Status questionis van de hedendaagse dans in ... - depot voor het VTi

Spreidstand. Themadag over dans (op 14/10/2004 in Kortrijk)
Organisatie: Vlaams Theater Instituut, Cultuur Lokaal en Cultuurcentrum Kortrijk
STATUS QUESTIONIS VAN DE HEDENDAAGSE DANS IN
VLAANDEREN
Schets van het landschap door Steven De Belder
Goedemorgen dames en heren.
U bent hier voor een lange dag bijeen om het te hebben over de spreiding, of het gebrek eraan,
van de dans in Vlaanderen. Om het nog een beetje spannend te houden ga ik het daar zelf niét of
nauwelijks over hebben, maar wel over het object dat beter gespreid zou moeten worden: de
dans zelf.
Het is in feite een wat vreemde situatie: ik sta hier voor een groep mensen die uit hoofde van hun
beroep actief zijn in de betreffende sector, die dus in feite moet weten waarover het gaat als het
gaat over het actuele danslandschap in Vlaanderen, zij het dat u zich tot dusver misschien niet
allemaal met het probleem van de spreiding ervan bezig gehouden hebt. Iemand adviseerde me
dan ook om mijn presentatie resoluut tot deze inleiding te beperken: als ze na 20 jaar nog niet
weten wat er in de dans omgaat, dan is het hopeloos, punt aan de lijn. Kan zijn, maar sommigen
onder u zaten 20 jaar geleden samen met mij op de lagere schoolbanken, en de paden die leiden
tot een functie als programmator zijn even onvoorspelbaar als het pad dat mij tot op dit
spreekgestoelte heeft gebracht.
En daar komt nog iets anders bij. Uit de studie van Han De Meulemeester, die ze straks zelf zal
presenteren, blijkt dat er de afgelopen 5 jaar gemiddeld tussen de 250 en 300 verschillende
dansvoorstellingen gepresenteerd werden in Vlaanderen. Dat is veel voor zo’n klein landje. Dat is
meer dan u en ik kunnen gaan bekijken, want ik schat dat tussen half september en half juni er
maar op zo’n 160 dagen voorstellingen gepresenteerd worden. Natuurlijk, die 250 à 300 zijn per
jaar niet allemaal nieuwe producties, maar ik schat dat de helft daarvan dat wel is. Ik heb alvast
opgegeven om dat stuk voor stuk te volgen, en dan was ík niet eens gebonden aan een eigen
instelling waar mijn eigen programmatie moest opvolgen, of aan een breed palet van te
prospecteren genres, of aan een gezin.
Natuurlijk is een compleet overzicht onmogelijk, en overbodig. Het is niet mijn taak om u in te
fluisteren wat zeker goed is en wat u beter mijdt. Er is nog een andere factor die het een
programmator moeilijk maakt. Wat is dat immers, dans? Tot zo’n goede 25 jaar geleden was het
antwoord op die vraag redelijk eenvoudig: ‘dans’ was synoniem aan ‘ballet’. Dat is een helder en
herkenbaar systeem, dat tegen die tijd al in zijn eigen reproductie had voorzien: er waren
professionele en een hele serie amateur-balletgezelschappen, balletopleidingen op lagere,
secundaire en hogere niveaus en in het deeltijdse en amateur-circuit, en allerhande organisaties
die zorgden voor diverse vormen van omkadering daarvan. Vandaag is dat systeem is nog
steeds intact, zij het dat de professionele productie binnen het ballet uitgedund is tot het werk van
het Ballet van Vlaanderen. Tot dusver is dit systeem op zichzelf blijven staan, en is er nauwelijks
sprake van doorstroming of uitwisseling met de rest van het dansveld. Hopelijk verandert het
nieuwe artistieke beleid daar wat aan, en dus wil ik het er verder ook niet over hebben - de
debatten zijn gekend.
Waar ik het ook niet over ga hebben zijn andere dans-tradities die de ronde doen in het
professionele podiumgebeuren: volksdans, modern dance, jazzdans, tango etcetera. In
Vlaanderen zijn dit, althans op het niveau van de professionele kunstproductie, want bloeiend in
de amateur- en vrijetijdscircuits, marginale fenomenen: er zijn wel mensen mee bezig, maar het
overstijgt althans hier zelden het lokale niveau.
