Kerkinformatie nr. 195, september 2011 - Kerk in Actie

24 |
Geschiedenis van een godsdienstige minderheid
(ca. 1520-2004)
Lutheranen in de Lage Landen
Op zaterdagmiddag 1 oktober 2011 wordt in de Evangelisch-Lutherse kerk te
Woerden een nieuwe boek over de lutheranen in Nederland gepresenteerd. Hoewel
de Lutherse Kerk meeging in de Protestantse Kerk, is bij haar toetreding afgesproken
dat er extra gelet zou worden op het bewaren van de lutherse traditie. Met dit
boek wordt daaraan mede vorm gegeven.
BOEKAANKONDIGING
In 2005 is een werkgroep gevormd die
zich ten doel stelde een historisch
verantwoord overzicht te geven van
de geschiedenis van lutheranen in
Nederland. Zij wilde die geschiedenis
beschrijven vanuit de telkens veranderende
politieke en maatschappelijke
context in de loop van ruim vier eeuwen.
Dit boek diende toegankelijk te zijn
voor een ruim publiek en moest tevens
handvatten bieden voor nader en meer
gedetailleerd onderzoek.
Het samenstellen van dit werk is tevens
een uitvloeisel van het inzicht en besef
dat de lutherse synode, volgens de
kerkorde van de Protestantse Kerk, tot
taak heeft ‘leiding te geven aan het
leven en werken van de evangelischlutherse
gemeenten tezamen en zorg te
dragen voor het bewaren en aan de
hele kerk dienstbaar maken van de
lutherse traditie’ (art. VI,4 kerkorde).
Bestelgegevens
K.G. van Manen (red.), Lutheranen in
de Lage Landen. Geschiedenis van
een godsdienstige minderheid.
Uitgave van Boekencentrum Zoetermeer
en de Stichting Lutherse Uitgeverij
& Boekhandel (SLUB) 2011,
800 pagina’s, ISBN 9789023926184.
Intekenprijs tot 1oktober € 39,90,
daarna € 49,90.
Gedoogd
Na een kort historiografisch overzicht
behandelen de hoofdstukken II t/m V
de ontwikkelingen van de lutherse
gemeenten in de periode tot ±1800.
In deze periode, waarin lutherse gemeenten
formeel gedoogd werden, groeiden
zij zowel in aantal als omvang. Deze
groei werd veroorzaakt door immigratie
vanuit Duitsland en in mindere mate
uit Scandinavië.
In de negentiende eeuw emancipeerden
lutheranen. Zowel de evangelischlutherse
gemeenten als de in 1791
ontstane hersteld-lutherse gemeenten
werden door de overheid als kerkgenootschap
erkend. Lutheranen gingen
een prominente rol spelen in de maatschappij.
Zo stond de lutheraan Johan
Rudolf Thorbecke aan de wieg van de
grondwetwijziging van 1848.
Geïntegreerd
In de twintigste eeuw en met name na
de Tweede Wereldoorlog integreerden
lutheranen volledig in de Nederlandse
samenleving. In 1952 kwam het tot
een hereniging van evangelisch-luthersen
en ‘herstelden’ en in de jaren tachtig
werd aansluiting gezocht bij het Samen
op Weg-proces waaruit in 2004 de
Protestantse Kerk ontstond.
Terugkerende thema’s in het boek zijn
diaconale zorg in de ruimste zin, predikanten
en voorgangers: hun herkomst,
opleiding, theologische opvattingen en
hun plaats in de samenleving. Opmerkelijke
en bijzondere gebeurtenissen in
de afzonderlijke gemeenten komen aan
de orde en in paragrafen over liturgie
en sacramenten worden veranderingen
en verschillen in opvattingen over
Doop en Avondmaal en de gang van
zaken in erediensten en gemeentezang
beschreven.
Samenstellers
De werkgroep ‘Lutheranen in de Lage
Landen’ stond onder leiding van de
historicus dr. K.G. van Manen, die ook
de hoofdstukken I t/m V schreef en de
redactie voerde. De hoofdstukken over
de negentiende eeuw zijn geschreven
door J.C. Riemens, voormalig archivaris
van het stadsarchief Zutphen, en kerkhistoricus
drs. Th.A. Fafié. De twee
hoofdstukken over de twintigste eeuw
zijn van de hand van respectievelijk
C.J. de Kruijter, oud-archivaris van de
Gereformeerde Kerken in Nederland,
en van drs. K. van der Horst, voormalig
president van de lutherse synode.
Als theologisch adviseur fungeerde
prof. dr. J.P. Boendermaker. Drs. M.L.
van Wijngaarden, predikant en kerkhistoricus,
verzamelde talrijke, vaak
originele illustraties. W. Littel, voormalig
vicevoorzitter van de synodale commissie
van de Evangelisch-Lutherse Synode,
begeleidde het project financieel.
Het boek is voorzien van een samenvatting
in zowel het Duits als het
Engels. Een lijst van geraadpleegde
archivalia en literatuur en een index op
aardrijkskundige- en persoonsnamen
vergemakkelijken het zoeken naar
specifieke onderdelen. •
dr. K.G. van Manen
voorzitter werkgroep ‘Lutheranen in de
lage landen’
Kerkinformatie • september 2011