P. Donatus Dunselman Kana Sera of Zang der Zwangerschap; Een ...

P. Donatus Dunselman
Kana Sera of Zang der Zwangerschap; Een sacrale hymne der Mualang-Dajaks
In: Bijdragen tot de Taal-, Land- en Volkenkunde 110 (1954), no: 1, Leiden, 52-63
This PDF-file was downloaded from http://www.kitlv-journals.nl

KANA SERA
OF
ZANG DER ZWANGERSCHAP
Een sacrale hymne der Mualang-Dajaks.
T I n het opstel over de huwelijks-adat der Mualang-Dajaks (Bijdr.
JL Deel 106, p. 11) wordt onder de huwelijksgebruiken vermeld het
reciteren van een. oud verhaal, berkana genoemd.
De Mualang kennen verschillende vormen van berkana of bakana
en het gezang of kana, dat bij een huwelijksfeest wordt gezongen heet
Kana Sera, d.i. Zang der zwangerschap.
Wij hebben de volledige tekst — ruim 3000 versregels — van deze
Kana Sera uitgetypt in Mwo/angr-dialect en Nederlandse vertaling. Het
origineel is op schrift gesteld door Martinus Sinji, een ongeschoolde
maar zeer schrandere Mualanger, van kampong Merbang-M'padjak,
met wiens hulp wij dit uitgebreide gezang hebben vertaald en gecom-
.mentarieerd.
Wij zijn sterk getroffen door de letterkundige schoonheid van dit
gezang en door de schildering van vrijwel het gehele Dajakse leven
van iedere dag. En om de litteraire schoonheid èn wegens het inzicht,
dat dit gezang ons geeft in het vroegere en hedendaagse Dajakse leven,
voelen en denken, achten wij volledige publicatie van dit gezang met
inleiding en commentaar alleszins gerechtvaardigd. Ter opwekking van
de belangstelling voor dit cultuurproduct van Dajaks geestesleven
moge echter dit korte opstel voorafgaan.
De overlevering der Mualang begint met Balai Gamang en diens

KANA SERA OF ZANG DER ZWANGERSCHAP. 53
vrouw Tikal Bidang, die woonden te Tampun Djuah, waar de Mualang
hun oorsprong plaatsen 1 ).
Toen Tikal Bidang zwanger was, vertelde zij haar man, hoe zij in
haar dromen een tuin had gezien met allerlei soort vruchten, waar zij
intens naar verlangde. Die tuin lag op Djawa en de weg erheen werd
door Tikal Bidang uit haar droom aan haar man medegedeeld. De
man ging op weg en kwam bij Manang Kedung, de eigenaar van de
tuin. De vruchten daar verkregen bracht hij naar zijn vrouw, die er
geheel door opleefde en voorspoedig een zoon baarde, Keling genaamd,
een van de grootste helden uit de sagen der Mualang-Dajaks en de
vele met hen verwante stammen, in het bizonder de Iban- of. Batang-
Lupar-groep. Deze Keling, omtrent wien talrijke verhalen bestaan 2 ),
verdwijnt als hij volwassen is naar een plaats waar waterhymfen
wonen. Hij wordt opgevoed door een beroemde nymf, en zwerft tenslotte
overal rond tot in de hoge hemelregionen.. Zijn vrouw Kumang —
de Venus uit de sagen van deze Dajaks — gaat hem zoeken en vindt
hem in de hemelse regionen. Zij brengt hem terug naar het land der
Buah Kana, waarvan Panggau het middelpunt vormt.
Buah Kana. is de vaste aanduiding voor de helden, bezongen in de
verschillende kana. Oorspronkelijk woonden deze helden tezamen met
de Dajaks, Mualangers en aanverwante stammen. Deze stammen raakten
hen evenwel kwijt nog vóór men van Tampun Djuah was vertrokken.
Zij verdwenen, raib, naar een andere plaats, 'alam, maar' altijd
nog kunnen zij weer een zichtbare gedaante aannemen en de mensen
helpen. Men houdt uitdrukkelijk staande, dat zij tot deze wereld, dunia,
behoren en niet tot de langit of hemelregionen, noch tot de sebajan of
*) Vgl. Bijdr. Deel 106, p. 1.
2 ) Vgl. de publicatie van J. Perham hieromtrent in Journ. Straits Br.R.As.Soc.
No. 16, Dec. 1885, „Klieng's War-raid to the Skies", welke is opgenomen in het
grote compilatiewerk" van H: Lirig Roth: The natives of Serawak and British
North Borneo, London 1896, Vol. 1, p. 311-325; alsook de aangehaalde fragmenten
uit Mr. Brooke Low's Notes l.c. p. 326-338. A. J. N. Richards, M.A. zegt:
„The foremost figure in the legends is always Kling Aji" („The Migrations of
the Ibans and their Poetry" in "The Sarawak Museum Journal Vol. V, May
1949, p. 77.

