Onder experimentele omstandigheden blijken symptomatische honden vier keer zo infectieus voor zandvliegen als oligo- of asymptomatische honden.
Asymptomatische, resistente honden (‘contact’dieren);
→
Asymptomatische honden (preklinisch),
→ Oligosymptomatische honden (met minimale
symptomen van leishmaniose);
→ Symptomatische honden (lijdend aan verschillende
vormen van klinische leishmaniose) 10 .
Asymptomatische honden zijn of op weg naar het
Figuur 2: Verspreiding van diagnostische parameters binnen een hondenpopulatie
in een Leishmania-endemisch gebied (aangepvorale presentatie op het
3e Int. CVBD Symposium, 2008)
18
seropositive
PCR positive
symptomatic
disease
negative diagnostics
ontwikkelen van de ziekte (prepatente gevallen, groep
2), waarbij ze voor een langere tijd (soms levenslang)
symptoomloos blijven, of hebben een spontane
remissie doormaakt. In het laatste geval behoren ze tot
groep 1 en worden ze als resistent beschouwd (fig. 2).
Deze verschillende klinische presentaties van subklinisch/asymptomatisch
tot een volledige ontwikkeling
van de ziekte en de verschillende, in het algemeen
langdurige, incubatieperiodes tussen de 2 en 12
maanden met uitschieters tot zelfs enkele jaren,
creëren een lastige situatie voor het uitvoeren van
epidemiologisch onderzoek. Als gevolg van een
enorme variatie in sensitiviteit van diagnostische testen
kunnen epidemiologische onderzoeken de prevalentie
van canL en het risico op parasietenoverdracht
onderschatten11 . Diverse studies met verschillende
testsystemen werden uitgevoerd om een betere
opsporing van de asymptomatische dragers te
verkrijgen. Op dit moment wordt de combinatie van
serologie en een hoog-sensitieve PCR geadviseerd voor
gebruik bij prevalentie-onderzoeken.
Risico van oveRdRacht
Zowel asymptomatische als symptomatische honden
kunnen zandvliegen besmetten. Epidemiologisch
gezien spelen de asymptomatische honden een

elangrijke rol, omdat ze als gezond beschouwd
worden door hun eigenaren en niet onderzocht of
gediagnosticeerd als geïnfecteerd of mogelijk
geïnfecteerd. Zij vertegenwoordigen een levend
reservoir voor Leishmania vectoren, waarbij ook het
introduceren van de ziekte in voormalig Leishmania-
vrije gebieden mogelijk is als de vector daar aanwezig
is3 . De vraag of asymptomatische honden even
gemakkelijk de vectoren kunnen infecteren als symptomatische
dragers blijft onbeantwoord. Onder
experimentele omstandigheden blijken symptomatische
honden vier keer zo infectieus voor zandvliegen
als oligo- of asymptomatische honden12 . Een bijkomend
risico op overdracht wordt veroorzaakt door een hoog
percentage terugval na een antiparasitaire behandeling.
Bestrijding van canL
De bestrijding van canL en daarmee ook humane VL is
gericht op de behandeling van symptomatische
honden. Echter, een complete eliminatie van Leishmania,
een onderbreking van overdracht naar zandvliegen
en een preventie van terugval kunnen niet
worden gegarandeerd. Daarom moet de bestrijding
zich ook richten tegen Phlebotomi in het algemeen
met inbegrip van asymptomatische honden.
Bescherming bestaat uit het vermijden van blootstelling
aan en bestrijding van de vector. Afgezien van een
vaccin, dat alleen geregistreerd is in Brazilië, betekent
dit een gedragsaanpassing aan de circadiane en
seizoensactiviteiten van de vector (o.a. honden niet
uitlaten rond zonsondergang of buiten laten slapen) en
extra bescherming van honden met behulp van
afwerende middelen, zoals het spot-on preparaat met
afwerende werking: Advantix ® .
referenties
1 Headington C.E., Barbara C.H., Lambson B.E., Hart
D.T., Barker D.C. (2002): Diagnosis of leishmaniasis
in Maltese dogs with the aid of polymerase chain
reaction. Trans. R. Soc. Trop. Med. Hyg. 96 Suppl 1,
195-197
2 Solano-Gallego L., Morell P., Arboix M., Alberola J.,
Ferrer L. (2001): Prevalence of Leishmania infantum
infection in dogs living in an area of canine
leishmaniasis endemicity using PCR on several
tissues and serology. J. Clin. Microbiol. 39,560-563
3 Capelli G. (2007): Asymptomatic and symptomatic
dogs in endemic areas, their role in the epidemiology
of Lcan. Proc. 2nd Int. CVBD Symposium 2007,
58-63
4 Courtenay O., Quinnell R.J., Garcez L.M., Dye C.
(2002): Low infectiousness of a wildlife host of
Leishmania infantum: the crab-eating fox is not
important for transmission. Parasitol. 125, 407-14
5 Berrahal F., Mary C., Roze M., Berenger A., Escoffier
K., Lamouroux D., Dunan S. (1996): Canine
leishmaniasis: identification of asymptomatic
carriers by polymerase chain reaction and immunoblotting.
Am. J. Trop. Med. Hyg. 55, 273-277
6 Brandonisio O., Carelli G., Ceci L., Consenti B.,
Fasanella A., Puccini V. (1992): Canine leishmaniasis
in the Gargano promontory (Apulia, South Italy).
Eur. J. Epidemiol. 8, 273-276
7 Dantas-Torres F., de Brito M.E., Brandão-Filho S.P.
(2006): Seroepidemiological survey on canine
leishmaniasis among dogs from an urban area of
Brazil. Vet. Parasitol. 140, 54-60
8 Lachaud L., Chabbert E., Dubessay P., Dereure J.,
Lamothe J., Dedet J.P., Bastien P. (2002): Value of
two PCR methods for the diagnosis of canine
visceral leishmaniasis and the detection of asymptomatic
carriers. Parasitol. 125, 197-207
9 Miranda S., Roura X., Picado A., Ferrer L., Ramis A.
(2007): Characterization of sex, age, and breed for
a population of canine leishmaniosis diseased dogs.
Res. Vet. Sci., Oct. 15 (e-publication)
10 Oliva G., Foglia Manzillo V., Pagano A. (2004):
[Canine leishmaniosis: evolution of the chemotherapeutic
protocols.] Parassitologia 46, 231-234
11 Campino L., Santos-Gomes G., Rica Capela M.J.,
Cortes S., Abranches P. (2000): Infectivity of
promastigotes and amastigotes of Leishmania
infantum in a canine model for leishmaniosis. Vet.
Parasitol. 92, 269-275
12 Michalsky E.M., Rocha M.F., da Rocha Lima A.C.,
França-Silva J.C., Pires M.Q., Oliveira F.S., Pacheco
R.S., dos Santos S.L., Barata R.A., Romanha A.J.,
Fortes-Dias C.L., Dias E.S. (2007): Infectivity of
seropositive dogs, showing different clinical forms
of leishmaniasis, to Lutzomyia longipalpis phlebotomine
sand flies. Vet. Parasitol. 147, 67-76
19

