MEPtalk 2001-1 - eTNOs

c(U
-o l-
(l)
+t
-(J
CU
c(l)
U'
l-
(l)
(1)
(l)
= o (l)
o
(l)
c
'ñ
(ú
o)
õ
E I
o_
LIJ
o
Jaargang 7 ,nummer 1
februari 2001

Vanderedactie .......1
fnstituutsprijzen.,. ...........2
- Ondernemen metprocesintensivering
VandeOR... ..........4
- Het aangename met het nuttige verenigd:
Down under Down under
lnterview met:... ......10
- Hans-Peter Baars: hoe nieuw is nieuw?
Uitslag van de kerstpuzzel . ..........12
Ingezonden bericht (f) ... ........,.. 13
Uit de afdelingen (1) . .. . . .... 14
- Team procesinnovatie, de sleutel tot de markt?
fngezonden bericht (2).... ........... 16
- (Her)Kent JUT zijn management eigenlijk wel?
Van dedirectie .......16
- Plan 2001
MEPsport ......20
- TNO-EW Loop 2001
Wfstudat.... ........21
Personeel in beweging ......22
KwaliteiUArbo/Mllieu . . . . . . . . .2s
- ln het oog van de cycloon
Even voorstellen.. ............24
Van de dlensten. ......28
- De werkplaats draait, freest, zaagt, boort door ...
Uitde afdelingen (2) ..........33
- Rondje MEP graag
- Afscheid van Koos Oskam
- Afscheid van Tom Bosma I
- 25 jarigjubileum Jan de Koning
Uit de afdelingen (3) ... ,. . . . . .34
- CFD faciliteiten breed toepasbaar
Kunst en cultuur. .....s7
- KaTNO-kunstspeurtocht
Ingezonden bericht . .. , ..... .3s
- Heeft Ries bijbaan in Ethiopië?
Ult de afdelingen (4) ... .. . . . . . ¡r{¡
- MEP sucoessen in E.E.T,-programma

Natuurlijk besteden we in dit nummer aandacht
aan de speeches van de diverse prominente
MEPpers bij het begin van het nieuwe millennium
(we kunnen niet anders als twee keer wordt
vervyezen naar de informatie in de MEPtalk) en
met name aan de bekendmaking van de MEPawards:
we hebben een interview met de prijswinnende
"meest ondernemende groep" van
2000. Het werk van Johan van Groenestijn (de
meest innovatieve MEPper) is al diverse malen
in de MEPtalk in het zonnetje gezet en Hans
Kauffman (de meest dienstvaardige MEPper)
hebben we niet kunnen strikken voor een interview.
Wel zullen we in het komende nummer
het werk van projectbegeleiders nader toelichten.
Ook in Delft traden prominente TNO-ers voor de
microfoon en kreeg Martin Scholten een TNOerkenning
(voor de statistici onder u: hijwerd voorafgegaan
door de bekende MEPpers Jeanette van
der Kruk en Jan Kiewiet).
Namens de redactie van harte gelukgewenst.
We zoeken nog steeds versterking van de redactie
en ook nu is weer gebleken dat dat hard nodig is.
Ben je iemand, die het bijvoorbeeld een uitdaging
vindt Bekende Nederlanders (BN) te bewegen tot
een interview of ben je zo creatief dat je wel eens
wilt sleutelen aan de vernieuwing van de lay-out
van ons blad, meld je aan.
De Kerstpuzzel met jeugdfoto's van andere dan de
hiervoor genoemde Bekende MEPpers heeft in
diverse kringen tot veel hilariteit aanleiding gege-
ven. We hebben veel positieve reactie's ontvangen
,weffi&,
MEPtalk februari 2001
en zelfs roep naar meer (als suggestie kregen we:
jeugdfoto's van onze managementassistenten?).
Met tips van elkaar slaagden de MT-leden er zelt
nauwelijks in elkaar te herkennen. Sommige MEPpers
meenden stellig dat dat knappe koppie op de
voorpagina Hans Ries was, anderen wisten heel
zeker dat die typische babykrul op een meisje
wees, dus Carlien Krist. Ondanks dat deze foto niet
meedeed zullen we u het maar onthullen: het is
Bert Jansen. Ook veel blijken van herkenning:
vooral die Woodstock-periode sprak velen aan.
Hoewel JUT zijn anonimiteit heeft prijsgegeven kon
hij het bij het zien van de foto's niet laten om weer
even in de huid van de oude JUT te kruipen en de
lezer en het management zijn visie op de jonge
MT{op te geven, En hij heeft tegelijkertijd de brutaliteit
om de juiste oplossing te verklappen (zou
JUT soms een beetje hulp hebben gehad, van het
management?).
We hebben verder nieuws over het werken van
MEPpers in Australië, met hele mooie foto's, een
artikel over de gereedschapskist CFD van EST,
een artikel over de glans van de P van MEP (na
deze MEPtalk behoren ook zij tot de BN), een interview
met ons derde directielid en nog veel meer.
Over de continue geldverslindende verhuizingen
binnen het complex willen we het deze keer niet
hebben, zelfs niet als we hebben horen verluiden
dat een secretariaat een of twee kamers moest (of
wilde) verhuizen om het afdelingshoofd beter in de
gaten te kunnen houden. ln het moderne lT-trjdperk
hebben we misschien een goedkopere tip:
plaats een webcammetje in zijn kamer.
Fransje, Hans, Jan, Sonja, Thom en Zhuo

MEPtalk februari 2001
Ondernemen met procesintensivering
Op de nieuwjaarbijeenkomst ontving Jan Walpot
met een viertal andere PA-ers (Zhuo Xu,
Floor Boon, Henk-Jan Olthuis en Arjen Kruithof)
uit handen van Bert Don de Ondernemersprijs
voor hun werk op het gebied van "procesintensivering".
Bij ons bezoek aan Jan Walpot naar aanleiding van
deze erkenning merkte deze al meteen op, dat er
buiten de víjf "prijswinnaars" nog een stuk of vijf
andere MEPpers bij dit onderwerp betrokken zijn.
Jan geeft dit aan om te illustreren, dat het onderwerp
binnen MEP ondertussen een stevige basis
heeft. De prijs zelf is wat hem betreft ook en vooral
een erkenning, dat "procesintensivering" als
onderwerp van wezenlijk belang is voor het insti-
tuut.
Van proces¡nnovatie naar
proces¡ntens¡ver¡ng
Omdat het niet voor iedereen meteen duidelijk zal
zijn wat er nu eigenlijk onder "procesintensivering"
wordt verstaan, begonnen uw reporters Jan Walpot
maar eens uit te vragen over het "wat en hoe"
van deze methodiek.
De kennisgebieden binnen het instituut zou je kunnen
onderscheiden in technieken (apparaten), processen
en systemen, waarbij je dus steeds een
aggregatieniveau hoger komt. Onder de categorie
processen wordt er binnen dit instituut op diverse
plaatsen aan "procesinnovatie" gedaan, en daarbinnen
is "procesintensivering" weer een verbijzon-
dering. Jan wijst overigens het gebruik van de term
"procesintensificatie" af; dat is volgens hem een
anglicisme van de oorspronkelijk Engelse benaming
"processintensifìcation"
Van oorsprong heeft procesintensivering in de chemische
industrie een vrij beperkte betekenis: het
&
#*ffi .wM g
bereiken van een verhoging van de capaciteit met
de bestaande infrastructuur en dezelfde essenties
van het proces, oftewel, hoe produceer ik meer
product met dezelfde installatie. Zo langzamer-
hand is de definitie echter uitgebreid en wordt er
wel degelijk gekeken naar nieuwe apparatuur en
echte innovatie. De meest passende definitie zou
nu ook zijn: "Procesintensivering is het bereiken
van een hogere productiecapaciteit per eenheid
volume". Zo'n verhoging van de capaciteit per m3
apparatuur-volume heeft meteen consequenties
voor de kostprijs van het product en dat is natuurlijk
ook de belangrijkste drijtueer voor de methodiek.
Daarbü blijkt dan vervolgens vaak, dat er
additionele voordelen te bereiken zijn op het
gebied van energie, milieu en veiligheid. De
methodiek wordt met name toegepast in de chemie,
maar de principes zijn wel degelijk ook bruik-
baar in andere procesgeoriënteerde sectoren zoals
bijvoorbeeld de voedings- en genotmiddelenindus-
trie.
De praktijk
Men heeft in de loop van de tijd een vaste benaderingsmethode
ontwikkeld om de mogelijkheden in
kaart te brengen. Bij een industrieel proces zal
altijd blijken, dat de capaciteit bepaald wordt door
de langzaamste fase in het proces. Daarom begin
je met het in kaart brengen van karakteristieke tijden
voor menging, stofoverdracht, warmteoverdracht,
reactie, etc. Vervolgens stel je vast, welke
stap nu eigenlijk snelheidsbepalend is. Zo'n analyse
laat dus zien op welke functionaliteit van het
proces je de aandacht moet toespitsen. Dan is het
natuurlijk vervolgens aan de creativiteit van de ontwikkelaar
om alternatieven voor de gevonden
bottleneck te bedenken.

Alhoewel men zich dus in eerste instantie richt op
verhoging van de procescapaciteit per eenheid
apparaat-volume, blijken daarmee ook allerlei
nevenvoordelen te ontstaan. Stel dat een reactor
vanllo+?eFü#åijeen reaeton¡olurne van l krub le halen is-maarþmoetje wel realiseren datlæt
geTntensiveerd kan worden tot een zelfde capaci-
teit in 1 liter volume. Als er sprake is van risicovolle
stoffen, zal hel duidelijk zijn dat zo'n klein volume
op het gebied van de veiligheid veel beter
scoort. ln dat kader werkt PA ook samen met TNO
Arbeid in een project "inherent veilig produceren".
De betere beheersbaarheid van dergelijke meer
kleinschalige (in termen van volume) processen
kan vervolgens ook gevolgen hebben voor de
milieueffecten van het proces, bijvoorbeeld door
een beter milieurendement, of een lager energie-
verbruik.
Het werkgebied binnen PA
ln feite zijn de ontwikkelingen op dit gebied zo'n vijf
jaar geleden begonnen met een serie contacten
met chemische bedrijven over innovatie binnen
deze branche. Dat sloeg aan en TNO werd in deze
als partner gezien. Natuurlijk moet je eerst een netwerk
opbouwen en dingen ook zelf uitproberen,
stelt Jan, maar er was hier duidelijk een potentiële
markt voor ons. Na twee jaar (in oktober '98) werd
er bij MEP een workshop gehouden, waarbij bleek
dat er van de zijde van de bedrijven grote belangstelling
voor het onderwerp bestond. Als direct
resultaat daarvan zijn we in 1999 met een tweetal
bedrijven, Hercules in Middelburg en LaPorte in
Zaltbommel, een cofinancieringsproject begonnen.
ln deze eerste fase ging het om een stuk modelvorming
en validatie met experimenten bij het
bedrijf zelf. Met de resultaten van deze onderzoeken
hebben we in maart 2000 nogmaals een
workshop georganiseerd. ln de tweede fase doet
nu al een groter aantal bedrijven mee waaronder
Solvay, twee Akzo-onderdelen en Condea Servo
uit Delden. Het betreft hier bijna allemaal producenten
van zogenaamde chemische "specialties".
Dat is ook logisch, want de bulkchemie is per
definitie procesgericht; daar kan je als TNO nauwelijks
toegevoegde waarde leveren, vertelt Jan.
De "specialties-sectod' is echter vooral productge-
richt, waarbij hij het steeds weer verrassend is, dat
dergelijke bedrijven de kinetiek van hun eigen processen
in het algemeen slecht kennen: men heeft
g%*
W
æ &drysffÐ ^
tuÉ &{æ&
MEPtalk februari 2001
ooit op labschaal een bepaalde reactie of produc-
tieproces gevonden en het bekerglas is vervolgens
zonder veel optimalisatie opgeschaald naar een
reactor. ln die zin is het logisch dat daar ook veel
speciale product "heilig" is. Ook een nieuw proces
moet dezelfde, of zelfs liever een betere kwaliteit
van dat product leveren.
Een praktijkvoorbeeld : LaPorte
Als we hem vragen naar een concreet voorbeeld
van hoe we ons een "geÏntensiveerd" proces nu
eigenlijk moeten voorstellen, komt Jan met een
voorbeeld uit de eerste fase bij Laporte Performance
Chemicals. Laporte is een fabrikant van o.a. gly-
cidylethers, die worden toegepast als katalysator in
de papierindustrie. Momenteel is dit een semibatch
proces, waarbij er sprake is van een sterk
exotherme reactie. ln eerste instantie heeft Henk-
Jan Olthuis experimenteel onderzoek naar de kinetiek
van het proces gedaan, waarvan, vreemd
genoeg, oorspronkelijk maar weinig bekend was.
Al gauw bleek, dat de productiesnelheid bepaald
werd door het koelvermogen van de batchreactor.
De warmteoverdracht was hier dus de bottleneck.
ln een alternatief continu proces maakt men
gebruik van een gespiraliseerde "Helix" reactor met
een groot warmtewisselend oppervlak. Niet alleen
de koeling, maar ook de menging gaat in deze
reactor veel beter. (Red: in een artikel over CFD in
dit blad komt deze Helix ook ter sprake). Bij een
serie proeven met zo'n door TNO gepatenteerde
Helix in het laboratorium ter plaatse bleek, dat met
deze labopstelling al een capaciteit van een 1/3
van de complete reactor bereikt kon worden.
De testopstelling met de HELIX in het lab van LaPofte