54 KANA SERA OF ZANG DER ZWANGERSCHAP;
schimmenwereld 3 ). Zij zullen eens terugkeren onder de Dajaks en dan
de oude, gouden tijden doen herleven. Intussen zijn zij geworden tot
buah kana, personen, die men bezingt, buah kerinduan, personen naar
wier terugkomst men verlangend uitziet.
De inhoud van deze Kana Sera moet volgens mijn zegsman Sinji
worden verstaan als een bedekte toespeling, sindiran, op het ideale
huwelijk van Kumang en Keling. Daaruit verklaart Sinji ook de merkwaardigheid,
dat erin wordt verhaald, hoe een meisje op stap gaat om
een man te zoeken, een ongewoon feit waarop ook een paar maal in
het verhaal zelf spottend wordt gereflecteerd.
Het gezang wordt genoemd Kana Sera, omdat het begint met een
gesprek tussen vrouw en man, waarin de vrouw mededeelt, dat zij
zwanger is {sera = begin van zwangerschap). Het meisje, dat geboren
wordt, is de hoofdpersoon van dit gezang; het verhaalt haar opgroeien,
haar opvoeding door de beroemde nimf Pupu' Perua, haar tocht naar
de hemelregionen onder allerlei avonturen, waar zij tenslotte de haar
passende bruidegom vindt en mee terugneemt naar de aarde, naar
Panggau, waar tot slot uitbundig wordt gefeest door al de Buah Kana.
Deze Kana Sera mag alleen gezongen worden op een huwelijksfeest,
in tegenstelling met andere Kana, welke men uit gezelligheid bij iedere
voorkomende gelegenheid zingt. Het is oorspronkelijk niet slechts bedoeld
als een aangename verpozing, maar als een zang welke ook
„zegen" brengt. Inplaats van zelf de wondere vruchten uit Djawa
te halen is het voldoende deze kana te zingen: „untuk mengambil
tuahnja", zoals mijn zegsman het uitdrukte, d.i. „om de wonderbare
zegen ervan te verkrijgen". Dat wordt bedoeld met de ondertitel: een
sacrale hymne. Wat de vorm betreft komt dit gezang sterk overeen
met het in Anthropos (Jrg. 1912 e.v.) gepubliceerde Iban-gezang
„Mengap Bungai Taun"; de inhoud echter is geheel verschillend. De
3 ) J. Perham verklaart omtrent Kling: „He is supposed to belong to this
world of ours, but is not now visible to human eyes as in the good time of yore
to which Dyaks look back as the golden age" (H. Ling Roth l.c. p. 311).:
Mr. Brooke Low spreekt van: the demigods of Panggau Libau (Ling Roth l.c.
p. 331). Hij noemt Kling „an inhabitant of the spirit world". Deze Kana Sera
plaatst echter het verblijf der „Buah Kana" op deze wereld tegen over de Jangit"
of hemel (vers 2615 e.v.). Leo Njuak noemt Kling, Bungai Nuing (titel voor
Idjau, aangenomen broer van Kling), Ladja Pungga en vele andere „Buah Kana"
onder de mannelijke „antu's", wat we wel onjuist mogen noemen (Anthropos
Jrg. 1906, p. 19).