20
Het In Praktijk Winter Congres wordt mede mogelijk gemaakt door:
internationalsocietyfelinemedicine
G R O OT H A N D E L
de zorgverzekering voor hond, kat en konijn
Proteq
Dier&Zorg

Nieuwe uitdagingen
voor de
dierenartsassistent
Diergeneeskunde en medische technologie zijn volop in ontwikkeling en jij wilt natuurlijk
niet achter blijven. Niet voor niets luidt het thema ‘Alles in Balans’. Daarom zien we je graag
op het IP Wintercongres dat op 9 en 10 december op de Universiteitskliniek voor Gezelschapsdieren,
faculteit diergeneeskunde te Utrecht, zal plaatsvinden.
Op vrijdag 10 december hebben we een speciaal
programma voor dierenartsassistenten. Maar je bent
van harte welkom om eveneens het programma voor
de dierenarts op 9 december te volgen, of als je zelf de
handen uit de mouwen wil steken, kom dan naar een
van de praktische wetlabs die op beide dagen plaatsvinden.
Hieronder tref je een samenvatting van het lezingenprogramma
aan.
PArAveterIvNAIr sPeelt oNmIsBAre
rol IN effIcIeNcy vAN PrAktIjk
In het hele proces voor, tijdens en na een operatie
speelt de dierenarts weliswaar een centrale maar steeds
21

Gratis toeGanG
voor dierenartsassistenten
Dierenartsen die zich inschrijven voor de Pfizer
Precongresdag dat op woensdag 8 december eveneens
op de UKG zal plaatsvinden, mogen gratis hun
dierenartsassistent meenemen. Heeft jouw dierenarts
zich al ingeschreven?? Kijk op www.rhp.nu
kleinere rol. In de moderne gezelschapsdierenpraktijk
wordt het merendeel van alle handelingen door de
paraveterinair gedaan. Dit draagt in grote mate bij aan
de efficiëntie van de praktijk maar betekent een
grotere verantwoordelijkheid voor de assistent.
De basisopleiding tot paraveterinair kan, heel begrijpelijk,
niet voorzien in de specifieke kennis van die voor
het dragen van die verantwoordelijkheid nodig is.
Er is immers kennis nodig op veel gebieden. Denk aan;
instrumentenleer, reiniging/desinfectie/sterilisatie,
anesthesie en anesthesiebewaking, operatietechnieken,
22
De vrijdagochtendochtend van het
dierenartsassistenten-programma staat
helemaal in het teken van de rol van de
paraveterinair voor, tijdens en na een operatie.
zorg rond de recovery, aseptische technieken, etc. Veel
van deze kennis wordt ‘in de praktijk’ opgedaan,
echter hiervoor is meestal niet voldoende tijd aanwezig.
De vrijdagochtendochtend van het dierenartsassistenten-programma
staat helemaal in het teken van de
rol van de paraveterinair voor, tijdens en na een
operatie. Deze presentatie wordt gegeven door de
ervaren operatieassistente, Chantal Meijer en dierenarts/chirurg
Hans Nieuwendijk van het Verwijscentrum
voor gezelschapsdieren ‘de Tweede Lijn’.
Bewegingstherapie, ook voor dieren
Zelf vinden we het heel normaal om naar een Fysio of
bewegingstherapeut te gaan. Ook sporten we er lustig
op los om lekker soepeltjes te worden en te blijven.
Maar als het om dieren gaat zijn we heel terughoudend.
Als je naar jezelf kijkt; hoe vaak adviseer je
iemand om te gaan bewegen met zijn of haar dier
onder begeleiding? Kun je dan antwoorden met een
paar keer per week? Patiënten genoeg, want bijvoorbeeld
bij artrose, na een operatie aan gewrichten of
jonge honden met HD, is het vaak een hele goede
aanvulling op de behandeling. Als dierenartsen en
fysiotherapeuten meer gaan samenwerken, krijgen we
hele mooie resultaten. Om jullie te laten zien hoe je in
je praktijk een programma op kunt zetten en wat voor

Workshop hematologie
Hematologisch bloedonderzoek kan uitgevoerd worden
in de praktijk of in een veterinair specialistisch laboratorium.
Naast elektronisch verkregen uitslagen speelt
microscopisch onderzoek van een bloeduitstrijkje een
grote rol. Tijdens deze workshop gaat u zelf kijken naar
verschillende bloeduitstrijkjes onder de microscoop.
Aan de hand van verschillende casuïstieken wordt uw
kennis van de verschillende bloedcellijnen opgefrist.
Het belang van een bloeduitstrijkje met de beoordeling
van zowel erytrocyten, leukocyten en trombocyten
wordt u duidelijk. Vragen zoals waar u op moet letten
bij een anemie of met wat voor leukocytose heeft u te
maken worden beantwoord.
Dit is een praktische aanvulling op het gebruik van een
hematologie instrument in de praktijk.
Deze wetlab is in handen van mevrouw drs. Marrit
Prins en zal plaatsvinden op donderdag 9 en vrijdag 10
december, aanvang 14.00. [ 2 X 1,5h met 30 minuten
pauze].
Agressie bij de hond
Als dierenarts en dierenartsassistent komt u vaak
met angstige en/of agressieve honden in aanraking.
Soms valt een hond plotseling onverwacht uit; zonder
aanleiding! Wat is er aan de hand met deze hond? Vaak
zijn deze honden gestrest of angstig maar dit wordt niet
altijd herkend.
In dit wetlab over agressie bij de hond zullen we de mogelijke
oorzaken van agressie bespreken, hoe u subtieler
stress signalen bij honden kunt herkennen en hoe u met
deze en andere honden op een veilig manier omgaat.
Op deze manier kunt u stress voor de hond, de eigenaar,
uw medewerkers en u zelf voorkomen. Ook zullen
In de wetlab over agressie bij
de hond worden de mogelijke
oorzaken van agressie besproken,
hoe u subtiele stress signalen
bij honden kunt herkennen
en hoe u met deze en
andere honden op een veilige
manier omgaat.
we gaan kijken naar mogelijkheden om uw praktijk
nog meer diervriendelijk te maken om deze problemen
verder te verminderen of te voorkomen.
Deze wetlab duurt 1 uur en is in handen van mevrouw
Valerie Jonckheer-Sheehy, Coördinator Gedragskliniek
voor Dieren UKG, en zal plaatsvinden op donderdag 9
en vrijdag 10 december, aanvang 11.45.
Wetlab gebit
Van Dale binnen de tandheelkunde
“Daar achter bij die laatste kies rechtsboven” is wat in
de praktijk veelal gebruikt wordt om bijvoorbeeld aan
te geven dat er een parodontale pocket mesiobucaal van
de 110 zit…
Binnen de veterinaire tandheelkunde wordt gelukkig
steeds meer gebruik gemaakt van de laatste omschrijving,
wat misverstanden doet voorkomen. Om alles
kort en bondig en ondubbelzinnig te omschrijven, moet
je wel op de hoogte zijn van de tandheelkundige taal.
Als je als dierenartsassistent of dierenarts op de hoogte
bent van de termen die binnen de tandheelkunde
worden gebruikt kun je ‘op niveau‘ de tandheelkundige
problemen die je tegenkomt met collega’s bespreken.
Grote kans dat het vakgebied daardoor nog leuker gaat
worden dan dat het nu al is.
Tijdens het practicum worden door veterinairen
Marnix Lamberts en Henriëtte Booij-Vrieling eerst een
aantal termen uitgelegd, waarna de gelegenheid wordt
gegeven om het geleerde praktisch uit te voeren; samen
met je assistent of dierenarts een parodontaal onderzoek
gaan doen, met gebruik van de juiste termen.
Daarna zal hetgeen wat tijdens het onderzoek is gevonden
met gebruik van de juiste terminologie overgebracht
worden aan de andere deelnemers.
Deze wetlab is te volgen op donderdag 9 en vrijdag 10
december aanvang 14.00. [ 2 X 1,5h met 30 minuten
pauze].
Workshop Bewegingstherapie
Vrijdagmiddags kun je samen met dierfysiotherapeut
Anja Aartsen en Esther Klok gaan oefenen in een
speciale workshop bewegingstherapie, als aanvulling op
de lezing van Esther Klok eerder die ochtend. In deze
workshop leer je een aantal eenvoudige handelingen
waarmee je binnen je praktijk samen met je dierenarts
aan de slag kunt.
23