MEPtalk februari 2001
Links met andere instituten
"Juist in die combinatie van expertise blijken wij
Het aardige vindt Jan, dat er ook steeds mogelijk- uniek en zoiets kan door geen andere club worden
heden voor combinaties met andere instituten blij- geboden", stelt Jan tevreden. Natuurlijk speelt de
ken te bestaan. De samenwerking met TNO Arbeid
op het gebied van inherente leillgheid is al
procesintensivering ook een rol bij de inbreng van
ME¿in het samenwerkingsverband TÌ{-O.Ghemie,
genoemd, maar daarnaast wordt er ook samenge- waarover Arjen Kruithof zichzell al eens interviewwerkt
met: TNO-PML (warmteoverdracht in vaste de in dit blad.
stoffen), TNO Voeding (geur- en smaakaspecten),
TNO-TPD (meet- en regelproblemen bij batchprocessen,
viscositeitsmetingen) en TNO lndustrie.
Verkiezingsu itslag
Afgelopen woensdag 21 februari zijn de verkiezingen
voor de nieuwe ondernemingsraad gehouden.
We zijn er trots op dat wij één van de slechts drie
instituten zijn waar voldoende kandidaten waren
om daadwerkelijk verkiezingen te houden. Verder
is een opkomst van 70o/o voor ons een teken dat de
OR hier "leeft". Terwijl toch nog I personen moeite
hadden met het correct invullen van negen kruisjes
(natuurlijk, het was makkelijker om twee kandidaten
door te strepen, maar dat was niet de bedoe-
ling) was de uitslag bijna een "too close to call".
Verkozen zijn uiteindelijk: Ko den Boeft, Hans Boot,
Raymond Creusen, Peter Oostendorp, Jan Paalman,
Tinus Pulles, Bert Rijpkema, Herman Tem-
mink, en Dirk Verdoes.
Simpel gesteld: Frans de Wild en Henk Bakkenes
zijn afgevallen, maar heren bedankt voor jullie inzet
en wil om aan de OR bij te dragen.
Officieel gaat de nieuwe OR per 1 april van start,
en dan nemen we dus definitief afscheid van Johan
Bakhuijs, Jan Gerrits en Henk v/h Groenewoud die
ons team gaan verlaten. Voor die tijd staan er nog
twee akkefietjes op de rol voor de huidige OR.
ffiwcæ&
Hans Boot en Jan Joziasse
Enquête ROC gesprekken
Nadat afgelopen jaar voor het eerst de "SMART
afspraken" zijn geëvalueerd en daaruit daadwerkelijk
salarisafspraken zijn gekomen willen we graag
kijken hoe dit instrument in de praktijk heeft uitgepakt.
Daartoe lanceren we binnenkort een nieuwe
ROC enquête. Houdt uw e-mail postvak in de
gaten!
Advisering EST
Op 23 februari zullen wij een voorgenomen besluit
over de opdeling van de afdeling EST ontvangen.
Omdat we voor alle betrokkenen (en dat zijn ondertussen
vier afdelingen!) snel duidelijkheid willen
verschaffen, zullen we trachten dit voorgenomen
besluit snelte behandelen. Gelet op de betrokkenheid
en de kennis van de OR leden over de wijze
waarop dit proces verlopen is, zal het aan de informatie
hierover in ieder geval niet liggen, maar we
zijn erg benieuwd naar de onderbouwing van de
keuzes in het uiteindelijke plan. We houden jullie
op de hoogte!
Narnens de OR, Hans Boot

Het aangename met het nuttige verenigd:
Down under Down Under
Sinds drie jaar wordt binnen MEP/TC het Taskleadership
gevoerd over Task 19: Biomass
Combustion onder het Bioenergy Agreement
van de lnternational Energy Agency (lEA). De
IEA is een wereldwijde organisatie (OECD-landen)
welke kennisoverdracht op het gebied van
energie nastreeft. Hiertoe zijn verschillende
"agreements" gesloten die elk een stuk van de
taart behappen. Agreements waarmee TG te
maken heeft zün de genoemde Bioenergy
Agreement en het Glean Coal Science Agreement.
Binnen een dergelijk Agreement worden door de
Executive Committee (ExCo) op voorspraak en op
initiatief van de deelnemende landen verschillende
Tasks geformuleerd. De Taskleader wordt vervolgens,
op persoonlijke titel, benoemd. Binnen het
Bioenergy Agreement zijn onder andere de volgen-
de Tasks actief:
Biomass fuels Standardisation
and Classification
Thermal gasification of biomass
Pyrolysis of biomass
Liquid biofuels
Greenhouse Gas Balances
Taskleader
Aan de Biomass Combustion Task nemen een vijftiental
landen deel, waarmee de Task de grootste
binnen het Bioenergy Agreement is. Deelnemende
landen zijn: Amerika, Australië, België, Brazilië,
ffipeæä
Andy Limbrick (UK)
Suresh Babu (USA)
Tony Bridgwater (UK)
Don Stevens (USA)
Bemhard Schlamadinger (A)
MEPtalk februari 2001
Canada, Denemarken, Engeland, Europese Commissie,
Finland, Nederland, Noorwegen, Nieuw
Zeeland, Oostenrijk, Zweden en Zwitserland. Deze
landen worden vertegenwoordigd door experts uit
de industrie of de onderzoeks/universitaire wereld.
De Task mag zich onder andere gelukkig prijzen
met de deelname van een drietal vooraanstaande
professoren op biomassa gebied (lngwald Obern-
berger, Thomas Nussbaumer en Larry Baxter). Het
secretariaat wordt verzorgd door Jaap Koppejan
en ondergetekende mag zich Taskleader noemen.
De Task loopt nu drie jaar en dat is precies de leeftijd
van een dergelijke Task. De Task wordt echter
op verzoek van de deelnemende landen onder een
nieuwe naam "Biomass Combustion and Cofiring"
voor nog eens drie jaar gecontinueerd. Dit betekent,
naast de toch wel eervolle functie, dat het
voorzitterschap voor nog eens drie jaar wordt gefinancierd.
ln totaal komt hiermee de financiering uit
op zo'n kleine 2 Mf. Voor de Cofiring component is
een samenwerking gesloten met de Clean Coal
Science Group. Aan deze Task nemen onder ander
de volgende landen deel die niet in de biomassataak
deelnemen: ltalië, Duitsland, Japan en Mexico.
Door de samenwerking wordt expertise van
beide gebieden gekoppeld en is een zeer breed
internationaal forum op dit gebied gerealiseerd.
Binnen de Task lopen verschillende projecten. Als
een van de projecten wordt nu gewerkt aan het
"Handbook of Biomass Combustion". ln dit, dit jaar
nog te publiceren, werk is de kennis van de ver

MEPtalk februari 200'1
schillende wereldexperts verenigd. Uit de zeer
positieve reacties op het huidige concept blijkt
reeds dat het een uniek stukje werk betreft en dat
het Handbook een goede rol kan vervullen bij de
kennisoverdracht op het gebied van biomassa ver=wegende python. Toen hij Jaap eindelijk overge
branding.
Andere projecttitels zijn onder andere: "Database
of biomass and ash properties", "Ash Utilization",
"Corrosion", "Biomass Classification". Binnenkort
komt er een eigen website in de lucht waar infor-
matie en rapporten te downloaden zijn.
Voortgang van de projecten wordt half,aarlijks
besproken. Hierbij worden de verschillende deel-
nemende landen bezocht waarbij er altijd een voor-
aanstaand symposium wordt bijgewoond of seminars,
workshops en/of excursies worden georganiseerd:
een waar rondreizend circus dus.
Halverwege vorig jaar werd duidelijk dat de vergadering
van december in Australiê zou worden
gehouden.
Al snel werd besloten dat als we toch "in de buurt"
zouden zijn, we eerst een zakenbezoekje zouden
afleggen aan de FAO in Bangkok. Voor Jaap trouwens
een weerzien met oud collega's en zijn
"hometown" van een paar )aar terug. Na een goed
verlopen bezoek dat mogelijk een vervolg krijgt in
de vorm van een in de "regio" uit te voeren kennis-
overdrachtsproject, was er nog voldoende vrije tijd
om Bangkok te bezichtigen. Met Jaap als Thais
sprekende gids een hele belevenis, met als summum
toch wel het Grand Palace. Opvallend is verder
de herrie en drukte in de stad. Met de taxi sta
je al snel vast in de file. Vandaar dat we regelmatig
gebruik maakten van de "tuk tuk" (genoemd naar
het geluid dat ze maken).
.%ù
ÆÞÐ
Van de handelsgeest van de Thai kunnen we trou-
wens nog welwat leren. Bij de WatArun (een schitterende
tempel) werden we opgewacht door een
man met een circa drie meter lange en dertig kilo
haald had om de python om z'n nek te hangen
vroeg hij doodleuk 50 Bat (3 gulden) om hem er
weer af te halen en ja, wat doe je dan. . ....
Al snel hadden we de smaak van het onderhande-
len te pakken en het was dan ook sport om na een
onderhandeling van een stief kwartiertje en met het
nodige theater een artikel voor een paar gulden
goedkoper mee te krijgen.
Na twee dagen reisden we door naarAustralië. De
Taskmeeting werd gehouden aan de Gold Coast in
Surfers Paradise zo'n 75 km ten zuiden van Bris-
bane, Queensland. De naam van het oord verraadt
al wat we daar aantroffen: een fantastisch strand
met een geweldige branding. Maar ja... werk gaat
voor het meisje en we konden derhalve alleen 's
avonds van al dit heerlijks genieten. Het werk ver-

ging ten opzichte van het ongerepte regenwoud en
het Great Barrier Reef.
Om optimaal van "het mooiste duikoord ter wereld"
te kunnen genieten hebben Marike en ik in Nederland
ons duikbrevet gehaald. Probleempje daarbij
was echter dat toen we begonnen in Nederland het
duikseizoen al aardig op z'n eind liep. Gelukkig
konden we met z'n tweetjes bij duikschool Blue
Lagoon nog net de laatste theoriecursus doen en
was Roberto Traversari zo gek om ons ook nog de
benodigde openwater duiken te laten maken. Dit
laatste bij een watertemperatuur van I "C en een
zicht van 3-5 meter.
ln Port Douglas aangekomen zijn we op zoek
gegaan naar een maatschappij die ons naar het rif
kon brengen.
Uiteindelijk hebben we gekozen voor een maatschappij
met een ruime vergunning waarbij ze de
duiksite kunnen kiezen afhankelijk van de omstandigheden.
Zij geven ook de garantie dat je over
meerdere dagen niet tweemaal op de zelfde plek
duikt.
De eerste dag vertrokken we naar het Agincourt
Reef, een van de riffen op het Outer Barrier Reef,
MEPtalk februari 2001
liep voorspoedig. Tijdens de meeting werd flink voor onze eerste zelfstandige duik als gebrevet-
voortgang geboekt. Een van de hoogtepunten was teerde duikers en voor Jaap z'n allereerste duik.
het forum dat de Task vormde op het Bioenergy De bootreis duurde een kleine anderhalf uur en
2000 congres. Gedurende een middag werden was op zich al een belevenis. Onderweg heerlijk
boeiende diseussies gevoerd tussen de met narne genieten vanle zon (waarsehuwingr extreme W-
Australische deelnemers en de Task-leden.
danger, so do Slip, Slop and Slap" (insmeren dus))
en van de oceaan met de werkelijk oogstrelende
Na het werk was het (eindelijk) tijd voor het meisje, eilandjes en een enkele alol zo wit als sneeuw.
dat trouwens meegereisd was. Voor een korte
vakantie vlogen we door naar Port Douglas in FNQ
(that is Far North Queensland). Dit vanwege de lig-
ffi#H
ÈÀ v¿9 &
Bij de eerste duiksite aangekomen was het direct
te water. Wat ons toen gebeurde is haast niet te
beschrijven. Het water was blauw, 27 graden en
het zicht zo'n 25 - 30 meter. Dit was toch iets
anders als tijdens onze lessen bij I 'C !! 360 graden
om je heen was schitterend gekleurd koraal
zichtbaar.

MEPtalk februari 2001
Het leukst waren toch wel de "Christmas tree
worms" Deze wormpjes steken uit het koraal en
winden zich op in de vorm van een rode, blauwe,
gele of veelkleurige kerstboom. Als je ze licht aanraakt
schieten ze met een noodganglterug in het
koraal. Ook de "giant clams" zijn aardig. Als je deze
reuze oesters (lengte zo'n 80 - 120 cm. en schitterend
gekleurd) een beetje kietelt sluiten ze zich.
Ook erg grappig zijn de "sea cucumbers". Er zijn
altijd grapjassen in de buurt (hè Jaap) die zo'n
geval als haarstukje of als baard gebruiken. Dit is
trouwens niet geheel zonder risico's. Een bepaald
soort scheidt een goedje af dat beter plakt dan
Pritt. Je bent afgauw een stief kwartiertje bezig die
troep weer van je huid te pulken.
Erg onder de indruk waren we uiteraard ook van de
vissen. Zo veel verschillende soorten, zulke mooie
kleuren en de gekste vormen. Mijn favorieten blij-
ven echter toch wel de "clownsfish", die zich schuilhoudt
tussen de anemonen, en de grotere "sweet-
lips" (triggerfishes).
i€ffi&
ln totaal hebben we verdeeld over twee dagen zes
duiken gemaakt van ieder zo'n 40 minuten. ledere
duik verschilde van de vorige. Het koraal en de vis-
sen zijn heelverschillend aan de binnenzijde en de
buitenzijde van het rif. De grotere vissen tref je aan
de buitenzijde van het rif en op grotere diepte aan.
Ook dood rif kent een heel eigen soort vissen en is
daardoor net zo interessant.
De meest spectaculaire duik was de duik op "Triggerfish
city". Bij deze duik maakten we gebruik van
de stroming die richting oceaan stond. Na de afda-
ling tot zo'n meter of 18 lieten we ons met een aardig
vaartje langs het rif leiden. Halverwege kwamen
we een "catfish" (familie van de inktvis) tegen,
die zich vrij eenvoudig liet aaien. Ook bezochten
we een grot. En door vlak achter de gids aan te
duiken konden we de vissenpracht daar op z'n best
bewonderen. Er zwom onder andere een aardige
joekel van zo'n meter of twee wat later een
"Queensland groper" bleek te zijn. Uit de grot geko-
men stond ons echter het hoogtepunt te wachten:
een "Silvertip shark" van een meter of drie. Hij
zwom vrij relaxed rond en we konden hem zo een
tijdje in de gaten houden (en hij ons vermoedelijk
ook). Zo'n beest is echt geen schoonheid en straalt
ongelooflijk veel kracht uit. Al wordt de "silvertip
shark" als "dangerous" geclassificeerd (citaat uit
Marine Fishes of the Great Barrier Reef: "if seen
whilst diving should be treated with extreme caution"),
volgens onze gids, toch ook een tenger
vrouwtje, is er niets mis met die beesten. We ver-
moeden dat dit valt binnen de lifestyle in Australië:
"no worries, mate!!".