Spreidstand. 14/10/2004. Schets van het danslandschap door Steven De Belder. p. 1 / 6

Dans minus ballet en minus enkele andere herkenbare maar quasi afwezige dansvormen, wat is
dat dan? Wat overblijft is ‘hedendaagse dans’. Zo bekeken gaat het om een restfractie. Want kan
u dat definiëren, hedendaagse dans? Hedendaagse dans, dat zijn de complexe choreografischmuzikale
structuren van Anne Teresa De Keersmaeker en de hiphop-dansclash van Abdelazziz
Sarrokh, dat is de fysieke uitbundigheid van Wim Vandekeybus en de bijna-verstilde precisie van
Vincent Dunoyer, dat is de krachtige beeldtaal van Meg Stuart en de bijna-informele presentatie
van Carlos Pez, de dansante poëtische expressie van Anabel Schellekens en de koele
conceptuele rigueur van Alexandra Bachzetsis, de bizarre danssprookjes van Grace Ellen Barkey
en de modernistische betekenisloosheid van Alexander Baervoets. Ik kan nog wel een tijdje
doorgaan met deze tegenstellingen tot ik quasi elk individu dat zich choreograaf noemt zijn of
haar eigen niche gegeven heb.
Als we zouden proberen om op basis van zuiver artistieke criteria een algemene definitie te
geven aan deze hedendaagse dans, of om te komen tot als was het maar 1 kenmerk dat deze
heterogene groep, die toch hetzelfde label draagt en promoot, gemeen heeft, dan zouden we niet
ver raken. En dat niet enkel omdat elke kunstenaar vanzelfsprekend een unieke praktijk heeft,
maar ook omdat de definitie van ‘dans’ zodanig opgerekt en verschillend wordt ingevuld dat de
enige gezamenlijke noemer als ‘het lichaam’ is. Daar valt veel voor te zeggen, maar voor een
definitie is het maar een mager beestje, want het gaat over vele soorten lichamen en
perspectieven erop, waarbinnen opnieuw nauwelijks een algemene lijn valt te trekken. Inderdaad,
ik heb ‘in beweging’ bewust achterwege gelaten, omdat ook die focus alsmaar minder een
vanzelfsprekendheid is, of opnieuw zo divers wordt ingevuld dat de grenzen tot ballet of tango,
theater of performance zo vaag worden dat de term ‘hedendaagse dans’ elke specifieke
betekenis verliest.
We lijken, buiten de consensus over een lijst van kunstenaars en gezelschappen waarvan we
vinden dat ze ‘hedendaagse dans maken’, dus geen vat te krijgen op wat ‘hedendaagse dans’ nu
specifiek inhoudt – probeer maar eens aan een totale leek uit te leggen hoe die internationaal
befaamde hedendaagse dans uit Vlaanderen er precies uitziet. Desondanks blijft het een begrip
dat u en ik dagelijks gebruiken, zonder ons steeds opnieuw af te vragen wat het precies artistiek
inhoudt. Hoe komt dat? Simpelweg: omdat hedendaagse dans eigenlijk geen coherente
kunststroming is, nauwelijks een genre, niet echt exclusief een artistieke praktijk, maar vooral een
sociale praktijk. Het is een begrip waarrond zich artiesten, programmatoren, toeschouwers,
journalisten, wetenschappers en politici scharen. Het is een begrip zonder referent in de
werkelijkheid, dat steeds opnieuw wordt aangehaald, bediscussieerd en herbevestigd door
personen en instanties die het gebruiken om hun passies, interesses en belangen in te
projecteren: het is iets waar mensen in geloven. Het is een tautologie: hedendaagse dans is wat
hedendaagse dans wordt genoemd. Maar het is een tautologie met succes, want de overheid
geeft er geld aan (zij het niet genoeg), de kranten schrijven erover (zij het niet genoeg), de
kunstenaars labelen er hun artistieke praktijken mee en de toeschouwers komen ernaar kijken
omdat de theaters het op hun programma zetten. Allemaal niet onbelangrijk als je ziet hoe snel
de artistieke praktijk die eronder valt evolueert, en hoe sterk de voortdurende instroom van
nieuwe namen is.