Voorkomen is vooruitzien
Pfi zer Animal Health introduceert
het Partners in Preventie programma.
Veel diereigenaren zijn zich niet bewust van het belang van regelmatige vaccinaties en van
een jaarlijkse gezondheidscontrole. Om deze tendens te doorbreken heeft Pfi zer Animal
Health nu het Partners in Preventie programma ontwikkeld. Voor optimale zorg en zekerheid:
voor het dier, de eigenaar en voor uw praktijk.
Het Partners in Preventie programma bestaat uit een uitgebreid pakket van innovatieve en
effectieve producten. Aangevuld met allround vak inhoudelijke en managementgerelateerde
ondersteuning en toegang tot loyaliteitsprogramma’s.
Wilt u meer weten over de inhoud van en deelname
aan het Partners in Preventie programma? Vraag
het uw accountmanager of neem contact op met
Pfi zer Animal Health, telefoon: 010 - 4064600 of
e-mail: info@pfi zerah.nl.
We know you care.
Pfi zer Animal Health bv, Postbus 37, 2900 AA Capelle a/d IJssel, telefoon: 010-4064600,
e-mail: info@pfi zerah.nl, internet: www.weknowyoucare.nl of www.pfi zerah.nl
AS0165

Laura Blok
Linda van der Ham
resultaten je ermee kunt bereiken kun je ’s ochtends
een presentatie volgen van dierenartsassistent-paraveterinair
Esther Klok (DKL Noord-West Groningen).
‘s Middags kun je samen met dierfysiotherapeut Anja
Aartsen en Esther Klok gaan oefenen in een speciale
workshop. In deze workshop leer je een aantal
eenvoudige handelingen waarmee je binnen je praktijk
samen met je dierenarts aan de slag kunt.
Dierenartsassistent van het Jaar
Wie wordt dit jaar de dierenartsassistent van het Jaar?
Luister naar de presentaties van de finalisten en stem
mee (Zie kader bovenaan pagina)!
voeDing en knaagDieren
Joanne Boerland
Mirella Leonard
Dierenarts Simone Thissen geeft een overzicht van de
nieuwste inzichten rondom voeding en voedingsgerelateerde
aandoeningen bij konijnen en knaagdieren.
Compassionate Care
Compassionate Care is meer dan de toepassing van de
diergeneeskunde, het is zorg die uit het hart komt. Het
is begrijpen welke emoties schuil gaan achter de unieke
mens/dier-relaties, waarmee de dierenarts en –assistenten
dagelijks wordt geconfronteerd. Een interactieve
duo-presentatie van dierenarts Paula Hendriks en
meer info
Voor meer informatie of aanmelden; klik op
www.rhp.nu
Amy Diepstraten
Tessa van Riet
Nadine Dijkstra
Rian Smolders
Areen Eeuwes
Judith van Thuila
paraveterinair Erlyn Vloemans van DKL Zuiderkaag uit
Schagen.
onCologie: alles wat een assistent moet weten
Arno Roos van het Gezondheidscentrum voor Dieren
‘Korte Akkeren’ in Gouda brengt je helemaal op de
hoogte van de laatste stand van zaken rondom
oncologie in de praktijk.
gezellig!!
Op de gezellige beursvloer kan je de hele dag terecht
voor een hapje en drankje, uiteraard zijn alle consumpties
bij de toegangsprijs inbegrepen. Een exclusieve
vertegenwoordiging van de Industrie heet u graag
welkom en voorziet u graag van informatie over hun
laatste produkten en diensten.
Compassionate Care is meer dan de toepassing van de diergeneeskunde, het
is zorg die uit het hart komt. Een interactieve duo-presentatie van dierenarts
Paula Hendriks en paraveterinair Erlyn Vloemans van DKL Zuiderkaag uit
Schagen.
25

Kittenparty Dat is pas feest!
zonder kittens
Sommige dierenartsenpraktijken organiseren kittenparty’s. Grofweg hebben deze
party’s drie doelen: eigenaren informeren over gedrag en over gezondheid, en de meegebrachte
kittens socialiseren. Voor dat laatste zijn kittenparty’s echter zo niet
geschikt. Hier lees je waarom. TEKST EllES NijSSEN KattENGEDraGSDESKuNDiGE
BEELD liNDa BEuMEr
Misschien wel de meerderheid van de kitten- en
katteneigenaren weet niet goed welke natuurlijke
gedragingen en behoeftes kittens en katten hebben,
en wat voor spullen je in huis nodig hebt om ze een
happy leven te geven. Vooral katten die binnen leven
krijgen vaak geen of onvoldoende gelegenheid om hun
natuurlijke gedrag te vertonen en kunnen daardoor
gedragsproblemen ontwikkelen. De kans daarop wordt
26
nog groter als ze de enige kat in huis zijn. Gedragsproblemen
leiden er uiteindelijk vaak toe dat een kat
wordt weggedaan, of zelfs geëuthanaseerd. Slechts
een kleine minderheid van de katteneigenaren schakelt
bij probleemgedrag een kattengedragstherapeut in.
Kortom, goede en liefst gratis - dus zeer toegankelijke
- informatie van de dierenartsenpraktijk aan kitten/
katteneigenaren kan letterlijk van levensbelang zijn.