KANA SERA OF ZANG DER ZWANGERSCHAP. 55
hoog waarderende woorden van Pater W. Schmidt, die spreekt van
„the wonderful art of rhyming, which, without doubt, rivals the most
artificial specimens of Italian and other Roman people's poetry"
(Anthropos, Jrg. 1912, p. 135) mogen o.i. ook gelden voor deze
Kana Sera.
De Mualangers zelf duidden voor mij de vorm van deze kana steeds
aan als ëén sja'ir> doch dan moeten wij dit een vrijere vorm noemen
van de „klassieke" sja'ir, zoals die wordt besproken door Dr. C. Hooykaas
4 ). De karakteristiek, welke door hem wordt gegeven van de
Maleise sja'ir, gaat ook in veel punten voor dit gezang op.
Het vierregelig rijmschema is echter geheel verbroken. Er komen
serie's voor van twee tot twintig regels en meer, met gelijk eindrijm.
Enkele regels rijmen in het geheel niet. Daarbij is de lengte der versregels
wel zeer ongelijk: het aantal woorden per regel varieert van drie
tot over de dertig. Deze verschillende lengte der regels heeft o.i. meermalen
een sterk plastische werking. De rijkdom aan binnenrijm en
assonantie geven dit gezang een grote klankschoonheid en deze, gepaard
met meermalen prachtige beelden en lang uitgewerkte „Homerische"
vergelijkingen, geeft aan deze volkspoëzie een hoge bekoring en o.i.
ware, letterkundige schoonheid.
In de hier geboden vorm is deze Kana Sera nog van vrij jonge datum,
(nog geen eeuw oud) wat ook blijkt uit de vele toevoegingen, duidend
op nog tamelijk recente gebeurtenissen, waar de heer Sinji zelf mij
meermalen op attendeerde. Hoewel het verhaal bij de gehele Mualangstam
algemeen bekend is, heeft de vorm hier geboden zich meer ontwikkeld
onder de Mualangers van de Beneden-Belitang en van het
S. Ajak-gebied.
Wij hopen in een uitgebreidere inleiding bij publicatie van het volledige
dichtwerk nog op een en ander in'verband met deze Kana terug
te komen.
Wij moeten nog wijzen op enkele spellingsmoeilijkheden, welke het
Mualang-dialect meebrengt en die hun weerslag vinden in het originele
handschrift door verschillende spelling van dezelfde woorden; moeilijkheden,
welke wij als leek niet kunnen oplossen, doch die wij slechts
naar ons beste vermogen willen trachten aan te geven.
4 ) Dr. C. Hooykaas, Over Maleise literatuur, 1947, p. 68 e.v.

