boek deel 3/3 - Urbansciences

punten. In Duitsland treedt na het aloude Ruhrgebied vervlechting op in een wijde
cirkel rond Frankfurt am Main. 42 In Nederland tekent zich de schaalvergroting het
duidelijkst af in de Randstad, die de laatste decennia uitstraalt langs assen naar
Den Bosch–Eindhoven, naar Veenendaal–Arnhem, naar Amersfoort–Apeldoorn–
Deventer en naar Almere–Lelystad. In het zuiden van ons land begint zich een
dergelijke interprovinciale schil af te tekenen met Eindhoven, Venlo, Roermond
en Maastricht als een grote stadsregio.
In de landen om ons heen weerspiegelt de beleidsagenda voor steden naar
aard en inhoud het functioneren van de hedendaagse stad. De meest voorkomende
opgave wordt samengevat in het begrip groeimanagement. Daarbij gaat het niet
alleen om de steden economisch in de vaart der bevolkingen op te jagen, maar
ook om economische groei met doelen van milieuzorg en natuurbehoud en op
sociaal vlak in evenwicht te krijgen of te houden. De kern van dit beleid ligt in
afspraken tussen de profit- en non-profitsector en de overheid, dus niet meer bij
de overheid als autonome beleidsmacht. In Nederland is groeimanagement in
een aangepaste vorm aanwezig met het accent op samenwerking tussen stedelijke
gemeenten en provinciaal bestuur. De rijksoverheid sluit erop aan met de
planning van de infrastructuur, die net als in de buurlanden is gericht op de
aanleg en verbetering van knooppunten van spoorwegen, wegen, luchthavens,
zeehavens en logistieke terminals. Dat betekent gerichtheid op het functioneren
van de steden en de stelsels van steden, waarvoor in de huidige samenleving
mobiliteit van goederen, personen en informatie de levensvoorwaarde is. Een
citaat uit het beroemde artikel ‘The urban place and nonplace urban realm’ van
Melvin Webber maakt duidelijk waarom het nu alweer decennia draait: de stad is
een communicatiesystem, waarvoor de grondstoffen kennis en informatie zijn en
de motoren fabricage, verwerking en opwerking van kennis en informatie. 43
Maatgevend voor de vitaliteit van steden is de vitaliteit van wat ik eerder de
binnenschil noemde: ontwikkeling en behoud van de primaire functies zoals
onderwijs, wetenschap, techniek, cultuur en kunst, vermaak en ontspanning,
gezond heidszorg en sociale zorg, veiligheid en justitie aanvullend op het wonen,
de bedrijvigheid en het verblijf in de stad. De opdrachtgevers in deze sectoren zijn
bepalend voor de vitaliteit, hoezeer ook de overheid op grote lijnen en overkoepelend
haar eigen bijdrage en inzet realiseert.
Aandachtspunten voor voortgezet onderzoek en stadsstudies
Aansluitend bij de uiteenzetting in de inleiding van Ed Taverne, Sebastian Dembski,
Len de Klerk en Bart Ramakers, die van harte wordt onderschreven, bevat het
voorgaande voldoende aanknopingspunten voor voortgezet onderzoek en stadsstudies.
Dat komt vooral neer op een hechtere verbinding tussen historische
studies en de disciplines die voornamelijk gericht zijn op de actuele stad. Ik onder -
streep daarmee mijn eerdere pleidooi voor multi- en interdisciplinair meer lagenonderzoek
en voor differentiatie van thema’s van het stadsonderzoek. Een aantal
aandachtspunten volgt hier ter afsluiting.
Allereerst stel ik voor om de voorzet die het NWO-programma Urbanisatie
en Stadscultuur bood, voort te zetten in een aangepaste vorm. Het begin van
vernieuwde aandacht voor de ruimte-tijdrealiteit van steden is er, maar vraagt
om voortzetting om tot wasdom te komen. Als inspiratie voor een dergelijke
versterking en verruiming mag de traditie van ‘urban studies’ in de VS gelden,