Tijdens dezelfde duik werden we nog getrakteerd
op een aantal behoorlijke makrelen en een barracuda.
Kortom kicken en ons groepje ging dan ook
compleet uit de bol toen we in de rubberboot zaten
die ons aan de buitenzijde van het rif oppikte.
Þ< l$-#erê" dl¡ ü
rG¡¡v& %M€
MEPtalk februari 2001
Hetzal duidelijk zijn dat we voorgoed verkocht zijn
aan de duiksport en als jullie me wat dromend over
de gang zien zwalken, dan kunnen jullie vermoein
lager sfe-
ren!!
Afijn.... the bottom line is dat het zowel een nuttig
als een aangenaam reisje was. Gelukkig konden
we het aangename met het nuttige verenigen, of
was het nu toch andersom?? Nu nog even doorbijten
met de volgende meetings in achtereenvolgend
Zwitserland, Finland en Nederland voordat we in
2002 Nieuw Zeeland aan zullen doen............
Sjaak van Loo

MEPtalk februari 2001
Hans-Peter Baars: hoe nieuw is nieuw ???
Een nieuw directielid, maar de meeste van ons
kennen hem toch al heel lang, daar weten we
toch alles al van. Dat was de gedachte waarmee
we ons gingen voorbereiden op het interview
met Hans-Peter Baars. Dus oude MEPtalks
doorgespit, maar nee hoor, nooit eerder is er
uitgebreide aandacht aan hem besteed in de
MEPtalk, dus ...
Hans-Peter we willen alles van je weten. Zo begonnen
we ons gesprek in zijn mooie ruime kamer
met hoogpolig tapijt en ronde tafel. De deur heeft
zelfs al een spoor achtergelaten op de grond, maar
(dachten we) als hij genoeg aanloop krijgt van ons
allemaal moet dat zo verholpen zijn.
Hans-Peter heeft duidelijk zin in het gesprek en
begint enthousiast te vertellen. Hieronder volgt een
verslag van ons gesprek.
Hoe het begon
42 jaar geleden is Hans-Peter in Utrecht geboren
en na de middelbare school naar de Universiteit
van Twente gegaan om te studeren. Dat beviel
helemaal niet en na 1 jaar is hij vertrokken naar
Groningen om Technische Scheikunde met als
richting Milieutechnologie te gaan studeren. Op dat
moment was dat een van de weinige plekken in
Nederland waar die studierichting gevolgd kon
worden. Het is de tijd van lang haar en geitenwollen
sokken. Omdat er niets boven Groningen gaat
(dat houdt in dat het ver van alles verwijderd is)
bleven de meeste studenten in de weekenden in
de stad, en dat maakte het verblijf daar uitermate
gezellig. ln deze periode heeft hij ook Tanja leren
kennen met wie hij nog steeds een duurzame rela-
þ* - ß
h WFffiffi &
tie heeft. Tijdens zijn studie is hij lid van de faculteitsraad
en bekleedt hij een bestuursfunctie in de
studentenvereniging. ln de vakanties is er tijd voor
een van zijn grote passies n.l. zeilen. Hij leidt kinderzeilkampen
en vindt dal zo leuk dat hij na zijn
kandidaats in Amerika in een van de beroemde
Summer Camps is gaan werken. I weken lang verbleven
de kinderen daar en vonden het minstens
zo leuk als Hans-Peter het vond. Het was een
onbetaalde functie maar de beloning bestond hier-
uit dat een busje beschikbaar werd gesteld evenals
benzine bonnen en een lijst met adressen van
gastgezinnen zodat er na afloop van het kamp
doorAmerika getoerd kon worden.
De U.S.A.
Het verblijf in de Verenigde Staten beviel zo goed
dat er een stage bij de EPA op het Research Triangle
Park in North Carolina aan vast geknoopt werd.
Het was de tijd van Ronald Reagan en veel aandacht
voor het milieu was er niet. Hans-Peter raakte
behoorlijk onder de indruk van de inzet van de
10
EPA mensen die tegen de stroom in bleven roeien.

Zelf heeft hij tijdens deze (onbetaalde) stage zijn
tijd besteed aan de "Ontwikkeling van verspreidingsmodellen
(voor geur/lucht)". Gelukkig telde
deze stage mee voor zijn studie en in 1983 studeerde
hij afop. . . y6r.gi eti ng van varke Rsmestl-D i reeti e
Na de studie
Toen werd het tijd voor het leger, maar als erkend
dienstweigeraar (hij was al vele jaren actief in het
circuit van dienstweigeraars), kon hij zijn vervangende
dienstplicht van anderhalf jaar bij het IVEM
vervullen in de werkgroep van Tinus Pulles. Deze
werkgroep had contacten met TNO en zodoende is
H-P. doorgerold naar Delft waar hij in de afdeling
Milieuchemie van Rob Guicherit terechtkwam. ln
1988 werd Hans-Peter werkgroepleider van "Emissie-analyse
en -registratie" en de start heeft hij als
een moeilijk ervaren. Zijn voorganger was binnen
de werkgroep gebleven en was niet van plan zich
ook maar iets aan te trekken van zijn opvolger laat
staan zijn gezag te erkennen. ln de periode daarna
heeft hij veel steun gehad van Peter Builtjes en
Rob Guicherit. Dit was ook de tijd dat hij actief was
voor de personeelsvereniging GONS o.a. als mede
organisator van het 40 jarig jubileum feest en het
GONS herdenkboek en penningmeester van het
bestuur.
ln 1992 volgde de benoeming tot afdelingshoofd
Milieuchemie. Een fijne tijd waarin de afdeling, de
sfeer en de omzet groeiden als nooit tevoren. En
toen...
MEP
ln 1995 werd MEP gevormd en voor Hans-Peter
brak, net als voor veel anderen, een moeilijke
periode aan. De communicatie vooraf was bedroe-
vend geweest en in de nieuwe constellatie was een
afdelingshoofd geen lid van het management team
meer. Met Bousardt verschilde hij van mening over
zijn (H-P's) capaciteiten en wensen, maar een cur-
sus bij het Center for creative leadership in Brussel
maakte voor hem duidelijk dat hij meer verantwoordelijkheden
aan kon dan hem toevertrouwd
werden. De cursus gaf voldoende zelfuertrouwen
om er bij de directie op aan te dringen de afdeling
Analytische Chemie uit Delft over te laten komen
en deels bij de afdeling Milieukwaliteit en Risico's
onder te brengen. Ook de windtunnelgroep was
welkom bij de afdeling en voor beide groepen heeft
,Weæå.
11
MEPtalk februari 2001
dit niet nadelig uitgepakt. 2 jaar geleden is zelfs de
Ondernemersprijs van MEP aan de windtunnelgroep
toegekend.
Toen was het weer tijd voor verandering, dus werd
er buiten de deur gezocht naar een mooie baan.
Net op tijd kwam er een vacature voor onderdirecteur
bij MEP en die vervult hij nu sinds enige tijd en
met heel veel plezier. H-P's motto "geniet van de
verschillen" geldt ook voor het directieteam, hij
leert veelvan hen en vindt datze elkaar goed aanvullen.
Hij vindt ook dat de sfeer binnen het insti-
tuut een stuk verbeterd is en dat er meer openheid
en vertrouwen is. Hij ziet het als taak van de directie
om het gevoel van vertrouwen bij de medewer-
kers terug te bezorgen. Heel vervelend vindt hij het
dat er nog steeds een afrekencultuur ervaren
wordt, terwijl die er niet echt is. Hij is een groot
voorstander van "functiedifferentiatie", niet ieder-
een hoeft meer alles te kunnen. Wie niet goed is in
acquisitie die moet het gewoon niet meer doen. En
dat moet geen schande zijn, net zomin als het niet
hebben van voldoende werk. Maak het bespreek-
baar, zodat er capaciteit ingezet kan worden waar
dat wel nodig is. "Afspraak is afspraak" staat hoog
in het vaandel bij hem en hij is een voorstander van
het vereenvoudigen van procedures. Ook wil
Hans-Peter een einde maken aan de wij/zij cultuur
binnen het instituut, vooral tussen de afdelingen en
de ondersteunende diensten.
Privé
Bij de verhuizing van Delft naar Apeldoorn had de
familie Baars besloten in Delft te blijven wonen.
Niet alleen omdat zijn partner Tanja als grafisch
vormgever een eigen bedrijf met klantenkring in
het westen had, maar ook omdat hij niet zo heel
veel vertrouwen in zijn eigen toekomst bl MEP
had. De afgelopen jaren heeft hij een deel van zijn
avonduren doorgebracht in een huisje in Ugchelen,
maar daar komt binnenkort een eind aan want
samen met de twee dochters van 9 en 11 jaar
wordt een prachtig huis in Arnhem betrokken. Voor
wie Hans-Peter kent is dat een verrassing want
een plek aan het lJsselmeer had meer voor de
hand gelegen. Per slot ligt zijn hart bij het water in
wat voor vorm dan ook. Al 2 maal heeft hij de elf-
stedentocht gereden en zeilen is zijn grote passie,

MEPtalk februari 2001
Uitslag van de kerstpuzzel
Tot onze grote vreugde hebben wij veel meer
inzendingen gehad dan gebruikelijk bij MEPtalkpuzzels.
Het was moeilijk en ondanks dat er een
aantal makkelijk herkenbare foto's bij zitten heeft
niemand bij alle meedoende managementleden
één goede foto kunnen plaatsen. EPC dacht een
slimme aanpak te volgen: alle foto's waarvan ze
absoluut zeker waren allemaal invullen en daarna
de twijfels keurig verdelen over de medewer-
kers van EPC en dan moet er wel één goed zijn.
Jammer, ze waren er zo zeker van dat de foto's
A en B van Carlien Krist waren, maar jullie weten
toch dat Carlien met een C begint. Helaas, leuk
geprobeerd.
ffiæ**ffi
h* ffi 6€*#¡ %, 12
maar ja je zull maar vallen voor zo'n mooi huis.
Tanja doet de vormgeving van boeken, tijdschriften,
cd-hoezen e.d. en heeft haar klanten inmiddels
verspreid over het land zitten, ook zij wil nu
lrene Schouten komt binnen om te zeggen dat het
tijd is voor zijn volgende afspraak. Nog even snel
gevraagd hoe het nu met die Kolonisten van Catan
zit. Spelletjes doen vindt hij heel leuk en dit is een
bordspel, een kruising tussen Risk en Monopoly.
Het voordeel van dit spel is dat het niet langer dan
anderhalf uur duurt. Het lijkt hem heel leuk om een
avond in de Klets het spel te spelen. Hij heeft op
zijn oproep 4 aanmeldingen gekregen maar meer
mensen zijn van harte welkom.
Zo nu weten we een heleboel van Hans-Peter
Baars. Wat zijn ideeën zijn voor het instituut, zijn
visie en evt. zijn missie, daarover zal hij ons zelf
regelmatig op de hoogte houden middels zijn biy
dragen in de MEPtalk.
Fransje de Meijere en Zhuo Xu
De hoofdprijs (een etentje met je favoriete
managementlid) kunnen we dus helaas niet uit-
reiken. Maar een eervolle vermelding hebben we
wel: Marjan Ruijs heeft bijna alles goed (ze heeft
alleen de jonge Jan de Koning met Sjaak van
Loo verwisseld). Hulde.
Dank ook aan de managementleden, die geheel
vrijwillig ons van een stukje jeugdsentiment hebben
laten genieten.
Diegene, die het geheel met de juiste namen nog
een keer willen zien: ga naar de MEPtalk-website.

Gelezen
Dwingende voorschriften en dreigen met sancties
bereiken lang niet altijd het gewenste
effect. Nederlanders zijn er immers goed in
regels aan hun laars te lappen. Managers die
willen dat hun medewerkers iets laten of juist
wel doen, kunnen eens proberen een humoristische
insteek te kiezen in hun memo.
De helpdesk van een groot bedrijf had al vaak
geprobeerd om aan personeelsleden met een
computerprobleem hun werkwijze uit te leggen.
Maar in de praktijk ble-
ven alle minder digitaal
geschoolde werkne-
mers de helpdesk te
pas en te onpas
bestoken.
cynische toon
geschreven
memo had
meer effect.
.
Een op
Een greep uit de "regels":
. Loop gerust binnen als wij aan ons bureau zitten
te eten en dump je probleem. Wij leven om te
dienen.
. Als je ons belt om je computer te verplaatsen,
zorg q dan voor dat hij begraven ligt onder de
kaarten, babyfoto's, stoffìge beesten, gedroogde
bloemen en kindertekeningen.
. Schrijf vooral niets op, nooit. Wij kunnen de fout-
meldingen van hieruit terugspoelen.
. Ga effe een bakkie doen als we bellen dat we
eraan komen, zodat je er niet bent als we je
wachtwoord nodig hebben. Het is voor ons
namelijk geen probleem zevenhonderd wacht-
woorden te onthouden.
þ.*- g
Þ* &##ffiH
&ø& %M& 13
MEPtalk februari 2001
Als het koffiezetapparaat niet werkt, bel de
helpdesk. Er zit namelijk elektronica in.
Zel je kapotte privé-pc gerust op ons bureau
en zonder omschrijving van
het probleem. Wij houden
namelijk van
puzzelen.
Als wij vertellen
dat we straks
langskomen,
reageer dan met
"en hoeveel weken
bedoelje met
straks?". Dat motiveert ons.
Stuur een printopdracht minstens twintig keer
als de printer het niet doet. Werkt hij nog steeds
niet stuur dan een opdracht naar alle 68 printers
in het bedrijf . Er zal er toch wel eentje zijn die
het doet.
Als de muiskabel steeds het fotolijstje van je kinderen
omgooit, til de computer op en stop de
kabel eronder. Muiskabels zijn ontworpen om
computers van twintig kilo te dragen.
Natuurlijk ligt het aan de software als je spatiebalk
het niet doet. Toetsenborden houden van
broodkruimels, koffie, shag en sigarettenas.
Bel gerust de helpdesk als je een printercartridge
moet verwisselen. Dit is een extreem ingewikkelde
klus die alleen door een professional
met een academische graad in de nucleaire
fysica mag worden uitgevoerd.
Stuur een 30Mb filmpje als bijlage bij je mail
naar iedereen die je kent. Diskruimte genoeg.
Als je je autosleutels kwijt bent stuur dan een
mailtje naar iedereen in alle vestigingen.