Deze kittens socialiseren lekker thuis, bij hun moeder, tantes, neefjes en
nichtjes. Ze zijn acht (l) en vijf weken (r) oud.
Er kan veel leed mee worden voorkomen, zowel van
kittens/katten als van hun mensen. In dat opzicht zijn
kittenparty’s zeer zinvol.
OntwOrmen, is dat nOdig?
Kittenparty’s lenen zich ook uitstekend om voorlich-
ting te geven over gezondheid en medische zorg.
Bepaald geen overbodige luxe, want veel katten komen
als kitten misschien nog wel in de praktijk voor
medische controle, vaccinaties, ontwormen, onvlooien,
chippen en hopelijk castreren, maar daarna lange tijd
niet meer. Nogal wat mensen laten hun kat niet
jaarlijks controleren en vaccineren. Het ontwormen
schiet er vaak bij in (‘Moet dat? Ik zie helemaal geen
wormen!’). Helaas komen tamelijk veel volwassen
katten dan ook pas bij de dierenarts als ze klachten
hebben. De meeste eigenaren weten niet dat katten
ziekte en pijn van nature zo veel mogelijk verbergen en
daar erg goed in zijn, en dat gedragsveranderingen
kunnen duiden op ziekte en/of pijn. Goede materie
voor een kittenparty!
mOsterd na de maaltijd
Het derde doel van kittenparty’s, namelijk socialiseren,
is echter niet of nauwelijks op een party te realiseren.
Acht weken oud, slapend in vreemde handen. Deze kitten is goed gesocialiseerd op mensen.
Het belang van een goede socialisatie op een leven
als huisdier kan niet genoeg benadrukt worden. Maar
een party is daar om diverse redenen niet geschikt
voor.
8 - 14 weken is te laat
Kittenparty’s worden in de regel gehouden voor
kittens van ongeveer acht tot en met veertien weken.
Door naar een party te gaan zouden de feestvarkentjes
worden gesocialiseerd op de reismand, vervoerd
worden per auto of fiets, de dierenarts(enpraktijk),
vreemde mensen, gehanteerd worden en honden.
Belangrijke zaken en situaties dus, waar een huiskat
mee moet kunnen ‘dealen’. Maar nu komt het: de
eerste socialisatiefase, de fase waarin kittens gesocialiseerd
kunnen worden op mensen, andere diersoorten,
situaties en dingen, duurt van week twee tot en met
week zeven à negen. Kittens hierop met acht à veertien
weken (proberen te) socialiseren is dus mosterd na de
maaltijd.
Dan verlaag je toch de leeftijd waarop kittens naar
party’s gaan, denk je misschien. Maar dat is niet
verantwoord. Wil je het risico op besmetting met
ziektes en parasieten minimaliseren, dan dient een
kitten volledig gevaccineerd, ontvlooid en ontwormd
27

te zijn. Liefst moet de tweede vaccinatie minstens een
week geleden zijn.
Moeder is de belangrijkste lerares
Een ander argument om kittens mee te nemen naar
een party is om ze op andere katten te socialiseren.
Socialiseren op andere katten is een must. Katse
etiquette is namelijk niet aangeboren, maar moet
worden geleerd. En dat kan alleen tussen week acht tot
en met week zestien, in de tweede socialisatiefase. Qua
kittenpartyleeftijd komt dat dus redelijk uit. Daar vallen
echter kanttekeningen bij te maken. Gezien de leeftijd
waarop kittens aan een party kunnen deelnemen benut
je de helft van de tweede socialisatiefase niet. Minstens
zo belangrijk is dat kittens in de eerste plaats van hun
moeder leren, en wel door haar goed te observeren
(observationeel leren). Haar gedrag nemen ze als
eerste over. Ook van nestgenootjes kunnen ze leren,
maar minder. De beste manier om kittens te socialiseren
op andere katten is dan ook om ze langer dan de
wettelijk verplichte zeven weken bij hun moeder te
laten, tot en met week zestien*. Zo gaat het socialiseren
vanzelf. Op een rustige, natuurlijke manier, ieder
wakker moment.
28
‘Ik neem ruim de tijd om kitteneigenaren te informeren’
Annette Boonstra van Dierenkliniek De Jordaan in
Amsterdam: ‘Op de leeftijd waarop kittens naar party’s
gaan kun je ze alleen nog socialiseren op andere katten;
verder ben je te laat. Ook vanuit welzijnsoogpunt lijkt
het me beter de kittens thuis te laten. Ik ben er inmiddels
van overtuigd dat je kittens beter tot en met week
zestien bij hun moeder kunt laten.
Zelf organiseer ik geen kittenparty’s, ook niet zonder
kittens. Als mensen hier voor de eerste keer komen
met een kitten, neem ik ruim de tijd. Ik informeer ze
over van alles. Onder andere over medische zaken,
parasietenbestrijding, voeding en het belang van een
huisdierenverzekering. Ik vind dat erg leuk om te doen.
En ze krijgen een kittenpakket mee. Intussen loopt
zo’n kittentje hier dan rond, en kan het op die manier
Zo kan socialiseren op andere katten ook: kittens van acht en negen weken,
twee nestjes door elkaar. De andere moeder is in de buurt. Poezen zorgen
vaak voor elkaars kittens.
*In Assistent winter 2009 heb je kunnen lezen waarom
kittens hun moeder minstens zestien weken nodig hebben.
Dierenarts annette Boonstra :
wennen aan de praktijk.
Als mensen een kitten hebben en deze als alleen wonende
binnenkat gaat leven, raad ik ze aan om er een
bij te nemen. En bij kittens die veel jonger zijn dan zestien
weken vraag ik vaak of ze terug kunnen naar hun
moeder. Toevallig was er net een man met een rood
katertje van acht weken. Hij vroeg zelf of het kwaad
zou kunnen dat het dier alleen zou komen te leven.
Hij stond erg open voor de informatie die ik hem gaf.
Met als resultaat dat de kitten nog twee maanden terug
mag naar zijn moeder - de eigenaar van de moederpoes
werkt daaraan mee. Daarna mag ofwel ook het zusje
van het katertje mee, of adopteert hij een kitten uit een
opvang. Daar word ik zo blij van!
Kittenparty’s vind ik een goede manier om kitten- en
katteneigenaren te informeren. Maar een party mét kittens?
Wat mij betreft liever niet!’

