Johan Sanctorum - Vlaams Belang

Referaat colloquium “O 2, De Ordelijke Opdeling - Zuurstof voor Vlaanderen”
Johan Sanctorum - Zuurstof of springstof? - Het republikeins breekmoment, het cultureel
klimaat en de psychologie van de verandering
Geachte dames en heren, beste vrienden,
Madouplein 8 bus 9
1210 Brussel
Tel. 02.219.60.09
Fax 02.218.19.58
www.vlaamsbelang.org
studiedienst@vlaamsbelang.org
STUDIEDIENST
Sta me toe vooreerst de initiatiefnemers van dit colloquium te feliciteren. Samen met de begeleidende
publicatie, het O2-document, zie ik het als een mijlpaal in het Vlaamse onafhankelijkheidsproces. De
wegbereiding van de Vlaamse republiek is immers een zaak van intens debat, een democratisch
kwaliteitsmoment waarin de mening van elke burger telt. Ik zie deze samenkomst vandaag dan ook niet
als het zoveelste “congres”, maar eerder als een volksassemblée, een meeting die, wie weet, ooit wel in de
geschiedenisboeken zal vermeld staan, als “een van de doorbraakmomenten”.
Ik ben geen jurist of expert in institutionele aangelegenheden. Ik ben integendeel een filosoof van het
gezond verstand, die enorm gelooft in het verhaal van de kleren van de keizer: het zijn dikwijls net de
“eenvoudige” mensen die een goede neus hebben voor onzin. Het absurde omringt ons overal, de onzin
is alomtegenwoordig en camoufleert zich dikwijls als iets ingewikkeld, complex, gesofistikeerd,- iets waar
een leek geen zaken mee heeft.
Eind december klokte het Belgisch Staatsblad af op 83.000 bladzijden, haast zoveel als het jaar ervoor.
We leven in een maatschappij die door juristen en specialisten gedomineerd wordt. Zelfs voor een
belastingaangifte heb je tegenwoordig een fiscalist nodig. Als ik even een beroepenonderzoek doe bij alle
senatoren en kamerleden van dit land, dat steekt de advocatuur er met kop en schouders uit: de
wetgevende macht is geen zaak van het volk, maar van techneuten. Deze terreur van de kleine lettertjes
houdt een gevaar in voor de democratie. BHV, de belangenconflicten, heel de politiek-juridische
spitstechnologie rond de staatshervorming…, het geeft de gewone Vlaming het gevoel dat het allemaal
ver van zijn bed is. En ik vermoed dat zo’n effect misschien ook wel de bedoeling is van de
spitstechnologen: het bevestigt hen in hun macht, en maakt van de burger een machteloze, apathische
toeschouwer.
Dat, vrienden, wil ik vandaag even recht zetten: eigenlijk is het allemaal heel simpel, maar “men” maakt
het ingewikkeld. Zo ingewikkeld, dat niemand nog zin heeft om de knoop te ontwarren. Dus blijft het
kluwen bestaan, erger nog, het plant zich voort in zijn absurde complexiteit. Dat, en niets anders, is de
reden waarom in België niets werkt, maar waarom de constructie toch overeind blijft.
U kent wellicht allemaal het verhaal over de niet los te maken Gordiaanse knoop die men aan Alexander
de Grote had voorgelegd: een orakel had gezegd dat, wie deze knoop kon losmaken, over de wereld zou
regeren. "OK, maar over de manier van losmaken heeft het orakel niets gezegd", opperde Alexander, en met één
slag van zijn zwaard hakte hij de knoop middendoor.
De legende is sindsdien exemplarisch gebleven voor een situatie waarin men zich NIET mag laten
verleiden door de valstrik van de complexiteit. Systemen worden veerkrachtig en immuun voor aanvallen
van buitenuit, juist omdat ze zo ondoorzichtig zijn, in een flou artistique baden.

De auteurs van het O2-document verwoorden het zelf heel treffend:
België verdraagt alles; het is zo ontworpen. Het wil uitdrukkelijk álles verdragen uitzweten, recupereren, noyauteren en
corrumperen. Breken met het Belgische politieke bedrijf kan slechts door staatkundig te breken met België via een
onafhankelijk Vlaanderen.
