Essay "kwaliteit is geen luxe" - Ruimte voor de Rivier

Het behoeft geen betoog dat dit een beweging
in gang zet waarin alle doelen van een project
apart beschreven en begroot worden en dat
de projectleider, het ministerie, de minister of
in laatste instantie de Kamer de diverse luxe
accessoires er naar believen af kunnen strippen of
de meest betrokkenen voor deze extra’s aan te
slaan. Dat laatste is vaak slechts een theoretische
mogelijkheid. De begrotingen van de zachte
waarden staan in geen enkele verhouding tot die
van de projectbudgetten. Bovendien vallen een
aantal zachte waarden tussen wal en schip omdat
ze niet staatsrechtelijk toegedeeld zijn of juist
over heel veel departementen zijn verdeeld. Voor
kwaliteit is er natuurlijk geen sector die er voor
pal zal staan. Wat je ook van verre kunt zien
aankomen is dat dit een nieuwe impuls zal geven
aan gekunstelde pogingen de zachte waarden in
geld uit te drukken (de makers van MKBA’s zullen
smullen!) om vervolgens te constateren dat
niemand deze berekeningen echt serieus neemt
en er ook geen geadresseerde voor de ingenieus
totstandgekomen facturen is.
De Kamer zal het misschien niet beseffen maar
dit brengt de discussie terug naar een stelling
die al eens eerder op het schaakbord van de
planologie heeft gestaan. Bij de start van de
rivierdijkversterkingen eind jaren zeventig ging
RWS voor een zo sober mogelijk profiel – liefst
in rechte lijn – en iedereen die het anders of iets
extra’s wilde diende daarvoor bij te betalen. De
recreatieondernemers betalen voor een fietspad,
de natuurbescherming voor het sparen van
een bijzondere strang, het cultuurbeleid voor
het maken van een bocht om een beschermde
boerderij, etc., etc. Deze benadering heeft – om
het zacht uit te drukken – niet erg veel succes
gehad. Veel maatschappelijk verzet was haar
deel en het leverde Rijkswaterstaat het verwijt
op een ‘staat binnen de staat’ te zijn, en (veel
later) het ministerie van V&W het verwijt ‘niet
Kwaliteitsteam Ruimte voor de Rivier
als een departement van algemeen bestuur te
functioneren 3 ’.
In dit essay willen wij, vanuit de ervaringen
van het Kwaliteitsteam met de negenendertig
projecten waaruit Ruimte voor de Rivier bestaat
een lans breken voor de integrale benadering.
Wij proberen te tonen dat het streven naar
ruimtelijke kwaliteit in de projecten zo nu en
dan tot flinke kostenbesparingen leidt en zelfs
tot versnelling van de stroperige processen die
we kennen uit de ruimtelijke ordening. Kwaliteit
blijkt geen luxe.
3 Tijdelijke Commissie Infrastructuurprojecten (TCI; ook bekend als de Commissie Duivesteijn),
Tweede Kamer der Staten-Generaal, 19 november 2003
2