• Toekomst Marine • Draagvlak voor de krijgsmacht ... - Kvmo

12
TOEKOMST MARINE
Dr. J.E. Noll
State én human security:
De Nederlandse
Marine in de 21 e eeuw
Een artikel schrijven over de toekomst van de Marine of, specifieker, het Commando
Zeestrijdkrachten in het kader van de huidige bezuinigingen is een bijzondere uitdaging. Men
probeert dan namelijk de toekomst te voorspellen en dat is in een complexe wereld best wel
moeilijk, omdat vaak meer dan één oorzaak ten grondslag ligt aan een mogelijk toekomstig
veiligheidsprobleem. Met andere woorden: de wereld is niet onveiliger geworden, maar wel
moeilijker voorspelbaar. 1
Toch wil ik in het vervolg
enkele punten noemen, die
niet zo vaak aan de orde
komen maar die zowel veiligheidsproblemen
kunnen
zijn als ook kansen kunnen
bieden voor de inzet van het
CZSK.
Een waarschuwing is op zijn
plaats: waarin ik met de
meeste veiligheidsexperts
(foto L. van der Biessen)
van mening verschil is dat ik
niet geloof dat in de wereld alles kommer en kwel is en
we alles alleen maar met het streven naar macht kunnen
verklaren. Macht is een belangrijk concept om enkele
gebeurtenissen in de wereld te kunnen verklaren, maar
we schieten tekort als we proberen alles hiermee te verklaren.
Bovendien is het zeer de vraag of een veiligheidsanalyse
enkel en alleen op staten en hun onderlinge relaties
moet zijn gericht.
Veiligheidsanalyse
Binnen het academisch en beleidsdebat lost men dit op
door zowel state als human security bij de analyse te
betrekken. In het eerste geval, de staatsveiligheidsbenadering,
aanvaardt men dat veiligheidsbedreigingen alleen
voor staten gelden en dat zij meestal van staten uitgaan.
Het is een theoretische benadering, die tijdens de Koude
Oorlog opkwam en die gebaseerd is op een analyse van
de machts- en evenwichtspolitiek van de 19 e eeuw. Het
probleem is echter dat deze benadering ook toen, tijdens
de Koude Oorlog, weinig kon verklaren.
Helemaal tekort schoot zij na de Koude Oorlog.
Conflicten en problemen die door de tegenstelling van de
machtsblokken aan het oog waren onttrokken, kwamen
soms sneller naar boven drijven dan het Westen lief was.
Hiertoe horen genocide, milieuvervuiling en haar
gevolgen voor de veiligheid, maar ook internationaal
terrorisme. Vooral dit laatste stelt het Westen sinds meer
dan een decennium voor uitdagingen. Het grote probleem
hierbij is, dat de meeste beleidsmakers deze nieuwe
uitdagingen maar beperkt kunnen verklaren met een
veiligheidsbegrip, dat puur op staten is gebaseerd. Men
probeerde het nog door het begrip state sponsored terrorism
te introduceren: van groepen alleen kan geen dreiging
uitgaan, daar moet een staat achter staan – vandaar dat
men tegen Afghanistan en ook Irak ten strijde trok.
Tegelijkertijd groeide de aandacht voor de menselijke
kant van veiligheid (human security). Beslissend was hierbij
de gedachte, dat de bedreiging van het individu wel
degelijk een bedreiging voor de staat betekent. Bovendien
kan men zich afvragen welk nut een staatscentrische
zienswijze heeft als veel problemen in de wereld van
actoren uitgaan die in, of vanuit, gebieden actief zijn die
maar moeilijk als staat kunnen worden omschreven.
In dit artikel komen zowel de staats- als de menselijke
veiligheidsbenaderingen aan bod. Niet als tegenstelling,
maar als aanvulling op elkaar. Soms gaat een probleem
namelijk van staten uit en soms overstijgt een probleem
ons staatscentristisch denken.
Als voorbeelden hanteer ik de onlusten in Noord-Afrika
en de dreiging van opkomende machten als China. Tot
slot komen exemplarisch enkele mogelijke taken voor het
CZSK aan bod, die voortvloeien uit dreigingen die niet
per se van buitenaf door andere staten aan ons worden
opgedrongen.