RUM NL december - Frederika Hostens

INTERVIEW
EDC, iitala, Missoni, Filou
Company… Het zijn niet de eerste
de beste retailers. Eén ding
hebben ze in elk geval gemeen:
voor de inrichting van hun winkels
kloppen ze graag aan bij Barchitecten.
Retail Update
Magazine peilde naar de visie
van het Antwerpse ontwerpbureau
op retaildesign.
stoppen veel tijd in het ontwerpen
op zich en denken “We
verder dan architectuur”,
steekt Sven Grooten van wal. “Daarom noemen
we ons liever een ontwerpbureau dan
een architectenbureau. De drie vennoten -
Evert Crols, Dirk Engelen en ikzelf – zitten
minstens twee halve dagen per week
samen om te brainstormen, concepten te
bedenken, ontwerpen te evalueren… Dat
blijven we met ons drieën doen tot een
gebouw helemaal af is. Het is niet zo dat we
drie aparte bureaus hebben met elk onze
12 12
R e t a i l U p d a t e M a g a z i n e ■ d e c e m b e r 2 0 0 8
eigen projecten. We nemen alle ontwerpbeslissingen
samen.”
Jullie ontwerpen zeer uiteenlopende
dingen. Vanwaar jullie keuze voor
zoveel actieterreinen?
Sven Grooten: “Ontwerpen is creatief bezig
zijn. Als je in staat bent om alle vooroordelen
opzij te schuiven, maakt het in se niet
uit of je een koffiekop ontwerpt of een
shoppingcentrum. Wij maken dingen,
bedenken dingen en stellen onszelf constant
in vraag.”
In De Standaard zei je in februari 2004 “We
hebben zelf geen eigen stijl”. Sta je nog
altijd achter die uitspraak?
“Ja, we zijn nog altijd stijlloos (lacht). Veel
mensen beginnen in te zien dat als ze met Barchitecten
werken, ze niet weten wat ze zullen
krijgen. Ik zie dat als een compliment.
We beginnen letterlijk telkens opnieuw van
een leeg blad. We proberen ons heel hard in
te leven in de wensen van de bouwheer,
maar ook in het oplossen van specifieke problemen.
Een bibliotheek bouwen is iets
helemaal anders dan een shoppingcentrum
bouwen. Ik vind het een verkeerde benadering
om dat als een stijloefening te zien. Het
ene moet een goed draaiende bibliotheek
De vernieuwende aanpak
van B-architecten
“Elke winkel is een wereld op zich”
De drie oprichters-vennoten van B-architecten. Van links naar rechts: Sven Grooten, Dirk Engelen en Evert Crols. Foto: Jean-Pierre Stoop
worden en het andere een goed draaiend
shoppingcentrum. Dat gaat voorbij stijl.”
Winkelscenografie
Hoe gaan jullie te werk als jullie een winkel
ontwerpen?
“Winkelen moet een ervaring zijn, een experience.
We zien een winkel als een theatervoorstelling.
Als vormgever zijn wij de regisseur.
Het is onze taak om de bezoekers met
veel tactiele middelen – licht, geluid, materialen
– in een andere wereld te brengen: in de
wereld van een merk, een collectie, een product,
een bepaald marketingverhaal… We
proberen een soort totaalervaring te maken.
Daarom spreek ik liever over winkelscenografie
dan over winkelinrichting.”
Hoe leven jullie je in in een merk en zijn
doelgroep?
“Het is niet zo dat er één recept is. Het zijn
allemaal heel verschillende verhalen, zo is dat
toch bij ons. We maken voor onszelf een soort
mentale identiteitskaart op met trefwoorden.
Eens we de identiteitskaart hebben, kunnen
wij beginnen vormgeven: materialen, vormen,
kleuren en muziek zoeken zodat het plaatje
past. We graven ons in in het merk, het product
en de doelgroep en gaan daar heel
extreem in mee. We leggen bewust ook alle

clichés opzij. We willen dat het een stap vooruit
is, dat het een winkel voor morgen is en
niet alleen voor vandaag.”
Een voorbeeld?
“Veronique Branquinho laat zich inspireren
door de jaren 60-70. Haar winkel in de Nationalestraat
in Antwerpen ademt dezelfde
sfeer uit: bakstenen muren, warme houtsoorten,
dikke tapijten op de vloer, lampen
van die periode… In de jaren 60-70 was de
gezelligheid belangrijk, het cocoonen… Dat
wil ook zeggen dat als je de winkel betreedt,
je niet op straat wil staan. In de etalage
staan er daarom geen paspoppen, maar grote
lichtbakken met zwart-wit beelden van
een winters boslandschap. Zo sluiten we de
winkel af van de straat. Veronique Branquinho
heeft niets te maken met impulsverkoop.
Het is iets introverts en luxueus. De koper
moet een drempel passeren om in haar
wereld te komen en wie binnen is, heeft bijna
geen contact meer met de straat. Dat
sluit perfect aan bij de collectie en de prijs.”