Ik herformuleer hiermee min of meer een stelling van socioloog Rudi Laermans, die ze dit
voorjaar uiteenzette in een artikel in Etcetera. Je kan dat gemakkelijk een cirkelredenering
noemen, maar rond dat vertoog en dat geloof hebben zich wel degelijk gezelschapsstructuren,
instellingen, subsidiecategorieën enzovoort uitgebouwd. Dansvoorstellingen komen dan wel in de
eerste plaats voort uit de individuele praktijk van een choreograaf, en zijn doorgaans niet bedoeld
als een argument binnen de definitie van het genre; maar zodra de voorstelling het hoofd en lijf
van de maker en wat later de deur van de studio verlaat, moet hij stelling kiezen, of is er al voor
hem een stelling ingenomen. Als ik dus verder probeer te duiden wat er dan wel specifiek is aan
‘hedendaagse dans’, dan zal ik daarvoor minder zuiver artistieke dan wel eerder sociologische
categorieën voor gebruiken, al kom ik op het einde wel weer terug op meer artistieke
argumenten.
Spreidstand. 14/10/2004. Schets van het danslandschap door Steven De Belder. p. 2 / 6

1. DE HEDENDAAGSE DANS IN VLAANDEREN IS EEN JONGE PRAKTIJK
We kennen onderhand allemaal de stichtingsmythen van onze hedendaagse dans. Ze zijn
samengevat in het begrip ‘de Vlaamse Golf’, en cirkelen rond een beperkte hoeveelheid namen
en begrippen als ‘Fase’ , ‘Klapstuk’, ‘Kaaitheater’, ‘De Beweeging’, ‘Etcetera’, Anne De
Keersmaeker, Wim Vandekeybus, Alain Platel, en in een tweede fase vanaf de jaren ‘90 vooral
Meg Stuart, ‘Vooruit’, ‘PARTS’ en ‘Raad voor Dans’. De mythe van de hedendaagse dans is die
van de traditie zonder traditie. Ze projecteert een beeld van de voorafgaande periode, de jaren
’70, als een choreografisch wasteland, waarin vooral het ballet en een conservatieve
cultuurpolitiek regeerden, waartegenover iets ‘nieuws’ werd gezet, waarin enkel buitenlandse
sporen (vooral Tanztheater en postmodern dance...) werden erkend. Eigen aan de hedendaagse
dans is dat ze vanaf het begin niet alleen afkwam met allerlei nieuwe esthetica’s, een andere
benadering van ‘dans’ en ‘kunst’, maar ook met een alternatief productieapparaat , dat zich naast
de bestaande voorzieningen zette en vandaag werkt onder de noemer ‘kunstencentra’. Om dan
toch voor dit publiek even te relativeren: een aantal culturele centra, vertegenwoordigers van het
‘oude systeem’ hebben ook een belangrijke rol gespeeld in de opbouw van dit systeem, maar
zijn er nauwelijks in geslaagd dat mee te laten opnemen in de annalen van de hedendaagse
dans. Naast eigen gezelschappen, producenten en spreiders (ook het VTI vindt hierin deels zijn
oorsprong) kwam er al snel ook een eigen tijdschrift en werd er vanaf het begin van de jaren 90
ook driftig gewerkt aan een eigen opleiding – een plek die PARTS vanaf 1995 met veel
overtuiging heeft opgeëist en ingevuld. Die mythe was nodig omdat er in veel gevallen van nul
werd begonnen, omdat er moest worden geknokt voor een publiek en voor publieke aandacht.
Vandaag is die mythe wat minder noodzakelijk, en wordt ze stilaan ook kritisch onder de loep
genomen, maar de wervende kracht ervan blijft groot, temeer daar ze flexibel is en de ‘strijd’ niet
afgelopen is: er zijn vele bakens verzet maar nog vele obstakels te slechten – voor één daarvan
zitten we hier vandaag samen. Maar zeker in internationaal perspectief blijft het een wat
bevreemdende vaststelling dat het geheugen van de hedendaagse danskunst maar teruggaat tot
1982.
De hedendaagse dans is ook nog op een andere manier ‘jong’ te noemen. Van de
‘pioniersgeneratie’ die tussen 1980 en pakweg 1987 (het debuut van Vandekeybus) debuteerde
zijn er niet zo heel veel meer over die nog een actieve positie als choreograaf innemen: De
Keersmaeker, Vanrunxt, Platel, Vandekeybus. Ik heb er even het boek De Beweeging 1984-2001
bij genomen: in 1984 stonden daar naast Alain Platel en Marc Vanrunxt namen als Brigitte
Kaquet, Marie-Anne Schotte, Adelheid Sulmont, Susanne Visser, Inès Verhoye en Catherine
Massin. In 1986 waren dat naast enkele franstalige choreografen als José Besprovsany, Nicole
Mossoux en Pierre Droulers die nog actief zijn maar niet meer in Vlaanderen te zien zijn o.a.Anne
de Fonvent, Rosette De Herdt, Ria de Corte en Rudi Claessens. Deze mensen zijn wel niet
allemaal totaal verdwenen uit het dansveld, hebben alvast geen choreografisch profiel meer.
