Untitled - Holland Historisch Tijdschrift

Sint Adelbert en Egmond: mythe of werkelijkheid?
heilige Adelbert een prooi van de vlammen zijn geweest. Dit zou dan geheel in overeenstem­
ming zijn met de resultaten van recent fysisch-antropologisch onderzoek van deze resten. 11
Toch mag hieruit niet zonder meer worden geconcludeerd dat het onderzochte skelet dat
van Adelbert is geweest, noch dat deze ooit in Egmond is geweest, of zelfs werkelijk heeft
bestaan.
Al sinds het begin van deze eeuw is de historiciteit van de heilige Adelbert in discussie
geweest 12
en nog onlangs is deze discussie opnieuw vanuit verschillende invalshoeken ge­
voerd, overigens zonder dat daarbij nieuwe feiten in het geding konden worden gebracht. 13
Modern natuurwetenschappelijk onderzoek stelt ons thans in staat nieuwe kennis toe te voe­
gen aan de weinige zekerheden die we hebben. Hierdoor waren wij in de gelegenheid om
met behulp van geringe hoeveelheden botmateriaal afkomstig uit de zogenaamde 'relieken-
schat van Sint Adelbert' een datering volgens de meest geavanceerde
1 4
C methode te laten
verrichten. Tevens hebben wij deze mogelijkheid benut om dateringen aan enkele andere
monsters, deels afkomstig uit de opgravingen op het abdijterrein te Egmond, te laten uitvoe­
ren. In deze bijdrage willen we de resultaten van dit onderzoek en de consequenties ervan
voor de geschiedenis van Adelbert en Egmond meedelen.
Het skeletmateriaal
Op 6 april 1983 werd door ons een belangrijk gedeelte van de relieken van de heilige Adelbert
aangetroffen in de pastorie van Egmond-Binnen, waar het na tal van omzwervingen was te­
recht gekomen. De bijbehorende beschrijving op perkamenten stroken maakte het mogelijk
deze omzwervingen nauwkeurig te traceren. 14
Het grootste gedeelte bevond zich in een gla­
zen kastje (het zgn. part 1), te zamen met een perkamenten strook met in lOe-eeuws hand­
1 5
schrift de tekst Hic requiescunt membra sci Adhelberti confessoris Xpi + . Naast overwegend ver­
koolde, deels gecalcineerde botfragmenten, bestond de inhoud uit houtskool, stukjes na­
tuursteen met brandsporen en enkele kleine scherfjes aardewerk. De vondst, aangevuld met
de in de abdij van Egmond aanwezige relieken van de heilige, werd indertijd voor onderzoek
overgebracht naar het Anatomisch Laboratorium van de Rijksuniversiteit te Leiden. Daar
bleek dat de botfragmenten alle delen van het menselijk skelet vertegenwoordigden. Op een
kleine hoeveelheid na, was verreweg het grootste gedeelte afkomstig van slechts één individu
van normale bouw. De reconstrueerbaarheid van dit skelet uit talloze fragmenten bevestigde
deze conclusie. Zo bleek het mogelijk om onder meer het schedeldak (afb. 1) en vele pijp-
beenderen te reconstrueren. Daaruit waren weer conclusies mogelijk over het geslacht, de
leeftijd van de persoon bij overlijden, en de staat waarin het skelet zich bevond ten tijde van
de verbranding. De resultaten van het onderzoek leidden tot de vaststelling dat het om een
persoon van het mannelijk geslacht ging, die op een leeftijd tussen 40 en 50 jaar was overle­
den en waarvan het skelet nog intact was bij de aanvang van de verbranding.
11 G. J. R. Maat, 'De relieken van St. Adelbert', in: Opgravingen in Egmond. De abdij van Egmond in histonsch-archeolo-
gisch perspectief (Zutphen 1984) 155-171.
12 C. Pijnacker Hordijk, 'Wat weten wij omtrent den heiligen Adelbert van Egmond?', Bijdragen voor Vaderlandsche
Geschiedenis en Oudheidkunde, 4e reeks, deel 1 (1900) 145-174.
13 Zie noot 1.
14 Maat, 'Relieken', 165.
15 Hic requiescunt membra sancti Adhelberti confessoris Christi (hier rust het gebeente van Sint Adelbert, belijder van
Christus).
2