MEPtalk februari 2001
TEAM PROCESINNOVATIE, de sleutel tot de markt?
De P van MEP die 5 jaar geleden is toegevoegd,
heeft nog onvoldoende glans. Procesinnovatie
in de letterlijke betekenis van het woord is een
grote stap voor bedrijven. Het betekent een
nieuw proces, een nieuwe werkwijze, mogelijk
nieuwe apparatuur, andere producten; typisch
zaken waarover op management niveau in een
organisatie beslist moet worden.
We willen als MEP een belangrijke rol gaan spelen
in procesinnovatie voor de procesindustrie omdat
we daar de kennis en kunde voor in huis hebben
en er een grote, nieuwe markt ligt. Dit komt tot
uiting in het nieuwe markt-researchgebied "Proces-
innovatie" (zie ook het artikel van Jan Meulenbrugge
in de vorige MEPtalk).
Het projectteam Procesinnovatie heeft inmiddels
een duidelijke doelstelling geformuleerd:
De procesindustrie ziet TNO-MEP als
dé innovatiepartner voor hun productieprocessen.
Dit vraagt om heldere positionering van de kennis
en vaardigheden van TNO-MEP op dit terrein en
om continuiteit in de relaties op beslissersniveau
met de procesindustrie. De bedrijven zien ons als
hun vertrouwenspersoon en uitvoerder van optimalisatie
en innovatie van hun processen. We ambiëren
de uitvoering en regie van het volledige inno-
vatietraject.
ffipææ&
Hoe gaan we ons profileren ?
Onze profilering baseren we niet op het gebruikelij-
ke palet "expertises", maar op competenties die de
marktpartijen in meer algemene zin aanspreken:
L Diagnose stellen van het huidige proces, van de
kansen in de markt, van innovatiemogelijkheden
van technologie, product en proces
2. Kennismanagement, het kunnen inbrengen van
al onze eigen kennis, maar ook via ons toegang
tot de kennis van universiteiten, instituten, enz.
waarmee we relaties aangaan
3. Bedenken van integrale oplossingen, waarbij
'alle' aspecten worden meegenomen, productin-
novatie, productkwaliteit, doorzet, milieu, energie,
veiligheid, enz.
4. Proceskennis, kennis van de bestaande en
potentiële nieuwe processen, van de producten,
maar ook van de 'omgeving'van het bedrijf, welke
kansen en bedreigingen komen op hen af
Een deel van deze competenties is reeds aanwezig;
voor het overige venrachten we op basis van
contacten met bedrijven rond I april een eerste
beeld te hebben op behoeften aan technologische
innovaties en 'zachte' diagnose tools. We zullen
vraagstelling en criteria communiceren en iedereen
binnen MEP uitnodigen om met projectvoor-
stellen te komen. Daarvoor is geld beschikbaar.
Waarop richten we ons ?
Thans heeft MEP veel goede werkrelaties op technisch
niveau, verbinding 3 in onderstaande figuur.
Daar doen we ons ondezoek gericht op milieuverbetering,
energiebesparing, nieuwe procestechnieken
en verbetering bestaande processen.
(zie schema volgende pagina).
14

Over iets ingrijpends als procesinnovatie wordt op
management niveau binnen een organisatie
beslist. Procesinnovatie moet passen in de lange-
re termijn strategie van een bedrijf.
Op dat niveau zijn relaties tussen TNO-MEP en het
bedrijfsleven nog beperkt.
Het ontwikkelen van deze relaties, verbinding 1, is
een belangrijke taak van het Team Procesinnovatie
in 2001. Om deze rol van accountmanagement
goed in te bedden in de MEP-organisatie, wordt
deze rol ingevuld door projectleiders die een deel
van hun tijd hieraan besteden en voor de rest in het
primaire proces van TNO betrokken blijven. Deze
opzet waarborgt directe en intensieve contacten en
afstemming met de afdelingen en de overige projectleiders,
verbinding 2a.
Met deze toevoeging aan de bestaande relaties
met bedrijven wordt het verkrijgen van innovatie
projecten die breed binnen een bedrijf gedragen
worden nagestreefd.
Wie zijn we ?
Het Team Procesinnovatie, dat strategische relaties
gaat opbouwen met bedrijven in de agrofood
industrie, de chemie en de energie en drinkwaterindustrie,
bestaat uit:
. Peter Jansen
. Steven Lobregt
. Arjen Kruithof
. Esther Vercammen
. Paulus Kosters
. Henk van Deventer
Dit Team Procesinnovatie is als een enthousiaste
'taskforce' aan deze nieuwe en uitdagende klus
begonnen. Een eigen ruimte, 17-190, past daarbij.
Expliciet vragen wij ieders input om mee te denken
: : WWæ&
15
MEPtalk februari 2001
over: hoe bedrijven te selecteren, welke bedrijven
te benaderen, met welke 'producten' en wat er ontwikkeld
moet worden. Zowel harde technologie als
meer "zachte" analyses voor een bedrijf zijn moge-
Jullie horen van ons, maar neem ook gerust het initiatief
om eens aan te komen en met ons te discussiëren.
ln elk geval zijn we elke maandag tijdens
de lunch aanwezig in onze kamer.
De eerste maanden van 2001 ligt de nadruk op het
ontwikkelen van producten die nodig zijn om de
strategische relaties met bedrijven in te vullen en
op het opbouwen van de relaties op managementniveau.
Hoewel met name relatieopbouw een traject
van lange adem is, houden we steeds in ons
achterhoofd het uiteindelijke doel: omzet in innova-
tietrajecten.
We gaan voor minimaal 10 strategische relaties en
3 projecten op dit gebied eind 2001.
De jaren daarna bouwen we verder, leidend tot een
substantiële omzettoename aan innovatieprojecten.
Een nieuw, uitdagend en veelbelovend werkgebied
voor MEP.
Team Procesinnovatie
Kamer 17-190
Tel.3331I3336I3391
E- m ai I : P roce si n n ov ati ete am@m e p.tn o. n I

MEPtalk februari 2001
(Her)Kent JUT ziin management eigenl¡jk wel ??
Jut temporary back in business
Hé, wat of wie is dat nou, hoor ik sommige (met
name wat nieuwere) collega's denken. Anderen
beginnen te mopperen en zeggen: daar heb je
die z..kerd weer, wat mottie? Er zijn er misschien
ook die denken, hé eindelijk weer wat
leven in de brouwerij.
Ja, JUT is inderdaad (tUdelUk) terug. JUT's betere
en minder kritisch ingestelde helft, zijn alter ego
Jan, heeft JUT eigenlijk "kalt gestellt". Ja je ziet het
JUT moet aan z¡n carrière denken. Het gaat goed
met Jan in Apeldorp, eigenlijk ook best goed met
TNO-MEP en ook met het management, dus waarom
dan "Jutten"?
Natuurlijk JUT zou iets kunnen zeggen over het feit
dat ondanks de 2 Mf echte winst van TNO-MEP
over 2000 (het 2e achtereenvolgende jaar!) Hansje
R. en de RvB nog niet tevreden zijn. Of mis-
schien ook wel iets over het feit dat sinds Jan-Joost
(dank je wel H.H. Konijnenberg) onderdirecteur
geworden is, er al 3 afdelingshoofden verdwenen
zijn. Hoewel, zou dat echt aan Jan-Joost liggen,
dat kan toch niet!? Nee JUT wil het over dat soort
zaken niet meer hebben, dat is passé.
Het antwoord is veel simpeler. Jan wilde gewoon
de Kerstpuzzel "Herken uw management" oplossen,
maar vond het toch wel moeilijk en wilde niet
afgaan. Dus daarom JUT maar voor het karretje
gespannen, en die wilde wel.
JUT vindt het eigenlijk heel leuk, maar vooral sportief
van het (voornamelijk) afdelingsmanage-
'peffi &
ment(!) dat ze zich zo kwetsbaar wilden opstellen
door foto's uit hun jeugd te laten zien. Laat JUT nu
in het verre verleden psychologie gestudeerd hebben
met als afstudeeropdracht: "Herken karakters
van personen d.m.v. hun jeugdfoto's". Voeg daaraan
toe dat JUT een bepaalde haat-liefde verhouding
heeft met managers en het moge duidelijk
zijn, JUT is ervoor gegaan. Daarom snel van start
en JUT zou zeggen, pak die mooie MEPtalk (wat
een verschil met dat ....TNo-Off-line hé?, slijm,
slijm!) en we gaan (nogmaals) die managers her-
kennen:
Het begin is eenvoudig: die schitterende guitige
foto op de voorplaat is natuurlijk de bolle, altijd
lachende toet van Hansje R.; hé da's vreemd, die
staat helemaal niet op de lijst! Dan is het natuurlijk
onze Bert D., maar die staat er ook niet bij! Zouden
die géén foto's van hun jeugd hebben, of willen ze
er niet aan herinnerd worden? Toch maar eens
navragen bij ze. Maar wie is het dan wel: natuurlijk
JUT ziet het al, het is het vrolijke, altijd lachende
gezicht van die ander Berf (Jansen). Nu da's toch
moeilijker dan JUT dacht.
Laten we dan maar met wat makkelijker foto's
beginnen. Die laatste vier (n Vm q) zijn tenminste
makkelijk en allemaal uit de flowerpower tijd die
JUT ook heeft meegemaakt. Die n-foto is natuurlijk
het jonge gezicht van onderdirecteur Jan-
Joost. Lekker onschuldig knap koppie met dat
dunne snorretje en hij is nauwelijks veranderd.
Blijkbaar is hij op die foto aan het zeilen, en heeft
hij de wind mee. En nog steeds, daar zorgt ie zell
wel voor.
16

Nog twee toch wel makkelijke: de i-foto is natuurlijk
het al op jonge leeftijd met een stropdas uitgeruste,
gedistingeerde gezicht van onze Financial
Manager Jan Kiewieú. En vlak daarnaast, het kan
niet missen het "koudste" afdelingshoofd van MEP,
Siefze van der Sluis (fofo¡J.
Nu wordt het toch een stuk moeilijker, want foto l,
met dat grijnzende gezicht en die bierpul, je zou
toch zweren dat dit Cor van Norel is, maar dat kan
niet, die zit toch niet in het management en komt
toch ook niet op de invullijst voor. Maar JUT ziet het
al, het kan niemand anders zijn dan een wat ruigere
en jongere uitgave van de altijd lachende Bert
Jansen.
Daaronder (foto m), een nogal dunne spicht, stiekem
verscholen achter een paal en dan ook nog
eens van boven genomen. Nee Carlien kan het
zeker niet zijn, zou het dan toch die figuur van S en
L zijn, Robbie Witschge, nee JUT bedoelt natuurlijk
Robbìe Weterings. Zou die dan om zijn figuur
afdelingshoofd van Slank en Lenig zijn geworden?
Het wordt nu toch echt moeilijk; tijd voor "reduceren
en deduceren". Die foúo's d en e zijn natuurlijk
dezelfde persoon; gezien de kleding, wollen broekje
en truitje en natuurlijk de omgeving (Deventer ?),
moet het wel Henk Buíjtenhek zijn met zijn moeder
en jongere broertje/zusje, ja JUT is niet zo
goed in baby's.
MEPtalk februari 2001
Die o-foúo is natuurlijk het vriendelijke gezicht van Voor die foto's a en b moet JUT even te raden bij
Martin Scholúen uit het verre Noord-Holland, ook Anja Sinke, want Iom Bosma, je herkent bepaal-
al van dat mooie lange haar. Martin, je haar weer de gelaatsuitdrukkingen toch nog wel, is net weg
wat laten groeien, datAmsterdamse accent weg en bü TNO-MEP. Eigenlijk toch wel een vreemde situ-
geén supporter meer va+Ajakkes en jeåentvoor atisvindFJUËinde afgetopen jarenrerdween de
mij een echte toffe vent.
ene na de andere bodemtechnoloog van MEP naar
het NITG. ls dat nu strategische keuzen maken
Die p-foto is duidelijk genomen op Pink-Pop, mis- heren managers of het gevolg van "het niet-sluiten
schien was JUT daar ook wel (1976?) en dus moet van de beslisketen"!?
het wel Wim Egelmeers, onze P&O-er zijn.
De eerste van de laatste vier is toch eigenlijk wel
Tenslotte die q-foto, met dat zeehondje op z'n makkelijk, JUT is gek op vrouwen en herkent dus
schoot en dat dasje en die dromerige blik, dat moet eigenlijk Carlien Krist (foto c) heel eenvoudig,
wel JUT's nieuwe afdelingshoofd Menno Keuken hoewel heb je gezien dat Tom Bosma op foto a een
zijn. Wat deed je nu eigenlijk met dat zeehondje truitje op z'n "vrouws" heeft dichtgeknoopt, zou
Menno, handjes wel boven tafel hoor (oeps! daar JUT zich dan toch vergissen?
gaat JUT's verhoging).
Lest best, nog vier foto's voor drie heren, vooruit
dan maar: foto h zou wel eens opnieuw Be¡f Jansen
kunnen zijn. Heb je je hele familiealbum toegestuurd
Bert, waarom dan géén hardloopfoto?
:'ffi€ K
17
Maar ja in dat judopak, dat moet wel Bert zijn.
Dan foúo g, dat jongetje met dat onschuldige
gezicht, gezien de tijdgeest moet dat wel allround
afdelingshoofd Jan de Koning zijn, maar zeker is
het niet. Die Jan toch, al 25 jaar bij TNO en de laat-
ste jaren afdelingshoofd op en af,
Dan voor JUT de moeilijkste foto van allemaal,
foto f, hoewel gezien de drankfles (literfles whis-
ky?) zou het best eens het vriendelijkste, mannelijke
afdelingshoofd van MEP (sorry hoor anderen)
kunnen zijn, natuurlijk Sjakre van Loo. Wel wat
veranderd Sjaak, en voortaan een wat duidelijker
foto insturen hoor !
Tenslotte foto k,ja die is toch ook wel heel vreemd,
het zou Jiúse Scåaafsma moeten zijn met zijn
vader, want Cees Roos wilde blijkbaar niet meer op
de foto. Maar die laptop op zijn vaders schoot dan,
hoe kan dat nou zo'n veertig jaar geleden (?); blijkbaar
is software ontwikkeling Jitse met de paplepel
ingegoten, vandaar zeker dat hij nu TNO verlaat en
directeur wordt van zo'n ETV bedrijf,e. Jitse je weet
toch wel dat TNO-Vastgoed de ETV bedrij[es de
huur heeft opgezegd?