Kitten Kindy ® : de eerste Kittenparty’s
De bedenker van kittenparty’s is de Australische
dierenarts en gedragsdeskundige Kersti Seksel. In
navolging van puppyparty’s ontwikkelde zij in de jaren
negentig van de vorige eeuw een speciaal programma
voor kittens: Kitten Kindy ® .
Kitten Kindy ® bestaat uit twee bijeenkomsten. Het
doel daarvan is kittens goed socialiseren op een leven
als huisdier zodat ze minder kans hebben om gedragsproblemen
te ontwikkelen, en eigenaren voorlichting
geven over gezondheid en welzijn. Uiterst belangrijke
zaken dus!
Kitten Kindy ® werkt met een vast programma. Pro-
Angstvrij sociAliseren is lAstig op een pArty
De essentie van socialiseren is dat je onder de angst-
drempel blijft. Een kitten dient neutrale, maar liever
nog positieve ervaringen op te doen. Op die manier
worden mensen, dieren, dingen en situaties ingeprent
Kitten op ontdekkingsreis bij dierenarts Tom Bouman van Dierenkliniek
Walenburg in Rotterdam.
grammaonderdelen waarin de kittens zelf aan bod
komen zijn onder andere spelen, training (‘zit’, ‘give me
five’, en aan een lijntje lopen), hantering, de kittens aan
elkaar doorgeven (‘pass the kitty’) en de kittens laten
kennismaken met een vriendelijke hond (‘bring in the
dog’).
Kitten Kindy ® is bestemd voor drie tot zes kittens van
acht tot veertien weken oud. Iedere kitten mag maximaal
twee mensen ‘meebrengen’.
In Nederland en België worden soortgelijke bijeenkomsten
georganiseerd. Meestal heten deze kittenparty of
kittenclass, en is er één bijeenkomst in plaats van twee.
als neutraal, of als leuk/fijn. Een angstige ervaring
levert een angstige inprenting op. Nog los van het feit
dat kittens in de regel op een leeftijd naar party’s gaan
die rijkelijk te laat is voor socialisatie, is het zeer de
vraag of het mogelijk is om in een vreemde omgeving,
bij vreemde kittens en bij vreemde mensen onder de
angstdrempel te blijven. Thuis socialiseren geeft veel
meer kans op een veilige socialisatie. De aanwezigheid
van moeder is daarbij van cruciaal belang. (Dat wil
zeggen, als moeder zelf goed gesocialiseerd is. Anders
kan zij beter even apart gezet worden.) Kittens
observeren immers hoe hun moeder op van alles
reageert en nemen haar gedrag als eerste over.
Bulk- en turBosociAlisAtie?
Voor zover er in een kittenparty nog sprake zou kunnen
zijn van socialiseren, gaat het hier om een soort
bulk- en turbosocialisatie: samen met vreemde kittens
in korte tijd kennismaken met allerlei nieuwe wezens,
dingen en situaties. Het reismandje, vervoerd worden
per auto of fiets, de dierenartsenpraktijk, vreemde
mensen, een katvriendelijke hond, gehanteerd worden:
dat is wel erg veel voor één of twee bijeenkomsten. En
dat terwijl deze socialisatie ook gewoon thuis kan
plaatsvinden, verspreid over de hele socialisatieperiode,
in alle rust, zonder angst en vooral met moeder en
nestgenootjes in de buurt, als rotsen in de branding.
Socialiseren op de reismand kan door de reismand in
de kamer te zetten en aanlokkelijk te maken, de kittens
29

Eenvoudig en
effectief gewichtsverlies
in slechts 8 weken
22% minder lichaamsvet
in slechts 8 weken door:
LANGER LEVEN
• Een revolutionaire vezeltechnologie
om de verteerbaarheid te verhogen,
het verzadigingsgevoel te stimuleren
en de energieopname te verlagen;
• Een geoptimaliseerd gehalte aan
eiwitten om het verzadigings -
gevoel te stimuleren;
• Een unieke combinatie van
hoge gehalten aan lysine en
L-carnitine.
Neem voor meer informatie contact op met uw
Hill’s buitendienstmedewerk(st)er of bel de
Hill’s Veterinary Helpline op 0800- 0222466 .
vets’ no.1 choice
vets’ no.1 choice
www.HillsPet.com
KORTER LEVEN
Hill's Prescription
Diet r/d: gevuld met
wetenschap!
Clinical nutrition to improve quality of life
Handelsmerken zijn eigendom van Hill’s Pet Nutrition, Inc. © 2010
AS0164

DIERENARTS ANNETTE BOONSTRA :
‘IK NEEM RUIM DE TIJD OM
KITTENEIGENAREN TE INFORMEREN’
er zelf in te laten gaan, ze er eens rustig in te zetten,
ermee door het huis lopen, dan eens een naar buiten
gaan, de kittens eens los te laten in de auto (zonder te
rijden natuurlijk!) etc. Kortom, stapje voor stapje, in
meerdere sessies. Zijn de kittens hierop gesocilialiseerd,
dan kunnen ze naar de dierenarts (liefst moeder
meenemen). In overleg met de dierenarts kunnen de
kittens bij het eerste bezoek spelen en wat lekkers
krijgen in de spreekkamer.
LET’S PARTY!
Is dat niet gek, een kittenparty zonder kittens?
Helemaal niet, het levert alleen maar voordelen op.
Zoals:
→ De kittens kunnen lekker thuisblijven, liefst bij
moeder en nestgenootjes. Dat is beter voor hun
welzijn.
→ De bezoekers worden niet afgeleid door de (schattige)
kittens en hebben dus meer aandacht voor de
geboden informatie.
→ Mensen die overwegen kittens te nemen of heel
jonge kittens hebben, kunnen de informatie die over
socialiseren wordt geboden nog toepassen tijdens
de eerste socialisatiefase.
→ Een kittenloze party kan meer bezoekers en dus
meer klantbinding opleveren als er een kitten/
kattenparty van wordt gemaakt: eerst wordt er
informatie gegeven die puur over kittens gaat (zoals
socialiseren, kittenvaccinaties, ontwormen, ontvlooien,
castreren, chippen), gevolgd door een
koffie- en theepauze. Daarna kunnen er ook
eigenaren van volwassen katten aanschuiven voor
informatie waar alle katteneigenaren wat aan
hebben, bijvoorbeeld over gezondheid, voeding,
gedragsproblemen en kattenbenodigdheden.
Twee vliegen in één klap dus. Kittens blij, katten blij,
baasjes blij, en de praktijk blij. Dat is pas echt feest!
31