Voor EDC in de Kammenstraat hebben jullie
duidelijk voor een andere aanpak gekozen?
“Het product is anders, de doelgroep is
anders en de verkooptechnieken zijn
anders. Dus krijg je totaal verschillende winkels.
EDC is straatcultuur, jong, fris, speels…
De winkel is transparant omdat we heel
direct willen communiceren met de jongeren.
Het is een volledig zilveren ruimte
“We leggen bewust alle
clichés opzij”
B-architecten?
B-architecten werd in november 1997
opgericht door drie jonge Belgische
architecten: Evert Crols, Dirk Engelen
en Sven Grooten. Anno 2008 telt het
bureau 25 medewerkers. B-architecten
ontwerpt woningen, kantoren,
winkels, openbare gebouwen, openbare
ruimtes, beursstanden, artistieke
installaties… Ook tentoonstellings- en
theatervormgeving en studies behoren
tot de activiteiten van het ontwerpbureau.
www.b-architecten.be.
geworden met daarin felrood gelakte meubels
waarin de collectie direct – grijpklaar –
voorhanden is. Achteraan hebben we een
stage gemaakt waar in het weekend dj’s
komen draaien. We creëerden niet alleen
een winkel, maar ook een verzamelplaats
voor jongeren.”
Allesbehalve neutraal
Op een steenworp van EDC ligt de Winkel
van Walter.
“Dat is nog een ander verhaal. Walter Van
Beirendonck vroeg ons om ervoor te zorgen
Grote lichtbakken met zwart-wit beelden van een winters boslandschap
sluiten de winkel van Veronique Branquinho af
dat wie de winkel binnenkomt, geen kleren
ziet. We zijn dus vertrokken van een acommercieel
uitgangspunt: een klerenwinkel
maken waar je de kleren niet ziet. We hebben
in het gebouw – vroeger een garage -
totaal verschillende objecten geplaatst: een
grote chocoladebruine beer, een zwevende
toog, een Zwitsers chalet, een fluogeel Smeubel,
een Coca-Cola-rood L-meubel… In
elk object zit er een andere collectie ‘verstopt’
en tussen de objecten is er veel ruimte.
Het is een soort stadslounge geworden:
je kunt op een bankje gaan zitten, je kunt
naar muziek luisteren, je kunt kleren passen,
of je kunt dat ook niet doen en gewoon
weer buiten wandelen… Het is een ander
shoppingconcept dan Veronique Branquinho
en EDC. Daar word je aangesproken, krijg
je begeleiding. Bij Walter niet. De Winkel van
Walter mag er niet uitzien als een andere
winkel, het moet de wereld van Walter zijn.”
Voor Wrangler bedachten jullie een bevestigingssysteem.
Waarom kozen jullie voor velcro?
“Wrangler, dat is vrije tijd en cowboysfeer,
dus gebruiken we hout, leer, ruwe polyester
en… velcro. Vrije tijd en velcro is een connotatie
die snel gemaakt is: in sportkleren zit
ook vaak velcro verwerkt. Het is bovendien
een enorm sterk materiaal. De kunststofschabben,
kledinghangers, logo’s… worden
met behulp van velcronoppen aan elkaar
bevestigd. Met dit modulair en flexibel
systeem zijn er haast een oneindig aantal
variaties van shop-in-shops te bouwen.”
Waarom ontwerpen jullie zo graag voor
retailers?
“We kunnen in winkels concepten voor ervaringsbeleving
testen die we daarna in grotere
gebouwen toepassen. Een winkel mag
niet neutraal zijn: het moet een sterke ervaring
gelinkt aan het merk en het product zijn.
Je moet de mensen telkens iets helemaal
anders geven. De Winkel van Walter hebben
we ontworpen in 1998. In die tijd was het not
done dat architecten zich met winkels bezighielden.
Wij vonden dat geweldig.”
Wereld van verwondering
In opdracht van Redevco en ING Real Estate
tekenen jullie samen met Jaspers-Eyers de
plannen voor de nieuwe Shopping 1 in
Genk… Ik neem aan dat jullie tevreden zijn
met die opdracht?
“En of. Shopping 1 is het oudste shoppingcentrum
van België: het is gebouwd in 1968.
Ook uniek is het feit dat het een publieke
ruimte is. ’s Morgens staan de mensen te
wachten tot de deuren opengaan, niet om
R e t a i l U p d a t e M a g a z i n e ■ d e c e m b e r 2 0 0 8 13

Achteraan de EDC-winkel in de Antwerpse Kammenstraat bevindt zich
een ‘stage’. Een vast dj-platform, een projectiescherm, theatertechnische
uitrustingen en verschillende zithoeken maken van de winkel
meer dan alleen een winkel.
naar een bepaalde winkel te gaan, maar om
er af te spreken. Heel de dag zitten er mensen
te babbelen op de terrasjes van de tearooms
en de banken rond de fontein. Naar
andere shoppingcentra gaan de bezoekers
in de eerste plaats om te kijken wat er in de
winkels ligt, niet om met iemand af te spreken.