België, als paradigma van de halfslachtigheid. Reden ook waarom het Belgische regime zo met het
surrealisme dweept. Het toont aan dat wij het Vlaamse onafhankelijkheidsproces niet mogen
vertechniseren of bureaucratiseren –zoals de Vlaamse regering nu doet- tot de zoveelste Belgische, of
voor mijn part post-Belgische kunstgreep. Een Vlaanderen dat ahw uit een dij van België is geboren, is
gedoemd om genetisch met dezelfde kanker besmet te zijn. Het Belgische compromismodel is zo
corrupt, maar ook zo absorberend, dat het zelfs “het einde van België” kan verteren tot een soort
simulacre, een gerucht.
Daaruit concludeer ik zonder meer dat een perfect-“ordelijke” opdeling, gezien als resultaat van een
overleg, te vergelijken met een echtscheidingsprocedure, altijd in ons nadeel zal uitvallen. Vlaanderen
zal altijd verliezen in België, alleen al omdat onze taal en denkwijze incompatibel is met het
surrealistische denkkader waarbinnen dit land functioneert. Het is zoals de pioniers in het
Amerikaanse wilde westen lappen grond, zo groot als heel Vlaanderen, “kochten” van de Indianen, voor
een paar kratten whiskey. Terwijl het kopen van grond in de Indianencultuur gewoon onbestaande is, ze
hebben er niet eens een woord voor. Ik wil toch even op die culturele discrepantie wijzen, als ik hoor
spreken over “onderhandelde oplossingen”. En ik schaar me hier graag aan de kant van de primitieven,
de zogenaamde barbaren, de natuurvolken.
Ik geloof dus in de logica van de Gordiaanse knoop. Buiten het kluwen gaan staan, en het ding bekijken
als onding, iets vreemd, abstract, onecht. Met de verwondering van een kind. Negociatie is niet altijd
zinvol, en het tegendeel van negociatie is ook niet altijd de impasse of het geweld. We moeten uit het
Belgische paradigma treden, uit de semantiek van de dubbelzinnigheid, uit de surrealistische logica van de
dubbele bodem. We moeten in essentie “onze eigen taal spreken”, ons geen vreemde syntax laten
opdringen.
En dan gaat het over nieuwe vormen van actie, communicatie, bewustwording binnen de Vlaamse
cultuursfeer. Want laat één ding duidelijk zijn: het breekmoment, waar we in dit colloquium over praten,
zal zich eerst en vooral in onze hoofden moeten voltrekken. Daarna volgen de instellingen en structuren
wel. En Europa zal wel bijdraaien. Onze interne zwakte, onze underdogattitude, dat is voor mij het
hoofdprobleem.
Het O2-document waagt zich op blz. 139 aan een interessante SWOTT-analyse (sterktes-zwakteskansen-bedreigingen).
Ik vrees echter dat het lijstje van de zwaktes (weaknesses) lang niet compleet is. We
zitten bv. ook opgescheept met een Vlaamse pers en een cultuursector die het onafhankelijkheidsverhaal
hardnekkig afblokken.

Vandaag wil ik een paar denkpistes aanreiken, die deze zwaktes kunnen ombuigen in sterktes. Men moet
het breekpunt zien als een kans, een opportuniteit,- niet als een catastrofe. Deze positieve psychologie
van de verandering (“change”) zie ik in drie te activeren sporen:
1) De bewustzijnsverruimende rol van de media
2) Het culturele veld als revolutionaire actor
3) Het actiemodel van een buitenparlementaire oppositie
1) De rol van de media
Volgens de recentste peilingen zou zo’n 40% van de Vlamingen voor een van de drie “V-partijen”
stemmen. Dat is bemoedigend, maar niet genoeg, zeker als men weet dat zelfs in bepaalde V-partijen het
omfloerste Belgicisme suddert. Men wil wel, men wil niet, men wil een beetje,… en vooral: het mag niet
te snel gaan. De “pleinvrees”, zoals het O2-document dat uitdrukt, is enorm. Hetgeen bepaalde politici
doet besluiten dat er in de Vlaamse publieke opinie nu eenmaal geen meerderheid is te vinden voor een
onafhankelijkheidsproces. Een onafhankelijkheidsreferendum zou nooit een ja-meerderheid opleveren,
zo luidt het. Dus: afblazen maar, en de kat uit de boom kijken zoals professor Maddens het aanbeveelt.
Kijk, dat vind ik een zware vorm van politiek defaitisme.