MEPtalk februari 2001
Al met al vond JUT het een bijzonder leuke puzzel.
JUT is er van overtuigd alles goed te hebben, maar
vooral moet gezegd worden dat JUT en familie er
thuis veel lol aan beleefd hebben.
Tenslotte, eerlijk is eerlijk, in feite is JUT voor de
meeste een onbekende; vandaar ook maar een
Plan 2001
Het periodiek ritueel om plannen te maken en te
verantwoorden heeft voor enkelen de schijn van
een automatisme dat volgens bureaucratische
regels gebeurt en waar achteraf weinigen meer
weten hoe e.e.a. tot stand kwam, laat staan wie
mede verantwoordelijk was.
,ffiweæå
jeugdfoto van JUT. Dames en heren psychologen,
ga uw gang.
METtalk redactie, bedankt en wie weet tot nog wel
eens een volgende keer.
JUT
Makkelijker is het soms om later na te gaan wie
er blijkbaar niet bij betrokken waren en het dan
ook achteraf menen beter te weten. De beste
stuurlui staan, volgens overleveringen, vaak
aan de wal en de kans om daar natte voeten te
krijgen is immer kleiner: een bekend paradigma.
f8
#

Hoe is het nu bij MEP? Wijken wij af van dit stereotype
beeld en zo )a waarom? Of zien wij een
geconstrueerde werkelijkheid waarvan enkele
beelden herkenbaar zijn, maar als geheel absoluut
Het feit dat wij ons dergelijke vragen durven te stellen
zou iedereen moeten sensibiliseren, immers
plannen maak je samen en een goede communi-
catie is een van de vele voorwaarden hiervoor.
Richtlijnen en een kader zijn noodzakelijk om te
veel freewheelen te voorkomen en het realisme te
activeren, ruimte wordt echter geboden waarin op
basis van visie, creativiteit en wil tot inzet nieuwe
ambities geformuleerd kunnen worden.
Het Plan 2001 kwam niet onverwacht, net zo min
als de doelen onvenivacht kwamen. ln het MEP-
Meerjarenplan 1999-2002 werden reeds eerder
door het MT, na individuele afstemming met de
betrokken afdelingen, de contouren aangegeven.
Elk jaar wordt dit plan voortschrijdend bijgesteld,
nadat elk MT-lid dit met z¡nlhaar afdeling kritisch
heeft geactualiseerd, en in het MT vervolgens een
geconsolideerde toetsing volgde, waarbij de reali-
teitswaa rde en noodzakel ij ke meerwaa rde ce ntraal
staan. Dit jaarlijks, na actualisering, doorschuivend
Meerjarenplan, is na afstemming tussen directie en
RvB TNO, het uitgangspunt voor de RvB planningsbrief
t.b.v. ons instituut waarin meetbare doelen,
incl. gewenste omzet en gewenst rendement
geformuleerd zijn.
ln onze analyse van het 'maakbare' moet vanuit 2
invalshoeken aannemelijk worden gemaakt dat
e.e.a. realistisch en verantwoord onderbouwd is.
Het bedrijfseconomisch model (opbrengst-kosten)
vormt slechts de existentiële basis. Gedetailleerder
wordt het inzake markt- en programmaontwikkelingen,
de vermarkting van kansen en het inrichten
van marktpotenties in de toekomst. Niet de omzetgroei
staat hierbij centraal maar de kwaliteitsgroei,
waarbij rendement evenzo essentieel is als kennisen
positiegroei in de context van herkenbare
marktperspectieven. Zonder het eerder genoemde
wordt het lastig om strategische keuzes te maken
,ffi ffi,&
19
MEPtalk februari 2001
die de verdere op- en uitbouw ofwel de continuileit
veiligstellen. Aangezien de kennispiramide aan de
basis altijd door nieuwe marktinitiatieven geattaqueerd
zal worden en hierdoor de prijs onder druk
¡isletabsoh¡ut noodzakelijkrcm delop van
de piramide te verleggen - naar boven. Nieuwe,
bijzondere unieke pmc's met een onderscheidende
meerwaarde zijn het die uiteindelijk onze positie en
duurzaamheid bepalen. De bekende planningscyclus
moet echter telkens weer kritisch geanalyseerd,
geoptimaliseerd en gesloten worden om te
voorkomen dat goede intenties in het niets verdwij-
nen of niet dat opbrengen wat zij beloofden.
Goed is echter niet voldoende, excellente oplossingen
worden verwacht en hiervoor is behalve
vak- en marktdeskundigheid ook creativiteit nodig.
Aangezien deze zich echter slechts kan ontwikkelen
als hiervoor ruimte bestaat, wordt deze ook
gegeven in de veronderstelling dat hiermee ook
optimaal wordt omgegaan. Door coaching, training
en scholing wordt getracht daar te helpen waar
men hulp wenst; solisten zullen snel herkennen dat
een open communicatie en samenwerking proces-
sen versnellen, de kwetsbaarheid reduceren en de
kansen vergroten.
Het plan 2001 is niet alleen een zakelijk plan. Basis
is het persoonlijk plan van elke medewerke¡ die
uiteindelijk zelî de keuzes maakt over zijnlhaar persoonlijk
engagement dat toch in het verlengde, in
de ondersteuning van het team-, afdelings-, instituutsplan
verankerd zou moeten zijn. En .., hier-
mee is weer het bewijs geleverd dat het echte kapitaal
voor ons instituut de mensen, incl. hun solidariteit
m.b.t. onze gezamenlijke doelen, is.
Laat ons met respect voor elkaar, met professione-
le vak- en marktkennis (die wij ook bereid zijn met
elkaar te delen), met inzet en ambities in een sfeer
samenwerken die door de open communicatie en
een collegiaal verantwoordelijkheidsgevoel als
extra stimulerend wordt ervaren.
Met collegiale groet,
Hans Ríes

MEPtalk februari 2001
TNO.ETV LOOP 2OO1
Beste collega's , vorig jaar in april is voor de eerste
maal de TNO-EW loop georganiseerd. Voor
wie het niet weet of niet meer weet, de TNO-ETV
loop 2000 was een "echte" hardloopwedstrijd
voor geoefende lopers over I km op en rondom
het complex, met daarnaast een estafette fun-run
voor minder geoefende lopers (4 x I km).
Voor zover wij gehoord hebben was deze TNO-ETV
loop 2000 een succes, mede danlcz¡ de inzet van
een aantal TNO-ers en niet te vergeten onze spon-
sors (ETV, TNO-MEP en TNO-lndustrie).
Ook dit jaar willen wij weer een dergelijke loop organiseren.
We hebben weer met onze sponsors
gesproken en die ztln er in principe ook weer voor in.
Naar aanleiding van de vorige loop zijn er echter
wel wat opmerkingen en suggesties van diverse
kanten gekomen, die wij niet zonder meer naast
ons willen neerleggen.
De organisatie zit in feite met twee (hoofd)moge-
lijkheden:
a) we organiseren de TNO-ETV loop 2001 analoog
aan die van 2000, echter nu op donderdagna-
middag 10 mei (minder snel donker, na de Rot-
terdam Marathon en KLETS is weer open)
b) we maken de TNO-EW loop 2001 een onderdeel
van het Zonnewende feest en in overleg
met de directie van TNO-MEP maken wij (i.s.m.
anderen) er een grotere sportactiviteit van.
Beide mogelijkheden hebben voor- en nadelen,
vandaar dat we ook via MEPtalk ook bij jullie, onze
collega's, te rade gaan.
ad a) het blijft op deze w¡ze een aparte, maar duidelijk
herkenbare sportgebeurtenis, opengesteld
voor TNO-ers van ons complex (+ Den Helder) ,
ffiweæ&
ETV-ers en mogelijk ook TNO-ers van andere vestigingen.
De opzet zal helzelfde zijn, maar we zou-
den wel kunnen denken aan b.v. een aparte wedstrijd
voor skeelers/skaters, of misschien hebben
jullie nog andere ideeën.
Ad b) hierbij kan gedacht worden aan meerdere
sportactiviteiten, zoals volleybal, klootschieten, etc
en is de TNO-ETV-loop een onderdeelvan de activiteiten.
Eén en ander zal dan ook worden afgesloten
met een echt (Zonnewende)feest. Dat moet
dan natuurlijk weer rond 21 juni!
Wat ons betreft kunnen beide, zij het dat het nogal
een verschil in organisalie zal betekenen. Daarnaast
hebben wij wel één voorwaarde: we willen de
TNO-ETV-loop op welke wijze dan ook een aparte
status tijdens zo'n Zonnewendefeest geven. Dit
laatste om ook in toekomstige jaren verzekerd te
kunnen blijven van de loop.
We hebben inmiddels eerste gesprekken gevoerd
met de mogelijke sponsors en zullen ook het
managementteam apart benaderen.
Niettemin hebben wij aan jullie het verzoek om te
reageren op dit epistel want door jullie mening te
geven kunnen jullie de keuze(n) voor ons eenvoudiger
maken.
En natuurlijk zoeken wij ook vrijwilligers, dus
dames/heren meld u aan. Jullie reac'tie graag voor
l0 maart a.s. per e-mail of persoonlijk. Gezien het
feit dat MEPtalk in het Nederlands verschijnt zullen
we dit epistel niet in het Engels laten verschijnen. So
please, tell it to your foreign colleagues.
Alvast bedankt, namens de organisatoren.
20
Jan Timmner pSaQ en Joop Wijker (3113)

..... naar aanleiding van een recent bij TNO MEP
aangekaart milieuprobleem Koos Hollander in zijn
archief dook en daar een rapport van de LUW uit
1977 vond over hetzelfde probleem bij hetzelfde
bedrijf?
Een citaat uit dat rappott wil hij ons niet onthouden:
"Om vraag 3 te beantwoorden werden groentemonsters
verzameld in beide dorpen. Het was de
bedoeling hierdoor tot een schatting te komen van
de maximale opname aan (NN)die via consumptie
mogelijk was.
Om dit gegeven te controleren werd door de studenten
(die het onderzoek uitvoerden, KH) tweemaal
een proefmaaltijd boerenkoolstampot
geconsumeerd met verzameling der urines, om
de belasting te meten."
Tot zijn vreugde kan hij ons mededelen dat in ieder
geval één van die studenten het experiment heeft
overleefd. Hij is dagelijks als MEPper in ons mid-
den.
..... sommige MEPpers onlangs gewaarschuwd
werden voor een nieuw en venijnig virus dat grote
schade kan aanrichten? Wellicht treft u ook het volgende
emailbericht aan:
GEACHTE ONTVANGER
U heeft zojuist een Belgisch virus ontvangen.
Omdat we technologisch nog niet zo ver ontwikkeld
zijn is dit een handmatig virus. Zou u alstublieft
alle bestanden op uw harde schijf willen wissen
en deze mail doorsturen naar iedereen die u
kent.
Hartelijk dank voor uw hulp, een Belgische hacker.
EINDE VAN HET BERICHT;-)
..... er onlangs een directielid is waargenomen ter
hoogte van de SL kantoren?
ffiæaæK
21
MEPtalk februari 2001
..... een handgeschreven adres op een etiket vertraging
bij de post op kan leveren? Ook machinaal
onderstreepte plaatsnamen, komma's e.d. kunnen
niet goed gescand worden. Deze post wordt apart
gelegd en de volgende dag met de hand gesor-
teerd.
Did you know.....
that you can borrow a Dutch-language learning
course in the library. lt is a multimedia pack called
"Dutch with ease" and contains a coursebook and
4 cassettes. There are 3 kits available.
.... een collega van het Metaalinstituut, die op
bezoek was bij DNV in Noorwegen een trots ingelijst
certificaat aantrof. DNV was geaudit door TNO
Certification! Omdat men dat hier niet geloofde
heeft hij bij een tweede bezoek foto's van deze
relikwieën gemaakt.

MEPtalk februari 2001
ln dienst
A.W. Vonk
H. Spoelstra
H. Beeltje
R.C.L. Versteeg
J. Odie
J. Meerbeek
H.J. Meijer
R. de Groot
Uit dienst
C.J. Folkers
R.L. Nap
Mw. V.L. van Cappellen
C. DiMauro
Mw. J.E. Tamis
B.J. Fijman
B.A. Heide
H.N. Flach
Mw. M.M.R. Feijen
H. Koffijberg
W.J. Burgers
: Æ*,æK
e n'g
01-01-01
15-01-01
15-01-01
17-01-01
01-02-01
01-02-01
01-02-01
01-02-01
MA
MA
MA
01-01-01 EST
01-01-01 EM
01-01-01 MA
15-01-01 MA
17-01-01 ER
01-02-01 PA
01-02-01 EC
01-02-01 MA
01-03-01 PA
01-03-01 KTW
01-04-01 PA
FAP-inkoop
KTW
Diensten
PA
PA
22
Overplaatsing
H.F.M. Bothe
Mw. M.M. Crank
T.N.P. Bosma
01-01-01
01-01-01
01-02-01
cc-TNo
naar EC
PT naar lV
MBT naar
TNO-NITG