Vandaag zien we telkens nieuwe namen opduiken, van pas afgestudeerde PARTS-choreografen
tot makers en groepen die vanonder de vleugels van de 4 grote compagnieën komen. Het
dansveld wordt sterk aangejaagd door de drang naar voortdurende vernieuwing, verjonging en
herprofilering. Er staan steeds weer andere jonge mensen op die zichzelf willen profileren als
choreograaf en dansmaker, en er zijn voldoende instellingen die hen een kans geven om
daadwerkelijk iets van hun ambitie te realiseren – zelfs al is de vraag nog steeds veel groter dan
het aanbod. Het is een teken van een grote bedrijvigheid en een vruchtbaar artistiek klimaat, en
ook van de goede naam van het Vlaamse productiesysteem. Maar een ander resultaat is de
sterke versplintering van de activiteiten, die inderdaad moeilijk te volgen is voor wie er niet
dagelijks met zijn neus op kan zitten. Het wijst er ook alleszins op dat een aanzienlijk deel van de
dansproductie niét via de klassieke gezelschap-structuur verloopt, waarbij rond de kern van een
choreograaf met al dan niet enkele dansers een kleine productiestructuur in de vorm van een vzw
zit, die onafhankelijk subsidies aanvraagt en co-producties aangaat – het model dat in het
kunstendecreet ingebakken zit en vaak als de kleinste eenheid van de dansproductie wordt
gezien. Dit verklaart mee de gebrekkige zichtbaarheid van hedendaagse dans: kleine, tijdelijke en
moeilijk te identificeren praktijken trekken niet zo snel de aandacht van programmatoren, publiek
en pers.
De verjongingsdrang brengt ook de iets “oudere” structuren in een moeilijke positie: sommigen
zitten al in een relatief veilige positie maar worden al tot het artistieke establishment gerekend,
Spreidstand. 14/10/2004. Schets van het danslandschap door Steven De Belder. p. 3 / 6

een etiket dat ze niet noodzakelijk verdienen, laat staan verwelkomen. Anderen hebben noch de
luxe van een relatief veilige positie die kan worden bereikt door veel internationaal of nationaal te
touren, maar kunnen evenmin blijven teren op de faciliteiten en het enthousiasme voor het
nieuwere werk. Het valt nog af te wachten welke verschuivingen de nieuwe subsidieronde zal
teweegbrengen, vooraleer je voorspellingen kan gaan doen over de toekomstige evolutie ervan.
Maar het probleem van het ‘middenveld’, dat geprangd zit tussen de grote structuren en de
kleinste en zich moeilijk kan handhaven, zou na 10 jaar wel eens opnieuw kunnen opduiken.
2. DE HEDENDAAGSE DANS IN VLAANDEREN IS EEN FAMILIEBEDRIJF
Uit het onderzoek van Han Demeulemeester blijkt dat van het totale aanbod dansvoorstellingen
ongeveer 15 à 20% wordt ingevuld door de 7 structureel gesubsidieerde gezelschappen, en
minder dan 10% door de project-gesubsidieerde gezelschappen. De rest van 70% bestaat echter
niet uit vrije radicalen. De hedendaagse dans in Vlaanderen is eigenlijk een vrij dicht netwerk,
waarin veel wordt samengewerkt en veel gezamenlijke geschiedenissen geweefd zitten. De
attractiepolen zijn de 4 grote gezelschappen en enkele actieve producenten als Vooruit,
Kaaitheater, Stuk en in mindere mate werkplaatsen als De wpZimmer (vroeger De Beweeging),
Dans in Kortrijk en Nadine. Al deze polen zijn ook onderling met elkaar verbonden, nu eens innig,
dan weer losjes. De laatst bijgekomen polen zijn Damaged Goods van Meg Stuart, zelf mee
gelanceerd door Klapstuk en Kaaitheater (laat me hier trouwens als tussenwerping even
benadrukken dat ik hiermee geen enkel kwalitatief of moreel oordeel wil uitspreken), en PARTS,
de school die is opgericht in de schoot van onder andere Rosas en heel wat dansers aflevert die
bij de andere gezelschappen aan de slag gaan of hier met hun eigen werk beginnen.