Democratie bestaat niet alleen uit peilingen en verkiezingen. Democratie is ook en vooral: het publiek
debat op gang brengen, een visie onderbouwen en naar buiten brengen, mensen goesting doen krijgen.
Politiek en democratie gaan niet alleen over het tellen van koppen. Het gaat ook om overtuigen, mensen
een klik laten maken, vastgeroeste denkbeelden op losse schroeven zetten, een doorbraak forceren.
De zgn. “publieke opinie” is niet zomaar een wolk van meningen die in de lucht hangt. Ze wordt
vandaag vooral gemaakt door de media. De massamedia schrijven wat u wil lezen, maar fluisteren u ook
in wat u mag denken en niét mag denken. De zeer trage groei van het onafhankelijkheidsbewustzijn heeft
dus te maken met remmende factoren die vanuit de Vlaamse perswereld komen. Vlaamse staatsvorming
wordt in die wereld namelijk als vrijwel onbespreekbaar beschouwd. Wie de tricolore gelegenheidsedities
van de Standaard kent, weet wat ik bedoel. Dat heeft te maken met het verpulpingsproces dat ik in het
boek “Media en Journalistiek in Vlaanderen” beschrijf: sinds de ontzuiling hebben de managers het van de
redacteurs overgenomen, en richt alles zich op winstcijfers, waarbij systeemvijandige geluiden de pret
vooral niet mogen bederven.
De eindeloos onbenullige weekendbijlagen, de spelletjescultuur, de verkleutering, de verwoestijnvissing,
de nieuwe vrolijkheid: ook de politiek wordt opgezogen in de ondraaglijke lichtheid van de
entertainmentjournalistiek. Politici worden vedetten die op de cover van P-magazine een Miss België
knuffelen. Ze fungeren als het orkest op de Titanic. Het is een decadent soort fin-de-siècle-sfeer, wellicht
zelfs een fin-de-régime-sfeer, die wel de verrotting constateert, maar nooit de extreme conclusies trekt. De
post-‘68 media zijn dus niet in staat om zich extern-kritisch op te stellen tegenover de Belgische
constructie: ze leven ervan, het is hun uniek referentiekader. De Vlaamse media teren op de Belgische
kwaal.
Alleen, vraag ik me af: waarom is er sinds de jaren ’70 nooit een échte Vlaamse krant of een weekblad à
la Knack opgestart, met Vlaams kapitaal? Als ik naar de denkgroep “In de Warande” kijk, opsteller van

het nu al vijf jaar oude “Manifest voor een zelfstandig Vlaanderen in Europa”, dan vind ik daar toch de crèmede-la-crème
in van het Vlaamse zakenleven. Waarom is er daar nooit eens met de klak rond gegaan om
een autonomistisch medium, een krant, een volwaardig weekblad, of wie-weet, zelfs een TV-zender op te
richten?
Ik ken het antwoord niet, maar ik weet wel dat zo’n medium cruciaal is in de publieke opinievorming, die
ons over het 50%-kantelpunt moet tillen en een succesrijk referendum kan opleveren. Met het Journaal
van Mark Grammens, hoe boeiend en verhelderend ook, het Pallieterke, en een paar dozijn
Vlaamsgezinde blogs op het internet zullen we er niet komen. En ook niet met het opgefriste ledenblad
van de Vlaamse Volksbeweging.
Wat we nodig hebben is een kapitaalkrachtige persconcentratie die echt een tegengewicht kan
vormen voor de unitaristische toonzetting van onze massamedia, met hun subtiele mix van
entertainment, desinformatie en wollig status-quo-denken. Daar moet met de grote middelen iets
tegenover gesteld worden. Iets dat klasse en intelligentie uitstraalt, maar dat ook voldoende volks,
jeugdig, stout en rebels oogt. Het is in die nieuwe media ook dat de grondwettelijke discussie – het debat
over welk soort samenleving de Vlamingen eigenlijk willen- aan bod kan komen.
We hebben het geld, we hebben het talent. Wie breng die twee samen?
2) Het culturele veld als revolutionaire actor
Ik zei: “we hebben het talent”. Jazeker, maar ik zeg dat onder voorbehoud.
Overal waar men de dynamiek van revoluties bestudeert (en laat ik nu even dat woord gebruiken, om het
idee van breekmoment aan te duiden), hetzij als secessie, hetzij als omwenteling, wordt die gedragen door
een culturele elite.