In het oog van de cycloon
Ken je dat gevoel, dat het zo lekker rustig om je
heen lijkt? Zovan:. zitten wij even goed.
Maar als ik de tekenen goed lees dan wordt
2001 toch een stormachtig iaar. Wat is nameliik
het geval?
Wereldwijd waait een nieuwe ISO wind. De ISO
9000 gecertifìceerde instellingen dienen over te
gaan van de 1994-versie op de nieuwe 2000-versie.
Die nieuwe norm is veel nadrukkelijker klantgericht
en vraagt een veel pro-actievere houding
van ons naar de klant. Veel nadruk wordt daarbij
gelegd op klantenwensen en het verbetervermo-
gen van de organisatie. Onze regelkringen dienen
duidelijk te zijn. Explicieter moet bekend zijn wat
onze kritische succesfactoren en procesoperato-
ren zijn. Met andere woorden: wat zijn de factoren
die ons succes beTnvloeden en hoe meten we die
en hoe sturen we onze organisatie er mee?
Met de afgelopen DNV- en RvA-audits in het hoofd
heeft de directie DNV consultancy betrokken bij,
zoals het nu al heet, "de Revitalisering" van het
Kwa liteitsmanage mentsysteem.
lkzelf denk, dat alles op de schop gaal. Zeg maar
het deltaplan van KAM bü MEP.
ls dat windje nou alles, zul ie denken, nee het
wordt voor de geaccrediteerde groepen en dus
voor mij, nog stormachtiger. Dit jaar vervallen ook
de RVA-criteria en gaan we over op de (e kan het
niet verzinnen dus het moet wel waar zijn) NEN-
EN-lSO/lEC 17025 "Algemene eisen voor de competentie
van beproevings- en kalibratielaboratoria".
Deze Europese norm wordt nu in alle lidstaten
ingevoerd. Wij zijn in september/oktober aan de
beurt om getoetst te worden aan de norm. Dat
ffipeæ&
23
MEPtalk februari 2001
betekent dat we eerst zelf ons managementsysteem
en de technische competenties tegen het
licht houden. Aspecten die we t.o.v. de nieuwe
norm te uitgebreid hebben geregeld, worden waar
mogelijk afgezwakt en aspecten die niet voldoen,
zullen worden aangevuld. We maken op het ogen-
blik een inventarisatie op. Eén ding is wel duidelijk,
er waait straks een flinke wind.
lk moest even denken aan datgene wat ik pas nog
van Johan van Veen heb geleerd, namelijk, hoe
belangrijk toverwoorden zijn. Hier komen er een
paar: missie en visie, smart, valkuilen, toeganke-
lijkheid, proces georiënteerd, commitment, lerend
vermogen en klantenwensen. Onthoud ze goed,ze
komen je nog van pas.
De directie bemoeit zich er actief mee en we hebben
een KAM stuurgroep. Sinds lange tijd gaat er
weer een echte KAM-wind waaien in MEP.
Tot nu toe was het vooral bottom up, maar het
wordt, als het al niet zo is, heel nadrukkelijk TOP
down. En niet repressief, maar stimulerend en stu-
rend.
De komende maanden
zullen we meer merken
van de wind van de
'Revitalisering ".
Zoals jullie zien, het
lijkt rustig, maar dat
komt omdat we nu nog
even in het oog van de
cycloon zitten.
Frans C. Poot

MEPtalk februari 2001
.....Jan van Dalfsen
lk werk sinds half oktober bij TNO-MEP, afdeling
Ecologische Risico's in Den Helder, maar woon
nog steeds in Groningen. lk heb biologie gestu-
deerd aan de Rijksuniversiteit Utrecht, de Rijksuniversiteit
Groningen en ben uiteindelijk in 1988
afgestudeerd aan de Universiteit van Amsterdam
(Specialisaties: Taxonomische zoölogie en mariene
biologie). Nijmegen stond nog op mijn lijstje,
maar dat mocht niet meer. Na het behalen van mijn
bul heb ik I maanden rondgetrokken en helaas
slechts een deel van Midden- en Zuid Amerika
gezien. Sindsdien heb ik gewerkt bij onder meer de
Rijksuniversiteit Groningen, het Rijksinstituut voor
Kust en ZeelRl|(Z in Haren, het adviesbureau Koeman
en Bijkerk en als Freelance consultant. Als
onderzoeksleider bijTNO zal mijn werkgebied zich
ook weer vooral op de ecologie van zeebodem
richten, waarbij de toenemende activiteiten op en
rond de Noordzee mijn aandacht zullen hebben.
ER bevalt me prima, een goede sfeer en volop creativiteit.
En dat sluit toch mooi aan bij mijn hobby's
zeilen, het eeuwige klussen in huis en het ontwerpen
van interieurs en verlichting.
. . ... Rob Versteeg
Na ca. 2l maanden gedurende twee uitzendperiodes
gewerkt te hebben op de afdeling inkoop was
het 17 januari 2001 eindelijk zover dat ik me nu
écht TNO-er mocht noemen. En dat merk je gelijk
aan wat parallel lopende zaken zoals: naambordje
voor de deu¡ pasje (nu mèt foto), opname in het
'fotoboek' op het TNO intranet (echter zònder foto),
de eerste TNO post in de brievenbus thuis en het
bijwonen van de introductiebijeenkomsten met
andere nieuwkomers.
ffipeæK 24
En de collega's, doen die nu anders tegen me?
Misschien wel op een heel subtiele manier, maar
eigenlijk moet ik zeggen dat ik tòch al dik tevreden
was met de prettige manier waarop men bij TNO
met elkaar omgaat. Maar goed, ik wilde me eigenlijk
voorstellen: lk ben Rob Versteeg, 52 jaar jong
(en vrijgezel dames!). Jaren als verkoopmedewerkerl
coördinator/ troubleshooter werkzaam
geweest bij een kunststofuerwerkend bedrijf, tot
werkdruk, veranderingen in het management en

eorganisaties mij kennis lieten maken met de
nadelen van werken met hoge inzet. Wilje weten
wat 'burn-out' betekent, dan mag je me aanspre-
ken. Toch heb ik ondervonden dat zoiets ook louterenûwerken
kan.
Tegenwoordig weet ik dan ook dat de regelmatige
'problemen' die je op je werk tegen kan komen uiteindelijk
toch niet zo heet worden gegeten. En werken
'met een smile' is sowieso véél prettiger.
Privé houd ik me bezig met vogels in het wild, t.w':
..... Olaf Weinhold
I work here at TNO since 9. September 2000 in the
"afdeling MA". My knowledge of the "Nederlandse
taal" is very limited, but I improve by doing a language
course.
I come from Germany (to be precise: East-Germany),
studied Meteorology and worked a few years
in an engineering-bureau (investigation of environmental
problems, soil and groundwater contaminations...)
and later in the software-department from
Mercedes-Benz ("veel te dure auto's...").
I came to the Netherlands, because my partner is
Dutch and lives and works here. We decided to live
together, and I was faster in finding a job here.
I work here in a EU-project called TRAPOS (traffic
pollution in streets). I try to combine 2 models used
at TNO for different scales, a local model and a
regional scale model.
I like to go by bike ("fiets en ook motor"); I like to
read, to travel, computer games. I don't like the
weather here so much... but fortunately nobody
can change it till now. May be in the future I will be
able to write more in "het Nederlands".
ffipeæ%
25
MEPtalk februari 2001
Vogelwerkgroep - inventarisaties - ringer/
(amateur)onderzoeker. lk ben tevens aangesloten
bij de vereniging van natuut-fotografen, Apeldoorn.
Voor een proeve van beide hobby's zie"
http://horne-1 .worldsnline-n1Þrobver/
Op een ondersteunende afdeling zoals lnkoop heb
je met veel afdelingen te maken en ik spreek het
vertrouwen uit dat de goede samenwerking gecontinueerd
en zo mogelijk nog uitgebreid zalworden.

MEPtalk februari 2001
..... Tom Ligthart
Vanaf 11 december 2000 hebben jullie mij hier kun-
nen treffen omdat ik op die datum als nieuw medewerker
bij de afdeling Emissies en Milieubelasting
aan de slag ben gegaan. Allereerst iets over mijn
achtergrond.
Na mijn studie fysische geografie met specialisatie
landschapsecologie, lang geleden alweer, ben ik
na diverse werkzaamheden promotieonderzoek
gaan doen bij de Vakgroep Bodemkunde en Geo-
logie van de LU Wageningen. Het onderzoek richtte
zich op de invloed van regenwormen op de
structuurontwikkeling van de bodem en de effecten
daarvan op de bodemwaterhuishouding.
Fotografie:
Elmer Spaargaren@
Æ
ffi#ffi H
. H 6WS 26
Na het behalen van het doctoraat bestond er bij mij
de behoefte meer in de toegepaste wereld te gaan
werken. lk vond mijn plek bij DHVAIB, een advies-
bureau op het gebied van vastgoed en huisvesting.
(Dubo) en hield mij naast Dubo-adviezen bezig
met onderzoeksmatige activiteiten. Deze voltrokken
zich vooral op het gebied van grondstofbesparing,
secundaire grondstoffen en LCA's. BU DHV
maakte ik als toetser van MRPI's ook direct in contact
met TNO-MEP.
Langzamerhand was bij mij de behoefte ontstaan
aan meer en ook wetenschappelijker toegepast
onderzoek. Via de internet site van TNO-MEP
maakte ik kennis met de afdeling EM. Een gesprek
was snel geregeld met als uiteindelijk resultaat een
plek bij EM. Naar wat ik de afgelopen weken heb
kunnen ervaren, denk ik dat ik bij EM een goede
plek heb gevonden. Werk is er voor mij in ieder
geval meer dan genoeg.
Een van de aandachtsgebieden die ik graag zou
willen ontwikkelen is het gebruik van vernieuwbare
grondstoffen (brand- en kunststoffen op basis van
agrarische producten). Met name LCA's en keten-
analyse interesseren mij hierbij. Mochten jullie con-
tacten, tips en dergelijke hebben op het gebied van
vernieuwbare grondstoffen dan hoor ik dat graag.
Buiten mijn werkzaamheden bij TNO ben ik actief
met de verzorging van mijn twee kinderen Lars (6
jaar) en Selma (2 jaar). Een belangrijke hobby is de
biologische moestuin die ik samen met mijn vrouw
Hennie onderhoud. Daarnaast is patisserie een
andere hobby. Vakanties breng ik graag door op
het platteland van Denemarken, Duitsland en
Nederland (Noord Groningen is een aanrader voor
de liefhebber van ruimte!).
Een vriendelijke groet van Tom Ligthart.

..... Jeroen Bloemendal
lk ben sinds I september 2000 b¡j MEP werkzaam Mijn hobby's zijn klassieke motoren en het crossen
als medewerker mechanische werkplaats' ln 1973
geboren en opgegroeiúin1lengelo(Gelderland) en
met deze motoren. Zelf heb ik een 350 cc BSA
B40rdie gebouw4is inl965-Daarsrn-ben k ooklid
sinds 1999 woonachtig in Ruurlo, waar ik samenwoon
met mijn vriendin Gabriëlle. Na de LTS en de
van de Dutch Prè 70 Classic Motorcrossclub. We
rijden zo'n I wedstrijden per jaar, verdeeld over
MTS heb ik nog twee jaar op de Leidse lnstru- Nederland. Om de conditie een beetje op peil te
mentmakers School gezeten. Hierna ben ik gaan houden ga ik eens per week naar de sportschool
werken bij een schokbrekerfabrikant en vervolgens voor een uurtje spinning. Hier wou ik het bij laten,
bij een gereedschapmakerij.
De werkzaamheden in de MEP-werkplaats zijn
heel divers en dat heeft natuurlijk als voordeel dat
het nooit verveelt.
met werkplaats groeten.
..... Hans Bothe
Vanaf begin dit jaar ben ik jullie collega en ga me
bezig houden met vooral communicatie. Ja, ik ben
dus de opvolger, van Ad Heide, die het tijd vond om
eens lekker te gaan ontspannen, bekend als Vutten.
lk werk al langer bijTNO en heb mijaltijd bezig
gehouden met marketing en/of communicatie. Juist
hierom wilde ik graag bij een instituut werken, lek-
ker dicht op de markt. MEP bood mij deze kans en
aan mij de uitdaging om er iets van te maken. lk
ben nu druk bezig de mensen, de producten en
diensten te leren kennen en ben verrast door de
ffiweæK:
27
MEPtalk februari 2001
breedheid van activiteiten. Het is erg prettig te er-
varen dat MEP medewerkers enthousiast zijn over
de eigen werkzaamheden en hier zeer boeiend
over kunnen vertellen. lk ben een ras Hagenaar of
Hagenees (wordt bepaald door de wijk waarin je
woont) en verhuis in mei met mijn gezin naarApeldoorn.
lk ben dus getrouwd (met Manon) en heb
drie kinderen, een zoon (Bart) van zeven en twee
dochters (Lisa en Emy) van bijna negen. Mijn deur
(kamer 17-129) staat in principe altijd open en ik
hoop dat veel mensen deze snel weten te vinden.

MEPtalk februari 2001
De werkplaats draa¡t, freest, zaagt, boort door . . .
Het zou de titel van een serie kunnen zijn, maar
het geeft wel aan wat wij doen.
Wat doen wij dan zoal?
Wij zijn Jeroen, Gerrit, Ad en Willem. Wij geven
mechanisch, technische ondersteuning aan het
praktisch uitvoerende werk, dat binnen MEP
plaatsvindt. Daartoe hebben wij een scala aan
machines tot onze beschikking en dat niet alleen.
Ook voor het méédenken bij de technische realisatie
van projecten zijn wij 'in'. Moet er het één en
ander op tekening gezet worden: ons CAD-CAM
tekensysteem staat ter beschikking.
Hoe kom je met ons ¡n contact?
Wel, via de telefoon of via e-mail óf je loopt gewoon
de werkplaats in bouwdeel 5-30 eens binnen. Voor
kleinere en/of spoedeisende klussen loop je de
werkplaats in; daar is altijd wel iemand aanwezig
om je problemen op te lossen. Betreft het werk van
grotere omvang of vraag je meedenk-werk, neem
dan eerst even contact op met Gerrit of Willem.
Waar zijn wij de laatste tijd mee bezig;
wat deden we zoal ?
Zoals je misschien weet, maakt de afdeling PT zich
nogal druk met membraantechnieken. Er wordt, en
werd door ons redelijk veel tijd gestoken in het aanpassen/ombouwen
van membraanmodulen en
aanverwante zaken.
Nog niet zo lang geleden hebben wij voor deze
afdeling een kristallisatie-opstelling gebouwd, die
als proefproject in eerste instantie bij BASF
gedraaid heeft, Voor ons een leuk project met
hoogwaardig draai-, frees- en laswerk.
Voor KTW zijn wij eigenlijk vanaf het begin betrok-
* *ffi,
â @14
%w&
Kri sta I I i sat i e o p ste I li n g TN Ol BA S F
ken geweest bij de CO, koelcel in hal 58. Eerst
met de staalconstructie waarop de cel staat, later
bij het aansluiten van diverse units.
Binnenkort worden wij verder nog betrokken bij de
assemblage en de testfase van een gasgestookte
absorptiewarmtepomp ten behoeve van de verwarming
van woningen.
De meetauto van PA moet na een x-aantal dienstjaren
gerenoveerd worden: nieuwe 19" kasten;
bevestiging van dit soort kasten in een auto; een
nieuwe 'keuken'etc.
Nog een aardige:
voor het project
"bonfire" (goedvuur??)
leveren
wij met behoorlijke
regelmaat bokken,
frames en
schermen aan.
LPG-tank
Die worden nog
wel eens wat minder "vormvast" als er weer een
autogastank op de Harskamp (tankbaan) wordt
beproefd....
28