Uit dit kluwen komt een groot deel van de dansactiviteit in Vlaanderen voort: eigen producties van
de kernen, producties die ze mee ondersteunen en tonen, choreografen die in meer of mindere
mate financieel, materieel of op een andere manier ondersteund worden (bij wijze van
coproductie, door het opzetten van vzw’s die jonge choreografen begeleiden, het opentrekken
van de eigen werking...). Maar daarnaast ook het voorzien in onderwijsinitiatieven, het stimuleren
van reflectie, enzovoort. Een lijstje opsommen zou me te ver brengen, maar kijk gewoon eens
naar het programma van ‘Solo/soli’ en ga op zoek naar de Vlaamse producties die geen enkele
band met dat netwerk hebben – het zijn er niet veel. Dat familiebedrijf is trouwens geen burcht: er
wordt binnen- en buitengelopen, en de leden ervan zijn het lang niet altijd eens met elkaar over
waarden, prioriteiten of activiteiten. Het familiebedrijf ‘hedendaagse Vlaamse dans’ weet zijn
kleinschaligheid en informaliteit goed uit te buiten: de focus ligt niet zozeer op de formele institutie
maar op de artistieke faam van de polen, en er wordt flexibel gewerkt met een toch relatief kleine
omkadering. Maar het mag ons niet doen vergeten dat er heel wat activiteiten zijn die daarbuiten
vallen, choreografen die bewust of node klein en onafhankelijk als eenmansbedrijf werken, of in
beperktere, lokale netwerken.
Er zijn twee vragen bij dit systeem. Ten eerste blijft het de vraag of er toch niet te veel
kunstenaars in de kou blijven staan doordat ze er geen toegang toe hebben, of niet
geïnteresseerd zijn om zich er mee te associëren. De toegang tot de omkaderende voorzieningen
wordt daardoor bemoeilijkt, en de vraag kan gesteld worden of er geen onafhankelijke
voorzieningen nodig zijn, met andere woorden zonder specifiek artistiek profiel, waar
onafhankelijke kunstenaars kunnen van gebruik maken – een kwestie die in verband met de
danswerkplaats waar in Brussel al lang achter gevraagd wordt zeer relevant is. Het is echter
moeilijk om die onafhankelijkheid strikt te definiëren, en bovendien past het niet in het strikt
artistieke en persoonlijke profiel dat de hedendaagse dans zich aanmeet – onafhankelijkheid kan
dus ook in het nadeel van een structuur werken.
Ten tweede bestaat er een reëel gevaar van zelf-genoegzaamheid. Ik bedoel het in zijn letterlijke
betekenis: er bestaat het gevaar dat de danssector enkel rond zichzelf begint te draaien, omdat
hij, en dat is zeker het geval in Brussel, ook voor een deel in zijn eigen publiek voorziet. Dat
maakt deel uit van het artistieke broeinest-gevoel, waarin nieuwe ideeën relatief gemakkelijk
kunnen worden uitgeprobeerd, maar het dreigt te verzanden in navelstaarderij als het daarbij blijft
– of moet blijven: het is immers niet altijd een bewuste keuze om in dezelfde beperkte kring te
blijven spelen – opnieuw waarom we hier vandaag bijeen zijn. Er moet absoluut verder gewerkt
worden aan het vinden van meer publieken voor de hedendaagse dans, een uitbreiding van de
Spreidstand. 14/10/2004. Schets van het danslandschap door Steven De Belder. p. 4 / 6

geloofsgemeenschap in de terminologie van Laermans. Natuurlijk speelt het gebrek aan
eenduidige referent een rol in die beperkte publiekswerving: bij ballet weet men welk genre men
kan verwachten, bij hedendaagse dans niet – vandaar het verderdurende belang van die zelfgeconstrueerde
canon en stichtingsmythes, en de noodzaak voor een verdere sensibilisering en
omkadering. Vanuit dat perspectief kan men ook duidelijk zien dat er in dat systeem dat de
afgelopen 20 jaar is opgebouwd één belangrijke dimensie nog onderontwikkeld is: dat is de
toeleiding van een publiek via andere vormen van vrijetijdsbesteding.