Voedingsover-
gevoeligheid
bij de kat
Nieuwe
inzichten in het
eliminatiedieet
Tijdens het International Society Feline Medicine (ISFM) congres dat eerder dit jaar gehou-
den werd in Birmingham (UK), gaf dierenarts-dermatoloog Ed Rosser een update over de
diagnostische benadering en behandeling van een voedingsallergie bij de kat. Alvorens in te
gaan op deze nieuwe inzichten, volgt eerst een overzicht van de prevalentie, oorzaken en
symptomen van een voedingsallergie bij de kat.
naast een allergische reactie op opgenomen allerge-
nen (immunologische reactie), voedingsallergie
genoemd, kunnen katten ook lijden aan een voedingsintolerantie.
in dat laatste geval speelt het immuunsysteem
geen rol bij de reactie op het voedsel, er is
bijvoorbeeld sprake van een slecht verteerbare voeding
of de aanwezigheid van (plantaardige) toxinen of
32
TEKST Simone ThiSSen -
DierenarTS
histamine (bepaalde vissoorten). omdat deze twee
termen vaak (onterecht) door elkaar gebruikt worden
en het onderscheid ertussen niet altijd eenvoudig is
vast te stellen, is het beter te spreken over een
‘voedingsovergevoeligheid’. De term voedingsovergevoeligheid
verwijst naar zowel symptomen van een
voedingsallergie als een voedingsintolerantie.
PREVAlEnTIE
het aantal katten dat lijdt aan een voedingsintoleran-
tie/allergie is lastig in te schatten, maar de gemelde
prevalentie van voedingsovergevoeligheden varieert
van 1-11% van alle huidaandoeningen bij de kat. het
staat op de derde plaats als oorzaak van overgevoeligheidsreacties
bij de kat.
Een voedingsallergie kenmerkt
zich door een nietseizoensgebondenhuidontsteking
en kan op elke
leeftijd, bij elk kattenras
en zowel de poes als kater
optreden.

Voedingsallergenen
Elke voedingsstof vormt een potentieel allergeen, maar
in de praktijk zijn de meest voorkomende voedingsallergenen:
→ rund
→ lam
→ melk
→ vis
→ blikvoeding
→ gedroogde voedingsmiddelen
In mindere mate kunnen ook kip, gluten en additieven
reacties oproepen. Het meest allergeen zijn voedingsmiddelen
met een hoog eiwitgehalte en die het meest
gegeten worden: hoe langer een specifiek eiwit wordt
geconsumeerd, hoe groter de kans op het veroorzaken
van een overgevoeligheidsreactie.
immuunreacties
De meest voorkomende reactie bij een voedingsallergie
is het type I overgevoeligheidsreactie (directe overgevoeligheidsreactie),
maar ook type III (Arthus reactie)
en type IV (vertraagd type) komen voor. De directe
reactie kan al binnen enkele minuten tot uren na
opname van het allergeen optreden, de vertraagde
respons na meerdere uren of dagen. Het beschermingsmechanisme
in het lichaam dat een voedingsallergie
voorkomt, bestaat uit de beschermende werking
van het maagslijmvlies en de cellulaire immuniteit in
het maagdarmkanaal. Het slijmvlies houdt opgenomen
allergenen tegen, maar is permeabel voor sommige
(kleine) eiwitten, vooral als er sprake is van een virale
of parasitaire infectie. De aanwezigheid van IgA in het
maagdarmkanaal bestrijdt mogelijke allergenen en een
verstoring in deze afweer kan een dier gevoelig maken
voor een voedingsovergevoeligheid. Ook kan een
voedingsallergie zich ontwikkelen naast een andere
allergie, zoals een vlooienbeet overgevoeligheid of
atopische dermatitis.
symptomen
Een voedingsallergie kenmerkt zich door een niet-sei-
zoensgebonden huidontsteking en kan op elke leeftijd,
bij elk kattenras en zowel de poes als kater optreden.
Gemiddeld zijn de eerste symptomen zichtbaar op vier
tot vijf jarige leeftijd, maar de variatie hierin is groot,
van drie maanden tot 11 jaar. De siamees en de
burmees lijken vaker getroffen te worden dan andere
kattenrassen. De klinische symptomen kunnen sterk
variëren:
→ Jeuk ( pruritus): 90% van de katten heeft last van
lokale of gegeneraliseerde jeuk. In bijna de helft van
de gevallen reageert deze goed op corticosteroïden.
De dermatitis bevindt zich vooral in het kop- en
nekgebied en gaat gepaard met roodheid (erytheem),
papels en korsten.
→ Miliaire dermatitis
→ Zelf geïnduceerde kaalheid ( alopecia): symmetrische
kaalheid
→ Schilfering van de huid
→ Oorontsteking (één- of dubbelzijdig)
→ Ontstekingen van de voetzolen ( pododermatitis)
→ Ontstekingen in het perianale gebied
→ Maagdarmklachten: braken, diarree
diagnose
Een goede anamnese afnemen is erg belangrijk,
waarbij de eetgewoonten, de leefomgeving en het
dieet van de kat (met name eiwit- en koolhydraatbronnen)
duidelijk worden. Bij jeukklachten zonder
parasitaire oorzaak moet altijd gedacht worden aan
een voedingsovergevoeligheid.
Bloedonderzoek of het microscopisch onderzoek van
een huidbiopt zijn zinloos. De diagnostische resultaten
van intradermale huidtesten en in vitro IgE testen zijn
onbetrouwbaar bij de kat, ondanks dat deze in
toenemende mate beschikbaar zijn. Bij mensen zijn
deze testen theoretisch zinvol bij het vaststellen van
een acceptabel eliminatiedieet.
De enige manier om de diagnose te stellen is met
behulp van een eliminatiedieet, gevolgd door provocatie
met de oorspronkelijke voeding. Hierbij moeten de
volgende regels in acht worden genomen.
Andere aanwezige huidaandoeningen (vlooienbeet
allergie, secundaire bacteriële infectie (zelden bij de
kat)) moeten behandeld en genezen zijn, voor gestart
wordt het met dieet. In sommige gevallen is de
toediening van corticosteroïden, antihistaminica of
cyclosporine onvermijdelijk om de klachten tegen te
gaan. In die gevallen kan wel gestart worden met het
dieet, maar let op dat de tabletten niet toegediend
33