56 KANA SERA OF ZANG DER ZWANGERSCHAP.
1. Uit de originele tekst blijkt, dat de schrijver de pëpët en de a
dikwijls verwisselt, evenals de è (ongeveer als in het Nederlandse
woord pet) en de » (ongeveer als in pit), als ook de u (als in loens)
en de o (als-in long). Het wil mij voorkomen, dat dit hetzelfde verschijnsel
is als in de oudere Maleise spelling. Wij hebben deze verschillen
in spelling aanvankelijk willen wegwerken in onze tekst, maar
tenslotte het beter gevonden ze te laten staan.
2. Van meer betekenis is de ongelijkheid in spelling van woorden
als: ma' of mba' = titel voor mannen; nu' of ndu' = titel voor vrouwen
; ngau of nggau = gebruiken, omdat hiernaast ook bestaat: maf
= dragen; nu' = bezit aanduidend; ngau = voelen, beetpakken. Dit
rijtje woordparen is gemakkelijk tot een tien- of twintigtal uit te
breiden, waaruit zou blijken, dat het hier een foneem-verschil betreft.
De onzekerheid van de opschriftsteller wat betreft de spelling van dit
soort woorden, komt o.i. wel voort uit het feit, dat van de b in mb,
de d in nd, en de tweede g in ngg bij de uitspraak (bijna) niets te horen
is. Volgens veler zeggen, n.m. Mualangers, zou het verschil voornamelijk
bestaan in hetniet-nasale van de volgende klinker bij woorden als
ganta' of gamba' = in de war zijn, pinggai of pingai = schotel, nai
of ndai = moeder, tegenover een nasale klinker in de corresponderende
vormen: gama' = tastend zoeken, pingai — naam van een steen en
nai = het fijne van iets.
Bij alle woorden van dergelijke structuur zou moeten worden nagevorst
of de volgende klinker nasaal is of niet, of men mb of tn, nd of n,
ngg of ng moet schrijven. Toen wij dit trachtten te doen, bleek men —
hoewel in vele gevallen onmiddellijk in staat een beslissing te geven
— toch ook meermalen te weifelen. Wij zijn hieromtrent nog niet tot
klaarheid gekomen en weten ons bovendien volkomen leek in deze.
Waar dus woorden als mbèh, ndon en djenggi ook worden gespeld als
mèht non en djengi in dezelfde betekenis, is duidelijk wat wordt bedoeld.
Komen echter woorden alleen voor in de laatste spelling, dan
is het niet uitgesloten, dat sommige van hen ook (en mogelijk beter)
op de eerste manier kunnen worden gespeld.
3. De schrijver is nauwgezet in het aangeven van de stembandklapper
.tegenover een open of door k afgesloten eindklinker. Komt
echter meermalen een woord voor met en zonder stembandklapper (b.v.
baru' en baru) dan is dit een dichterlijke vrijheid in die zin, dat men
het overeenkomstige Maleise woord zonder stembandklapper gebruikt
in verband met het rijm.

KANA SERA OF ZANG DER ZWANGERSCHAP. 57
Het komt ons voor, dat in de vrij talrijke Engelse publicaties over
het nauw verwante Iban-dialect deze stembandklapper over het hoofd
is gezien. Ook al zou men met Perham het verschil tussen een open
en een door een stembandklapper afgesloten klinker opvatten als een
lengte ver schil der vocalen, dan zou men dit toch op een of andere
manier tot uiting moeten brengen, daar het om een fonematisch verschil
gaat, zoals Perham zelf aanduidt 5 ).
Om een indruk te geven van dit gezang laten wij thans de aanhef
van dit gezang met vertaling volgen.
5 ) In H. Ling Roth l.c. Vol. 2, p. 270 zegt Perham: „But further, in words
„ending with vowels there is a difference in the pronunciation.of the final vowel
„which cannot be referred simply to a transposition of the accent. These final
..vowels have two sounds which I can only call a long and a short vowel sound,
„so that words spelt with exactly the same letters are ohly distinguished by the
„quantity given to the final vowel. Thus ngantl means to exchange, but ngantï
„to wait for; petl a box, but petl a pig-trap; malü to be ashamed, but matü to
„strike; agü a privy, but agü foolish; tebü sugar-cane, but tebü a kind of wart
„or corn on the f eet; mangka is a man's name, but mangka to knock against.
The difference between these vowel sounds is not much; but slight as it is
the natives detect its non-observance in a moment."
„Some years ago I asked an intelligent native to write down a list of Dyak
words. From reading. Missionbooks he had been accustomed to the' use of the
short mark; and without any' suggestion from me he put the mark over every
vowel that required the shortened sound."
De heer Sinji, die zich zelf lezen en schrijven heeft geleerd, gebruikte voor de
vereiste klinkers het teken voor de hamzah. Het is de vraag of de persoon
door Perham bedoeld, indien hij het teken voor de hamzah had gekend, dat niet
zou gebruikt hebben.
Bij de woordparen door Perham opgegeven, waaronder wij er meerdere herkennen
met dezelfde betekenisverschillen in het Mualang-dialect, mogen we uit
dat dialect nog een paar voorbeelden voegen: teka nevenschikkende conjuctie,
teka' een soort neet, tekak adamsappel; isa voelen, isa' laat maar, isak drukkend
warm; kudi goud en edelstenen, kudi' storm, kudik vrouwennaam; mangku een
titel, mangku' in de schoot houden, mangkuk kom.