Met PARTS heeft de sector van de hedendaagse dans zich voorzien van een professionele
opleiding met een reëel effect op het veld – er zijn weinig kunstscholen die zoveel energie steken
in het leggen van verbanden tussen educatie en de actieve kunstpraktijk. Maar op de andere
gebieden van het onderwijs is er nog veel werk aan de winkel. De sector organiseert op kleine
schaal her en der succesvolle workshops, maar het deeltijds kunstonderwijs en de private
opleidingen zijn, op enkele uitzonderingen na, nauwelijks gericht op hedendaagse dans. Dit zorgt
voor de paradoxale situatie dat Vlaamse studenten op PARTS weggeconcurreerd worden door
hun buitenlandse collega’s met een veel betere vooropleiding. Maar belangrijker is dat hiermee
een groot potentieel publiek wordt misgelopen, en dat aan heel veel geïnteresseerde jongeren
nog steeds dezelfde beperkte definitie van wat ‘dans’ is wordt doorgegeven. De onduidelijke
referent van ‘hedendaagse dans’ is natuurlijk niet bevorderlijk voor het ontwikkelen van een
pedagogisch model dat individuele artistieke praktijken overstijgt; maar anderzijds is er ook nog
zeer veel werk aan de winkel in de enige officiële danspedagogen-opleiding in Vlaanderen, in het
HID. Die school probeert een nieuwe koers te varen en aansluiting te vinden bij het hedendaagse
veld, maar de resultaten laten wellicht nog even op zich wachten.
3. ENKELE LIJNEN EN TENDENSEN
Om af te ronden maak ik een boog terug naar het begin, naar een punt waarin de praktijk van de
voortdurende herbevestiging van het geloof in ‘hedendaagse dans’ samenkomt met een
bepaalde artistieke invulling ervan. Ik begeef me hiermee in een gevarenzone, want ik ga het niet
langer hebben over het danslandschap in het algemeen, maar over strekkingen daarbinnen, waar
velen niets mee te maken hebben of dat ook niet willen.
3.1. De afgelopen jaren zijn vele dansmakers zich gaan concentreren op de voorwaarden en
omstandigheden van het maken zelf. Er is binnen de hedendaagse dans een sterk zelfreflexief
moment ingeslopen, dat aan de ene kant het eigen medium bevraagt en aan de andere kant het
medium zelf op sleeptouw neemt en verder uitbreidt. Hier zijn het de artistieke processen zelf die
de eenduidige referent van ‘hedendaagse dans’ verder in vraag stellen, ook al blijven artiesten en
omgeving er wel gebruik van maken: het mag dan soms aan het resultaat niet onmiddellijk af te
lezen zijn: de achtergrond en positionering van het werk en de maker blijven verankerd in de
hedendaagse dans. Dit vertaalt zich in de volgende actiepunten, niet noodzakelijk gloednieuw
maar wel aan een cyclische heropleving toe:
Het toeschouwen van een voorstelling is niet langer een vanzelfsprekende handeling, die
buiten het bereik van de maker valt. Dat betekent niet dat de toeschouwer plots moet gaan
meedansen, maar wel dat de positie van het alziende, afstandelijke oog niet meer zeker is:
fragmentatie van het scènebeeld, een extreme nabijheid van de dansers tot het publiek, de
ontregeling van zekerheden door vervorming, accumulatie van beelden en het spelen met
stereotypes en verwachtingen.
Ook het maken van een voorstelling als afgewerkt, tourbaar product, staat op de helling.
Deels vanuit een kritiek op het markt- en productsysteem, soms mee vanuit de frustratie dat
afgewerkte voorstellingen niet op een vlotte manier kunnen gespeeld en verkocht, investeren
choreografen in andere formats: researchprocessen met hoogstens enkele toonmomenten,
improvisatieprojecten, beeldende installaties en uitstapjes richting andere media die in andere
dan de voorstellingscircuits terechtkomen. Ook dat geeft voor een deel een ander publiek
profiel aan de hedendaagse dans, al kan er waarschijnlijk nog wel meer geïnvesteerd worden
in wisselwerking tussen de verschillende distributiekanalen en hun publieken.