Adv Dechra

worden met boter, kaas, ijs of vlees of andere voe-
dingsmiddelen die eiwitten bevatten. Honing verdient
in dat geval de voorkeur.
1 Het voer moet aangeboden worden op een bord.
2 Gebruik geen plastic of metalen voer- en waterbak,
omdat de kat hier ook allergisch op kan reageren.
3 Speeltjes moeten verwijderd worden.
4 Geef tijdens de periode van het dieet geen diergeneesmiddelen
of supplementen (vitaminen, mineralen
of vetzuren) die verrijkt zijn met smaakstoffen.
5 Vermijd alle andere voedingsmiddelen en snacks.
Keuze van een eliminatiedieet
Een eliminatiedieet bestaat uit een voor het dier
onbekende eiwitbron en koolhydraatbron (zie tabel 1).
Eiwitbron (garen
door koken of braden)
Eend Rijst
Gans Maïs
Geit Tapioca
Koolhydraatbron
Kalkoen Aardappel
Lam Zoete aardappel
Paard Linzen
Wild (hert) Banaan
Struisvogel Pompoen
Witvis Groene erwten
Tabel 1. Voorbeelden van eiwit- en koolhydraatbronnen voor een zelfbereid
dieet. Veel katten verkiezen groene erwten boven rijst of aardappel en soms
wordt alleen een volledig eiwitdieet geaccepteerd.
zelfbereid dieet
Er kan gekozen worden voor een zelfbereid of een
kant-en-klaar dieet. Een zelfbereid eliminatiedieet
wordt nog altijd beschouwd als ‘de gouden standaard’,
maar kost veel tijd en inzet van de eigenaar en is geen
volledig uitgebalanceerde voeding, waardoor suppletie
nodig is voor jonge katten. Veel katten zijn wel dol op
een zelfbereide voeding.
Kant-en-Klare diëten
Bij kant-en-klare diëten bestaat de keuze uit hypoaller-
gene diëten op basis van een nieuwe eiwit- en koolhy-
draatbron of een dieet op basis van gehydrolyseerde
eiwitten.
Voedingsmiddelen die de klinische symptomen van
een voedingsallergie kunnen verergeren:
Vlees, kaas, bakolie, margarine, brood
Popcorn, pretzels, pinda’s, koekjes, chips, pizza en
friet.
Hypoallergene diëten, met name afkomstig uit het
niet-veterinaire kanaal, kunnen soms nog verborgen
voedingsallergenen bevatten (m.a.w. ze bevatten nog
sporen van andere eiwitbronnen). Om geen enkel
risico te nemen op verborgen allergenen kan er
daarom beter gekozen worden voor een dieet
gebaseerd op gehydrolyseerde eiwitten (vaak op basis
van gevogelte of soja), waarbij het molecuulgewicht
van de eiwitbron (Dalton) sterk verlaagd is tot gemiddeld
12 kD. Deze diëten worden vaak goed getolereerd
en zijn effectief. Zij kunnen echter ook geen 100%
garantie bieden op de volledige afwezigheid van
allergenen, omdat het molecuulgewicht dan nog lager
(1 tot 3 kD) zou moeten zijn.
De keuze voor een dieet moet altijd in goed overleg
met de eigenaar worden gemaakt waarbij rekening
moet worden gehouden met de voorkeur en voedingsgewoonten
van de kat. Daarnaast moet het nieuwe,
tijdelijke dieet geleidelijk worden geïntroduceerd.
Praktisch gezien zijn de diëten op basis van gehydrolyseerde
eiwitten het meest geschikt als eliminatiedieet
en kunnen de hypoallergene diëten hierna gebruikt
worden voor de (levenslange) behandeling.
duur van eliminatiedieet
De duur van het eliminatiedieet is sterk toegenomen
ten opzichte van de eerste adviezen jaren geleden van
drie weken. Inmiddels adviseren dermatologen een
periode van minimaal acht tot zelfs 12 weken, waarbij
vanaf het einde van de derde week een reactie kan
worden waargenomen (dit kan ook tot tien weken
duren!). Wanneer er geen reactie is op een kant-enklare
voeding, kan een voedingsallergie niet worden
uitgesloten en moet alsnog een zelfbereid dieet
worden ingezet.
Bij een gedeeltelijke reactie kan er sprake zijn van een
bijkomend huidprobleem en moet de eigenaar
gevraagd worden of het dieet wel strikt gevolgd is.
35

Bij jeukklachten zonder parasitaire oorzaak moet altijd gedacht worden aan een voedingsovergevoeligheid
PROVOCATIE
Wanneer een kat positief reageert op het eliminatiedieet,
moeten de oude voedingsmiddelen met regelmatige
intervallen opnieuw aangeboden worden gedurende
een week. Tijdens deze provocatie wordt er
zorgvuldig gelet op het terugkomen van de sympto-
Zelfbereid dieet Kant-en-klaar dieet
Voordelen
Eigenaar sterk betrokken Gebruiksvriendelijk, praktisch
Geen additieven Goed gebalanceerd, hoge verteerbaarheid
Controle over eiwitbronnen Laag-allergene eigenschappen / gehydrolyseerd
Grote keuze uit eiwitbronnen Smakelijkheid
Werkzaamheid
Smakelijkheid
Nadelen
Bereiding kost veel tijd Geen controle over eiwitbronnen
Vaak te eiwitrijk Additieven
Toevoegingen nodig voor groeiende katten (niet gebalan- Grote variatie tussen voedingen
ceerd)
Bijwerkingen Kosten
Smakelijkheid Smakelijkheid
Tabel 2. Overzicht van voor- en nadelen van zelfbereide en kant-en-klare diëten
36
HYPOALLERGENE DIËTEN, MET NAME
AFKOMSTIG UIT HET NIET-VETERINAIRE
KANAAL, KUNNEN SOMS NOG VERBORGEN
VOEDINGS ALLERGENEN BEVATTEN
men. Het is vaak lastig een eigenaar te motiveren om
het dier opnieuw te provoceren, omdat de kat eindelijk
symptoomvrij is. Het is echter wel zinvol, omdat er
vaak maar enkele allergenen verantwoordelijk zijn. De
meerderheid van de katten reageert niet met een
terugval na blootstelling aan een verdacht voedings-

DE DUUR VAN HET
ELIMINATIEDIEET IS
STERK TOEGENOMEN
TEN OPZICHTE VAN DE
EERSTE ADVIEZEN
JAREN GELEDEN
Het is vaak lastig een eigenaar te motiveren om het dier opnieuw te provoceren, omdat de kat eindelijk symptoomvrij is.
middel. Dit kan enerzijds verklaard worden door een
verandering in de immuunrespons in de loop van de
tijd. Een andere, waarschijnlijkere verklaring is dat het
maagdarmkanaal door het eten van een zeer goed
verteerbare voeding gedurende een groot aantal
weken de tijd heeft gekregen zijn normale permeabiliteit
te herstellen.
GEBREK AAN RESULTAAT - DE UITDAGING
De meeste katten met een voedingsovergevoeligheid
zullen na het volgen van bovenstaande stappen
uitkomen bij een geschikt dieet. Het stellen van de
diagnose en vinden van een geschikt hypoallergeen
kan echter sterk bemoeilijkt worden, wanneer:
→ De kat verdacht van een voedingsallergie al
blootgesteld is aan ‘alles behalve de vuilnisbak’.
→ Er kruiscontaminatie is opgetreden tijdens het
productieproces van kant-en-klare voedingen waar
de kat op reageert.
→ Het gebruik van een niet-veterinaire hypoallergene
voeding.
→ De patiënt gevoelig is voor verschillende ingrediënten
die gebruikt worden tijdens het productieproces
van diervoedingen.
BEHANDELING
De enige acceptabele en effectieve behandeling van
een voedingsovergevoeligheid is het uitsluiten van het
verantwoordelijke voedingsmiddel(en). Er moet echter
wel een volledige en gebalanceerde voeding gegeven
worden om voedingstekorten, skeletproblemen etc. te
voorkomen.
Voor de meeste katten is er een kant-en-klare hypoallergene
onderhoudsvoeding te vinden, maar in
sommige gevallen zal de eigenaar het onvolledige
eliminatiedieet aan moeten vullen met vitaminen,
vetzuren en mineralen om de kat een volledige
onderhoudsvoeding te bieden.
37