De Franse, de Russische Revolutie., maar, recenter ook de Ierse vrijheidsstrijd, de Praagse Lente, de
Portugese Anjerrevolutie, de Tibetaanse onafhankelijkheidsstrijd,…: het zijn kunstenaars, schrijvers,
academici, journalisten, zelfs soms religieuze leiders, die het voortouw nemen. Niet alleen puur
pamfletair, met slogans, maar ook filosofisch of artistiek of literair. Hun werk staat in het teken van de
verandering, en vormt een bindteken tussen de salons en de barrikaden, de theorie en de straat.
Een politiek-maatschappelijk breekpunt zonder culturele voorhoede, bestaat niet. De bekend gebleven
boutade van Louis XVI, dat het eigenlijk de subversieve geschriften van Voltaire, Rousseau,
Montesquieu, de encyclopedisten, en C° waren die hem genekt hebben, moet men niet onderschatten:
het proza van de manifesten, de essays en de satires beet als vitriool doorheen de geledingen van het
toenmalige Ancien Régime.
Wat is nu de specifieke en perverse situatie in Vlaanderen? Dat het cultureel-intellectuele middenveld,
waarin de meeste kritische massa zou moeten aanwezig zijn, door het Belgische establishment compleet
wordt geüsurpeerd. We hebben culturele autonomie, maar de culturele bovenbouw is in wezen on-
Vlaams, Belgofiel en zelfs monarchistisch.

“We zijn een volk zonder bovenlaag”, staat in het O2-document te lezen, waar het de in 2007 overleden Joost
Ballegeer citeert. Correctie: we hébben een bovenlaag, maar dan wel een die de onderlaag verstikt. Dat
heeft een mix van oorzaken, ook daar heb ik in publicaties al op gewezen:
Ten eerste een slecht begrepen cosmopolitisme dat Vlaamse onafhankelijkheid ziet als een terugkeer naar
de kerktoren, en België identificeert met Europa, de wereld, het vrij verkeer van mensen en ideeën;
Ten tweede: een compleet achterhaald maar nog steeds voortwoekerend stigma op de Vlaamse beweging,
als “rechts”, ondemocratisch, fascistisch, racistisch, enz. , het welbekende verhaal van de witten en de
zwarten dat al meer dan 60 jaar meegaat.
Ten derde, en zo is de cirkel rond: de collusie tussen de Belgicistische media en het Vlaamse
cultuurcircuit, dat op die media helemaal is aangewezen om zijn stem te laten horen. Kunstenaars zijn als
de dood voor uitsluiting en omerta. Wie kan het hen kwalijk nemen.
Maar iemand moet die cirkel doorbreken. Het Vlaamse onafhankelijkheidsstreven gaat over
rechtvaardigheid, emancipatie en méér democratie. Het gaat over rebellie, een opstand tegen verkalkte
instellingen, bureaucratische bedilzucht en Jacobijnse arrogantie van de macht. Elke kunstenaar,
schrijver, intellectueel zou tot in zijn laatste vezel een separatist moeten zijn.
En het curieuze is: we hébben een literair-filosofische traditie van de subversiviteit. Eric Defoort opperde
nog niet zolang geleden dat we veel te weinig met de figuur van Reinaert de Vos doen, het middeleeuwse
dierenepos van de sluwe rebel. Tijl Uilenspiegel, de evenknie van de Zwitserse Willem Tell, wordt eveneens
in Vlaanderen onderbelicht, wellicht omdat hij als geus niet katholiek genoeg was. Maar het opdelven en
afstoffen van oude verhalen, hoe waardevol ook, is niet genoeg. We gaan heel het Vlaamse cultureel
universum, de Lanoyes, de Fabres, de Tuymansen, uit hun unitaristische sluimer moeten halen: alle
kunstenaars, intellectuelen, academici… die voor vrijheid, democratie en sociale rechtvaardigheid zijn,
horen naar de inhoud en de essentie thuis op een Vlaams-autonomistisch platform.