Spreidstand. 14/10/2004. Schets van het danslandschap door Steven De Belder. p. 5 / 6

In een aantal gevallen staat het getoonde zeer ver af van de meeste directe associaties met
‘dans’, en gaat het meer om performance, beeldende kunst of fysiek theater dat onder de
noemer ‘hedendaagse dans’ wordt gepresenteerd, en zie je ook vaak dat aan de grondslag
van een voorstelling veeleer een intellectueel idee of onderzoek ligt dan de gewoonlijke
bronnen van individuele artistieke expressie. Dat wordt dan, naar analogie met de beeldende
kunst, ‘conceptuele dans’ genoemd. Dat is echter een vage en vaak misplaatste
term.Vanwege het feit dat het als grenspraktijk en als sterk talige praktijk veel aandacht
genereert, lijkt het wel alsof de zogenaamde conceptuele dans alomtegenwoordig is, maar
dat is schijn. Het afzien van de helder gechoreografeerde beweging is veel breder verspreid.
Uiteindelijk werd in de jaren ’80 ook luidop gevraagd of ‘met stenen gooien en op stoelen
springen’ nog wel dans was, zaken waar we ondertussen niet meer van opkijken.
De foute begripsvorming heeft geleid tot een ongelukkig debat, waar de volgens de enen de
afstandelijke, overintellectuele en anti-esthetische conceptuele dans diametraal tegenover
wat anderen ‘dans dolle pret’ noemen wordt gezet, een al even misbegrepen term, die
aanvankelijk bedoeld was als aanduiding voor bepaalde danstheatervoorstellingen die
grensden aan het gemakkelijk entertainment, maar dreigde een synoniem te worden voor
elke vorm van danstheater dat een diversiteit aan stijlen en invalshoeken in één voorstelling
bijeenbrengt. Het is een debat vol misverstanden dat hopelijk snel wordt ontmijnd.
Dit maar om duidelijk te maken dat de debatten over de definitie van hedendaagse dans wel
voortkomen uit het artistieke werk, maar zich daar al snel van verwijderen en op een breder vlak
gaan spelen.
3.2. Er is een duidelijke tendens naar kleinschaligheid: veel solo-werk of kleine formaten: er
zijn maar weinig choreografen die de stap naar het grote podium willen of kunnen zetten. De
redenen hiervoor zijn divers. Het economische aspect speelt zeker mee: het maken, tonen en het
onvermijdelijke heropnemen van een dansvoorstelling is erg duur, en de structuur van het
dansveld met zijn versnipperde carrières en tournees, en beperkte mogelijkheden om ver vooruit
te plannen laat wat dat betreft weinig speelruimte. Maar er zijn ook belangrijke inhoudelijke
redenen aan te geven: de ontwikkeling van een persoonlijke artistieke visie is heel belangrijk, en
in de hedendaagse dans bestaan er veel minder beschikbare stramienen voor het maken van
een voorstelling dan in het theater; dus is het belangrijk om veel tijd in het eigen werk te kunnen
steken. Daarnaast is het ook zo dat de positie van de leidende choreograaf niet populair is want
als autoritair wordt gezien: men opteert eerder voor doorgedreven samenwerking, en die is voor
mensen met relatief weinig ervaring enkel in kleine groepen beheersbaar. Je ziet bijvoorbeeld
ook op PARTS, waar de economische beperkingen niet gelden, dat solo- en duetwerk de
voorkeur van de studenten wegdraagt.
Tot slot. Gaat het goed met de dans in Vlaanderen? Ik denk het wel. Het is een levendige
praktijk, die door zijn internationaal karakter altijd de deur open laat voor verse lucht. Het is een
plek waar ruimte is voor vernieuwing en consolidatie, onderzoek en productie, dilletantisme en
methodiek. Als jonge sector met een beperkte traditie is hij nog zoekende, naar een opgang met
zijn eigen verleden, naar de verdere ontvouwing van zijn artsitiek en publiek potentieel, naar de
frisse lucht van de diversiteit in de breedte. Het mag, althans voor mij persoonlijk, dan alweer een
tijdje geleden zijn dat er nog iets werkelijk nieuws en absoluut begeesterend uit voortkwam, maar
we zijn op dat vlak ook wel erg verwend geweest. De bijeenkomst van vandaag draait bovendien
niet om de laatste cult-ontdekking, maar net over een versterking van de onderstroom, die de
praktijk minder uitzonderlijk maar breder gedragen moet maken.
Ik dank u voor uw aandacht.
Spreidstand. 14/10/2004. Schets van het danslandschap door Steven De Belder. p. 6 / 6