58 KANA SERA OF ZANG DER ZWANGERSCHAP.
KANA SERA
Ari diganti Kaloi udah belaki bukai malam;
Randang dabilang Ruai Lalang udah betunang bukai bulan;
Taun dapun Ajun Dundun udah betunang be-ikun setaun padi dimakan
Djerita seleka Punai Ara aba' Tunang Gara njau limpang lilai;
5 Sigi' djaku' Ndu' Telingu' Mendu' aba' Tunang Dangku' njau
[pandjang anjai;
Tjakap Talap Djelawat aba' Tunang Padat njau seberang sungai.
„Kati kini kakiku mèh laki serandang ini, asa darunti ka ui sega' seluai;
„Ngapa dalamku Tunang Padan sekong randang bulan, asa darendam
[ka asam tuai;
„Kati tulangku mèh tunang, asa datentjang ka kabang bait rangkai;
10 „Ngapa pala'ku Tunang Djangka', asa datempenga' ka isau andai ;
„Ngapa mataku mèh Tunang Gara, asa mpeleman leka buah melai;
„Tubuhku asa dapansuh nanjak seluai".
Seleka djerita djara' sedua njau mah besaut-saut;
Sigi' djaku' njau betuntut-tuntut.
15 Kenandi laki Ruai Peridi njau djampat njambut.
„Nti' di' ka' mati lenjau, tada' berau kita sebuah tadjau ngau beras
[penjemuran;
„Tada' manuk kita sebuah biduk nggau pampas penselan;
„Tada' babi kita serehti ngau belian njaman;
„Tada' pulut kita sekambut ngau tungkat njemajan".
20 Betimbal semiku' lagi betingka'-tingka', besaut-besesinga'.
„Mimpi makai sibau ku, mèh Tunang Kerakau, da Laut Ambau
[tumbuh da takau buluh laki;

KANA SERA OF ZANG DER ZWANGERSCHAP. 59
ZANG DER ZWANGERSCHAP
De^dagen zijn elkaar opgevolgd sinds Kaloi is gehuwd en zo ook
[de nachten;
Men heeft de manen geteld sinds de Argusfazant is verloofd reeds
[meerdere maanden;
Een jaar is verlopen sedert Ajun Dundun is getrouwd en een
[oogstjaar verbruikt;
Dan spreekt de Vruchtduif tot haar geliefde man met veel omslag
[van woorden;
5 Een woord van de Wiegende Vogel aan haar beminde bruidegom
[lang en breed;
Een gesprek van de Happende Vis met haar wederga als het over-
[steken van een rivier.
„Wat is het toch met mijn benen mijn man, alsof- men met rotan er
[omheen schuurt;
„Hoe voel ik mij van binnen, beminde echtgenoot, al een maand
[lang als vol zure vruchten;
„Hoe voel ik mijn beenderen, gij mijn bruidegom, dor en droog
[als geslagen met een klopper voor boomschors;
10 „Waarom voel ik mijn hoofd, geliefde man, als hakte men er op
[met een sierparang;
„Waarom voel ik mijn ogen, gij mijn beminde, als ontstoken geraakt
[door een zeggekorrel ;
„Mijn lichaam als een bambu-koker met kleine visjes geroosterd
[boven vuur".
Aldus loopt het gesprek der getweeën in woord en wederwoord;
Een samenspraak over en weer.
15 Zacht spreekt de man van de Argusfazant haar vlug antwoordend;
„Indien gij u voelt als te zullen sterven, wij hebben veel rijst, een
[tempajan vol, om u mee te bestrooien;
„Talrijk zijn onze kippen, een prauw vol, om u mee te bestrijken
[(met bloed);
„Talrijk onze varkentjes ter betaling van de medicijnman;
„Overvloedig onze kleef rijst, een zak vol, voor een ofïerbambu".
20 Zo praten zij over en weer in woord en wederwoord.
„Ik droomde dat ik sibau-vruchten at, mijn geliefde man, van Laut
[Ambau groeiend aan rijkvertakte bambu;