Het is heel bijzonder om als vormgever
met dat gegeven om te gaan.”
Wat zijn jullie van plan in Genk?
“We kregen de opdracht om het shoppingcentrum
grondig te renoveren en uit te breiden.
De bestaande parking voor het gebouw
wordt ingepalmd voor de uitbreiding en op
het dak van die uitbreiding komt er een nieuw
parkeergebouw. Rond het oude en het nieuwe
gebouw wordt er een nieuwe gevel gedrapeerd.
Die mag niet te monumentaal ogen.
We zullen vlakken in drie lagen en in verschillende
materialen over elkaar laten plooien.
Daardoor krijg je een vals perspectief: de
bovenste lagen zien er lager uit dan de onderste,
maar zijn eigenlijk even hoog. Je krijgt
door het plooien van die vlakken ook schaduw-
en lichtvlekken. Afhankelijk van hoe de
zon staat, of er licht binnen of buiten is, waar
je staat om naar het gebouw te kijken, ziet
het er helemaal anders uit. Het shoppingcentrum
blijft natuurlijk een heel groot gebouw,
Retailprojecten van B-architecten:
Annemie Verbeke (Antwerpen)
EDC (Antwerpen)
Filou Company (Antwerpen, Brugge, Kortrijk en Gent)
iittala (Antwerpen en Utrecht)
Missoni Home Store (Antwerpen)
Stephan Schneider Boutique (Tokio)
Veronique Branquinho (Antwerpen)
Weekendesk (Antwerpen, Barcelona, Kopenhagen en Rotterdam)
Winkel Walter (Antwerpen)
Wrangler fixture system (Wrangler-shops wereldwijd)
14
R e t a i l U p d a t e M a g a z i n e ■ d e c e m b e r 2 0 0 8
maar door die techniek toe te passen, wordt
het ‘aanvaardbaar’, begrijpbaar, bevattelijk.”
Waardoor wordt het ontwerp van een shoppingcentrum
het meest beïnvloed?
“Je hebt de buitenkant van een shoppingcentrum
en de binnenkant. De buitenkant
heeft hard te maken met de buurt waar het
staat. Het shoppingcentrum moet zich integreren
of een antwoord geven op de
onmiddellijke omgeving. Het heeft ook te
maken met hoe je het shoppingcentrum
benadert: met de auto, te voet, met de
fiets… In een stadscentrum is dat anders dan
buiten de stad. Buiten de stad maakt het bij
manier van spreken niet zoveel uit, maar in
het centrum moet je zoeken naar aansluitingspunten
met bestaande wandelpatronen
van voetgangers in de stad. De binnenkant
is een wereld op zich. Daar moeten de
bezoekers in een wereld van verwondering
komen waar ze alleen nog aan het shoppingcentrum
denken en niet aan de wereld
erbuiten.”
Afwisselende belevingswaarde
Is het niet veel moeilijker om een shoppingcentrum
te ontwerpen dan een winkel?
“Uiteraard. We moeten letten op de zichtlijnen,
de routing, de akoestiek, de ‘tactieliteit’
van de materia-
De schijnbaar willekeurig geplaatste objecten in de winkel van Walter
Van Beirendonck vormen shops in de shop.
len, de kleuren, op
een discrete manier
natuurlijk licht
binnenbrengen… We
moeten ervoor zorgen
dat de mensen in
het shoppingcentrum
– dat iets artificieels
blijft – een afwisselendebelevingswaarde
hebben. En
toch ook een soort
geborgenheid creëren. Voor de verschillende
vitrines kun je randvoorwaarden opstellen,
maar je kunt niet bepalen hoe ze eruitzien:
de ene is rustiek, de andere in flashy
fluokleuren… Dat heb je als architect niet
onder controle. Wat wel kan, is een kader
tekenen dat al die dingen toelaat.”
Wordt het ontwerp mee bepaald door het
winkelaanbod?
“Niet zozeer de inrichting wordt erdoor beïnvloed,
maar wel de indeling. De MSU’s
plaats je op uiteindes van zichtassen om de
circulatie te stimuleren. Het zijn katalysatoren
die het grote publiek kunnen aantrekken
en die volk lokken naar de kleinere units.
Daarom is het zo belangrijk om de MSU’s
strategisch te verspreiden over het shoppingcentrum.”
Ben je bij het ontwerp van shoppingcentra
niet verplicht om rekening te houden met de
gemiddelde smaak?
“Waarom zou een shoppingcentrum neutraal
moeten zijn? Een stad is dat toch ook
niet? Als je in Parijs rondloopt, dan voel je
zeer goed dat je niet in Brussel of Milaan
rondloopt. Elke stad heeft een andere identiteit.
Zo is dat met shoppingcentra ook.”
FREDERIKA HOSTENS
B-boek
Naar aanleiding van het tienjarig
bestaan van B-architecten verscheen
bij uitgeverij Ludion een boek met
indringende essays, verhelderende
beschrijvingen en een schat aan beeldmateriaal.
Taal: Engels. Prijs: 39,90
euro. Te bestellen via www.ludion.be