De menselijke beslisser - Wetenschappelijke Raad voor het ...
De menselijke beslisser - Wetenschappelijke Raad voor het ...
De menselijke beslisser - Wetenschappelijke Raad voor het ...
Create successful ePaper yourself
Turn your PDF publications into a flip-book with our unique Google optimized e-Paper software.
276 de <strong>menselijke</strong> <strong>beslisser</strong><br />
reacties en antwoorden werd gevonden met betrekking tot andere cases, waaronder<br />
bij<strong>voor</strong>beeld een casus die <strong>het</strong> opeten beschreef van een weggegooid deel van<br />
een menselijk kadaver (ter beschikking gesteld aan de medische wetenschap;<br />
Murphy 2000; Prinz 2007: 30).<br />
Hierbij moet worden aangetekend dat rechtvaardigingen uiteraard ergens ophouden.<br />
Wat <strong>voor</strong> een diepere redenen dan afkeer zouden we moeten aandragen <strong>voor</strong><br />
<strong>het</strong> veroordelen van bij<strong>voor</strong>beeld ‘<strong>het</strong> onnodig pijn doen van een baby’ (Prinz<br />
2007: 30)? <strong>De</strong> incestcasus en veel van de andere onderzochte cases lijken echter<br />
van een andere orde. Hier lijken ‘verdere’ redenen er toch toe te doen. Als we geen<br />
reden kunnen verzinnen <strong>voor</strong> onze morele afkeuring, zijn we dan niet moreel<br />
verplicht om ons oorspronkelijk oordeel te veranderen? Vragen en verwachten we<br />
een dergelijke houding niet ook van elkaar? 7 We discussiëren immers uitgebreid<br />
met elkaar over moreel lastige dilemma’s en nemen daarbij elkaars argumenten<br />
heel serieus.<br />
Volgens Jonathan Haidt en zijn medeonderzoekers werpt <strong>het</strong> dumbfounding materiaal<br />
nieuw licht op de oorsprong van onze morele oordelen en op de (geringe) rol<br />
die redenen en redengevende processen hierin spelen. Overeenkomstig <strong>het</strong> paradigma<br />
van <strong>het</strong> adaptief onbewuste, ontwikkelt en verdedigt Haidt een Sociaal<br />
Intuïtionistische Model (hierna: sim) van morele oordelen. Volgens dit model<br />
bepalen onze onderbuikgevoelens onze morele oordelen en zijn de redenen die we<br />
geven ter rechtvaardiging van deze oordelen verzinsels – confabulaties genoemd –<br />
die bedacht zijn nadat we ons oordeel al bepaald hebben.<br />
Natuurlijk ontkent Haidt niet dat we in <strong>het</strong> dagelijks leven vaak nadenken en redeneren<br />
over moraal. Wat we volgens hem dan echter aan <strong>het</strong> doen zijn, is zoeken<br />
naar wat onze onmiddellijke morele intuïties rechtvaardigt (Haidt 2001; Greene<br />
en Haidt 2002: 517). <strong>De</strong> redenen waarmee we komen, onze confabulaties, dienen<br />
<strong>voor</strong>al een sociaal doel. We gebruiken ze om elkaar te beïnvloeden en overeenstemming<br />
te bereiken. <strong>De</strong>ze redenen zijn echter geen overwegingen die <strong>voor</strong>afgaan<br />
aan onze oordelen en de basis vormen op grond waarvan we oordelen. 8 In de<br />
volgende paragraaf gaan we hier verder op in. Eerst introduceren we nog een derde<br />
en laatste cluster van experimenten. <strong>De</strong>ze experimenten hebben ook onze morele<br />
oordelen tot onderwerp, deze keer met betrekking tot de beroemde of beruchte<br />
tram-dilemma’s, onderwerp van veel ethische discussies van de afgelopen decennia.<br />
9<br />
Het tram-dilemma<br />
Allereerst een sc<strong>het</strong>s van de twee basisversies van deze casus. In beide versies raast<br />
een tram af op vijf personen die op <strong>het</strong> spoor zijn vastgebonden. Ze kunnen niet<br />
weg. <strong>De</strong> tram zal alle vijf personen doden tenzij deze tot stilstand komt of op een<br />
zijspoor wordt gebracht. In de ene versie van de casus (de wisselvariant) kan de
Change language