60 KANA SERA OF ZANG DER ZWANGERSCHAP.
„Mimpi meda' tjekala' ku, mbèh Tunang Kedeka', da Djawa Landa'
[tumbuh da tangga' Bua' Bui;
„Mimpi meda' tingkas berambai da Laut Lawai bedjuntai langgai
[aba' pauh djenggi; .. .
„Mimpi meda' asam munung da Laut Mentung tumbuh da pajung
[mata-ari;
25 „Mimpi meda' selang asam mbawang tai beketupang ka mas mansi;
„Mimpi meda' asam kemantan da Djawa Djingan tumbuh da djamban
[Pangiran Adji"
Seleka djerita nadai ia medjah;
Sigi' djaku' ntung Tunang Angku' nadai ia njalah.
Atjukah badju rentaga benang;
30 Ngelatja Serbaja dj era dabunga muduh da tampang;
Ngatji bati' Betawi tai betisi ka bati' Tjemarang;
Ngambi' tengkelai langki' dua uti' ngempulur senggang;
Ngatju gantung alu seribu numpu ka bulik kedang.
Sikap genap, mis tjawis;
35 Babam dasimpan lengis-lengis.
Angkat nadai bula' balang;
Ambau nadai mang-mang.
Atju ramu birang senata;
Apis tjawis tjukup semua;
40 Sikap genap birang pengkira.
Djapai sapai badju benang;
Bawa' tumpa' lebang tulang;
Kampil kedildjaung rirang;
Tangkin tilin ulu tulang;
45 Katung sentupung bulu kengalang;
Tanggung paung sumpit tapang;
San tunam bangku senapang.
Da-ajak-ajak bau nandam;
De-ntak-ntak betis ngentam.
50 Ngembing dinding rirang sengkadjang;
Suruk pituk padung pantang;
Tidjak tangga' anak kementjiak munsang muang;
Genti' alau munti' bisi' ai' tempangan punggang;

KANA SERA OF ZANG DER ZWANGERSCHAP. 61
„Ik droomde dat ik asam-vruchten zag, mijn beminde, van Djawa
[Landa' groeiend aan de trap van Bua' Bui;
„Ik droomde dat ik een tros zure rotan-vruchten zag van Laut Lawai,
[afhangend met pauh djenggi;
„Ik droomde dat ik zure munung-vruchten zag bij Laut Mentung
[groeiend onder de zonneschijf;
25 „Ik droomde dat ik zag schillen rinse mbawang-vruchten met
[gouden kelk;
„Ik droomde dat ik zure kemantan-vruchten zag te Djawa Djingan
[groeiend op het vlot van Pangiran Adji"
Geen enkel woord wijst hij af;
Niet èèn woord van de geliefde bruid acht hij verkeerd.
Hij doet aan zijn jasje met rode band;
30 Hij windt om zijn hoofddoek met rode bloemen en purperen rand;
Hij schikt zijn Betawi batik-doek met rand van Tjemarahg-batik;
Hij neemt zijn twee armbanden wit als het merg van de senggang-
[stengel;
Hij doet om de hangende rijststampers duizend (agaatstenen),
[gepaard met de stenen van bulik kedang;
Dan*is hij klaar, geheel gereed;
35 Al zijn benodigdheden volledig gepakt.
Hij vertrekt en keert niet leugenachtig terug;
Hij gaat op weg en treuzelt niet.
Hij ordent zijn benodigdheden van allerlei;
Gans volledig, van alles genoeg;
40 Geheel compleet, velerlei zaken.
Hij pakt zijn zelf geweven jasje met rood koord ;
Neemt de pagaai van leban-hout, hard als been;
De draagmand fijn gevlochten van gespleten bladnerf;
De fraaie parang met benen handvat;
45 Hij zet op zijn hoofdbedekking met veren van neushoornvogel;
Legt over de schouder het blaasroer van tapang-hout;
Hij neemt op de schouder de kolf van zijn geweer.
Hij stapt voort met heen en weer gaande schouders;
En met trillende kuitspieren.
50 Hij loopt langs de wand van gespleten sengkadjang-hout;
Onderdoor de balkverbinding van de pantang-zolder;
Hij stapt op het bovenstuk van de trap, dat krakend piept als een
[springende munsang;
Hij grijpt de bambu-leuning met water in het kapgat;