En dan niet te vergeten, onze Ad is aanspreekpunt
voor zijn oud-collega's van TNO-lndustrie voor
allerlei onderhouds-, draai- en freeswerkzaamhe-
den.
MBI Koen Meesters vroeg om een installatie voor
het zuiveren van afvalwater. Deze Robiox-installatie
draait nu bij de AI

MEPtalk februari 2001
Rondje MEP graag
Een kleine maand ben ik als communicatiemanager
werkzaam bU MEB een overstap binnen
TNO waarvoor ik bewust gekozen heb. De
eerste weken heb ik voornamelijk gebruikt om
een rondje te maken langs alle afdelingen. De
werkgebieden en mensen leren kennen had ik
immers hoog op mijn prioriteiten lijstje staan.
Wat me opviel na dit rondje MEP?
. Het werkgebied van MEP is veel breder dan verwacht
. Er zitln veel ideeën en wensen als het gaat om
marktbenadering en communicatie
. Een MEPper heeft de durf om aan te geven waar
de sterktes en zwaktes van zilnlhaar activiteiten
liggen
. MEPpers praten en luisteren met en naar elkaar
(dit is dus waar het in communicatie om gaat)
De conclusie die ik trek is dat de medewerkers, en
dus het instituut, de ambitie hebben om van MEP
een toonaangevend instituut te maken dat hoogwaardige
producten en diensten levert aan een
brede doelgroep.
Wie die doelgroepen zijn is voor mij nog lastig te
definiëren. Als nieuweling denk je al snel, ik neem
de drie letters van de naam Milieu, Energie en Procesinnovatie
en vertaal deze naar marktsegmenten.
Mooi niet dus, het dekt maar gedeeltelijk de
lading van de activiteiten. Misschien is het de
moeite waard om onze naam, weer, eens ter discussie
te stellen. Niet dat we deze volgend jaar
moeten veranderen maar vooruit denken kan nooit
kwaad. Met de letters TNO zijn we al in het bezit
van een sterk merk. Wat we er achter plakken moet
vooral bij de ontvanger duidelijk maken wat we
voor hen (de markten) kunnen betekenen. Om
&
ffi۾ &
concreet te gaan; EC daagt iedere medewerker die
een mening en/of een visie hierover heeft uit deze
nu eens schaamteloos kenbaar te maken. Of je het
zelf uitwerkt, met collega's of per afdeling maakt
niet uit. Durf creatief te zijn en laat je verrassen
door de tegenprestatie. Denk je nu 'is het wel aan
mij om hier een mening over te hebben, is dit niet
aan het MT voorbehouden'dan is het antwoord: wij
allemaal vormen MEP en staan ergens voor. Het
MT zal dan ook open staan voor de mening en
visie van eigen medewerkers. ln tegenstelling tot
in het 'Haagse' is het woord democratie hier
inspraak en inbreng gericht. (Voor de liefhebber
hierbij de Haagse definitie: de meerderheid legt
zich neer bij een besluit van de minderheid). Mijn
ervaring is dat MEP leeft en in beweging is met als
doel een optimaal rendement, maar zich ook ontwikkelt
tot een instituut waar de medewerkers trots
op zullen zijn. Niet alleen de inhoud van ons werk
bepaalt het werkplezier maar ook de omgeving
waarin we dit moeten doen. Sportfaciliteiten en kinderopvang
zijn onderwerpen die op wensenlijstjes
staan en wie weet, uitgewerkt kunnen gaan wor-
den.
Bedrijven en organisaties hebben altijd het streven
zich aan te passen bij de veranderingen die in de
maatschappij gaande zijn. Doe je dit niet dan loop
je snel achter de feiten aan. De notitie "MEP
2001+", die ik net doorgenomen heb, geeft aan dat
MEP hier alert op is. Maar, veranderingen van
bovenaf opgelegd, maakt mensen neryeus, je hebt
er zelf geen invloed op, het geeft onzekerheden en
het resultaat kan dan zijn, hakken in het zand. Dit
werkt niet alleen bü TNO zo maat bij ieder bedrijf
met meer dan drie werknemers (baas, chef en de
werkvloer of meer eigentijds ceo, hr-manager en
30

markten en hoe bepaal ik dit?
Het onderwerp is interessant genoeg om verder
uitgewerkt te worden en de medewerker moet
zijnlhaar eigen inbreng mogen leveren. Het
management staat in ieder geval open voor de
visie van de eigen medewerkers.
De afdelingen Marketing, Business-ontwikkeling
en Externe Communicatie hebben dit inmiddels
opgepakt. We praten momenteel over een mogelij-
MEPtalk februari 2001
enthousi ast m ultifu nctionel e prod uctiemed ewe rker ke clustering van de activiteiten. Het doel is dat
m/v met goede contactuele eigenschappen). Hier- clustering zal resulteren in op elkaar afgestemde
over nadenken is niet zo moeilijk maar het vertalen activiteiten met als resultaat'het leveren van pro-
hiervan naar daadwerkelijke actie des te meer.
lloe pak je dit aan zonder de continuiteitlan de
ducten en diensten die naadloos aansluiten op de
wens van de afdelingen en vooralonze rRarkl= E+n
werkzaamheden in gevaar te brengen? Met welke voorstel voor het samenvoegen van de secretari-
producten naar welke bestaande en vooral nieuwe aatsfunctie zal de efficiency vergroten tegen ook
nog eens lagere kosten. Mogelijk dat in de toe-
Afsche¡d van Koos Oskam
Hij hield eigenlijk niet van een ceremonieel afscheid,
maar zijn collega's konden het toch niet
laten om in hal 4 een feestelijke koffiepauze te
organiseren met toespraken en kado's. Op 1l januari
nam Koos Oskam na 29 jaar trouwe dienst
afscheid van TNO. Zijn VUT was een afsluiting van
een indrukwekkend lange loopbaan die zich voornamelijk
in Delft heeft afgespeeld. Daar, en later
ook in Apeldoorn, had hij het technisch beheer van
de proefopstellingen voor afualwaterzuivering,
waaronder de oxidatiesloot, in Delft een van de
grote publiektrekkers (Pasveersloot).
'ffipem&
31
komst TNO Chemie zich bij de cluster zal aanslui-
ten.
Mijn rondje MEP heeft mij één ding geleerd en dat
is dat MEP ergens voor staat en ergens voor gaat
en dat is nu precies waarom ik graag bij MEP wil-
de gaan werken.
Hans Bothe
ln de toespraken werd nog eens gewezen op de
onverdroten inzet en creativiteit die hij gebruikte
om de zaakaan het draaien te houden. Binnen de
afdeling MBT was hij een echte sfeermaker met
kritische stellingnamen en sterke verhalen. Hij
heeft een telescoop gekregen, waarmee hij spoe-
dig zal ontdekken dat er meer is tussen hemel en
aarde dan betonnen bakken.
Johan van Groenestiin

MEPtalk februari 2001
Afsche¡d van Tom Bosma
Het afscheid van Tom was wat groter opgezet: in
binnen en buiten TNO. Op 26 januari kon daar
onder het genot van een hapje en drankje naartoespraken
worden geluisterd van Hans Ries, Johan
van Veen, Johan van Groenestijn en Tom zelf. De
afdeling MBT heeft zelfs een hele serie kado's aangeboden:
een fietscomputer, een plakboek met
tekeningen en persoonlijke teksten van alle medewerkers
en een boek met foto's van medewerkers
(het is hartven¡varmend hoeveel medewerking je
van mensen krijgt als het om een afscheid gaat).
De toesprekers vermeldden de structuur die hij aan
de afdeling heeft gegeven en het ondernemersschap
en gaven hem ook nog raad mee voor de
rest van de loopbaan, die zich voorlopig zalvervolgen
bij NITG-TNO. ln een lied dat door het MBTkoor
werd aangeheven kwamen allerlei grappige
voorvallen aan het licht. Een lach en een traan,
partir est mourir un peu. Johan van Groenestijn
neemt de afdelingsleiding ad interim over,
gesteund door Peter Letitre voor de financiéle
zaken. Renze van Houten neemt het trekkers-
ffipeæ,& 32
schap over van het markt-researchgebied Bioconversie.
Johan van Groenestijn

2$-iar¡g jubileum Jan de Koning
Op 25 januari is Jan de Koning in de Klets in het
zonnetjenezet vanwege het feit dat hij
jaar bij TNO in dienst is. Na de lovende woorden
van Hans Ries, mocht Jan zijn troon bestijgen,
waarna er nog wat "hoogtepunten" uit zijn carrière
voor het voetlicht werden gehaald. Tenslotte mocht
Jan zich ook nog even de koning van het schaak-
spel voelen.
ffipeæ&
Bert Rijpkema
33
MEPtalk februari 2001

MEPtalk februari 2001
CFD faciliteiten breed toepasbaar
(de afbeeldingen in dit artikel konden helaas niet in kleur afgedrukt worden, we verwijzen naar de
MEPtalk pagina op Slagwerk waar ze wel in kleur te vinden zijn)
Regelmatig blijkt dat zelfs directe collega's
binnen het instituut niet op de hoogte zijn van
de leuke onderzoeksfaciliteiten die er binnen
MEP beschikbaar zijn. Omdat ook de MEPtalk
een rol wil spelen in het bevorderen van
samenwerking tussen de afdelingen willen we
hier eens wat van die faciliteiten voor het voetlicht
brengen.
Binnen de afdeling EST is bijvoorbeeld een
gereedschapskist 'CFD' (Computational Fluid
Dynamics) beschikbaar, waarvan ondertussen een
paar leuke toepassingen in andere afdelingen te
geven zljn.
Wat houdt CFD in? Kort gezegd: de berekening
va n fysische transportversch ij nselen zoals d iffusie,
warmtegeleid i n g, warmteoverdracht, stromi n g, verbranding
en andere chemische reacties.
Waarvoor is CFD bruikbaar? Simpel gesteld voor
het verbeteren van allerlei processen, waarbij iets
stroomt of, nog algemene¡ getransporteerd wordt.
En, zoals Hans Ries al eens aangaf in dit blad:
"panta rei", oñryel alles stroomt. En alhoewel dat
"alles" misschien wat ver gaat, blijkt dit inderdaad
wel te gelden voor veel processen in het dagelijks
leven; er zijn dus legio toepassingen.
Sinds we ongeveer tien jaar geleden met CFD
begonnen zi)n er dan ook veel projecten uitgevoerd,
waaraan CFD een bijdrage heeft geleverd;
een groot aantal hiervan in samenwerking met
afdelingen van MEP. Hiervan geven we drie voorbeelden.
ln de MEPtalk van augustus vorig jaar stond een
artikel over "Mosselen, de zee uit een schelpje",
: Ëæ.ä
dat het onderzoek van de afdeling ER naar het
kweken van roommosselen beschrijft. Er zijn plannen
om hiervoor een zgn. beunponton te gebruiken.
Dan rijst natuurlijk de vraag waar er openingen
in de ponton moeten worden gemaakt om een
zo goed mogelijke doorstroming te krijgen. Want
hoe beter de doorstroming en dus de voeding, hoe
sneller de mosselen groeien. Met het CFD softwarepakket
TASCflow is een model van de ponton
gemaakt en is aan een aantal opties (gaten in de
kopse kanten van de ponton, gaten in de zijkanten,
verschillende stroomsnelheden van het water)
berekeningen uitgevoerd. De echte kunst van de
CFD is natuurlijk om de geometrie en omgevingscondities
goed te modelleren. De CFD software
zorgt vervolgens dat de vele vergelijkingen worden
"gekraakt" (voor de specialisten: het gaat hier om
een soort "eindige elementen" methode), en wat
vaak minstens zo belangrijk is, het visualiseren van
de resultaten. Juist die kleurenplaatjes, waarin
stromingssnelheden en -richtingen, maar ook concentraties
kunnen worden weergegeven, blijken
steeds weer verhelderende inzichten op te leveren.
34
t','....::...: ;..i
Figuur L

Figuur I laat een bovenaanzicht van de ponton
zien met daarin de snelheidsvectoren van het
water. De buitenzijde van de mosselrekken is met
een rode lijn aangegeven. De ponton ligt onder 30
grade-iroP de stroom;zodat aan
uitstekende "flappen") het water binnenkomt en
aan de tegenoverliggende kant de ponton verlaat.
De watersnelheid in de ponton is ongeveer 8 cm/s
en dat is ruim voldoende. Ook zijn berekeningen
uitgevoerd aan een ponton met doorstroming in de
lengterichting. De simulaties hebben nieuwe
inzichten opgeleverd omtrent het effect van de wijze
van doorstroming van de Ponton'
Het tweede voorbeeld betreft de verspreiding van
luchtverontreiniging rond autowegen in een stedelijke
omgeving. Bij de afdeling MA is in het kader
van het "Trapos" project hieraan gewerkt. Met
TASCflow zijn modellen van verschillende cases
gemaakt, van een enkele stilstaande vrachtwagen,
een rijdende wagen, een rij van vijf wagens achter
elkaar, twee rijen naast elkaar rijdende vrachtwagens
en een rij wagens naast een geluidsscherm.
Vervolgens zijn berekeningen uitgevoerd voor verschillende
windrichtingen en terreinruwheden.
Figuur 2 toont de enkele vrachtwagen
keningsdomein.
in het bere-
Figuur 3 laat het snelheidspatroon zien bij een
snelheid van de vrachtwagen van 80 km/h en een
,ffipeæR
35
MEPtalk februari 200'1
dwarswind van I m/s onder 90 graden met de rij-
baan.
ln figuur 4 is de concentratieverdeling van de uit-
laatgassen te zien.
Tenslotte een voorbeeld van het menggedrag van
een spiraalvormig gewonden pijp, ofwel een helix.
Een belangr'rjk aandachtsgebied van de afdeling
PA is procesintensivering, een speurtocht naar processen
met een substantiële reductie in het aantal
processtappen, de afmeting van apparaten, het
energieverbruik, enz. Het doel hiervan is een snel-
lere en goedkopere productie en betere producten.
Dit vraagt om apparaten met een verbeterde menging,
betere warmte- en stofoverdracht en een
compacte bouw. De helix lijkt een geschikt appa-
raat te zijn voor bepaalde processen. De kromming
in de pijp geeft twee tegengesteld draaiende wervels,
die voor een goede menging zorgen.
Figuur 5 toont twee wikkelingen van de helix met
de celverdeling. De volgende figuur laat de helix
als warmtewisselaar zien. Aan de linkerkant wordt
water van 20'C toegevoerd; de wandtemperatuur
is 100'C. Het warme water aan de wand wordt
door de twee wervels snel naar het midden
gebracht. Er is ook een berekening gemaakt van
de helix als mengapparaat; hiervan is een AVI filmpje
aanwezig op het lntranet (zie de Slagwerkpagi-