Men heeft onze kritische massa afgepakt en ingepamperd, in slaap gewiegd, wij moeten ze
terugwinnen. Dat is dus de tweede opgave (de tweede zwakte die in een sterkte moet omgebogen
worden): de herpolitisering van de Vlaamse literatuur en kunst, in de richting van een anti-
Belgische beweging, die uiteraard een republikeinse beweging zal zijn, in de volle betekenis van
het woord. Daarvoor is een nieuwe klasse van cultuurmanagers nodig, uitgevers, organisatoren van
festivals, uitdenkers van thematische evenementen, alternatieve podia. Het gaat niet alleen om organisatie
en logistiek: er moeten nieuwe inhoudelijke ‘formats’ uitgedacht worden, concepten, een
paradigmaverschuiving, waardoor iemand als Jan Fabre ophoudt met het koninklijk paleis te decoreren,
en bijvoorbeeld meewerkt aan een artistieke happening rond de opstand, de ondergang, de ontbinding,
de aardverschuiving, de tirannenmoord, het verhaal van de vadsige koningen…. allemaal zaken die
perfect binnen zijn universum liggen, maar die vandaag bewust afgeleid worden naar een apolitieke,
surrealistische beeldcultuur.
Heel het socio-culturele middenveld -cultuurpodia, verenigingen, actiegroepen, onderwijs,…- zou van
daaruit het élan van de breuk, de verandering, kunnen overnemen. De splitsing van België wordt dan een

hype, in plaats van een taboe. De straat en de publieke ruimte worden op dat moment de plekken waar de
verandering gecultiveerd wordt, en zelfs een theatrale dimensie krijgt. En dan spreek ik over beweging,
acties, evenementen. Hetgeen ons naar de laatste zwakte leidt, die zou moeten omgebogen worden: de
Vlaamse beweging beweegt niet. Dringend gezocht dus: nieuwe actiemodellen, nieuwe bewegingsvormen, op
naar de straat.
3. Buitenparlementaire oppositie en actionisme
VMO, TAK, Voorpost: het zijn namen die onverbrekelijk verbonden zijn met de buitenparlementaire
straatpolitiek die in Vlaanderen sinds het einde van de IIde wereldoorlog actief is. Vandaag worden deze
“stoottroepen” door nette Vlamingen als een uit te bannen anachronisme beschouwd. Ik zou daar toch
een paar kanttekeningen willen bij maken.
Ten eerste is Vlaanderen wereldwijd de regio met het grootste aantal fanfares per vierkante kilometer.
Wij zijn een volk van straatperformers, het salon is niet ons biotoop. Het gekke is nu echter dat
hedendaagse kunstenaars van de jongste generatie, zoals de Antwerpenaar Benjamin Verdonck, die
straatkunst herontdekt hebben, en wel als een kruising van pure artistieke spielerei en een radicale antiestablishment-cultuur.
Soms bouwt hij een vogelnest, opgehangen aan een flatgebouw, en gaat daar in wonen zoals Diogenes in
een ton leefde. Men weet nooit of hij zal gearresteerd worden. Verdonck verwondert, choqueert, speelt
met de grenzen van de wettelijkheid. Maar Flor Grammens zaliger, die met zijn verfborstel Franstalige
opschriften in Vlaanderen overschilderde, was ook zo’n semi-illegale performer, een straatkunstenaar, die
een kat-en-muis-spel speelde met het gezag en de ordediensten. De context verandert, de inhoud is
eigenlijk dezelfde.
U ziet waar ik naar toe wil: op een bepaald punt zou de Tijl-Uilenspiegel-legende, die altijd de basis heeft
gevormd van onze Vlaamse anti-establishmentcultuur, een conjunctie kunnen maken met hedendaagse
vormen van burgerlijke ongehoorzaamheid, én met het artistiek bezetten van de openbare ruimte.
Straattheater dus, dat veel verder gaan dan wat in het Vlaamse parlement voor “bon ton” geldt.
Heel het Antwerpse verzet tegen de Lange Wapper, als gehaat symbool van de Vlaams-Belgische voogdij,
is een autonomistisch geïnspireerd straatverzet. Vergeten we zeker ook niet het kunstdorp Doel, waar
een cultureel project samenvloeit met een politieke bezettingsactie.
Dat alles sterkt me in de mening dat er een kruisbevruchting kan plaatsgrijpen tussen het Vlaamsrepublikeins
élan en de nieuwste cultureel-artistieke actiemodellen. Van Uilenspiegel, over VMO, over
Doel, naar Verdonck: het lijkt een enorme afstand, maar het is het niet. En ook al zal Benjamin
Verdonck in de verste verte geen koppelriem dragen of “Vliegt den Blauwvoet” brullen,- toch zie ik binnen
afzienbare tijd nieuwe vormen van actionisme opduiken die artistieke verbeelding en het politiekmaatschappelijke
statement doen versmelten tot één subversieve anti-Belgische strategie.
