Sociaal Katholicisme en de Joodse kwestie - Het geval Leo ... - SCJ

pauselijke Staten hebben geleid tot een zich terugtrekken op de verdediging van het statuut van de
priester in een wereld, die dorst naar moderne vrijheden.
Deze terugtrekking wekt in hem de berulliaanse gevoeligheid, die hem zal leiden naar een daaraan
gekoppeld religieus leven onder de invloed van de Soeurs Servantes en de Soeurs Victimes van
Villeneuve-lès-avignon, die het devotioneel kader bieden van een levensideaal, gevormd door de
Franse school, die de schaduw van de Franse revolutie achter zich heeft gelaten.
Pater Dehon, ultramontaan, omarmt na de oprichting van zijn Congregatie in 1878 – het jaar dat paus
Leo XIII in functie treedt- de zaak van deze paus, die heel gevoelig is voor de sociale kwestie. Hij
wilde diens spreekbuis zijn. “De Kerk dient te tonen dat zij niet alleen in staat is vrome zielen te
vormen , maar de sociale rechtvaardigheid na te streven, waarnaar de volken snakken. “ (0SC III 336,
p. 237). Leo Dehon, geplaatst voor de veranderingen aan het einde van de XIXe eeuw, worstelt met
een existentiële spanning, die hem onderdompelt in contradicties, welke het begrijpen en interpreteren
van zijn omvangrijke literaire productie moeilijk maakt.
Aldus moeten zijn stellingnamen over de Joodse kwestie niet verstaan worden als ideologische
beweringen van een theoretisch ontwikkelde constructie.
Zijn zorg voor de sociale rechtvaardigheid verklaart zijn hardnekkigheid tegen diegenen die de
arbeiders doen lijden en vooral tegen de woeker die door de Joodse speculanten wordt uitgeoefend.
Er is dus geen professioneel antisemitisme, zoals de historicus Pierre Pierrard meende, maar eerder de
financiële macht die hij op het oog heeft.
Dehon heeft niet deelgenomen aan de zaak Dreyfus die in die tijd Frankrijk heeft verontrust; dit kan
men volgens de historicus Jacques Prévotat bij hem zien als een ontwikkeling die aantoont dat hij zover
zal gaan om de Action Française in 1913 te veroordelen vanwege haar antisemitisme.
De Joodse kwestie wordt bij hem alleen maar behandeld onder een economisch en sociaal gezichtspunt
en niet theologisch zoals de Italiaanse historicus Marcello Neri heeft aangetoond.
Echter het vraagstuk van de heiligheid hangt niet af van een poltieke en sociale opstelling, die
bovendien varieert naargelang de geschiedenis. Overigens is de gedachte van Dehon in evenwicht met
zijn geestelijke overwegingen over het jodendom, volk van het Verbond, waaruit Jezus van Nazareth is
voortgekomen. Het Judaïsme en het Christendom worden bij Dehon wezenlijk als verbonden gezien,
aangezien de oorsprong van de tweede zich in de eerste bevindt en de voltooiing van het Jodendom in
het Christendom ligt.
De analyse van de brief aan de Romeinen 9-11 sluit goed aan bij de overtuiging van Saint Paul dat
Israël niet definitief door God wordt verworpen en dat er haar koppigheid alleen maar was om de
heidenen in staat te stellen de overgang te maken naar het verbond met God.
Dehon heeft zelfs het initiatief voor een samenkomst van de vertegenwoordigers van de godsdiensten
in 1894 in Chicago toegejuicht. In zijn tijdschrift Le Règne du Sacré-Coeur dans les âmes et dans la
société schrijft hij: „Joden, protestanten en katholieken, die het gezag van het Oude Testament
erkennen, getuigen van hun geloof in God als Schepper en Weldoener en zij getuigen van de
oorspronkelijke eenheid van de mensheid“ (OSC 1,375 p. 245).
Yves Ledure eindigt met zich af te vragen of men de term antisemitisme om de houding van
wantrouwen jegens de Joden aan te duiden zoals men dat in de XIXe eeuw deed, in dezelfde zin kan
gebruiken als de betekenis die het woord in de XXe eeuw heeft met de ervaring van shoah.
Maakt men er geen hutspot van door dezelfde term te gebruiken om twee bewegingen aan te wijzen?
Of liever zal men de shoah niet banaal maken door het op het niveau van het anti-judaïsme van de
XIXe eeuw te plaatsen? Volgens pater Ledure moet men de woorden in hun context zien en de
voorgaande tijdperken niet overbelasten met dramatische betekenissen die eerst veel later zijn
gekomen. Voorts is men niet eerlijk tegenover Dehon, als men bij hem geen verscheidenheid in