62 KANA SERA OF ZANG DER ZWANGERSCHAP.
Tudjai sempana landai baik penantai pinggai lajang;
55 Tegu' tangga' indu' munji teraku' babi belang;
Tengah menala luah miah buah djelumpang benang,
Sigung durung penanggung djelapang;
Tengah pasah betungkah tiang;
Ngili' ai' birang rendjang;
60 Ngeliut djulut sambang tembawang;
Nidjak latak surung unggak papung batang;
Nengah ai' luah dapulah batang penjeberang;
Niki' bukit tinggi' dapulah igi' tangga' buang;
Ngusung pengkal balai kesiban;
65 Ngusung bandung serungkung kadjang;
Guang perau timbau mang;
Atji kemudi pengidung munsang;
Kena' ketumpa' leban tulang;
Katung dajang betungkah belakang;
70 Surung kait ngait dan mpana lintang;
Surung tumbuk ngkerangan kerang.
Udjung pandjai sekali' ngerumpak;
Ual narik sekali' nandjak;
Batang melintang sekali' bêtetak;
75 Kapar njegang sekali' beradak.
Ngusung apu pulang ka ulu;
Datai ka Kapuas upa ladang kapas;
Datai ka segara' tai lena'-lena'.....

KANA SERA OF ZANG DER ZWANGERSCHAP. 63
Hij stapt op de steunbalk fraai (gebogen) als (de armen van)
[iemand, die een lajang-schotel ophoudt;
55 Hij daalt af de vaste trap onder het geluid van de smakkende,
[gestreepte varkens;
Hij stapt over het wijde erf, opzij drukkend de vruchten van de
[rode malva;
Loopt vlak langs de rijstschuurtjes met houten schijven;
Langs de schuurtjes met kruisbalken tussen de palen;
Hij loopt stroomaf met veel geruisel van water;
60 Hij gaat in eèn bocht langs de bosreserve, langs de rand van de
[vruchtboomaanplant;
Hij stapt door de modder over opwippende stukken hout;
Hij kruist het wijde water, waar een brug is gemaakt van een
[boomstam;
Hij beklimt een hoge heuvel, waartegen een trap is gemaakt van
[stukken hout;
Hij gaat naar de aanlegplaats der prauwen;
65 Naar zijn vaartuig met palmbladeren dak;
Naar zijn prauw met opgebouwde boord van mang-hout;
Hij ordent de achtersteven (slank) als de snuit van een civet-kat;
Hij grijpt zijn pagaai van leban-hout hard als been ;
Pakt de roeiriem achterwaarts zittend;
70 Hij slaat zijn trekhaak in de dwarstakken der mpana-bomen;
Hij duwt zijn vaarboom tussen de stenen der grintbank.
Over de hele lengte ineens vooruit schietend;
In èèn keer snijdend door het schuimende water;
In èèn keer schietend over dwarsliggende boomstammen;
75 In èèn keer schurend door versperrende houtophoping.
Hij nadert open water, het water gaat stroomop;
Hij komt uit op de Kapuas als een plak (witte) watten;
Hij bereikt de oceaan, onmetelijk uitgestrekt....
P. DONATUS DUNSELMAN