PDF Land van Herle

Lugdunum aan bij Katwijk, een MedioJanurn dat waarschijnlijk Geldern
is, en ook Noviomagus-Nijmegen is zo'n modenaam. Ook half-Latijnse,
half-Keltische formaties komen voor, bijv. Augustodûnum-Autun,
Augustómagus-Senlis,
Caesarómagus-Beauvais, Batavódurum, dat bij
Nijmegen moet gelegen hebben.
Bijzonder geliefd was bij de Romeinen het Keltische achtervoegsel -acum,
dat de betekenis had van "toebehorend aan een bepaald persoon".
Wij komen namen op -acum, afgeleid van Keltische of Romeinse persoonsnamen,
tegen in heel Gallië. Zelfs na de ineenstorting van het
Romeinse rijk is dit achtervoegsel produktief gebleven, zodat wij ook
-acum-namen kennen die van Germaanse persoonsnamen zijn afgeleid.
Naar aanleiding van dit -acum "toebehorend aan een persoon", een
kleine uitweiding. Wanneer wij hier nagaan wat er overgebleven is van
de taal der Romeinen, mogen wij niet nalaten te vermelden, dat de
Germanen de gewoonte om nederzettingen te noemen naar de eigenaars,
overgenomen hebben van de Romeinen. Een Romeinse fundus heette
naar zijn eigenaar, de belastingplichtige. De Germanen kenden deze
wijze van plaatsnaamgeving niet. Maar toen de Franken in de Volksverhuizingstijd
in contact kwamen met de Romeinen, hebben zij het
Romeinse systeem gefrankiseerd door plaatsnamen te creëren van het
type persoonsnaam+heim of -hoven.
Wij keren nu weer terug tot de -acum-namen in het Maasland. Langs de
heerbaan Heerlen-Keulen treffen wij aan J ülich uit J uliacum en
Zieverich uit Tiberiacum, allebei plaatsnamen waarin Romeinse per·
soonsnamen (Julius, Tiberius) sohuilen. Langs de N.O.-routes vinden
wij Bieriek uit Blariacum, Melik uit Moderiacum en Geverik uit Gabriacum.
In deze drie namen schuilen Keltische persoonsnamen. Maar dat
wil nog niet zeggen, dat daarom de eigenaars Kelten waren of de
Keltische taal spraken. Er moet in de Romeinse tijd, zeker tijdens een
bepaalde periode, een vermenging van verschillende talen geconstateerd
worden. Deze vermenging wordt wel het duidelijkst geïllustreerd door
de namen die voorkomen op de grafstenen uit de 2e eeuw, gevonden op
het kerkhof van een Romeinse vicus bij Rimburg. Op deze grafstenen
worden 20 personen vernoemd, die 28 namen dragen. Hiervan is de
helft Romeins, 7% Germaans, 14% Keltisch en de rest kan niet met
zekerheid bij een bekende taal ondergebracht worden.
Zoals het met de persoonsnamen stond, zo stond het ongeveer ook met
de plaatsnamen:
l. echte Latijnse namen, en die heb ik U al genoemd;
2. Keltische namen, zoals Noviómagus, Blariacum en bovenoien Teudurum
=Tuoderen, Catualium=Heel en Coriovallum :~ Heerlen;
3. onouidelijke namen als Ceuclum=Kuik en Feresne=Dilsen.
Wij zien, dat het aan villa's zo rijke Zuid-Limburg arm is aan naamkundige
resten uit de Romeinse tijd, terwijl de Romeinse heerbanen van
Nijmegen naar Maastricht en Tongeren en van Xanten over Heerlen
naar Keulen betrekkelijk goed voorzien zijn. Deze constatering leidt tot
de conclusie, dat langs de heerbanen de overgang van de taal der
Romeinen naar de taal van de hun opvolgende Germanen zo geleidelijk
126