Misschien moet de nieuwe republikeinse beweging zich ook eens laten inspireren door de ludieke
stadsoorlog-taktiek, zoals Greenpeace die met succes toepaste in december van vorig jaar n.a.v. de
Brusselse EU-top. De groene jongens-in-smoking verschalkten de veiligheidsdiensten, ontrolden hun

spandoek, en haalden de Europese media met hun boodschap. Greenpeace, dat is ook een militantenorde,
maar dan eentje van de 21 ste eeuw: een goed georganiseerd, intellectueel beslagen, én performant
commando dat met blitzacties het establishment te slim af is en sympathie afdwingt: de erfenis van Tijl
Uilenspiegel ligt in dat soort actiemodellen,- de Vlaamse beweging heeft dringend een
Greenpeace nodig. Geen terreur, geen ETA. Wel, integendeel, een mediagenieke actiegroep met een
grote ledenaanhang die de kas spijst.
Hoe ver dat kan gaan, en hoe dat aansluit bij het breukmoment, wil ik, bij wijze van slot, illustreren met
het verhaal van de vervuilde Zenne en de niet-werkende Brusselse zuiveringsinstallatie. U weet allemaal
hoe het gegaan is: hoe de Brusselse smurrie in onze rivieren liep, hoe de Vlaamse regering reageerde met
juridische stappen, en hoe de Vlaamse Groenen plat op hun buik gingen.
Aquiris dagvaarden in kortgeding, OK. Minister Huytebroeck tot de orde roepen, zeer zeker. Een vrije
tribune in de krant, waarom niet. Wat zijn we toch ordelijke, nette mensen. Maar in dit soort urgente
crisissituaties is veel meer mogelijk: als het brandt, moet men blussen.
Stel u voor dat het Forza Flandria Commando (dat nog niet bestaat, ik vind het nu even uit), het
zuiveringsstation had ingenomen en de installaties zelf terug in gang had gezet. Per SMS en via het
internet worden sympathisanten gemobiliseerd die hun tenten opslaan op het terrein. Het worden er zo’n
10.000. Groenen, gelen, bruinen, roden, blauwen. Er wordt een mobiel radiostation “Radio Vrij
Vlaanderen” geïnstalleerd, allerlei BV’s maken hun opwachting. Men organiseert concerten, happenings,
politici komen op bezoek. Binnenlandse Zaken aarzelt om op te treden. De kwestie dijt uit, de impasse is
compleet, de nationale en internationale pers is aanwezig. Er worden onderhandelingen aangevat tussen
de Vlaamse, de Brusselse, en de federale regering, die op niets uitdraaien. Het Vlaams parlement komt in
spoedzitting bijeen en roept een voorlopige onafhankelijkheidsverklaring uit. Voilà, dat is mijn antwoord
op het “Bye, Bye Belgium”-verhaal.
Het is het verhaal van de aanzwellende sneeuwbal, of van de vlinder die in het Amazonewoud opstijgt en
aan de overkant van de oceaan een wervelstorm veroorzaakt: kleine oorzaken, grote gevolgen. Een uit de
hand gelopen operavoorstelling zoals in 1830, een verkeerde kraan die wordt opengedraaid, een fatale
drukfout in het Staatsblad,- wie zal het zeggen. Ik ben ervan overtuigd, beste vrienden, dat de splitsing
zal volgen uit zo’n crisissituatie, waarin een algemene sense-of-urgence de normale loop der dingen opschort.
De “ordelijke opdeling” is een relatief begrip. Enige chaos is onvermijdelijk en zelfs positief. De
Berlijnse muur werd ook eerst door het volk gesloopt, alvorens de politici aan tafel gingen zitten.
Ondertussen moeten wij blijven werken aan het bewustwordingsproces. Grote breekpunten en
veranderingen zijn het resultaat van opgebouwde spanningen, die via het juiste culturele klimaat worden
samengebald en op een haast onvoorspelbaar momentum tot ontlading komen.
Zuurstof voor Vlaanderen is nuttig en noodzakelijk, maar misschien niet genoeg: verbeelding is zeker
welkom. En enige springstof is misschien ook wel wenselijk.
Ik dank u.