MEPtalk februari 2001
::-
na van MEPtalk, klik op CFD Stromingsdemo). Aan
de inlaat van de pijp wordt aan de bovenzijde wat
inkt ingespoten; dit geeft plaatselijk een hoge concentratie
(paarsrode kleur). ln de rechterbenedenhoek
van het scherm wordt aangegeven welke
doorsnede van de helix wordt getoond. Aan het
eind van slechts twee wikkelingen blijkt al een goede
opmenging van de inkt te zijn ontstaan.
Na deze inleidende berekeningen zullen binnen-
:ffiffiæffi" 36
kort berekeningen aan een "geTntensiveerd" proces
(RED: zie interview Jan Walpot) worden
gemaakt, waarbij de helix wordt gebruikt als
gekoelde reactor. Het doel hiervan is om de invloed
en limiterjng van menging en warmteoverdracht te
bepalen en zo de helix voor dat specifieke proces
te optimaliseren.
Zoals deze voorbeelden illustreren, is de CFD
techniek heel breed inzetbaar, en we durven haast
te stellen dat er geen proces denkbaar is waar niet
ergens een stromingsvraagstuk speelt. Mocht er in
jullie vakgebied zo'n stromingsvraagstukje zijn, wip
dan eens langs bij Reinier, want het gereedschap
en de expertise zijn beschikbaar, en die willen we
graag delen.
Reinier van der Welle en Hans Boot

KaTN O-ku n stspe u rtocht
Tijdens een geanimeerde bijeenkomst op donderdag
14 december 2000, waarin 'MEP/ETV nodigt
haar buren uit' en de viering van het 25 iarig
bestaan van de kunstactiviteitencommissie TNO
(KaTNO) onderdak bij elkaar genoten, werden de
prijzen van de kunstspeurtocht uitgereikt.
De prijzen waren voor Janita de Meij (1), Henk
Bekkering (2) en Fransje de Meijere (3).
Deze frguur wist vrìiwel iedereen thuis te
brengen
fficæ&
MEPtalk februari 2001
Voor zover bekend durfde niemand de dinerbon bij
een Japanse eetgelegenheid te besteden. Janita,
Henk en qua prijzen achter het net vissende Nanny
Dros kozen voor een Hollands eethuisje aan de
Arnhemseweg. Wat er met de bon van Fransje is
gebeurd ? We zullen het (n)ooit weten.
Een KaTNO hand en spandienstverlener
Naschrift Fransje: "Het was een boekenbon en ik heb er
een boek voor gekocht".
De prijswinnars: Fransje (r) , Henk (t) - graag even deze kant uitkiiken -
in het midden
37
en Janita

MEPtalk februari 2001
Heeft Ries bijbaan in Ethiopië?
11 december 2000,'s morgens om 7 uur vertrok
ons vliegtuig naar Ethiopië. Het doel van de reis is
te onderzoeken of de geruchten waar zijn: Hans
Ries schijnt werk in Ethiopië te hebben! Na een
aantal dagen doorAddis Abeba te hebben rondgereden
kwamen we tot de conclusie dat het waar is
(zie foto).
Omdat we nog wat tijd over hebben, voordat we
teruggaan, besluiten we om op 17 december 2000
nog een andere stad in het land te bezoeken:
Awassa, 280 kilometer zuidwaarts. Hieronder volgt
het verslag van onze reis naar Awassa.
AmanuelTeferi Chala
Glijdend over het donkere asfalt - wegen worden
buiten Addis Ababa niet verlicht - gaan we op weg
naar Awassa. De weg is "very, very good" (gefinancierd
door de EU) en de kilometers vorderen
gestaag als de zon langzaam opkomt. We zijn
vroeg op pad gegaan om voor de schemering weer
terug te kunnen keren naar Addis, dit om infectie
met malaria te voorkomen.
ffi** H
N 6"&# qâ 38
De laatste veertig kilometer van de weg naar
Awassa is nog niet klaar en meteen waan je je
decennia terug in de tijd: van een gemiddelde snel-
heid van 90 kilometer vallen we terug naar zo'n 20
kilometer per uur. Ondertussen wordt het landschap
in de Rift-valley steeds groener en verande-
ren de golfplaten, vierkante huisjes in ronde, lemen
hutjes.
Om even voor tienen 's ochtends bereiken we
Awassa en gaan we op zoek naar een lokale gids.
We zijn namelijk op zoek naar mensen die ons
meer over de ouders van Amanuel kunnen vertellen.
Onze tolk wordt in een hotel naar het juiste
stadsdeel verwezen, waar vervolgens een 'gids'
hem naar de huizen van twee beschreven 'getuigen'brengt.
Nadat deze getuigen hun beste kleren
hebben aangetrokken en hun huis ontvangstklaar
hebben gemaakt, mogen ook wij hun huis betreden.
De eerste getuige, een onderwijzeres aan de
primary school, ontvangt ons allerhartelijkst: ze
weet méér, zoveel is duidelijk! Na een aantal
beleefdheidsvragen uitgewisseld te hebben met
deze juf Tsege, kunnen we eindelijk starten met
onze spervuur aan inhoudelijke vragen:
. ls Amanuel inderdaad wees? Hoe z¡n zijn
ouders overleden? Wat waren hun namen?
. Wanneer en waar is hij precies geboren?
. Hebben zijn ouders hem zelf zijn naam
gegeven?
. Heeft hij nog familie.....
Toen werden we even stil. Zijn ouders zijn inderdaad
overleden (zijn moeder zelfs al tijdens de
bevalling) en hebben niet alleen Terefi, zoals ze

Amanuel noemden, maar ook nog drie jongens en
twee meisjes achtergelaten, in leeftijd variërend
van ongeveer 2 tot 16 jaar. Om het noodlot van dit
gezin kracht bij te zetten wordt prompt één van de
kinderelr uif het gezinle woonkamertinnenge-maar;
bracht. Waarschijnlijk hadden ze haar al een half
uur op de gang laten staan, wachtend tot het juiste
moment daar was.
Abeba, een meisje van 6 iaar, dat zichzelf geen
raad weet met die rare blanken, wordt ter plekke op
de hoogte gebracht van een tot dan toe niet
bestaand broertje. Nu moet ze ons ineens aardig
vinden en een handje geven. Haar begroeting
heeft zowel iets van wantrouwen als iets van
nieuwsgierigheid. 7e besluit haar pleegmoeder
Tsege te gehoorzamen en geeft ons toch maar een
handje.
Abeba (=bloem) blijft ons vanaf een veilige afstand
bekijken terwijl wij de laatste vragen steeds sneller
afwerken. Vragen die bij de meesten van ons neutrale
antwoorden opleveren, leiden in Amanuels
geval tot tragische uiteenzettingen over hongersnood,
ondervoeding, agressieve hyena's en een
haast wanhopige poging tot overleven met weinig
tot geen middelen van bestaan.
Genoeg ellende gehoord voorlopig in dit uurtje
onderwijs over de familie Chala van juf Tsege' Nog
even genieten van de aanwezigheid van Abeba en
dan naar de volgende getuige. Dit is vooral een
beleefdheidsbezoek, want meer informatie dan we
al hadden zullen we van haar niet krijgen. Welwijst
haar zoontje ons de weg naar de zusters van de
lokale missiepost (opgericht door Moeder Theresa),
waar Teferi enkele weken na zijn geboorte is
gebracht omdat hij
door zijn familie niet
in leven gehouden
kon worden. De
naam Teferi hebben
de zusters snel veranderd
in een voor
hen makkelijker uit te
spreken naam: Ama-
nuel.
Na een snelle lunch -
de chauffeur en de tolk krijgen ineens haast - gaan
we direct op weg naar Addis. Er is geen tijd meer
om de in de buitenwijken van Awassa wonende
ffiffieæä
39
MEPtalk februari 2001
broers en tweede zus van Amanuel op te zoeken.
Dat zou ons minstens een halve dag kosten en dat
terwijl we voor de schemering weer de vallei uit
moeten zijn. Met pijn in het hart vertrekken we dus
Met het invallen van de schemering begrijpen we
ineens ook waarom beide heren zo'n haast hadden.
Over een-en-dezelfde weg moeten zowel het
snelverkeer als voetgangers en dieren geleid wor-
den. Overdag is dat al levensgevaarlijk, maar in het
donker is het een regelrechte ramp' Je beseft
ineens volledig het nut van een goed stel remmen
en een stuur. Die worden door de chauffeur dan
ook met tovenaarskunst gebruikt. ln gedachten
heb ik kuddes geiten en zwermen honden doodgereden
zien worden. Zelfs kinderen zie je in gedachten
op de bumper terechtkomen of op zijn minst
met hun hoofden tegen de autospiegel slaan.
Gelukkig is er niemand gewond geraakt, maar
zenuwslopend was het wel.
Terug in het hotel kunnen we ons verhaal kwijt aan
onze reisgenoten en komen we weer een beetje
met beide benen op de grond te staan. Morgen
vertrekken we met ons zoontje, Amanuel Teferi
Chala, naar Nederland.
Anita van Blanken en Harry Verwaaijen
Anita met Amanuel

MEPtalk februari 2001
-----.-+
-----tc-
MEP-successen in E.E.T.-pt"ogramma
Onlangs stuurde het Gentraal Kantoor een
schrijven aan de instituutsdirecties, waarin zij
de zorgen uitspraken over "het minder actief en
minder structureel inspelen van TNO, dan
andere organisaties, op de mogelijkheden die
de E.E.T. biedt. Ten opzichte van ATO en EGN
bl¡jft TNO achter met verkregen subsidie, pêtrvoerderschap
en slaagkansen." (zie de intranetsite
van S&P-TNO). Of zij van mening is dat
dat ook voor MEP geldt is niet bekend, maar
wel kan MEP, en in het bijzonder de afdeling PT,
met zeer veel succes terugzien op de laatste
E.E.T,-ronde.
Vanuit Procestechnologie waren in begin decem-
ber vorig jaar 4 E.E.1.-Kiemvoorstellen en 2 E.E.T.projecten
(waarvan een met het penvoerderschap)
ingediend. Onlangs viel de beslissing en de score
was dat de beide E.E.T.-projecten samen met 3
van de 4 Kiemvoorstellen zijn goedgekeurd. Het
vierde Kiemproject werd inhoudelijk goed bevonden,
maar minder geschikt voor de E.E.T.-regeling
en werd voor de BSE-regeling aanbevolen. Dit
betekent een flinke toename van de werkvoorraad.
Voor PT was dit grote aantal 'hits' reden om, aan
het einde van de dag, een glas champagne te hef-
fen op het succes van het vele (vaak last-minute en
nacht)werk van de diverse medewerkers.
Niet alleen PT was succesvol, ook EST heeft gescoord
met een groot E.E.T-project (als vervolg op
een eerder Kiemproject) en PA heeft twee E.E.T.-
Kiemvoostellen goedgekeurd gekregen.
eæ&
De afgelopen drie rondes heeft PT al met meer
grote projecten in E.E.T.-kader gescoord (Mem-
still, Aluminium en MGArgentum) en desgevraagd
deelde Bert Jansen mee dat in zijn ogen de volgende
factoren mede het succes bepalen:
1. Scoren bij E.E.T. betekent een step change
aangeven op de gebieden Economie (nieuwe
industriële activiteiten), Ecologie (Nederlands
milieuproblemen) en Technologie (innovatie en
octrooiering) met in het voorstel een goede
kwantificering en deugdelijke onderbouwing.
2. Zorg voor de samenstelling van een goed consortium:
de belangrijkste spelers uit alle schakels
van de industriële keten.
3. Benut alle Nederlandse kennisdragers (vaak
zijn het onze concurrenten), dat maakt de kansen
voor ontwikkeling optimaal.
4. En natuurlijk de algemene eisen die je aan aan-
b ied i n gen/projectvoorstel len stelt (hel dere over-
zichtelijke presentatie, duidelijke doelen en een
logisch onderzoeksplan).
Het kan dus ook anders en Bert Jansen verklaarde
zich bereid, indien gewenst, meer informatie over
dit onderwerp te willen geven.
40
Thom Kroes

Colofon
MEPtalk
verschijnt
redactie
vormgeving
productie
inleveren kopii
correspon-
dent(en)
is het personeelsblad van
TNO Milieu, Energie en Procesinnovatie
6x per jaar
Hans Boot (EST) telefoon 055 549 37 76
Jan Joziasse (MBT), telefoon 055 549 39 57
Thom Kroes (FAP), telefoon 055 549 38 90
Fransje de Meijere (Diensten), telefoon 055 549 38 88
Sonja Sleebos (Diensten), telefoon 055 549 36 94
Zhuo Xu (PA), telefoon 055 549 39 25
Ko den Boeft, Jeanette van der Kruk
Borrias Digidruk
kopij voor het volgende nummer
kan tot uiterlijk 12 april2001 bij de redactie worden ingeleverd
Diensten
FAP
Kunst
EC
P&O
EM
ER
EST
IV
KTW
MA
MBT
PA
PT
SL
TC
Sieta van Rede
Geeke Wiltink
Sonja Sleebos
Broer de Boer
Marcelino Balster
Tinus Pulles
Henk van het Groenewoud
Leo Hendriksen
Koos Ham
Collin Bootsveld
Jan Timmner
Johan van Groenestijn
Jan Walpot
Bert Jansen
Elsbeth Roelofs
Bert Rijpkema
ETV
Chris van Hoorn
adres TNO Milieu, Energie en Procesinnovatie
t.a.v. redactie MEPtalk
Laan van Westenenk 501
Postbus 342
7300 AH Apeldoorn
E-mail: meptalk@meP.tno.nl