Opvallende toename van
zieke zwerfdieren
Knaag & Ko is een opvangcentrum van de Dierenbescherming Afdeling Utrecht
Amersfoort e.o. voor konijnen en knaagdieren. Op jaarbasis worden er ongeveer 600
dieren opgevangen. Ruim de helft bestaat uit konijnen, verder een kleine 100 cavia’s,
de overige dieren zijn hamsters, gerbils, muizen, degoes en chinchilla’s. Een groot deel
van deze dieren komt binnen als zwerfdier, de overige dieren komen als afstandsdier
in de opvang terecht. TEKST MIEKE HOLTSLAG –
BEELD KNAAG & KO
De laatste jaren is er een opvallende toename van
zwerfdieren die ziek zijn. Mensen willen of kunnen
de dierenartskosten niet betalen met als gevolg dat
de medische kosten voor de opvang enorm stijgen.
Per jaar betalen we ongeveer € 25.000,- aan dierenartskosten.
Gelukkig hebben we een vaste dierenarts
die ons tegen een gereduceerd tarief helpt.
VERKEERDE VOORLICHTING
De afstandsdieren komen door uiteenlopende redenen
bij ons terecht. Vaak worden dieren impulsief aangeschaft
en krijgt men na korte tijd spijt, mede omdat
men zich vaak totaal niet verdiept heeft in de betreffende
diersoort of verkeerd is voorgelicht.
Zo worden konijnen vaak aangeschaft voor kinderen
terwijl konijnen helemaal geen knuffeldieren zijn maar
meer dieren om naar te kijken. Kinderen zijn sowieso
snel uitgekeken op dieren en als de ouders niet enthou-
38
Een gedumpt
konijn met gebroken
achterpoot.
siast genoeg zijn worden de dieren weer weggedaan.
Ook verkeerde voorlichting leidt regelmatig tot
teleurstellingen. Vaak wordt er geadviseerd om twee
broertjes of zusjes te nemen wat in de meeste gevallen
tot vechtpartijen leidt.
Een andere oorzaak is het foutief bepalen van het
geslacht door dierenwinkel of dierenarts. Met weinig
ervaring is het soms best lastig om het juiste geslacht
te bepalen van konijntjes die een paar weken oud zijn.
Onterecht wordt er vaak aangenomen dat het om twee
vrouwelijke dieren gaat wat vaak niet het geval blijkt te
zijn zodat de nieuwe eigenaar vechtende dieren krijgt
of verrast wordt met een (ongewenst) nestje. Bij de
meeste diersoorten is het moederdier direct na de
bevalling vruchtbaar en wordt dan ook vaak onmiddellijk
gedekt met als gevolg dat er binnen korte tijd een
tweede nest wordt geboren. Het komt dan ook
regelmatig voor dat mensen van een of twee nestjes
afstand komen doen.
Ook goedbedoelde maar verkeerde adviezen leiden tot
problemen. Zo wordt er vaak gezegd dat een konijn
prima met een cavia kan leven. Dit is een slechte
combinatie om verschillende redenen: het betreft twee
totaal verschillende diersoorten die een andere manier
van communiceren hebben; cavia’s communiceren veel
met geluid waar een konijn niets van begrijpt, cavia’s
zijn dagdieren terwijl konijnen juist nachtdieren zijn,

Cavia met abces wordt behandeld Zo ziet een konijn eruit na in een ernstig vervuild hok te hebben gezeten.
daarnaast hebben ze andere voedingseisen. We krijgen
regelmatig cavia’s binnen die ernstig verwond zijn
geraakt door konijnen, geen goede combinatie dus!
De booDschap van Dit verhaal is:
1 Weet dat er een dergelijke opvang is om zodoende
te kunnen doorverwijzen (we horen nog steeds van
dierenartsen, o dat wist ik niet).
2 De leukste dieren in een opvang zitten, ook heel
veel jonge dieren.
3 De dieren (in principe) gezond zijn,
4 De dieren door een dierenarts gezien zijn.
5 Alle konijnen volledig geënt zijn.
6 Alle mannelijke konijnen en cavia's gecastreerd zijn.
7 Er heel veel kennis en ervaring is bij de mensen
binnen de opvang en zij uw cliënten dus ook
kunnen adviseren voor problemen met hun dieren.
8 Dieren altijd teruggebracht kunnen worden als het
niet klikt of tegenvalt.
9 Mensen van A tot Z begeleiding krijgen.
meer informatie
www.knaagenko.nl
of
www.konijnenbelangen.nl/links/opvangadressen/
index.htm voor soortgelijke opvangcentra elders in
het land.
39

Kopzorgen?
Daar gaan we wat aan doen op de Pfizer Precongresdag 2010!
Voorafgaand aan het IP’s Wintercongres 2010, dat wederom op de Universiteitskliniek
voor Gezelschapsdieren, Faculteit Diergeneeskunde te Utrecht zal plaatsvinden, wordt na
het grote succes van afgelopen jaar weer de Pfizer Precongresdag georganiseerd. Dit jaar
luidt het thema: ‘Kopzorgen’.
Aan en in de kop van hond en kat komen we een grote verscheidenheid aan ziektes,
problemen en afwijkingen tegen. Zowel diagnostiek als behandeling leveren vaak de
nodige uitdagingen op, reden genoeg om dit deel van het lichaam bij de kop te pakken.
Een boeiend programma dat je niet mag missen!
Kijk op www.rhp.nu voor het volledig programma en overzicht van sprekers.
Gaat jouw dierenarts naar deze dag? Dat is dan boffen, want iedere dierenarts mag
GRATIS een dierenartsassistent meenemen!
Maar let op! Afgelopen jaar waren er meer aanmeldingen dan beschikbare plaatsen.
Wacht dus niet te lang met inschrijven, want vol = vol! Kijk snel op www.rhp.nu