Nabuurschap 2.0 - DSP-groep

Eric Klinenburg (2002) analyseerde
wat er in Chicago
in 1995 misging toen er in
enkele dagen meer dan 700
mensen eenzaam en alleen
de dood vonden tijdens een
extreme hittegolf (‘urban
inferno’). Wegen smolten, waterdruk
viel weg, elektriciteit
viel uit (airco!), ziekenhuizen,
politie en hulpdiensten konden
de zaken niet meer aan.
De doden puilden letterlijk
het mortuarium – en de snel
aangerukte koelwagens - uit.
Klinenberg laat zien dat niet
alleen de eigen lichamelijke -
en geestelijke gesteldheid van
mensen hen meer of minder
kwetsbaar maakt, maar zeker
ook het sociale en ruimtelijke
systeem waarin mensen zitten:
hebben ze veel of weinig
contacten met anderen, is
er – ook ongevraagd - hulp
in nood (familie, bekenden,
vrienden, buren), in wat voor
buurt/wijk wonen mensen
(onveiligheid, sociale samenhang),
durf je wel naar buiten
(om in het park te slapen), of
ben je – terecht of niet - bang
beroofd of verkracht te worden?
Preventief signaleren
waar en wanneer en bij wie
iets misgaat – of nog beter:
mis kan/zal gaan - en daarnaar
handelen bleek te lastig
voor de overheid in Chicago
die marktwerking, efficiency
en outsourcing hoog in het
vaandel had staan.
van kwetsbare mensen zelf.
Hulpdiensten die in allerlei vormen als paddenstoelen uit de grond schieten, richten zich
vooral op mensen die het zonder ook wel redden, of hebben impliciet dat effect. De
uitwisseling van diensten ligt nog vooral op het vlak van ‘als ik jouw tuin onderhoud,
kun jij mij wellicht helpen bij het bouwen van mijn schuurtje’. Of breder: ’ik bied mijn
vaardigheden op administratief vlak aan en ik zou het zelf prettig vinden als iemand mij
met computerproblemen zou kunnen helpen’. Of nog ruimer, men biedt alleen iets aan,
zonder wedervraag. De diverse (digitale) marktplaatsen, prikborden, burenruilorganisaties
en buurtuitwisselingssystemen laten bovendien zien dat veel van het aanbod omvangrijk
en ongericht is (en soms van zzp-ers afkomstig) en dat er weinig gevraagd wordt: een
hagelschot aan aanbod, terwijl de enkele vrager zich zorgvuldig in de bosjes verschuilt.
Hetgeen gevraagd wordt, heeft maar zelden betrekking op zorgbehoefte. Deze systemen
van vraag en aanbod leiden op de manier waarop ze nu ingezet en ontwikkeld
worden dus niet vanzelf tot informele zorg. Maar met de juiste professionele ondersteuning,
of een zeer actieve trekker, zijn deze netwerken misschien wel in staat het
aanbod richting de informele zorg te leiden. Maar dit heeft wel ondersteuning nodig
en de juiste visie. Ook hier ligt er in potentie weer een mooie rol voor de gemeente.
Vraag blijft achter bij het aanbod
Het kwam al aan de orde: veel projecten overschrijdt het aanbod de vraag. Soms is
er nauwelijks een vraag. Hoe komt dit? Is er sprake van vraagverlegenheid of is er
nauwelijks sprake van een zorgvraag? Les 5 (hoofdstuk 4) liet zien dat de nadruk die
soms gelegd wordt op ‘eigen kracht’ een drempel opwerpt om een beroep te doen
op vrijwillige inzet. In de Friese dorpen meldt men zich graag aan om burenhulp te
bieden, maar zelf heeft men absoluut geen zorg nodig. “Nog niet”, zegt men, “maar
we kunnen wel wat voor anderen doen, zolang we daartoe in staat zijn.” Eigenlijk wil
niemand graag hulp van anderen. Maar wat als die hulp wel nodig is? Gaat die vraag
dan richting het eigen netwerk, kinderen, buren of toch liever richting formele zorg?
Bij de burenhulpcentrales wordt door middel van publiciteitscampagnes ingezet op de
vraagverlegenheid. Doel van deze campagnes is deels om de bekendheid met het project
te promoten zodat men weet waar men de vraag moet neerleggen. Maar het doel
van de campagne is ook om mensen duidelijk te maken dat men de vraag rustig mag
stellen en dat men naast de vraag misschien ook een aanbod heeft waardoor men niet
alleen maar afhankelijk hoeft te zijn van hulp. Deze wederkerigheid zou veel mensen
aantrekken. Deze wederkerigheid, het feit dat men zelf iets kan betekenen voor een
ander, maakt dat de mensen weer een rol in de samenleving spelen en wie geeft wordt
daar sowieso gelukkig van en wie geeft, durf vervolgens ook makkelijker te vragen.
signaleren
Als de vraag om hulp niet komt, is er dan wel sprake van een zorgbehoefte? Volgens
hulpverleners in de zorg is de vraag er wel en zal deze vraag in de toekomst alleen
maar groter worden. Het signaleren van de hulpvraag is dus van belang. Hoe wordt er
gesignaleerd? In Joure vraagt men direct aan de burensteunpunten om uit te zoeken
of er mensen in de buurt zijn waarvan men denkt dat er een zorgvraag kan zijn. Ook
zoekt men uit wie er in de buurt contact heeft met deze persoon en wie achter de
zorgvraag kan komen. In Nijmegen (Dukenburg) schakelt men de huisartsen en buurtconciërges
in om te zoeken naar mensen die hulp behoeven. De huisartsen verwijzen
nu mensen met een zorgvraag door naar het sociale wijkteam. In Alkmaar worden alle
75-plussers gescreend door Ouderenfit: een praktijkondersteuner (een vrijwilliger) gaat
bij de mensen langs om ze te screenen op hulpvragen.
34 Wmo in de buurt | Nabuurschap 2.0